1. DATA DRIVEN
URBANISATION
CITY TRANSFORMATION FORUM
Op woensdag 3 februari
kwamen in Hoofddorp zo’n 40
bestuurders van bedrijven,
gemeenten, ministeries
en kennisinstituten bijeen
voor het jaarlijkse City
Transformation Forum,
georganiseerd door Cofely en
Dura Vermeer.
De bijeenkomst stond in het
teken van het thema Data
Driven Urbanisation. Onder
leiding van moderator Jan
Peter Balkenende (partner
Corporate Responsibility bij
EY) werd de groep bijgepraat
over de trends en dilemma’s
rondom Big Data en de
uitdagingen van een Data
Driven Duurzame Stad.
Sander Klous, professor Big
Data Ecosystems aan de
Universiteit van Amsterdam
gaf twee keynote speeches
die elk gevolgd werden door
een plenair panel waar 3 tot 4
deelnemers hun visie gaven en
er ruimte was voor discussie.

2. City Transformation Forum
DATA DRIVEN URBANISATION
De nieuwe economie, sharing economy, urbanisatie, robotisering; trends waar zowel het
bedrijfsleven als de overheid op dit moment mee geconfronteerd worden. En ze hebben
allemaal dezelfde gemene deler: het zijn data driven ontwikkelingen. Wat is de rol van big
data en wat betekent het voor de maatschappij en de economie? Hoe kunnen topbestuurders
van bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties binnen het spanningsveld dat
Data Driven Urbanisation heet de juiste dingen doen?
Door: Dianne Huiberts, Dura Vermeer
V
olgens Jan Peter Balkenende,
partner Corporate Responsibi-
lity bij EY en moderator op het
City Transformation Forum, zijn er drie
trefwoorden die de nieuwe rol van een
onderneming beschrijven: creating
shared value -zowel de economische als
maatschappelijke waarde-, lange termijn
visie en new alliances. ‘In de nieuwe
economie draait het om de economische
functie. Werk kan dan wel overgeno-
men worden door robots, maar we zien
daardoor ook nieuwe functies ontstaan.
Ik zie een sociale dimensie. Bijvoorbeeld
de nieuwe communicatiepatronen die
onder de sharing economie vallen, maar
ook innovaties waarvan het grootste
deel op sociaal vlak zit. Dat merk je ook
binnen ondernemingen. Bijvoorbeeld dat
er andere verhoudingen met het per-
soneel ontstaan, zoals mede eigendom.
De morele component wordt belang-
rijker en het valt mij op dat er telkens
gesproken wordt over “values”; wat zijn
de waarden van onze onderneming? We
gaan richting een nieuwe economie met
totaal nieuwe technologieën. Dat brengt
een andere mindset. Wat je doet, hoe je
het doet en waarom je het doet, zijn de
vragen die elke onderneming zich moet
blijven stellen.’
Balkenende vindt het fascinerend om te
zien hoe bedrijven bezig zijn met hun
maatschappelijke verantwoordelijkheid
binnen de urbanisatietrend. ‘70% van
de bevolking woont straks in steden. De
kwaliteit van leven staat centraal, en niet
alleen in Nederland. Human Capitol Ci-
ties waarin nieuwe verbindingen gelegd
worden, lokale groeperingen, overheden
en kenniscentra trekken meer en meer
samen op. Veelal data driven. Maar wat
is de exacte rol van big data?’
Volgens Sander Klous, professor Big
Data Ecosystems aan de Universiteit
van Amsterdam, is big data de toekomst
van de informatiesamenleving. ‘Mensen
hebben veel extremere verwachtingen
over hoe dingen gaan dan tien jaar
geleden. Hoe ga je als bedrijf of overheid
voldoen aan deze verwachtingen? Data is
het antwoord. Je hebt data nodig.’ Data
is allang niet meer een IT-begrip, maar
wordt op meer afdelingen binnen een
bedrijf toegepast. Tegenwoordig maken
we zo veel mogelijk meetbaar en mensen
zijn altijd met wat voor device dan ook
met elkaar in verbinding. Dat levert
ontzettend veel data op en biedt zowel
bedrijven en overheden als gebruikers
tal van nieuwe mogelijkheden. De manier
waarop technologieën data verzenden,
ontvangen en toepassen zorgen voor
grote veranderingen in de markt.
‘BIG DATA IS DE
TOEKOMST VAN DE
INFORMATIE-
SAMENLEVING’
Klous heeft bij CERN bijgedragen aan
de ontdekking van het higgsdeeltje.
Het experiment was naar zijn zeggen
de Champions League van big data.
Hij wilde kijken wat je met al die data
kan doen in de praktijk. Zo werd Klous
bijvoorbeeld geïnspireerd door BitTor-
rent, een techniek waar via peer-to-peer
computing heel veel data betrouwbaar
van de ene naar de andere kant ge-
bracht kan worden. Het liet een revo-
lutie ontstaan in het delen van muziek.
‘Nieuwe partijen komen op omdat we op
een andere manier met data om kunnen
gaan. En dat gaat snel. Downloaden is
al weer achterhaald, in plaats daarvan
streamen we nu muziek. We zien een
heleboel grote spelers verdwijnen en
nieuwe terugkomen. Niet alleen in de
muziekwereld, maar ook bijvoorbeeld in
de reisbranche met Booking.com en Airb-
nb die de hele sector op zijn kop hebben
gezet. Het is data gedreven industrie en
iedere sector kan hier vroeg of laat aan
geloven,’ waarschuwt Klous. ‘De financië-
le sector is op dit moment in de ban van
de Bitcoin. Niet zo zeer vanwege de coin
zelf, maar het protocol dat hier onder
zit. De transacties zijn verdeeld over een
netwerk. Hierdoor is geen tussenpersoon
meer nodig, het netwerk bewaakt de
transacties. Dit geeft enorme voorde-
len voor banken waar hele afdelingen
de transacties afhandelen. Die zijn niet
meer nodig. Voor de klant levert het een
snellere afwikkeling, niet meer een dag
wachten, maar 20 milliseconden.’
Volgens Klous konden we altijd redelijk
inschatten wat nieuwe ontwikkelingen
konden betekenen voor de markt. Maar
inmiddels zijn er ook ontwikkelingen
waar we niets van begrijpen en we dus
ook niet weten wat ze gaan doen. Wat
Bitcoin heeft gedaan voor geldtrans-
acties, wil Ethereum doen voor sociale
media, berichten-apps, en nog veel meer.
Het moet ervoor zorgen dat het uitwisse-
len van informatie en het vastleggen van
afspraken decentraal en peer-to-peer,
zonder tussenkomst van overheden,
notarissen of grote bedrijven geregeld
kunnen worden. Klous: ‘Dit soort tech-
nologieën creëren een nieuwe dimensie
waarin alle data en transacties zitten.
Het speelt zich af in cyberspace waar-
door het niet meer te herleiden is waar
de informatie vandaan komt. Waarom
zouden we dan nog belasting over die
diensten betalen? Aan welk land?’
‘When is a trend going to
disrupt your business?’
‘Die kans is dusdanig groot. Vroeg of laat
komt er een partij die uit heeft gevonden
hoe je legaal nuttige dingen met data
driven technologieën kan doen en vaak
ontketent dit in revoluties,’ aldus Klous.
Nog zo’n enorme impact van data in de
maatschappij is de banenkwestie. We
zien dat tot aan 1980 de banencrises
ongeveer even lang duurden. Nu duurt
het steeds langer voor dat mensen die
tijdens een crisis hun baan verliezen
ander werk vinden. Klous: ‘We dachten
altijd dat investeringen in ICT-systemen
niet leidde tot minder banen, wel andere
banen. Maar hoe zit het dan met die
mensen? Door de crisis raken ze hun
baan kwijt en kunnen ze hetzelfde werk
niet meer vinden. Die baan bestaat niet
meer en wordt door computers gedaan.
De transities gaan steeds dieper en
dieper. Het duurt steeds langer voor
mensen om ander werk te vinden. 95%
kans dat we over een paar jaar geen
accountants meer nodig hebben, dus we
moeten nú nadenken over wat je met
die mensen aan moet. Het soort baan
verandert. Heb je ooit gehoord van een
Recreational Therapist? De mensen zelf
zijn zich echter nog niet bewust van wat
er aan de hand is. Mensen in de United
States zijn gevraagd naar waarom zij
denken dat zij hun baan kwijt zijn. Hun
antwoorden: het komt door de lage lonen
landen, immigranten, etc. Al met al zit er
een maatschappelijke uitdaging.’
Big Brother, that’s us
‘Nog zo’n fundamenteel element in de
maatschappij,’ vervolgt Klous, ‘Big Bro-
ther, that’s us! We zijn allemaal kritisch
op de Facebooks en Twitters. Maar we
zijn zelf de aanstichter. Als ik een restau-
rant zoek, wil ik dat mijn telefoon weet
in welke stad ik ben, in welk gezelschap,
etc. Het systeem dat mij adviseert moet
kennis van mij hebben. Bovendien willen
we het gratis. Heb je daar wel eens over
nagedacht? Als je er niet voor betaalt
ben je ook niet de klant, maar het pro-
duct. Wij zijn niet de klant van Google of
Facebook, maar het product. Zij zijn ons
aan het consumeren om een zo goed
mogelijk product te leveren aan hun ech-
te klant, de partijen die hen betalen.’
Transparantie
De donkere kant aan big data is de
privacy. Bedrijven moeten zorgvuldig
omgaan met analyses, in het belang van
de gebruiker. Transparantie is daarbij
het sleutelwoord. ‘Als je niet transpa-
rant bent over hoe je data verzamelt en
toepast ga je de strijd aan met je eigen
geloofwaardigheid. Bij het toepassen van
big data is de randvoorwaarde transpa-
rantie. Als je er niet helder over commu-
niceert, doe het dan gewoon niet. Het
kan flinke reputatieschade opleveren als
die dingen uitkomen,’ aldus Klous.
‘We denken dat we in een wereld leven
die heel transparant is omdat internet
ons toegang geeft tot alles. Maar niets
is minder waar. Je krijgt op jouw per-
soon getunede info te zien. Algoritmes
zorgen voor een enorme invloed op jouw
mening. De Filter Bubble gaat heel ver.
Systemen dwingen ons tot een bepaald
gedrag. Denk maar aan de poortjes op
een station of je TomTom. Dat levert een
enorme verantwoordelijkheid op voor
degene die de systemen bouwt. En voor
zo ver ik kan zien wordt die verantwoor-
delijkheid, MVO verantwoord, nog niet
genomen,’ vult Klous aan.
Shared value creation
‘Big data is uitermate geschikt om
allerlei voorbeelden van shared value
creation te creëren. Daarbij draait het
om de win-win. Zowel de organisatie die
iets aanbiedt, als de klant moeten er van
profiteren. Bijvoorbeeld creditcardmaat-
schappijen, die kijken of een transactie
is gedaan in de buurt van het mobieltje
van de kaarteigenaar. Wanneer er een
afwijking is, wordt de kaarthouder op de
hoogte gebracht. Zo wordt de klant niet
te pas en te onpas geblokkeerd en de
maatschappij ondervindt minder fraude,’
vertelt Klous.
Hij vervolgt: ‘Het draait om een bepaald
evenwicht in de maatschappij en wat
voor regels horen daar nou bij? Iedereen
gaat voor zijn eigen belang en dat levert
niet altijd het optimale evenwicht. Denk
bijvoorbeeld aan de file waar we elke dag
allemaal in gaan staan. Wat voor regels
moet je nou bedenken om het fileleed
te verminderen? Weer een voorbeeld
waar big data bij helpt. TU Delft stuurt
op wijkniveau de verkeerslichten aan
waardoor de toestroom op de snelweg
gedoseerd is. Lokaal moet men een paar
minuten langer wachten, maar uiteinde-
lijk zijn ze sneller op hun werk omdat de
doorstroom op de snelweg beter is. Je
kan op individueel niveau gaan sturen.
De route op jouw telefoon is aangepast
aan alle andere routes en geeft daardoor
voor iedereen het beste resultaat.’
Data kan echter ook heel misleidend zijn.
‘Handelen met een beperkte hoeveel-
heid data kan grote gevolgen hebben.
Bijvoorbeeld op de aandelenmarkt. Het
ene systeem maakt een fout en de rest
reageert. Je moet er altijd voor zorgen
dat de kwaliteit van data op orde is en
dat er met voldoende kennis uitspraken
gedaan worden,’ waarschuwt Klous.
Vooroplopen
Volgens Klous lopen we in Nederland
zeker voorop als het gaat om de infor-
matiesamenleving: ‘Bijvoorbeeld op het
gebied van Smart Logistics. TNO is heel
ver op het vlak van cooperate driving,
auto’s die met elkaar communiceren. Ook
kunnen we patronen herkennen met au-
tomatische analyses. We kunnen bijvoor-
beeld paniek zien aankomen en daardoor
tijdig verstandige keuzes maken bij grote
evenementen.’
Klous vervolgt: ‘In Nederland hebben we
de kennis en kunde om op wereldniveau
onderscheid te maken. We zijn klein
genoeg om te kunnen experimenteren,
groot genoeg om serieus genomen te
worden en geavanceerd genoeg om het
uit te voeren.’

3. Hessel Dikkers
(CIO NS)
‘Ons reizigersaantal groeit nog elk
jaar. Maar de NS zit vast in een fysieke
wereld; rails, stations en treinen. Data
helpt. We hebben twee concepten. Met
Smart Stations gebruiken we onze rijke
databron: de OV-chipkaart. Waar komen
reizigers binnen en waar gaan ze er uit?
Het helpt ons bij grote stations die in
forse verbouwingen zetten of een druk-
teprobleem hebben. Het andere concept
is de virtuele trein. Tijdens een pilot heb-
ben we sensoren ingebouwd in de trein.
Daardoor wisten we waar het druk was
en waar niet. Deze data was gekoppeld
aan een app en borden op het station
waardoor reizigers konden zien waar
ze in de rein moesten stappen voor een
plek. Naast de grotere zitkans was het
andere voordeel dat de reizigers sneller
in en uit de trein konden waardoor we
meer conform dienstregeling konden
rijden. Een win-win situatie voor zowel de
NS als de reiziger.’
Maarten Schurink
(Gemeentesecretaris Utrecht)
‘In de gemeente Utrecht hebben we de
Woninginbraakvoorspeller. Waar wordt
komende week ingebroken? De voorspel-
ler heeft het 56% goed. Het systeem
werkt o.a. met een aantal factoren die
een verhoogde kans op inbraak geven
en inbraakcijfers. Maar wat doe je nou
met deze uitkomsten? Ga je de bewo-
ners een brief schrijven? Wat doet de
verzekering ermee? Gaan we de inbreker
helpen, want waar men het niet verwacht
is waarschijnlijk minder patrouille. Wat
wij met zijn allen nog te weinig doen is
troughput. We zeggen dat er aan allerlei
regels voldaan moet worden, maar
er zijn bijna geen middelen om het te
reguleren. De huidige privacywetgeving
stamt uit 1995. Door de ontwikkelingen
met datagebruik en technologieën is dat
allang achterhaald. Wat voor type regels
hebben we nodig? Bedrijven moeten er
niet op vastlopen, het moet geen belem-
mering zijn voor nieuwe technieken. En
wie is verantwoordelijk voor alle data die
in de cloud zit en van hot naar her gaat?
Welke overheid gaat dat reguleren?
Gebruikers moeten weten hoe het zit,
transparantie is belangrijk. Dan kunnen
mensen zelf kiezen. Ik vind dit een kwes-
tie voor debat.’
Gert Bravenboer
(Managing Director Digital Factory
Proces Industries and Drives Siemens
Nederland)
‘Big data is een “guided principle”. De
extreme verwachtingen in de industrie
maken de etnische discussie heel erg
noodzakelijk. Het begint met ambitie. Je
moet de beste willen zijn, of de veiligste
of de meest waardevolle, ethische, duur-
zame, etc. Naar mijn mening ontbreekt
die ambitie in de industrie. Ik loop er
dagelijks tegen aan dat als wij laten zien
wat voor waarde je kan creëren met big
data dat er angst heerst en veel mensen
“nee” zeggen. Veel consumenten zijn
angstig geworden omdat het internet
data open legt. Wat mij betreft moet er
dan ook een tweede internet zijn, een
industrial internet bestaande uit netwer-
ken waar je data veilig kan consumeren.
We moeten onze organisatie klaar maken
voor de 21e
eeuw.’
Léon Wijnands
(Head of Sustainability ING Bank)
‘Mensen gedragen zich als burger anders
dan als consument. De burger vindt
bijvoorbeeld dat we heel duurzaam
moeten zijn, maar zelf doen we dat niet.
Plofkipverkoop stijgt bijvoorbeeld na een
campagne van Wakker Dier. Mensen zijn
gericht op de korte termijn en willen van
nature het eigen nut maximaliseren. Het
meest ideale model? Als jullie allemaal
duurzaam doen, kan ik blijven doen wat
ik wil. In welke mate kan big data ons
daar nou in helpen? Hoe krijgen we meer
inzicht waardoor we ook ons gedrag
gaan veranderen? “What’s in it for me”
is erg belangrijk. Door goede informa-
tievoorziening wordt collectief gedrag
vergroot. Informatie kan gedrag sturen,
maar dan moet het wel voldoende op-
leveren. Hoe gemakkelijker we het voor
mensen maken, hoe groter de stap is die
we kunnen zetten.’
Roland Pechtold
(CEO vandervalk+degroot, Raad van
Toezicht World Expo 2025)
‘De grote transitie in de energiewereld
-van olie naar elektra- gaat ook gebeuren
in de databranche en ik verwacht nog
sneller dan we denken. Nederland heeft
veel kennis op logistiek vlak. Op dit mo-
ment zijn er 200.000 mensen werkzaam
in de logistieke hub Rijnland en nog eens
150.000 rondom Schiphol. Ook zijn er
150.000 mensen werkzaam in de data en
dat is waar we ons op moeten focussen.
Van de logistieke en energietransitie
naar een datatransitie waar we toekomst
in op willen bouwen. Data is de nieuwe
logistieke wereld. Er moeten netwerken
gebouwd worden. Maar hoe kunnen we
private initiatieven groeien naar lande-
lijke initiatieven? Hoe krijg je iedereen
mee?’
Coraline Bronsky
(Financieel Directeur
Natuurmonumenten)
‘Natuurmonumenten doet meer voor
mensen dan jullie denken. We helpen bij
het klimaatproof maken van steden, be-
schermen tegen wateroverlast en zorgen
voor de aanwezigheid van groen, wat
psychisch en sociaal een heel belangrijke
factor is. We leveren ook biobrandstof-
fen, hout en duurzaam vlees uit onze
natuurgebieden. En ook bij ons speelt big
data een rol. De boswachter zie je vaak
met de iPad. We hebben een heleboel
data over onze natuurgebieden. We zien
precies wat er aan de hand is, hoeveel
beesten en plantjes er zijn, welk onder-
houd waar nodig is en doen tevreden-
heidsonderzoeken onder de bezoekers.
Drones laten de mensen zien hoe mooi
de natuurgebieden zijn en geven ons te-
vens veel informatie ten behoeve van het
beheer. Big data kan ons veel leren over
duurzaamheid en de natuur in en om een
stad. Bijvoorbeeld met informatie over
hoe mensen hun leefomgeving ervaren
en wat ze doen om die te beïnvloeden.
We zien veel kansen voor big data, maar
ook gevaar. Als je big data alleen voor
je eigen gewin gebruikt, kan dat het
MVO en duurzaamheid in de weg staan.
Gelukkig zijn er genoeg goede voorbeel-
den, bijvoorbeeld samenwerkingen met
bouwbedrijven voor vergroening van da-
ken, tijdelijke natuur op tijdelijk braaklig-
gende terreinen en samenwerkingen
met burgers om informatie over dieren
en insecten in de stedelijke achtertuin te
verzamelen.’
Phillipe Raets
(Gemeentesecretaris Rotterdam)
‘Geld en regels waren de twee tou-
wen waar je aan kon trekken volgens
de overheid. Nu is het complexer. Het
makkelijkste antwoord is zeggen dat de
overheid de regierol moet nemen. Wat
betekent dat dan? Wij hebben de rol om
te agenderen. Wij kunnen faciliteren.
Soms op de klassieke manier met geld,
maar onze grote kracht zit in onze amb-
tenaren. Die weten hoe een wijk in elkaar
zit en hoe de mensen daar handelen.
Dat is een asset die je kan gebruiken en
de rol die de overheid moet pakken. De
overheid moet opnieuw een plek zoeken
in de complexer wordende samenleving.
Het leiderschap zit in Rotterdam heel ver
in de stad. Het draait om aanwezig zijn.
Onze burgemeester gaat regelmatig de
stad in om te praten met de burgers en
haalt, door met hen in gesprek te gaan,
bruikbare informatie op. We nemen hier-
door de mensen mee in de beweging die
de stad maakt.’
City Transformation Forum
PANELSPEECHES

4. • Jan Peter Balkenende - Partner, Corporate Responsibility EY
• Franc van den Berg - Partner, Cleantech and Sustainability EY
• Annet Bertram - Gemeentesecretaris Den Haag
• Leon Blits - Director Global Financing Benelux IBM
• Michiel de Brauw - CFO Havenbedrijf Amsterdam
• Gert Bravenboer - Directeur Digital Factory, Proces Industries and
Drives Siemens Nederland
• Coraline Bronsky - Financieel directeur Natuurmonumenten
• Irene ten Dam - Domeinmanager Groen Economic Board Utrecht
• Hessel Dikkers - CIO NS
• Anita van den Ende - Directeur Klimaat, Lucht en Geluid en
plaatsvervangend directeur-generaal Milieu en Internationaal
Ministerie van Infrastructuur & Milieu
• Peer Everts - Manager Bedrijfsbureau Exploitatie RET
• Guido Frenken - Algemeen Directeur Cofely West Nederland BV
• Sebastian de Groot - Founder Barqo
• Robert Hansen - Countrymanager BeNeLux Cargill Grain and
Oilseeds, Cargill
• Rinske van Heiningen - Senior Manager European Affairs AkzoNobel
• Ralph Henderix - Directeur Advin
• Willemieke Hornis - Projectleider Beleidsverkenning Smart Cities
en IenM-aanpak Stad en Voorzitter Jong IenM Ministerie van
Infrastructuur & Milieu
• Marga de Jager - Directeur Merk & Leden en Lid Raad van Bestuur
ANWB
• Sander Klous - Professor Big Data Ecosystems Universiteit van
Amsterdam
• Robert Kroon - Program Director Business Development ARCADIS
• Leo Kusters - Algemeen Directeur TNO Leefomgeving
• Albert Meijer - Professor Public Innovation Universiteit Utrecht
• Robert Metzke - Senior Director Group Strategy & Alliances Philips
• Roland Pechtold - CEO vandervalk+degroot
• Philippe Raets - Gemeentesecretaris Rotterdam
• Maarten Schurink - Gemeentesecretaris Utrecht
• Olivier Smit - Commercieel Directeur KNSB
• Johan Stokking - Tech Lead The Things Network
• Henk van Straten - Schrijver
• Mustafa Tanriverdi - Head of Marketing & Investments Gemeente
Haarlemmermeer
• Vera Tolkach - Consultant KPMG Sustainability
• Jan van de Ven - Manager Smart Outdoor Eneco
• Age Vermeer - Divisiedirecteur Dura Vermeer Divisie Infra
• Hein Versteegen – Directeur Dura Vermeer Beton- en Waterbouw
• Martijn van Vliet - Chief Economist Gemeente Amsterdam
• Mascha van Vuuren - Algemeen Directeur Cofely Energy & Infra BV
• Jan van der Wel - CEO Technolution
• Marco Wijnakker - Co-Founder & Partner Applified
• Léon Wijnands - Global Head of Sustainability ING Bank
• Theo Winter - Lid Raad van Bestuur Dura Vermeer
• Jan de Wit - Director Advisory Group Smart Urban Environment
Royal HaskoningDHV
• Peter Zijlema - VP & Director of Sales IBM
City Transformation Forum
DEELNEMERS
City Transformation Forum
AFSLUITENDE COLUMN
Door: Henk van Straten
Ik liep laatst over straat. Er kwam me een
vrouw tegemoet. Toen we elkaar pas-
seerden dacht ik haar te kennen. Noem
het maar een kleine disruptive moment.
Het ging heel snel. Ze zag me niet en was
me al voorbij. Het knaagde. Mijn reflex
was om mijn telefoon uit mijn binnenzak
te pakken en te Googlen: Wie liep ik net
voorbij? Toen ik dat besefte schoot ik
in de lach. Het leek ineens krankzinnig.
Maar zo raar was het eigenlijk niet. Het
kán in feite al. Heel eenvoudig zelfs,
met GPS en dergelijke. Er is zelfs een
dating app die volgens dit principe werkt.
Happn, waarmee je kunt zien welke leuke
meisjes je waar bent tegengekomen. In
principe zou je die app algemeen kunnen
maken, zodat je van iederéén weet waar
hij liep, en hoe laat, en wie het was.
Natuurlijk kan dit al. Mijn verbazing is
anno nu bijna naïef te noemen. Er zullen
op dit moment vast een paar AIVD’ers in
een schimmig kantoortje schaterlachend
zitten mee te luisteren.
Het is een moeilijke paradox. We willen
wel de lusten - datingapps, zelfrijdende
auto’s, op maat gemaakte artikelen, Pepe
de vriendelijke servicerobot, bescher-
ming tegen terrorisme, en zei ik al datin-
gapps? - we willen wel de lusten, maar
we willen niet de lasten.
En hier wordt het interessant. Want die
lasten, niemand weet precies wat die
zijn. De lasten zijn hypothetisch, theo-
retisch, plausibel, maar vooral vaag, en
daarom beangstigend. De lasten zijn
grotendeels nog maar een gevoel. Denk
aan Pepe de robot die ineens niet meer
vriendelijk is, die maanden voor onze
oma heeft gezorgd en haar dan ineens
niet meer herkent of, erger nog, haar
iets aan aandoet. Denk aan een stel
agenten in burger aan de deur die je
internetgedrag hebben bestudeerd en je
daarom als dreiging voor de veiligheid
zien en je in een wit busje gooien. Denk
aan een hacker die al je gegevens steelt,
je complete identiteit. Een evil vilain die
inbreekt in een computersysteem en
bulderlachend alle zelfrijdende auto’s
richting een afgrond stuurt. Weten jullie
nog, de film Wall-E? Mensen zijn dikke
luiaards geworden, verhuisd naar een
andere planeet, gepapt en nat gehouden
door robots. Ik zag Sander daarstraks
naar een zinnetje wijzen: When is a trend
going to disrupt your business? Maar de
vraag die de gewone burger zich stelt, is:
When is a trend going to disrupt my life?
De lasten zijn een gevoel, een angst. En
ik denk dat die angst ons als een speer
in het hart raakt van ons menszijn. Dat is
wat we vrezen te verliezen. Ons mens-
zijn. Onze autonomie. Het gevoel dat we
meer zijn dan een nummer, een setje
data, een homp vlees dat zijn handen en
hersenen eigenlijk niet meer nodig heeft.
Zoals eerder al werd gezegd: Voor Face-
book zijn we een product, geen klant. Dat
idee boezemt angst in. Niemand wil een
product zijn.
We willen vooruit, en we willen achteruit.
De toekomst in, en terug in de tijd. We
kopen de nieuwe iPhone en boeken een
spirituele reis naar de bergen, waar geen
bereik is. Met één muisklik willen we
zien hoe onze afzetmarkt zich gedraagt,
maar we willen bier drinken dat lokaal en
onafhankelijk is gebrouwen. We hebben
allemaal Facebook, maar óp Facebook
willen we ons onderscheiden door middel
van foto’s en tekst. Overigens is dit van
alle tijden: eerst vooruit willen, dan de
toekomst vrezen, dan terugverlangen
naar wat was. De angst om onszelf te
verliezen.
Het maakt ons onrustig. We weten niet
welke kant we op willen. Het gaat te snel.
En omdat we het niet bijhouden, en niet
helemaal snappen, en omdat de lusten
zo lekker zijn en de lasten zo vaag, wan-
trouwen we de grote bedrijven en, mis-
schien ook wel, de overheid en gemeen-
te, op z’n minst een beetje. Een term
als Data Driven Urbanisation helpt daar
niet bepaald bij. Kom op, wie ziet er bij
deze term geen grijze stad waarin alles is
geautomatiseerd en elk mens op de voet
wordt gevolgd door camera’s, is voorzien
van een chip en mogelijk zelfs van A naar
B wordt gebracht door de strengere en
hardhandigere broer van Pepe, van wie
je in alle haast natuurlijk niet eens even
je datingapp mag aanslingeren.
We denken in termen van wij en zij. Wij,
de burgers, en zij, de Silicon Valley-ach-
tige bedrijven en de mannen in pak
in Den Haag - sorry, Jan-Peter. Want
in ons hoofd regelen zij alles, maar zij
hebben geen gezicht. Zij trekken aan
te touwtjes achter spiegelende ramen
in wolkenkrabbers. Nee, die ramen zijn
voor de gewone burger niet transparant.
Ons lot ligt in andermans handen, zo
voelt het. We hebben er geen zicht op,
en daarom wantrouwen we, en daarom
zijn we onrustig en misschien een beetje
bang. Het gebrek aan controle; is daar
niet een groot deel van onze zorgen aan
toe te schrijven? Zelfs onze woede en
vooroordelen, want het zijn nog steeds
de buitenlanders die onze banen hebben
ingepikt. De werkelijke reden dringt niet
eens tot ons door. Maar als ons naviga-
tiesysteem hapert raken we gefrustreerd.
Het zou niet meer moeten kunnen. In die
zin éísen we vooruitgang.
Misschien is dit de werkelijk uitdaging
voor beleidsmakers, bedrijven en weten-
schappers. Ons gevoel. Ons vertrouwen.
Onze menselijkheid. Om die drie dingen -
die vanmiddag, geloof ik onder het kopje
values vielen- bij iedere nieuwe stap in
acht te nemen. En dan bedoel ik niet
dat je ons moet sussen. Ik bedoel dat je
ons moet laten zien dat ook u een mens
bent; dat dat blijkt uit uw handelingen
en beslissingen. Geef ons een kliko om
op te staan, en laat ons over het muurtje
kijken, zodat we zien dat het daar veilig
is, en dat u deugt. Want dat wij en zij
gevoel; dat is gevaarlijk. Daar begint iets
te groeien, te broeien.
Goed, dan slinger ik nu Tinder weer aan.
Even op mijn telefoon kijken of er hier
nog leuke vrouwen zijn. Dank u wel.

5. City Transformation Forum
Hoofddorp, 3 februari 2016
Georganiseerd door Cofely & Dura Vermeer