Đề tài sản xuất trichoderma làm thuốc trừ nấm bệnh, HAY, ĐIỂM 8

1
BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO
TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KYÕ THUAÄT COÂNG NGHEÄ TP.HCM
KHOA MOÂI TRÖÔØNG VAØ COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC
  
KHOÙA LUAÄN TOÁT NGHIEÄP CÖÛ NHAÂN KHOA HOÏC
NGAØNH : COÂNG NGHEÄ SINH HOÏC
MAÕ NGAØNH : C73
GVHD : TS. NGUYỄN HOAØI HÖÔNG
CN. ÑOÃ THÒ TUYEÁN
SVTH : HỨA VOÕ THAØNH LONG
LỚP : 07CSH1
MSSV : 207111025
TP.HCM naêm 2010

LÔØI CAÛM ÔN
Ñeå hoaøn thaønh luaän vaên toát nghieäp naøy, em xin göûi lôøi
caûm ôn ñeán caùc thaày coâ khoa Moâi Tröôøng vaø Coâng Ngheä Sinh
Hoïc ñaõ giaûng daïy vaø truyeàn ñaït kieán thöùc cho em trong suoát
nhöõng naêm vöøa qua ñeå em laøm toát baøi luaän vaên naøy.
Em xin chaân thaønh caûm ôn vieän Sinh Hoïc Nhieät Ñôùi ñaõ giuùp
vaø taïo ñieàu kieän cho em ñöôïc hoïc hoûi, trao ñoài caùc kyõ naêng, thao
taùc vaø tích luõy nhieàu kinh nghieäm quyù baùu cho coâng vieäc sau naøy
cuûa em.
Ñaëc bieät xinh chaân thaønh caûm ôn coâ Ñoã Thò Tuyeán vaø coâ
Nguyeãn Hoaøi Höông ñaõ heát loøng quan taâm, chæ baûo vaø höôùng
daãn taän tình ñeå em hoaøn thaønh toát luaän vaên.
2

Xin caûm ôn caùc anh chò vaø caùc baïn trong vieän Sinh Hoïc Nhieät
Ñôùi ñaõ giuùp ñôõ trong suoát quaù trình laøm luaän.
Cuoái cuøng xin caûm ôn gia ñình ñaõ ñoäng vieân, quan taâm, hoã
trôï trong quaù trình laøm luaän vaên toát nghieäp.
Trong suoát quaù trình laøm luaän vaên, em ñaõ ñöôïc tieáp caän vôùi
moâi tröôøng laøm vieäc môùi, coù theâm ñöôïc nhieàu kieán thöùc, ñöôïc
aùp duïng thöïc teá nhöõng gì em ñaõ hoïc, reøn luyeän theâm veà thao
taùc, kyõ thuaät vaø kyõ naêng laøm vieäc ñeå em coù theå thöïc hieän toát
hôn trong coâng vieäc sau naøy.
Em xin chaân thaønh
caûm ôn.
MUÏC LUÏC
TRANG
LÔØI CAÛM ÔN 2
CHÖÔNG I : GIÔÙI THIEÄU 9
3

1.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ
10
1.2 MUÏC ÑÍCH CUÛA ÑEÀ TAØI
11
1.3 NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU
11
1.4 PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI
11
CHÖÔNG II : TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
12
2.1 KHAÙI NIEÄM KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC
13
2.1.1 THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT
13
2.1.1.1 THUOÁC TRÖØ SAÂU
13
2.1.1.2 THUOÁC TRÖØ NAÁM 13
2.1.1.2.1 CÔ CHEÁ DIEÄT NAÁM 14
2.1.1.2.2 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ NAÁM
14
4

2.1.1.3 THUOÁC TRÖØ COÛ HOÙA HOÏC
14
2.1.1.3.1 SÖÏ XAÂM NHAÄP CUÛA THUOÁC VAØO COÛ
15
2.1.1.3.2 CÔ CHEÁ DIEÄT COÛ
15
2.1.1.3.3 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ COÛ
16
2.1.2 KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC
16
2.1.3 ÑOÁI TÖÔÏNG CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC
14
2.1.4 PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC 31
2.1.4.1 VIRUS 31
2.1.4.1.1 TRIEÄU CHÖÙNG NHIEÃM VIRUS
32
2.1.4.1.2 CÔ CHEÁ DIEÄT SAÂU 32
2.1.4.2 VI KHUAÅN BACILLUS THURINGIENSIS (BT)
33
2.1.4.2.1 GIÔÙI THIEÄU 33
5

2.1.4.2.2 CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG
34
2.1.4.3 VI NAÁM 34
2.1.4.3.1 HIEÄU LÖÏC TRUØ SAÂU CUÛA BEAUVERIA &
METARHIZIUM
34
2.1.4.3.2 HOAÏT TÍNH DIEÄT SAÂU
34
2.1.4.4 SINH VAÄT KHAÙC
35
2.1.4.4.1 ONG MAÉT ÑOÛ 35
2.1.4.4.2 ONG VAØNG
36
2.1.4.5 NGUYEÂN TAÉC CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC
37
2.2 TRÖØ NAÁM BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC
38
2.2.1 CAÙC BEÄNH CAÂY THÖÔØNG GAËP DO NAÁM GAÂY RA
38
6

2.2.2 TOÅNG QUAN VEÀ CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC
43
2.3 TOÅNG QUAN VEÀ TRICHODERMA SPP. LAØM
CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC
45
2.3.1 PHAÂN LOAÏI
45
2.3.2 ÑAËC ÑIEÅM GIOÁNG NAÁM TRICHODERMA SPP.
46
2.3.2.1 ÑAËC ÑIEÅM HÌNH THAÙI, SINH TRÖÔÛNG
CUÛA TRICHODERMA SPP.
46
2.3.2.2 SINH THAÙI HOÏC 48
2.3.3 CÔ CHEÁ HOAÏT ÑOÄNG CUÛA TRICHODERMA SPP.
50
2.3.3.1 HIEÄN TÖÔÏNG GIAO THOA
51
2.3.3.2 HOAÏT ÑOÄNG TIEÁT ENZYME
53
1 HEÄ ENZYME THUÛY PHAÂN CHITIN 53
7

2 HEÄ ENZYME THUÛY PHAÂN CELLULOSE
54
3 CAÙC HÔÏP CHAÁT KHAÙNG NAÁM
55
2.3.4 ÑIEÀU KIEÄN NUOÂI CAÁY CUÛA TRICHODERMA SPP.
56
2.3.4.1 NHIEÄT ÑOÄ
56
2.3.4.2 AÙNH SAÙNG
56
2.3.5 CAÙC NÔI SAÛN XUAÁT CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP.
56
CHÖÔNG III : THÖÏC NGHIEÄM
61
3.1 MUÏC ÑÍCH
3.2 VAÄT LIEÄU VAØ PHÖÔNG PHAÙP
62
3.2.1 VAÄT LIEÄU 62
3.2.1.1 CAÙC CHUÛNG VI SINH VAÄT DUØNG
TRONG NGHIEÂN CÖÙU
62
8

3.2.1.2 DUÏNG CUÏ, THIEÁT BÒ
62
3.2.1.3 MOÂI TRÖÔØNG NUOÂI CAÁY
62
3.2.1.3.1 MOÂI TRÖÔØNG PGA
63
3.2.1.3.2 MT KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG
GIÖÕA CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA SPP.VAØ NAÁM BEÄNH
63
3.2.1.3.3 KHOAÙNG CRAPEK 64
3.2.1.3.4 MOÂI TRÖÔØNG LEÂN MEN XOÁP
64
3.2.1.3.5 MOÂI TRÖÔØNG NHAÂN GIOÁNG
64
3.2.2 PHÖÔNG PHAÙP 65
3.2.2.1 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA NAÁM
TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH
65
3.2.2.2 PHÖÔNG PHAÙP LEÂN MEN XOÁP
66
9

3.2.2.3 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ
PHAÅM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH
67
3.3 KEÁT QUAÛ VAØ BIEÄN LUAÄN
68
3.3.1 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA NAÁM
TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH
68
3.3.2 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA CHEÁ
PHAÅM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH
76
3.3.3 PHÖÔNG PHAÙP LEÂN MEN XOÁP
83
3.4 KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ NGHÒ
85
TAØI LIEÄU THAM KHAÛO
86
10

• DANH MUÏC CAÙC HÌNH
Hình 2.1 : sô ñoà kieåm soaùt sinh hoïc
17
Hình 2.2 : vi khuaån Bacillus thuringiensis 33
Hình 2.3 : chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû
35
Hình 2.4 : chu trình phaùt trieån cuûa ong vaøng
36
Hình 2.5 : naám T. harzianum 45
11

Hình 2.6 : baøo töû cuûa T. reesei
47
Hình 2.7 : naám T.viridae 48
Hình 2.8 : naám T.reesei 49
Hình 2.9 : söï öùc cheá cuûa Trichoderma ñoái vôùi naám beänh Pythium
50
Hình 2.10 : T,harzianum quaán quanh Rhizoctonia solani 51
Hình 2.11 : Rhizoctonia aolani döôùi KHV sau khi
T. mycoparasitic ñöôïc gôõ boû 52
Hình 3.1 : phöông phaùp leân men xoáp
67
Hình 3.2 : söï öùc cheá cuûa T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Fusarium
69
Hình 3.3 : söï öùc cheá cuûa T.harzianum ñoái vôùi naám beänh Phytophthora
70
Hình 3.4 : söï öùc cheá cuûa T.reesei ñoái vôùi naám beänh Phytophthora
72
Hình 3.5 : söï öùc cheá cuûa T. reesei ñoái vôùi naám beänh Fusarium 73
Hình 3.6 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T.harzianum ñoái vôùi Fusarium
77
Hình 3.7 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T.harzianum ñoái vôùi
12

naám beänh Phytophthora 78
Hình 3.8 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi
naám beänh Fusarium 80
naám beänh Phytophthora 81
Hình 4.0 : cheá phaåm naám T.reesei 84
Hình 4.1 : cheá phaåm naám T.harzianum 84
• DANH MUÏC CAÙC BAÛNG
Baûng 2.1 : Caùc taùc nhaân gaây haïi cuûa caây troàng
18
Baûng 2.2 : caùc beänh caây thöôøng gaëp do naám gaây ra
38
Baûng 2.3 : Hieäu löïc cuûa Saccharomyces vaø Zygosaccharomyces
öùc cheá caùc naám gaây beänh haïi caây troàng
44
Baûng 2.4 : caùc nôi saûn xuaát cheá phaåm Trichoderma spp. tröø
naám beänh haïi caây troàng
57
Baûng boá trí thí nghieäm
66
13

Baûng 3.1 : Ñöôøng kính khuaån laïc khi coù Trichoderma spp.
74
Baûng 3.2 : Ñöôøng kính khuaån laïc Fusarium sau khi raéc
cheá phaåm Trichoderma harzianum vaø Trichoderma reesei 82
• DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ
Sô ñoà 3.1 : Tieán haønh thí nghieäm ñoái khaùng tröïc tieáp
65
Sô ñoà quy trình thöïc hieän phöông phaùp leân men xoáp
66
Sô ñoà 3.2 : Tieán haønh khaûo saùt söï öùc cheá cuûa cheá phaåm vôùi
naám beänh 68
14

1.1 ÑAËT VAÁN ÑEÀ
Söï taêng tröôûng cuûa hoùa hoïc hoùa noâng nghieäp vaø thaâm
canh saûn xuaát ñang thay ñoåi raát nhieàu hoaøn caûnh sinh thaùi vaø
moâi tröôøng chuùng ta ñang soáng. noù ñang chuyeån dòch veà phía tieâu
cöïc.
Soá löôïng thuoác hoùa hoïc tröø saâu coù ñoä ñoäc cao ngaøy
caøng lôùn, nhöng hieäu quaû laïi thaáp. Phaàn lôùn thuoác toûa roäng ra
khoâng muïc ñích gaây oâ nhieãm moâi tröôøng nghieâm troïng. trong baát
cöù quaàn laïc noâng nghieäp naøo.
Chính vì theá, chieán löôïc môùi phoøng tröø caùc loaøi gaây haïi cho
heä sinh thaùi noâng nghieäp ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû toång hôïp,
phoái hôïp caùc hoaït ñoäng cuûa caùc quaàn theå kí sinh vaø caùc loaøi
coù ích cho noâng nghieäp, thuoác baûo veä thöïc vaät hieäu quaû cao vaø
thuoác tröø saâu sinh hoïc treân neàn moùng thaâm canh cao.
Moät trong nhöõng höôùng cô baûn cuûa phöông phaùp sinh hoïc laø
taêng cöôøng saûn xuaát caùc cheá phaåm sinh hoïc. Treân cô sôû sinh
hoïc vaø di truyeàn hoïc, seõ laøm cho caùc cheá phaåm sinh hoïc coù phoå
taùc ñoäng roäng hôn baèng con ñöôøng ñöa vaøo vi sinh vaät nhöõng gen
16

boå sung, toå hôïp chuùng, khueách ñaïi vaø taïo caùc doøng voâ tính ñoäc
toá cao.
Hieän nay, phoøng tröø dòch haïi caây troàng baèng bieän phaùp sinh
hoïc ñöôïc ñaåy maïnh nghieân cöùu ôû nhieàu nöôùc, ñöôïc coi nhö laø
moät lónh vöïc quan troïng. Phoøng tröø baèng sinh hoïc ñoái vôùi beänh
haïi chuû yeáu laø khai thaùc vaø söû duïng khaû naêng ñoái khaùng cuûa
moät soá loaïi naám ñoái vôùi caùc loaïi naám gaây haïi caây troàng. Nhieàu
coâng trình nghieân cöùu veà naám Trichoderma vaø saûn xuaát cheá
phaåm ñeå haïn cheá nhöõng naám gaây haïi cho caây troàng nhö naám
Rhizoctonia, Sclerotium, Fusarium, Pythium, Verticillium vaø Botrytis gaây
beänh treân luùa, ngoâ, vaø moät soá caây troàng khaùc ñaõ thu ñöôïc
nhöõng keát quaû raát khaû quan. Tuy nhieân, naám ñoái khaùng laø moät
taùc nhaân sinh hoïc, noù coù nhöõng ñieàu kieän soáng nhaát ñònh vaø
chæ phaùt huy ñöôïc hieäu quaû phoøng tröø beänh ôû nhöõng ñieàu kieän
nhaát ñònh. Trong khi ñoù, thöôøng do khaû naêng thích nghi vôùi moâi
tröôøng soáng, caùc taùc nhaân gaây beänh phaùt trieån maïnh meõ, soá
löôïng caù theå taêng nhanh, khaû naêng choáng chòu toát, laán löôùt caùc
taùc nhaân ñoái khaùng laøm cho tính ñoái khaùng maát caân baèng vaø
keát quaû laø beänh boäc phaùt treân caây troàng. Ñeå khaéc phuïc ñieàu
naøy, vieäc choïn loïc, nhaân nhanh soá löôïng, taêng cöôøng söùc soáng
17

cho taùc nhaân ñoái khaùng vaø ñöa laïi trong moâi tröôøng töï nhieân laø
heát söùc caàn thieát.
Ñeå goùp phaàn vaøo vieäc ña daïng hoùa caùc cheá phaåm sinh
hoïc, caûi thieän vaø öùng duïng cheá phaåm naâm Trichoderma spp. vaøo
lónh vöïc noâng nghieäp, toâi ñaõ tieán haønh nghieân cöùu ñeà taøi : “
saûn xuaát baøo töû naám Trichoderma spp. laøm thuoác
tröø naám beänh caây troàng”.
1.2 Muïc ñích cuûa ñeà taøi
Tìm hieåu vieäc öùng duïng baøo töû Trichoderma tröø naám haïi caây troàng
vaø phöông phaùp saûn xuaát baøo töû baèng leân men theå raén.
1.3 Noäi dung nghieân cöùu
• Toång quan veà kieåm soaùt sinh hoïc vaø söû duïng baøo töû
Trichoderma tröø naám beänh caây troàng
• Thöïc nghieäm veà quy trình leân men theå raén saûn xuaát baøo töû
Trichoderma
• Khaûo saùt hoaït tính tröø naám beänh cuûa baøo töû Trichoderma
invitro
1.4 Phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi
• Caùc chuûng naám ñoái khaùng Trichoderma spp.
• Caùc chuûng naám beänh gaây haïi caây troàng.
18

CHÖÔNG II
TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU
19

2.1 KHAÙI NIEÄM KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC
2.1.1 THUOÁC BAÛO VEÄ THÖÏC VAÄT
2.1.1.1 THUOÁC TRÖØ SAÂU
Thuoác tröø saâu laø 1 loaïi thuoác tröø dòch haïi ñöôïc söû duïng
choáng laïi coân truøng ôû taát caû caùc giai ñoaïn bieán thaùi. Noù ñöôïc
duøng ôû caû giai ñoaïn bieán thaùi tröùng vaø aáu truøng. Thuoác tröø
saâu ñöôïc duïng roäng raõi nhaát trong noâng nghieäp tieáp ñoù laø hoä
gia ñình, thaäm chí caû trong y khoa. Söû duïng thuoác tröø saâu laø 1
nhaân laøm gia taêng saûn phaåm noâng nghieäp trong theá kyû 20.
Thoáng keâ cho thaáy coù hôn nghìn loaøi coân truøng trong soá hôn 1
trieäu loaøi ñöôïc bieát laø taùc nhaân gaây haïi caây troàng, vaät nuoâi vaø
20

truyeàn beänh cho ngöôøi. Phaù hoaïi moâi tröôøng soáng xung quanh.
Chuùng laøm giaûm naêng suaát, phaåm chaát noâng saûn.
Thuoác tröø saâu hoùa hoïc laø caùc loaïi hôïp chaát hoùa hoïc ñöôïc
duøng ñeå tieâu dieät caùc loaïi saâu beänh, coân truøng gaây haïi cho caây
troàng. Thuoác tröø saâu sinh hoïc laø loaïi thuoác tröû saâu döïa treân cô
sôû vi khuaån, virus hay vi naám ñeå dieät tröø saâu beänh, coân truøng
gaây haïi cho caây troàng.
• CÔ CHEÁ DIEÄT SAÂU HAÏI CUÛA THUOÁC
Thuoác tröø saâu hoùa hoïc hay sinh hoïc ñeàu coù chung côù cheá tröø
daâu, ñoù chính duøng chaát ñoäc dieät saâu.
• Thuoác tröø saâu hoaù hoïc söû duïng hôïp chaát hoùa hoïc vaø
chaát ñoäc chieát xuaát töø caùc loaïi caây ñoäc, khi saâu tieáp xuùc
vôùi chaát ñoäc, ñoäc toá seõ ngaám vaøo cô theå saâu ,coân truøng
haïi vaø gieát cheát chuùng.
• Thuoác tröø saâu sinh hoïc söû duïng caùc taùc nhaân sinh hoïc laø
caùc vi sinh vaät ( vi khuaån, virus hay vi naám ). Khi ñoäc toá do vi
sinh vaät tieát ra cuøng vôùi thöùc aên vaøo trong cô theå coân truøng
gaây haïi, chaát ñoäc taùc ñoäng vaøo moâ cuûa cô theå phaù vôõ
caáu truùc da vaø cô theå gieát cheát saâu.
2.1.1.2 THUOÁC TRÖØ NAÁM
21

Thuoác tröø naám laø 1 trong 3 phöông phaùp chính ñeå kieåm soaùt
dòch haïi – trong tröôøng hôïp naøy laø kieåm soaùt naám trong noâng
nghieäp. Noù coù theå laø thuoác tröø naám sinh hoïc treân cô sôû duøng vi
naám dieät naám beänh, hay noù coù theå laø caùc loïai hôïp chaát hoùa
hoïc ñöôïc söû duïng ñeå ngaên chaën söï phaùt trieån cuûa caùc loaïi naám
beänh. Thuoác dieät naám cuõng ñöôïc duøng ñeå choáng laïi caùc tröôøng
hôïp nhieãm naám. Thuoác dieät naám coù 2 loaïi laø tieáp xuùc vaø haáp
thuï. Thuoác dieät naám tieáp xuùc gieát cheát naám khi ñöôïc phun treân
beà maët bò nhieãm naám. Loaïi haáp thuï phìa ñöôïc naám haáp thuï
tröôùc khi coù taùc ñoäng laøm cheát naám.
2.1.1.2.1 CÔ CHEÁ DIEÄT NAÁM BEÄNH
• Thuoác dieät naám khi tieáp xuùc vôùi naám gaây beänh, noù phaù
vôõ teá baøo naám beänh, gieát cheát chuùng.
• Thuoác dieät naám ñöôïc naám beänh haáp thuï thì khi vaøo trong cô
theå, caùc ñoäc toá, khaùng sinh do vi sinh vaät trong thuoác tieát ra
hay hoãn hôïp chaát ñoäc vaø chaát hoùa hoïc coù saün trong thuoác
dieät naám taùc ñoäng gaây ñoäc cho naám beänh laøm chuùng
cheát.
2.1.1.2.2 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC TRÖØ NAÁM
22

Thuoác dieät naám coù theå giaùn tieáp gaây haïi cho söùc khoûe con
ngöôøi do caùc loaïi löông thöïc, rau quaû thu ñöôïc töø caùc loaïi caây
troàng ñöôïc con ngöôøi söû duïng vaø noù coù theå gaây ra dò öùng cuõng
nhö nhieàu trieäu chöùng khaùc nhö ñau ñaàu, tieâu chaûy, caùc toån haïi
cho caùc cô quan cuõng nhö gaây ra caùc roái loaïn nghieâm troïng vaø
caùc loaïi beänh taät lieân quan ñeán heä thaàn kinh. Noù cuõng coù theå
laø nguy hieåm cho caùc heä sinh thaùi do noù coù theå thoaùt ñi, gaây oâ
nhieãm moâi tröôøng nöôùc vaø ñaát cuõng nhö tích luõy sinh hoïc vaø
laøm gia taêng ñoäv tính ñoái vôùi caùc cô theå soáng trong heä sinh thaùi.
2.1.1.3 THUOÁC TRÖØ COÛ HOÙA HOÏC
Thuoác tröø coû coù vai troø quan troïng do coù nhieàu öu ñieåm noåi
baät. Ñoù laø 1 loaïi thuoác baûo veä thöïc vaät ñöôïc söû duïng ñeå dieät
tröø taát caû caùc loaïi coû maø khoâng laøm haïi ñeán caây troàng.
Thuoác tröø coû goùp phaàn giaûm chi phí vaø nhaân coâng lao ñoäng, aùp
duïng treân dieän tích lôùn trong thôøi gian ngaén. Ñieån hình nhö treân
caùc ruoäng luùa, thuoác tröø coû coù hieäu quaû cao, töông ñoái trieät ñeå,
an toaøn cho luùa.
2.1.1.3.1 SÖÏ XAÂM NHAÄP CUÛA THUOÁC VAØO CAÂY COÛ
Haàu heát caùc loaïi thuoác tröø coû cho luùa ñeàu coù theà xaâm
nhaäp vaøo caây coû qua reã, maàm vaø laù. Ñoái vôùi thuoác tieàn naûy
maàm ñöôïc phun leân ruoäng khi haït coû chöa naûy maàm, thuoác xaâm
23

nhaäp chuû yeáu qua reã hay maàm khi haït naûy maàm tieáp xuùc vôùi
lôùp thuoác treân maët ñaát.
Caùc thuoác haäu naûy maàm phun thuoác khi haït coû ñaõ moïc
thaûnh caây coù laø thì thuoác chuû yeáu xaâm nhaäp qua laù, 1 soá thuoác
cuõng ñöôïc reã huùt vaøo, thuoác coù theå thaám tröïc tieáp qua lôùp saùp
cuûa laù vaøo beân trong gaây haïi caây coû.
2.1.1.3.2 CÔ CHEÁ TAÙC ÑOÄNG CUÛA THUOÁC
Sau khi vaøo trong caây coû thuoác coù theå taùc ñoäng theo nhieàu
caùch ñeå dieät coû. Ñoái vôùi caùc loaïi thuoác dieät coû cho ruoäng luùa
thì coù 1 soá caùch sau :
• Kích thích söï phaùt trieån quaù möùc cuûa teá baøo, laùm bieán ñoåi
caùc phaûn öùng sinh hoïc trog caây coû, gaây ra hieän töôïng bieán
daïng caây vaø huûy dieät caùc ñieåm sinh tröôûng, caây coû seõ
cheát.
• Öùc cheá quaù trình toång hôïp chaát dieäp luïc : chaát dieäp luïc taïo
maøu xanh cho caây, laø nôi haáp thuï aùnh saùng maët trôøi ñeå
taïo naêng löôïng cho caùc phaûn öùng toång hôïp vaät chaát trong
caây. Do ñoù khoâng coù chaát dieäp luïc caây coû seõ cheát.
• Öùc cheá toãng hôïp lipid : khoâng coù lipid seõ khoâng taïo thaønh
teá baøo, caây coû seõ cheát.
24

• Öc cheá toång hôïp amino acid : caùc acid amin laø thaønh phaàn
caáu taïo neân protid, trong ñoù coù 1 soá acid amin khoâng theå
thieáu trong caây hay khoâng theå thay theá ñöôïc.
• Ngoaøi ra coøn coù 1 soá tuoác dieät coû khaùc taùc ñoäng baèng
caùch öùc cheá quang hôïp, toång hôïp vitamin vaø nhieàu cô cheá
khaùc.
2.1.1.3.3 AÛNH HÖÔÛNG CUÛA THUOÁC DIEÄT COÛ
Haàu heát caùc loaïi thuoác dieät coû daønh rieâng cho luùa hieän nay
ñeàu coù ñoä ñoäc thaáp ñoái vôùi moïi loaøi keå caû con ngöôøi. Lyù do
chính laø do ñoái töôïng cuûa thuoác laø thöïc vaät, coù chaát dieäp luïc,
coù quang hôïp maø ñoäng vaät khaùc vaø con ngöôøi khoâng coù neân
ít chòu aûnh höôûng. Do thuoác coù thôøi gian löu toàn trong ñaát vaø
moâi tröôøng töông ñoái ngaén.
(Nguyeãn Maïnh Chính ).
2.1.2 KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC ( KSSH )
Kieåm soaùt sinh hoïc laø vieäc söû duïng caùc sinh vaät höõu ích ñeå
kieåm soaùt caùc loaøi sinh vaät gaây haïi cho caây troàng thay vì söû
duïng caùc loaïi thuoác tröø saâu hoùa hoïc laøm aûnh höôûng tôùi moâi
tröôøng.
KSSH được trình bày tóm tắt theo sơ đồ trên hình 2.1
25

Thuoác BVTV
Thuoác thuoác thuoác
thuoác
tröø saâu tröø naám tröø coû
tröø dòch haïi khaùc
Thaûo sinh sinh sinh thaûo sinh
moäc hoïc hoïc hoïc moäc
hoïc
26

chaát vi virus vi vi vi vi naám chaát
vi
ñoäc khuaån naám khuaån naám ñoäc
khuaån
haït Bt NPV, GV xaï naám naám haït cuû
ñaäu… Isachenko
cuû Metarhizium khuaån men moác Fusarium
ñaäu…
Streptomyces Candida sp. Trichoderma spp.
S. cerevisiae
Hình 2.1 : Sơ đồ kiểm soát sinh học
2.1.3 ÑOÁI TÖÔÏNG CUÛA KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC
Ñoái töôïng cuûa kieåm soaùt sinh hoïc laø caùc loaïi naám beänh, saâu haïi
vaø caùc loaïi coû daïi gaây haïi cho caây troàng. Chuùng laøm giaûm
naêng suaát caây troàng bôûi vieäc gaây ra caùc beänh naám haïi caây,
huùt chaát dinh döôõng cuûa caây laøm caây cheát khoâ. Caùc taùc nhaân
gaây haïi naøy ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.2. Baûng naøy moâ taû chi tieát
27

ñaëc ñieåm hình thaùi, trieäu chöùng, ñieàu kieän phaùt sinh vaø taùc ñoäng
cuûa chuùng.
Baûng 2.1 : Caùc taùc nhaân gaây haïi cuûa caây troàng
Chuûn
g loaïi
Teân Ñaëc ñieåm Beänh caây
N
aá
m
b
eä
n
Phytophthora sp.
Giôùi : Chromista
Ngaønh : Eumycota
Lôùp : Oomycetes
Boä : Peronosporales
Hoï : Pythiaceae
Gioáng:Phytophthorasp.
Naám hình thaønh
phaân sinh baøo töû.
Phaân sinh baøo töû
ñôn baøo khoâng maøu
hình tröùng, coù 1
nuùm nhoû ôû ñaàu.
Trong nöôùc phaân
Thoái goác
chaûy muû
28

h sinh baøo töû taïo
thaønh caùc du ñoäng
baøo töû hoaëc naûy
maàm tröïc tieáp xaâm
nhieãm gaây beänh
Lôùp : baøo töû xoang,
Boä : baøo töû caàu.
Voû baøo töû hình caàu
ñænh coù mieäng,
ñöôøng kính 70-130
µm, maøu naâu ñeán
ñen. Cuoáng baøo töû
ngaén, baøo töû hình
sôïi khoâng maøu coù
4-9 vaùch ngaên. Sôïi
naám vaø baøo töû qua
ñoâng treân xaùc caây
beänh, muøa xuaân
naêm sau voû baøo töû
môû mieäng, caùc baøo
Khoâ heùo
Septoria chrysanthemella
29

töû bay ra ngoaøi, laây
lan nhôø gioù.
Cercospora brunkii
Cuoáng baøo töû moïc
chuøm maøu naâu
nhaït, khoâng phaân
nhaùnh, baøo töû daïng
ñuoâi, khoâng mang
nhieàu vaùch ngaên.
Naám beänh qua ñoâng
trong moâ beänh baèng
sôïi naám, naêm sau
baøo töû laây lan vaø
xaâm nhieãm
Ñoám naâu
Beänh
thöôøng phaùt
sinh vaøo
thaùng 5-10.
Actinonema rosae
Ñóa baøo töû moïc
döôùi bieåu bì laù, baøo
töû hình baàu duïc hay
tröùng, khoâng maøu.
Sôïi naám qua ñoâng
Ñoám ñen
Nhieät ñoä
cao laù ruïng
nhieàu,beänh
quanh naêm ,
30

trong beï laù, caønh
khoâ, laù ruïng naêm
sau laây lan xaâm
nhieãm.
naëng nhaát
vaøo thaùng
9-11.
Cercosporarhododendri
Ferraris
Cuoáng baøo töø moï
treân ñoám beänh,
treân cuoáng laø baøo
töû. Baøo töû hình
ñuoâi khoâng maøu coù
1-4 vaùch ngaên. Naám
qau ñoâng trong laù
beänh, xaùc caây
beänh baèng sôïi naám.
Baøo töû naûy maàm
nhôø gioù, nöôùc möa,
xuyeân moâ laù,
Ñoám naâu
Taùc haïi
chuû yeáu
laøm ruïng
laù. Beänh
naëng vaøo
thaùng 4-7
haøng naêm.
Oidium chrysanthemi
Naám kí sinh treân laø
duøng voøi huùt chaát
dinh döôõng trong teá
baøo laø, sau ñoù moïc
cuoáng baøo töû vaø
Phaán traéng
31

baøo töû. Baøo töû
hình baàu duïc, hình
tröùng, khoâng maøu.
Fusarium oxysporum Giôùi : naám
Lôùp : naám baát toaøn
Boä : moniliales
Hoï : Tuberculariaceae
Loaøi Fusarium oxysporum
Laø naám sôïi ña baøo,
maøu traéng, sinh saûn
voâ tính, taïo ra 2 loaïi
baøo töû : lôùn vaø
nhoû. Baøo töû lôùn
hình thaønh töø caønh
baøo töû phaân nhieàu
nhaùnh xeáp thaønh
taàng. Baøo töû nhoû
hình tröùng, baàu duïc,
daøi hay hình quaû
thaän, hình thaønh
trong boïc giaû treân
caønh baøo töû khoâng
Thoái reã
vaøng laù
32

phaân haùnh treân sôïi
naám.
Naám phaùt trieån ôû
nhieät ñoä 25-30
0
C, laø
loaïi naám soáng trong
ñaát. Loaøi naám naøy
goàm treân 100 chuûng
chuyeân hoùa khaùc
nhau.
Rhizoctonia solani Giôùi : naám
Ngaønh : ascomycota
Lôùp : Deuterromycetes
Boä : naám trôn
Gioáng : Rhizoctonia
Loaøi : Rhizoctonia solani
Sôïi naám khoâng
maøu, khi tröôûng
thaønh coù maøu naâu
vaøng. Sôïi naám ñöôïc
chia thaønh nhöõng teá
baøo rieâng reõ bôûi 1
vaùch ngaên, treân
Chaùy laù
cheát ñoït
33

vaùch coù loã daïng
haïch cho pheùp teá
baøo chaát, ti theå vaø
nhaân ñi qua.
Sôïi naám phaân haùnh
thaúng goùc. Moãi teá
baøo coù hôn 3 nhaân,
8-13 µm.
R. solani laø naám baùn
hoaïi sinh, coù tính ña
thöïc, phaùt trieån toát
trong ñieàu kieän aåm
öôùt.
Pythium sp.
Giôùi : Chromista
Ngaønh : Eumycota
Lôùp : Oomycetes
Boä : Peronosporales
Hoï : Pythiaceae
Gioáng : Pithium sp.
Sôïi naám maøu traéng
sinh saûn voâ tính, sinh
ra boïc baøo töû naøy
Thoái goác,
heùo vaøng
34

maàm tröïc tieáp
thaønh oáng maàm.
Naám sinh saûn höûu
tính thì sinh baøo töû
tröøng hình caàu vaø
baøo töû ñöïc ôø döôùi
bao tröùng. Baøo töû
naûy maàm gaây beänh
cho caây, hay xaâm
nhaäp tröïc tieáp vaøo
caây.
Sclerotium rolfsii Giôùi : naám
Lôùp : naám trôn
Gioáng : Sclerotium
Loaøi Sclerotium rolfsii
Sôïi naám maøu traéng,
ña baøo, phaân nhaùnh
nhieàu, phaùt trieån
theo kieåu ñaâm tia.
Naám xaâm nhaäp
vaøo goác caây con,
caây tröôûng thaønh,
Heùo ruõ
traéng goác
Thôøi tieát
noùng aåm
beänh phaùt
trieån. Beänh
thöôøng xuaát
hieän vaøo
thaùng 4, 5, 8,
9, 10.
35

söû duïng chaát höõu
cô laøm nguoàn dinh
döôõng, saûn sinh acid
oxalic vaø men laøm
phaân huûy moâ caây
chuû.
S
aâ
u
b
eä
n
h
Xeùn toùc ( Phytoecia
rufiventris Gautier).
Giôùi : ñoäng vaät
Ngaønh : chaân ñoát
Lôùp : coân truøng
Boä : caùnh cöùng
Hoï :xeùn toùc
Xeùn toùc thaân hình
oáng, ñen, coù loâng
thöa, ñaàu roäng, ngöïc
coù ñoám troøn maøu
ñoû vaøng, buïng ch6n
ñoû da cam. Tröùng
daøi, maøu vaøng
söõa, saâu non vaøng
nhaït, cuoái buïng coù
nhieàu loâng tô, nhoäng
naâu vaøng.
Coân truøng
gaây haïi
treân caây
cuùc, ñuïc loã
troøn treân
caây cuùc,
huùt nhöïa
caây.
36

Xeùn toùc sinh 1
löùa/ naêm, ñeû tröùng
gaàn ngoïn caây, saâu
non ñuïc vaøo thaân,
thaùng 9-10 hoùa
nhoäng.
Boï tró ñaàu nhoû
( Microcephalo
thrips abdominalis )
Boä : caùng loâng
Hoï : raày
Con caùi daøi hôn con
ñöïc 1 chuùt. Toaøn
thaân maøu naâu, raâu
7 ñoát, ñaàu nhoû.
Hoaït ñoäng trong hoa
cuùc, thôøi tieát khoâ
haïn phaùt sinh nhieàu,
thöôøng gaëp vaøo
thaùng 5-6.
Gaây haïi
treân caây
cuùc, laøm
caây khoâ
heùo.
Boï tró ngöïc vaøng
( Thrips hawaiiensis )
Gaây thieät
haïi cho
37

Boä : caùnh loâng
Hoï : raày
Saâu caùi ngöïc naâu
vaøng da cam, buïng
naâu ñen, saâu ñöïc
thaân vaøng, caùnh
trong suoát. Loaøi naøy
chuû yeáu huùt nhöïa
hoa.
nhieàu loaøi
caây trong
ñoù coù caây
hoa hoàng.
Boï hung xanh chaân
ñoû
( Anomala cupripes )
Hoï : boï hung.
Con tröôûng thaønh
coù maøu xanh ñoàng,
buïng ñoàng tím,
boùng. Thaân daøi,
caùnh coù nhieàu
chaám. Saâu non
traéng söõa, ñaàu naâu
vaøng. Nhoäng traàn,
hình baàu duïc.Moãi
Saâu non aên
haïi reã caây,
saâu tröôûng
thaønh aên
haïi laù,
ngoaøi caây
hoa hoàng
chuùng coøn
gaây haïi caû
caây noâng
laâm nghieäp
khaùc nhö
38

naêm 1 löùa, ñeû
tröùng trong ñaát, qua
ñoâng trong ñaát, muøa
xuaân hoùa nhoäng
chui leân khoûi maët
ñaát. …
keo, cam,
quyùt, xoaøi…
Saâu xanh aên laù
( Papilio sp. )
Boä : caùnh vaåy
Hoï : böôùm phöôïng
Tröùng saâu nhoû,
maøu vaøng nhaït,
saâu non coù maøu
naâu troâng nhö phaân
chim, ít di chuyeån, khi
lôùn leân saâu coù
maøu xanh luïc vieàn
vaøng nhaït, sau 1
thôøi gian thì hoùa
nhoäng, nhoäng maøu
xanh. Giai ñoïn tröôûng
Saâu aên laù
laøm caây
coøi coïc
phaùt trieån
keùm, roài
cheát.ngoaøi
quyùt ñöôøng
chuùng coøn
gaây haïi
treân nhieàu
loaïi caây coù
muùi khaùc
nhö cam,
chanh, böôûi,
taéc….
39

thaønh cuûa loaøi saâu
naøy laø 1 loøai böôùm
raát ñeïp. Khi vaøo
muøa sinh saûn, böôùm
caùi ñeû tröùng khaép
caây.
Ruoài ñuïc traùi
( Bactrocera dorsalis )
Boä : 2 caùnh
Hoï : ruoài ñuïc traùi
Loaøi naøy nhoû hôn
ruoài nhaø, maøu
vaøng, buïng troøn,
nhieàu ñoát hung ñoû,
con caùi coù oáng ñeû
tröùng khaù daøi. Loaøi
naøy sinh saûn khaù
nhieàu moãi naêm
Ruoài caùi
ñeû tröùng
trong traùi,
saâu non
soáng baèng
dòch quaû
laøm quaû
thoái. Khi lôùn
saâu chui ra
ngoaøi chui
xuoáng ñaát
hoùa nhoäng.
coù maët
trong vöôøn
caây ra traùi
40

quanh naêm,
gaây haïi
nhieàu cho
vöôøn, laøm
giaûm naêng
suaát vaø
chaát löôïng
quaû.
Boï xít xanh
(Rhynchocoris
humeralis)
Boä : caùnh nöûa
Hoï : boï xít
Con nhoû maøu vaøng
naâu, coù chaám ñen
ñoû, con tröôøng
thaønh maøu xanh luïc
Loaøi naøy
gaây haïi
treân caây
cam, quyùt.
Chuùng chich
huùt dòch
quaø laøm
quaø thoái
vaø ruïng,
giaûm naêng
suaát vaø
chaát löôïng
quaû…
41

Saâu veõ buøa
( Liriomyza spp. )
Boä : 2 caùnh,
Hoï : Agromyzidae.
Con tröôûng thaønh
laø 1 loaïi ruoåi raát
nhoû maøu naâu ñen,
con caùi ñeû haøng
traêm tröùng vaøo trong
nhu moâ laù. Saâu non
aên nhö moâ laù taïo
thaønh ñöôøng ngoaèn
ngoeøo döôùi bieàu bì
maët treân laù.
Ngoaøi
nhöõng caây
thuoäc hoï
baàu bí,
chuùng coøn
gaây haïi
treân nhöõng
caây thuoäc
hoï ñaäu ñoã.
Caùc loaïi caø
chua, caù
phaùo, khoai
taây…
Con tröôûng
thaønh laø 1
loaïi ruoåi raát
nhoû maøu
naâu ñen, con
caùi ñeû
haøng traêm
42

tröùng vaøo
trong nhu moâ
laù.
Saâu non aên
nhö moâ laù
taïo thaønh
ñöôøng
ngoaèn
ngoeøo döôùi
bieàu bì maët
treân laù.
Saâu xanh da
laùng
( Spodoptera exigua )
Boä : caùnh vaåy
Hoï : ngaøi ñeâm
Con caùi ñeû thaønh
töøng oà treân coïng
haønh, saâu non sau
khi nôû chui vaøo vaø
aên phaàn xanh cuûa
laù ñeå laïi maøng
haønh, hoï
ñaäu ñoã,
baàu bí, thaäp
töï cho ñeán
hoï caø,
boâng vaûi,
baép, nho…,
Chuùng caén
phaù raát
maïnh, laøm
43

traéng beân ngoaøi.
Loaøi naøy khaùng
thuoác raát nhanh.
coïng haønh
bò khoâ heùo,
cheát gaãy
raïp, xô xaùc,
vaøng uùa,
coøi coïc,
traéng xoùa,
taøn luïi.
Reäp
Rệp muội đen
Rệp bông
Boä : caùnh ñeàu
Hoï : reäp muoäi
Reäp gaây haïi treân
ñaäu roàng laø ñoái
töôïng nguy hieåm
nhaát. Reäp hình
tröùng, raát nhoû, Reäp
sinh nhieàu löùa trong
naêm.
Chuùng
xuaát hieän
treân töôïc
non, hoa, traùi
non, chích
huùt nhöïa,
laøm traùi
khoâng phaùt
trieån ñöôïc,
khoâ heùo,
ruïng sôùm .
Ngoaøi ñaäu
roàng loaøi
44

reäp naøy
coøn gaây
haïi treân
caùc loaïi rau
ñaäu, rau caûi
khaùc.
Boï haø ( Cylas spp.)
Hoï : Curculionidae
Chuùng laøm
cuû khoai lang
bò suøng,
ñaéng, muøi
khoù chòu.
Ñoù laø do
ñoäc toá
( terpenes )
maø khoaøi
lang saûn sinh
ra ñeå choáng
laïi söï gaây
haïi cuûa boï
haø. Boï haø
aên bieåu bì
45

thaân, laù
C
Oû
D
Aï
I
Coû loàng vöïc Laø coû haøng nieân
( chu kì soáng 1 naêm)
moïc thaønh buïi.
Thaân hôi deïp, laù vaø
beï khoâng loâng, hoa
tím nhaït hay xanh luïc,
sinh saûn baèng haït,
thích hôïp nöôùc noâng,
ñuû aåm
Caïnh tranh
chaát dinh
döôõng, aùnh
saùng vôùi
caây troàng.
Coû ñuoâi phuïng Coû haøng nieân, moïc
thaønh buïi, thaân
cöùng, hoa xanh nhaït,
sinh saûn baèng haït,
thích hôïp ruoäng ñaát
aåm, moâ ñaát cao
trong ruoäng, ven bôø.
Coû baéc
Ña nieân ( chu kì soáng
treân 1 naêm). Thaân
boø, laù heïp, nhoïn,
sinh saûn baèng haït
46

vaø ñoát thaân.thích
hôïp ruoäng coù möùc
nöôùc noâng, ven bôø
ruoäng.
Coû tuùc Coû haøng nieân thaân
naèm, phaân nhaùnh
nhieàu vaø moïc reã ôû
caùc ñoát döôùi, beï laù
coù loâng, neùp laù
nhaùm. Sinh saûn
baèng haït, thích hôïp
ruoäng nöôùc noâng.
Coû chaùo Coû haøng nieân thaân
coù 3 caïnh, ñöùng,
laùng, chuøm hoa hình
caàu, sinh saûn baèng
haït, thich hôïp ruoäng
nöôùc noâng.
47

Coû bôï
Coû ña nieân. Thaân
boø ngaàm trong
nöôùc, laù coù cuoáng
daøi, phieán laù nhaün,
moûng, xanh nhaït,
ngaøy xoøe, ñeâm
cuïp. Thích hôïp ruoäng
ngaäp nöôùc.
Coû ñoàng tieàn Coû haøng nieân.
Thaân boø vaø ñaâm
nhaùnh nhieàu trong
nöôùc, laù troøn nhaün,
noåi treân maët nöôùc.
Sinh saûn baèng haït,
thích hôïp ruoäng
ngaäp nöôùc saâu,
vuøng pheøn maën ven
bieån.
48

Coû möïc
Coû haøng nieân.
Thaân cöùng coù loâng
traèng hôi nhaùm tay.
Laù khoâng cuoáng
moïc ñoái. Sinh saûn
baèng haït. Thích hôïp
ruoäng nöôùc noâng.
Luùa coû ( luùa
hoang)
Luùa coû phaùt sinh töø
luùa troàng, coù theå
laø toå tieân cuûa luùa
troàng, mang nhieàu
tính chaát hoang daïi.
Luùa coû toàn taïi vaø
phaùt trieån chuû yeáu
baèng haït.
Khi moïc laãn
trong ruoäng
luùa laøm
giaûm naêng
suaát vaø
chaát löôïng
luùa. Luùa
coû phoøng
tröø töông
ñoái khoù
49

khaên.
( Nguyeãn Danh Vaøn )
2.1.4 PHÖÔNG PHAÙP SINH HOÏC
2.1.4.1 VIRUS ( virus coù ích NPV )
Cuûng nhö ñoái vôùi con ngöôøi vaø caùc ñoäng vaät khaùc trong
thieân nhieân coù taát nhieàu loaøi vi sinh vaät gaây beänh cho coân truøng.
Söû duïng nguoàn virus gaây beänh cho coân truøng ñeà haïn cheá
saâu haïi ñaõ ñöôïc nhieàu nöôùc treân theá giôùi chuù yù töø thaäp kyû 60.
Lôùi duïng vaø boå sung nguoàn beänh virus dieät coân truøng saün
coù trong töï nhieân trong vieäc phoøng tröø saâu haïi, haïn cheá vieäc söû
duïng thuoác hoùa hoïc, giaûm ñoä ñoäc cho ngöôøi vaø moâi tröôøng.
2.1.4.1.1 Trieäu chöùng nhieãm virus cuûa saâu haïi
Saâu nhieãm virus thì toaøn thaân bò tröông phuø, caùc ñoát thaân
giaõn ra da raát moûng, deã vôõ khi taùc ñoäng cô giôùi. Khi da vôõ coù
dòch traéng thoái chaûy ra, chöùa caùc theå virus. Caø saâu non vaø
nhoäng ñeàu coù theå nhieãm virus.
Virus NPV chæ gaây ñoäc cho saâu haïi, an toaøn cho ngöôøi vaø ñoäng
vaät.
2.1.4.1.2 cô chế diệt saâu
gồm caùc böôùc sau
1. Sâaâu bò beänh virus cheát treân caây
50

2. Cơ thể saâu bị vỡ tan, haøng tyû theå vuøi virus tung ra baùm treân
caùc taùn laù caây vaø moâi tröôøng
3. Sâaâu ăn laù vaø nuoát thöùc aên cuøng vôùi caùc theå vuøi virus
4. Caùc theå vuøi bò moâi tröôøng kieàm ôû khuùc ruoät giöõa hoa tan
vaø giaûi phoùng caùc tieåu theå virus gaây beänh.
5. Caùc tieåu theå virus xaâm nhaäp vaøo teá baøo bieåu moâ cuûa
ruoät. Virus ñöôïc nhaân leân haøng nghìn laàn trong nhaân cuûa
caùc teá baøo cuûa caùc moâ naøy vaø laây nhieãm caùc teá baøo
vaø moâ khaùc.
6. Caùc tieåu theå vaø theå vuøi virus ñöôïc tích luõy soá löôïng lôùn
vaø caùc teá baøo bò tieâu tan. Caùc theå vuøi cuøng vôùi caùc tieåu
theå virus laïi ñöôïc giaûi phoùng vaø tung ra baùm treân caùc taùn
laù caây vaø moâi tröôøng.
7. Quaù trình phaùt trieån cuûa virus ñöôïc laäp laïi, baét ñaàu töø
nhöõng con saâu cheát nhuõn do beänh virus.
(GS.TS. Tröông Thanh Giaûn )
2.1.4.2 VI KHUAÅN BACILLUS THURINGIENSIS ( Bt )
51

Hình 2.2 : vi khuaån Bacillus thuringiensis
2.1.4.2.1 Giôùi thieäu
Bacillus thuringiensis laø tröïc khuaån gram döông, hình que, hình thoi
hay daïng chuoãi nhieàu phaân töû. Bt coù khaû naêng sinh nha baøo 1
caùch tuøy tieän vaø soáng khaù beàn vöõng trong ñaát. Trong ñaát. Bt laø
vi sinh vaät kí sinh trong ñöôøng ruoät caùc loaøi aáu truøng cuûa caùc loaøi
coân truøng khaùc. Ñaëc bieät laø aáu truøng cuûa caùc loaïi aáu truøng
cuûa coân truøng haïi caây nhö : saâu ñuïc quaû ôû boâng, saâu ñuïc quaû
vaø thaân ngoâ, saâu haïi luùa, moái, saâu böôùm….
B t coù khaû naêng saûn sinh caùc loaïi phaân töû protein coù tính
ñoäc. Noù coù tính ñaëc hieäu nhaát ñònh vôùi caùc loaøi coân truøng
khaùc nhau. Vì theá maø Bt ñaõ trôû thaønh thuoác tröø saâu haïi caây
thaân thieän vôùi moâi tröôøng.
Vi khuaãn Bt ñöôïc saûn xuaát döïa treân khaû naêng gaây beänh
ñoái vôùi coân truøng. Cheá phaåm Bt dieät ñöôïc hôn 200 loaøi saâu haïi,
nhöng khoâng gaây ñoäc haïi cho ngöôøi vaø ñoäng vaät, moâi tröôøng.
Thuoác taùc ñoäng leân nhieàu loaøi saâu haïi ñaõ khaùng laïi thuoác tröø
saâu hoùa hoïc. Tinh theå ñoäc cuûa vi khuaån coù theå laøm saâu ngöøng
aên trong vaøi phuùt roài cheát. Noù taùc ñoäng vaøo ñöôøng ruoät cuûa
coân truøng khi coân truøng aên phaûi tinh theå ñoäc.
52

2.1.4.2.2 cô cheá taùc ñoäng cuûa Bt
A. Caùc ñoäc toá do Bt sinh ra vaø taùc ñoäng cuûa noù leân coân
truøng.
Noäi ñoäc toá ( delta endotoxin) : trong quaù trình hình thaønh baøo
töû cuûa vi khuaån thì tinh theå ñoäc ñöôïc hình thaønh khi teá baøo vôõ ra
ñoäc toá vaø baøo töû töï do trong moâi tröôøng. Noäi ñoäc toá delta
khoâng beàn vöõng ôû nhieät ñoä cao, khoâng hoøa tan trong nöôùc, hoøa
tan torng moâi tröôøng kieàm. Tinh theå ñoäc toá khoâng ñoäc neáu chöa
ñöôïc hoøa tan.
B. Cô cheá taùc ñoäng noäi ñoäc toá leân coân truøng
Khi tinh theå ñoäc cuøng vôùi thöùc aên vaøo trong cô theå coân truøng,
noù taùc ñoäng chính vaøo caùc bieåu moâ ruoät cuûa coân truøng. Ngoaøi
tinh theå ñoäc delta, Bt coøn tieát vaøo moâi tröôøng 1 soá ngoaïi ñoäc toá
alpha vaø beta cuøng vôùi 1 soá enzyme coù ñaëc tính dieät saâu nhö
Loxitilnase, C-kitinase vaø Protease.
( TS. Nguyeãn Vaên Tuaát )
2.1.4.3 VI NAÁM
Hieän nay ñaõ phaùt hieän hôn 750 loaøi naám gaây beänh coân
truøng. Phoå bieán nhaát laø caùc daïng thuoác tröø saâu töø naám
Beauveria sp. , naám Metarhizium sp. … vaø nhieàu loaïi naám khaùc ñeå
dieät tröø coân truøng haïi.
2.1.4.3.1 hieäu löïc tröø saâu cuûa Beauveria vaø Metarhizium
53

• Tröø raàu naâu ñaït 58,7% - 67, 3% sau 10 ngaøy söû duïng
• Tröû saâu ño xanh haïi ñay ñaït 74 – 76,7% sau 20 ngaøy söû duïng
• Dieät caøo caøo ñaït 72% sau 2 tuaàn vaø 91,2% sau 1 thaùng
• Tröø saâu roùm ñaït 79%
• Tröø moái ñaït 85% - 100% sau 6 thaùng
2.1.4.3.2 Hoaït tính dieät saâu haïi
Qua caùc nghieân cöùu ñaõ döôùi aûnh höôûng hoaït tính kyù sinh
cuûa naám ñaõ daãn tôùi phaù huûy saâu saéc caùc chöùc naêng, bieán
ñoåi caùc moâ vaø cô quan cuûa vaät chuû.
Töø nhöõng hieän töôïng naám phaù huûy chöùc naêng sinh lyù cuûa
coân truøng, ñoäc toá cuûa naám laøm ñình chæ söï dinh döôõng cuûa coân
truøng, laøm giaûm ñoä maén ñeû, phaù huûy quaù trình hoâ haáp, ñaøn
aùp cô hoïc söï tuaàn hoaøn maùu, phaùt trieån vaø sinh saûn caùc theå
sôïi naám trong xoang thaân coân truøng. Söï bieán ñoåi sinh hoùa vaø
laøm giaûm löïc oxy hoùa khöû daãn tôùi hieän töôïng hoùa melanin trong
huyeát töông, laøm bieán ñoåi ñoä nhôùt cuûa huyeát töông.
Caùc aáu truøng bò nhieãm naám khoâng loät xaùc ñöôïc vaø ñaëc bieät
bò phaù huûy quaù trình bieán thaùi phaùt trieån cuûa chuùng. Ñieàu ñoù
öùc cheá söï taïo thaønh giao töû.
( TS. Nguyeãn Vaên Tuaát )
54

2.1.4.4 SINH VAÄT KHAÙC
2.1.4.4.1 ong mắt ñoû ( Trichogramma sp. )
Hình 2.3 : Chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû
Ong maét ñoû laø loaøi coân truøng thuoäc hoï Trichogrammatidae,
boä Hymenopters. Hôn 40 loaøi ong maét ñoû ñöôïc phaùt hieän. Ong maét
ñoû laø loaøi kí sinh tröùng coù phoå kí sinh raát roäng. Moãi loaøi ong maét
ñoû coù khaû naêng kí sinh tröùng treân 100 loaøi saâu.
Chu trình phaùt trieån cuûa ong maét ñoû ñeàu dieãn ra trong tröùng
saâu.
• Cô cheá dieät saâu goàm caùc böôùc sau :
1. Ong maét ñoû tìm kieám vaø ñeû tröùng vaøo tröùng saâu haïi
55

2. Ong non nôû vaø sinh soáng trong tröùng saâu haïi
3. Ong non lôùn leân baèng chaát dinh döôõng cuûa tröùng saâu haïi
4. Ong non aên heát chaát dinh döôõng vaø hoùa thaønh nhoäng.
5. Nhoäng hoùa thaønh ong tröôûng thaønh vaø ñuïc voû tröùng saâu
bay ra.
2.1.4.4.2 ong vaøng ( Habrobracon hebetor Say.)
Hình 2.4 : chu trình phaùt trieån cuûa ong vaøng
• Cô cheá dieät saâu haïi cuûa ong vaøng goàm caùc böôùc sau :
1. Ong vaøng ñaùng teâ lieät saâu kí chuû
2. Sau khi ñaùnh teâ lieät, ong vaøng ñeû tröùng leân mình saâu
3. Ong non nôû vaø huùt chaát dinh döôõng trong saâu
56

4. Ong tieáp tuïc phaùt trieån beân ngoaøi da saâu
5. Ong keùo keùn hoùa nhoäng
6. Ong tröôûng thaønh keùo keùn bay ra.
( GS.TS Tröông Thanh Giaûn )
2.1.4.5NGUYEÂN TAÉC KIEÅM SOAÙT SINH HOÏC
Sinh vaät laø nhöõng nhaân toá sinh hoïc laøm giaûm soá löôïng hay
hoaït ñoäng gaây ra trieäu chöùng beänh hay nguoàn beänh qua caùc cô
cheá sau :
 Khaùng sinh ( antibiosis ) : khi nguoàn beänh bò ngaên chaën hay
bò tieâu dieät bôûi saûn phaåm trao ñoåi chaát cuûa vi sinh vaät.
Nhöõng saûn phaåm naøy bao goàm hoäp chaát bay hôi vaø caùc
chaát ñoäc. Vieäc saûn xuaát caùc hôïp chaát khaùng sinh laø 1 ñaëc
tính cuûa raát nhieàu loaïi naám kieåm soaùt sinh hoïc höõu hieäu.
Nhieàu loaøi naám coù theå taïo ra raát nhieàu loaïi saûn phaåm trao
ñoåi chaát baäc vôùi hoaït tính treân phoå kyù chuû roäng.
 Caïnh tranh ( competition ) : xaûy ra khi vi sinh vaät laøm giaûm
hoaït ñoäng cuûa nguoàn beänh do söï giôùi haïn veà nguoàn dinh
döôõng, nhaân toá sinh döôõng, oxy, khoâng gian soáng.
 Sieâu kyù sinh ( hyperparasitism ) : vi sinh vaät kyù sinh leân kyù
chuû laø nguoàn beänh. Vi kyù sinh xuaát hieän khi naám toàn taïi
57

gaàn vôùi naám khaùc caïnh tranh nguoàn dinh döôõng. Naám kyù
sinh coù 1 söï tieáp xuùc hay chieám giuõ beàn chaët ñoái vôùi teá
baøo soáng. Naám kyù sinh tieâu dieät teá baøo chuû chuû yeáu laø
tieát enzyme phaù huûy caùc thaønh phaàn vaùch teá baøo kyù chuû
nhö : chitinase, cellulase, protease…keát hôïp vôùi caùc chaát coù
khaû naêng öùc cheá söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa naám
beänh.
( Thanh Huyeàn )
2.2 TRÖØ NAÁM BEÄNH BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP
SINH HOÏC
2.2.1 CAÙC BEÄNH CAÂY THÖÔØNG GAËP DO NAÁM GAÂY RA
Ñaây laø 1 soá beänh phoå bieán treân caùc loaïi caây troàng bôûi caùc
taùc nhaân gaây beänh, trong ñoù neâu leân trieäu chöùng vaø caùch chöõa
trò vaø nhaø vöôøn coù theå aùp duïng ñeå lam saïch beänh cho vöôøn
caây cuûa mình
Baûng 2.2 : caùc beänh caây thöôøng gaëp do naám gaây ra
Beänh caây
Ñaëc ñieåm
vaø caùch chöõa trò
Taùc
nhaân
Ñoái
Töôïn
g
Ñoám boà
hoùng
Beänh chí xuaát hieän ôû maët
döôùi laù giaø. Veát beänh hình
troøn coù ñöôøng kính teân döôùi 3
Naám
Meliola
citri
Caây
coù
muùi
58

mm, maøu ñen, beà maët goà leân
cao ñoù chính laø lôùp teá baøo
naám mòn nhö nhung, coøn moâ laù
ôû döôùi maøu thaâm ñen. Beänh
coøn xuaát hieän treân voû traùi vôùi
nhöõng ñoám ñen 1 mm naèm trong
caùc loõm khuyeát tinh daàu treân
beà maët voû traùi.
Beänh phaùt trieån quanh naêm,
maïnh nhaát vaøo cuoái vuï. Beänh
naëng thì caây phaùt trieån keùm,
traùi nhôû, giaûm naêng suaát vaø
myõ quan.
Chöõa trò : troàng thöa, thoâng
thoaùng, dinh döôõng, chaêm soùc
kyõ. Phun thuoác nhö COC85WP,
BTN, Score 250EC…
nhö
cam
saønh,
böôûi,
chanh,
taéc,
quyùt. .
.
Thoái reã
vaøng laù
Caây bò beänh gaân laù vaøng
traéng, phieán laù vaøng xanh sau
ñoù ruïng ñi, beänh deã laây lan.
Caây ra nhieàu choài, ngaén, nhoû,
Naám
Fusarium
solani
Caây
quyùt
tieàu
59

nhieàu boâng traùi, traùi bò chua,
cuoái cuøng caøy cheát hoaøn
toaøn.
Khi caây chôùm beänh thì chæ vaøi
nhaùnh reå bò thoái, coù soïc naâu
treân reã chaïy töø choùp reã vaøo
trong vaø ôû reã lôùn thì voû reã
tuoät khôûi phaàn goã. Beänh naëng
thì toaøn boä reã thoái.
Chöõa trò : thoaùt nöôùc toát, bôø
cao, dinh döôõng caây, kieåm tra
vöôøn, phun thuoác, hoùa chaát kích
thích ra traùi…
Beänh chaùy
laù cheát ñoït
Treân laù ban ñaàu chæ laø nhöõng
ñoám nhoû suõng nöôùc, sau ñoù
lan roäng daàn laøm laù phaùt trieån
keùm, co laïi, khoâ vaø ruïng.
Treân caây con beänh laøm laù
ngoïn bò chaùy, khoâ daàn, beänh
naëng laøm ñoït cheát. Treân caây
tröôûng thaønh beänh laøm laù
Naám
Rhizoctonia
solani
Caây
saàu
rieâng
60

khoâ, ngoïn cheát, laù beänh
thöôøng dính laïi do tô vaøng naâu,
ñoâi khi coù haïch troøn naâu nhaït.
Ñoä aåm cao thì veát beänh
chuyeån sang ñen vaø thoái nhuõn
ra. Beänh laù thí caû taùn caây truïi
laù, giaûm quang hôïp vaø naêng
suaát, chaát löôïng traùi.
Chöõa trò : troàng thöa, töôùi ít,
veä sinh, kieåm tra vöôøn, phun
thuoác
Phaán traéng Beänh gaây haïi treân quaû, ñoït
non, laù non, chuøm boâng. Beänh
naøy lieân quan chaët cheõ vôùi ñoä
aåm khoâng khí, luùc caây ra hoa
keát traùi. Treân chuøm hoa beänh
coù phuû lôùp naám traéng xaùm,
naëng thì chuyeån naâu, khoâ
chaùy. Beänh laøm traùi phaùt trieån
keùm, thaâm ñen, khoâ. Traùi lôùn
khi maéc beänh thöôøng keùm
Naám
Oidium sp
Choâm
choâm
61

phaùt trieån, khoâng côm hoaët ít,
traùi coù maøu naâu ñen, vì theá
ngöôøi daân coøn goïi beänh naøy
laø beänh raâu keõm.
Chöõa trò : troàng thöa, thoâng
thoaùng, chaêm soùc, kieåm tra
vöôøn kyõ vaø thöôøng xuyeân,
phun thuoác
Thoái goác
chaûy muû
Loaøi naám naøy löu toàn
trong ñaát vaø nöôùc. Beänh
thöôøng phaùt sinh caø maïnh trong
muøa möa. Beänh gaây thoái goác,
chaûy muû, laøm cheát caây.
Treân laù : veát beänh laù nhöõng
veát nhoû suõng nöôùc, maát maøu,
sau ñoù lan roäng laøm ruïng heát
laù.
Treân traùi : beänh laø nhöõng veát
aåm öôùt maøu naâu ñen, aåm ñoä
cao thì xuaát hieän tô naám, beänh
lan roäng laøm thoái traùi.
Naám
Phytophth
ora
palmivora
Saàu
rieâng
vaø
treân
100
loaïi
caây
troàng
khaùc
62

Treân goác thaân, caønh lôùn : choã
bò beänh chaûy nhöïa ñoû, voû vaø
vuøng goã phía döôùi chuyeån sang
hoàng lôït vaân tím, vieàn gôïn
soùng. Naëng laøm cheát caây.
Chöõa trò : caét tæa caønh laù
giaø, beänh, thoaùt nöôùc toát,
giaûm phaân ñaïm taêng phaân
laân, kali, höõu cô, töôùi ít, khieåm
tra vaø chaêm soùc thöôøng
xuyeân, kyõ caøng, phun thuoác
Thaùn thö Quaû bò naám xaâm nhieãm töø khi
coøn xanh, veát beänh nhoû, deït,
hôi saùng, beänh ôùn daàn ( 12mm)
thì beà maët loõm, coù voøng troøn
ñoàng taâm, raùm naâu.
Treân laù veát beänh thöôøng nhoû,
troøn, maøu naâu, quaàng vaøng.
Treân reã veát beänh naâu, reã
giaø, coù chaám ñen nhoû, reã to
troùc voû, reã phuï caèn coãi, thoái
Naám
Colletotric
hum
coccodes
Caø
chua
63

muïc. Naám beänh lan truyeàn nhôø
gioù, nöôùc…
Chöõa trò : troàng luaân canh,
chaêm soùc, veä sinh kieåm tra
thöôøng xuyeân, kyõ caøng ñeå
haïn cheá beänh, phun thuoác nhö :
Topsin M 70WP, Benlate 50WP…
Heùo vaøng Beänh gaây haïi döa töø khi coøn
nhoû ñeán luùc thu hoaïch traùi trôû
ñi. Loaïi naám naøy öa ñieàu kieäng
noùng aåm neân khi giaøn döa leo
kín, gaëp thôøi tieát noùng aåm
trong muøa möa, aåm ñoä taêng cao
laøm naám beänh gaây haïi nhieàu.
Naám beänh taïo veát thaâm treân
döa roài lan roäng daàn laøm caây
döa heùo nheï luùc tröa, naéng
noùng, chieàu toái vaø saùng hoâm
sau caây döa töôi trôø laïi. Beänh
naëng laøm laù döa vaøng daàn,
heùo ruõ khoâng theå töôi trôû laïi.
Naám
Fusarium
sp. ,
naám
Pythium
vaø vaøi
loaïi naám
khaùc
Caây
döa leo
64

Chöõa trò : thoaùt nöôùc toát,
thoâng thoaùng, troàng thöa, caét
tæa laù giaø, boùn phaân caân ñoái,
phun thuoác
Heùo ruõ
traéng goác
Moâ beänh phaân huûy daàn. Laù
vaøng daàn daàn töø goác ñeán
ngoïn. Treân veát beänh ôû goác
xuaát hieän lôùp hieän lôùp naám
traéng, lan daán ra maët ñaát xung
quanh goác caây. Naám beänh laøm
cheát caây con vaø caây tröôûng
thaønh, reã caây vaø quaû bò thoái,
caây cheát khoâ, hoùa naâu.
Sôïi naám maøu traéng, ña baøo,
phaân nhaùnh nhieàu, phaùt trieån
theo kieåu ñaâm tia. Naám xaâm
nhaäp vaøo goác caây con, caây
tröôûng thaønh, söû duïng chaát
höõu cô laøm nguoàn dinh döôõng,
saûn sinh acid oxalic vaø men laøm
phaân huûy moâ caây chuû. Thôøi
Naám
Sclerotium
rolfsii
Nhieàu
loaïi
caây
nhö
caø
chua,
ñaäu,
ôùt,
baàu
bí,
khoai
taây,
rau…
65

tieát noùng aåm phuø hôïp beänh
phaùt trieån. Beänh thöôøng xuaát
hieän vaøo thaùng 4,5,8,9,10.
Chöõa trò : veä sinh vöôøn, boùn
phaân caân ñoái, coù theå phun
thuoác vaø troàng luaân canh
Khoâ heùo Naám xaâm nhieãm vaøo veát
thöông reã, laøm noù thoái khoâ,
maøu naâu, laù maát maøu saùng
meám daàn, khoâ heùo. Beänh
phaùt sinh vaøo thaùng 4-6, naám
beänh soáng hoaïi sinh trong ñaát.
Laây lan nhôø gioù, beänh caùng
naëng khi coù möa phuøn.
Chöa trò :caét tæa caønh laù, nhoå
caây, thay chaäu, boû haït trong
muøa beänh, phun thuoác
Naám
löôõi
lieàm (
Fusarium
dianthi )
Caây
caåm
chöôùn
g
Ñoám than Beänh xuaát hieän ôû caùc vöôøn
hoa caåm chöôùng, tyû leä beänh
treân 50%. Beänh xaâm nhieãm
vaøo ngoïn laù, luùc ñaàu laø caùc
Naám ñóa
gai
(Colletrich
um sp. )
Caåm
chöôùn
g
66

ñoám vaøng khoâ, daàn daàn lan
roäng ra. Treân ñoám xuaát hieän
caùc ñoám ñen, ñoù laø baøo töû
naám.
Chöõa trò : chaêm soùc kyõ, tieâu
huûy caønh laù caây beänh, phun
thuoác
( Nguyeãn Danh Vaøn )
2.2.2 CHAÁT TRÖØ NAÁM SINH HOÏC (BIOFUNGICIDE )
Coù toång coäng 586 chuûng naám men töï nhieân thuoäc caùc chi khaùc
nhau ñaõ ñöôïc thöû nghieäm khaû naêng ñoái khaùng cuûa chuùng vôù1
caùc chuûng naám beänh gaây haïi cho caây troàng. Khaû naêng ñoái
khaùng cuûa caùc chuûng naám laø 1 ñaëc tính quan troïng vaø noù khoâng
phuï tuoäc vaøo caùc loaïi hay chi. Troïng caùc ñoái khaùng, 2 chuûng
Saccharomyces cerevisiae vaø Zygosaccharomyces cho thaáy 1 phoå roäng veà hoaït
ñoäng ñoái khaùng vôùi caùc taùc nhaân gaây beänh caây troàng.
Baûng 2.3 : Hieäu löïc cuûa Saccharomyces vaø Zygosaccharomyces öùc cheá
caùc naám gaây beänh haïi caây troàng
Ñoái
khaù
ng
naám
Öùc cheá naám beänh
CLADOSP
O
RIUM
VARIABIL
RHIZOC
TONIA
FRAGA
RIAE
PHOMO
SIS
LONGIC
OLLA
COLLEO
TRI
CHUM
ACUTAT
UM
A.
NI
GE
R
SCLERO
TINIA
SDERO
TIORUM
PENI
CILLI
UM
DIGIT
A
MACRO
PHOMI
NA
PHASE
OLINA
DE
BOTY
TIS
SQUA
MOSA
67

men
E TUM
Saccha
ro
myces
( S )
S.84 ++ + ++ - + + + + + +
S.108 ++ + ++ - - + + + + +
S.207 ++ + ++ - - + ++ ++ + +
S.244 ++ + ++ - - + + + + +
S.605 ++ + ++ - - - + + + +
S.652 ++ + ++ + - + + + ++ +
S.826 ++ + ++ - + ++ ++ ++ + +
S.831 ++ + ++ - ++ + + + + +
S.888 ++ + ++ - - - - + + +
S.900 ++ + ++ - - + + + - +
S.946 ++ + ++ - - + + + + +
S.7138 ++ + ++ - - + + + + +
Zygo
Saccha
ro
myces
( Z )
Z. F30 ++ + ++ + + ++ ++ ++ ++ +
Z.F33 ++ + ++ - - + + ++ ++ +
Z.F42 ++ + ++ - - ++ ++ + + +
Z.F48 ++ + ++ - - + + - + +
++ : hieäu löïc ñoái khaùng cao. + : coù hieäu löïc ñoái khaùng. - : khoâng
coù hieäu löïc ñoái khaùng
2.3. TOÅNG QUAN VEÀ TRICHODERMA SPP. LAØM CHAÁT
TRÖØ NAÁM SINH HOÏC
2.3.1. PHAÂN LOAÏI
Trichoderma spp. laø gioáng naám khaù phoå bieán trong töï nhieân,
tuy nhieân heä thoáng phaân loaïi cuûa chuùng chöa roõ raøng vaø khaù
68

phöùc taïp, do ñoù coù nhieàu yù kieán khaùc nhau ñöa ra khi phaân loaïi
gioáng naám naøy.
Hình 2.5 : naám Trichoderma harzianum
Ngaønh : Ascomycota
Lôùp : Deuteromycetes ( nhoùm naám baát toaøn)
Boä : Moniliates
Hoï : Moniliaceae
Gioáng : Trichoderma spp.
Phöông phaùp phaân loaïi truyeàn thoáng laø döïa treân söï khaùc
nhau veà hình thaùi chuû yeáu laø ôû boä phaän hình thaønh baøo töû voâ
tính. Gaàn ñaây nhieàu phöông phaùp phaân loaïi döïa treân caáu truùc
69

phaân töû ñöôïc söû duïng. Hieän nay naám Trichoderma coù ít nhaát 33
loaøi.
Theo 2 nhaø khoa hoïc Brazil laø Esposito vaø Manuela da Silva thì
Trichoderma ñöôïc phaân thaønh 5 nhoùm : Trichoderma, Longibrachiatum,
Satutnisporum, Pachibarium vaø Hypocrenum.
2.3.2 ÑAËC ÑIEÅM NAÁM TRICHODERMA SPP.
2.3.2.1 Ñaëc ñieåm hình thaùi, sinh tröôûng vaø hình thaønh baøo töû
cuûa Trichoderma
- Ñaëc ñieåm hình thaùi: Trichoderma laø moät gioáng naám ñaát,
phaùt trieån toát treân caùc loaïi ñaát giaøu dinh döôõng hoaëc treân taøn
dö thöïc vaät. Ñaëc ñieåm hình thaùi cuûa naám naøy laø caønh baøo töû
khoâng maøu, sôïi naám khoâng maøu, coù vaùch ngaên, coù khaû naêng
phaân nhaùnh nhieàu vaø cho löôïng baøo töû raát lôùn. Baøo töû thöôøng
coù maøu xanh, ñôn baøo hình tröùng, troøn, elip hoaëc hình oval tuøy theo
töøng loaøi. Baøo töû ñính ôû ñænh cuûa caønh.
- Söï sinh tröôûng cuûa Trichoderma: laø moät gioáng naám hoaïi sinh
trong ñaát neân Trichoderma coù khaû naêng söû duïng nguoàn hoãn hôïp
carbon vaø nitrogen. Nguoàn cacbon vaø naêng löôïng Trichoderma söû
duïng ñöôïc laø Monosaceharides vaø Disaccharides, cuøng vôùi hoãn hôïp
Polysaccgarides, puriness, pyrinidines, acideamin, tanmins vaø caechins coâ
ñoïng; Aldehydes vaø acide höõu cô. Ñaëc bieät laø acide beùo
70

(E.B.Nelson, G.E. Harman), methanol methylamine, formate vaø NH3 laø
nguoàn ñaïm baét buoäc phaûi coù trong moâi tröôøng nuoâi troàng
Trichoderma. Nhöõng nguoàn nitrogen naøo cuõng hoã trôï cho moâi
tröôøng coù nhieàu dinh döôõng. Muoái, caùc nguoàn sulfur vaø caùc hoãn
hôïp nhö vitamin cuõng coù aûnh höôûng lôùn ñeán khaû naêng sinh
tröôûng cuûa Trichoderma. Nhöng muoái sodium chloride seõ laøm giaûm
söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa moät soá loaøi Trichoderma. Do ñoù
trong moâi tröôøng nuoâi troàng khoâng ñöôïc coù maët cuûa muoái naøy.
Noàng ñoä CO2 trong moâi tröôøng nuoâi troàng cuõng aûnh höôûng ñeán
söï sinh tröôûng cuûa naám ñoái khaùng trong ñaát. Tuy nhieân aûnh
höôûng cuûa CO2 ñeán khaû naêng sinh tröôûng vaø saûn xuaát cuûa
Trichoderma phuï thuoäc vaøo noàng ñoä pH cuûa moâi tröôøng ñaát. CO2
noàng ñoä 10% khoâng aûnh höôûng ñeán toác ñoä sinh tröôûng cuûa
Trichoderma. Toác ñoä moïc nhanh cuûa Trichoderma ôû noàng ñoä CO2
cao trong moâi tröôøng kieàm, coù theå giaûi thích taïi sao Trichoderma
thöôøng soáng trong moâi tröôøng ñaát pheøn, aåm öôùt, ít hieän dieän
treân ñaát kieàm. Vì theá CO2 coù aûnh höôûng ñeán sinh tröôûng cuûa
Trichoderma taïi ñoä pH coù giaù
trò cao.
71

Hình 2.6 : baøo töû cuûa Trichoderma reesei
- Söï hình thaønh baøo töû treân moâi tröôøng: Phaàn lôùn caùc
loaøi Trichoderma coù caûm quang, deã naûy maàm ôû nhieàu ñieàu kieän
moâi tröôøng töï nhieân vaø nhaân taïo döôùi ñieàu kieän toái saùng laãn
loän, hay baøo töû coù theå xuaát hieän trong ñieàu kieän saùng. Moâi
tröôøng agar trong khoaûng 20-30 giaây aùnh saùng 85 Lux laøm taêng
hieäu quaû naûy maàm. Theå baøo töû phialoconidio caûm öùng vôùi aùnh
saùng nhaát seõ xuaát hieän nhieàu döôùi aùnh saùng ban ngaøy chæ trong
khoaûng 3 phuùt hoaëc gaàn tia cöïc tím (böôùc soùng 366nm) trong
khoaûng 10 – 30 giaây. Caùc taùc giaû ñaõ coâng boá Trichoderma khoâng
hình thaønh baøo töû ôû böôùc soùng döôùi 254nm hoaëc treân 1.100nm
vaø hình thaønh baøo töû nhieàu nhaát ôû böôùc soùng 380nm ñeán
440nm. Caùc baøo töû caûm quang haïn cheá phaùt trieån döôùi aûnh
höôûng cuûa caùc hoùa chaát. Caùc hoãn hôïp nhö azaguanine, 5-
fluorouracil, actiomycin D, Cycloheximide, phenethyl alcohol vaø ethidium
72

bromide ngaên caûn söï hình thaønh caùc haäu moâ baøo töû, ñaây laø 1
caáu truùc ñaëc bieät cuûa cô theå raát quan troïng trong hình thaùi hoïc,
laøm taêng tieàm naêng trong phoøng tröø sinh hoïc. T. hamatum,
T.hazianum, T.viride vaø T. virens ôû trong caû moâi tröôøng loûng vaø raén
coù acide thích hôïp cho baøo töû naûy maàm hôn laø moâi tröôøng trung
tính.
2.3.2.2 Sinh thaùi hoïc cuûa Trichoderma
Sinh thaùi hoïc cho bieát söï phaân boá cuûa Trichoderma trong ñieàu kieän
cô hoïc cuûa baøo töû naám Trichoderma trong ñaát.
- Ñaát khaùng naám: Ñaát töï nhieân coù khaû naêng khaùng naám vaø
khaû naêng naøy seõ maát daàn. Ñieàu naøy coù lieân quan ñeán söï xuaát
hieän vaø maät ñoä phaân boá cô hoïc cuûa Trichoderma. Baøo töû phaân
sinh cuûa Trichoderma coù khaû naêng khaùng naám cao vaø lieân quan
ñeán hieän töôïng giaûm khaû naêng khaùng naám trong ñaát. Ñoä nhaïy
cuûa ñaát khaùng naám ñöôïc coâng boá treân ñaát trung tính, ñaát kieàm
chua vaø ñaát acide. Caùc baøo töû phaân sinh khaùng naám nhieàu hôn
haäu moâ baøo töû, sôïi naám ít khaùng naám hôn baøo töû phaân sinh.
73

Hình 2.7 : naám Trichoderma viridae
- Thieát laäp quaàn theå vaø hieän töôïng naûy maàm trong
ñaát: Vi sinh vaät trong ñaát khoâng vaø hoaït ñoäng phuï thuoäc vaøo
nhieàu loaïi chaát neàn trong ñaát, coù nhieàu phöông phaùp xaùc ñònh
khaùc nhau. Trong nhieàu tröôøng hôïp cho thaáy vaán ñeà naøy khoâng
thích hôïp vôùi Trichoderma vaø taêng leân nhieàu trong nhieàu loaïi ñaát
khaùc nhau. Khi caáy sôïi naám non (chöa coù baøo töû) vaøo ñaát ñeàu
lieân quan maät thieát vôùi tình traïng thaønh phaàn moâi tröôøng ñaát.
Baøo töû sinh soâi naûy nôû (maät ñoä 100) vaø thieát laäp quaàn theå caân
baèng trong ñaát (maät ñoä duy trì caân baèng trong ñaát töø 9 – 36 tuaàn
sau khi caáy naám vaøo ñaát). Ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo tuoåi naám
vaø nhö vaäy coù lieân quan ñeán thaønh phaàn thöùc aên, vaø vieäc hình
thaønh quaàn theå sôïi naám Trichoderma töø thaønh phaàn nuoâi troàng
khoâng lieân quan ñeán loaïi ñaát. Vieân Alginate chöùa baøo töû phaân
sinh ñöôïc saûn xuaát baèng phöông phaùp leân men taïo quaàn theå baøo
töû ít hôn so vôùi phöông phaùp nhaân sinh khoái baèng ñaát (chuû yeáu
laø haäu moâ baøo töû). Theâm vaøo ñoù, vieäc leân men ñaát ñöôïc theâm
74

vaøo ñaát chaát Pyrax khoâ giuùp laøm taêng quaàn theå töø 5.10
3
leân 6-
7.10
6
baøo töû / gram ñaát.
Hình 2.8 : naám Trichoderma reesei
- Thieát laäp quaàn theå taïi vuøng reã caây: Trichoderma ñaõ
ñöôïc phaân laäp töø reã caây vaø coù kha naêng duøng vaøo vieäc phoøng
tröø sinh hoïc taïi vuøng reã caây bò beänh. Hieäu quaû cuûa Trichoderma
khoâng chæ xöû lyù haït maø coøn tieáp tuïc thieát laäp quaàn theå döôùi
vuøng reã caây sau khi xöû lyù haït. Trichoderma xöû lyù haït phaùt trieån
nhanh xung quanh heä reã taïo caùc baøo töû ngaên caûn beänh xaâm
nhieãm caây troàng. Neáu Trichoderma ñöôïc caáy vaøo ñaát vôùi taùc
duïng choáng beänh cho caây baét buoäc phaûi caáy doïc theo beà maët
reã nhöng caùch xa laù maàm. Trichoderma coù khaû naêng dieät tröø
beänh thoái reã, haït vaø beänh cheát caây con. Nhöõng nghieân cöùu gaàn
ñaây cho thaáy T.hazzianum khoâng thieát laäp quaàn theå xung quanh heä
reã caây hoï ñaäu vaø caây ñaäu Hoøa Lan con. Quan saùt baøo töû treân
75

vuøng reã caây goàm reã, voû, haït bò thoái vaø laù maàm, soá löôïng baøo
töû treân moãi gram ñaát xung quanh heä reã luoân luoân ít. W.L.Chao, G.E.
Harma vaø E.B.Nelson treân soá lieäu khoâng coâng boá, cho raèng baøo
töû cuûa Trichoderma ít thieát laäp quaàn theå hay ít di chuyeån vaøo vuøng
reã caây. Vôùi T. hazzianum vaøi baøo töû ñöôïc tìm thaáy caùch xung
quanh heä reã caây 10 cm, treân caây
ñöôïc xöû lyù haït. Ngöôïc laïi, soá löôïng baøo töû tìm thaáy nhieàu treân
laø maàm ñaäu Høoøa Lan bò thoái vaø voû haït gioáng keå caû maãu
beänh xung quanh reã.Coù nhieàu giaûi thích veà vieäc soá löôïng baøo töû
Trichoderma taêng hoaëc giaûm trong ñaát vaø Trichoderma khoâng coù
khaû naêng thieát laäp quaàn theå ôû vuøng reã caây, do coù nhieàu lyù do
bao goàm: thieáu dinh döôõng, hieän dieän chaát ñoäc trong reã caây hay
hieän dieän cuûa chaát khaùng hoaëc söï hieän dieän cuûa vi sinh vaät ñoái
laäp vôùi Trichoderma (W.L. Chao, G.E. Hazman, E.B. Nelson treân soá
lieäu khoâng coâng boá) taïi vuøng reã hay möùc ñoä reã cuûa caây. Ví duï:
Pseudomonas ñoái laäp vôùi taùc nhaân phoøng tröø sinh hoïc nhöng khi
coù hieän dieän cuûa chaát saét trong vuøng reã cuûa caây hay
Pseudomonas saûn xuaát chaát ñoäc chuyeån ñoåi gaây aûnh höôûng ñeán
baøo töû cuûa Trichoderma.
2.3.3 Cô cheá hoaït ñoäng cuûa naám Trichoderma spp.
76

Hình 2.9 : söï öùc cheá cuûa Trichoderma ñoái vôùi naám beänh
caây Pythium treân beà maët haït ñaäu. Caùc chuûng
Trichoderma ñöôïc nhuoäm maøu vôùi thuoác nhuoäm huyønh
quang maøu da cam trong khi Pythium ñöôïc nhuoäm maøu xanh
laù caây
Naám ñoái khaùng laø nhöõng thaønh vieân phoå bieán cuûa heä vi sinh
vaät ñaát (Pomsch vaø coäng taùc vieân 1920). Chuùng thöôøng tieát ra
caùc men, khaùng sinh gaây ñoäc cho naám gaây beänh hoaëc naám
khaùng caïnh tranh ñieàu kieän soáng vôùi naám gaây beänh. Söï phaân
bieät cuûa chuùng phuï thuoäc vaøo vuøng ñòa lyù, loaïi ñaát, ñieàu kieän
khí haäu, vaø thaûm thöïc vaät ôû töøng khu vöïc. Naám ñoái khaùng coù
theå kìm haõm söï sinh tröôûng, phaùt trieån cuûa naám gaây beänh, giuùp
77

caây hoài phuïc, sinh tröôûng vaø phaùt trieån, moät soá loaøi naám ñoái
khaùng ñaõ ñöôïc tìm thaáy: Penicillium axalicum. P. frequetans.
P. Vermiculata, P. nigricans, P. chregsogetum laø ñoái khaùng cuûa naám pythium
spp, phizoctotia solani, Sclerotium Cepivorum, Verticillium alboatrum (Martin vaø
coäng taùc vieân 1995). Naám Aspergillus niger ñoái khaùng vôùi naám
Fusaium sokeni, Rhizoctonia solani, Aeteraria alternata. Naám Aureobasidium,
pollulans vaø Kikuchii laø ñoái khaùng cuûa naám Diaporthe phaseolorum var.
sojage (Egurazdova et at, 1979).
Ñoái vôùi naám Trichoderma, cuõng laø moät trong nhöõng gioáng naám coù
khaû naêng öùc cheá moät soá naám gaây beänh khaùc nhö: Sclerotium
rolfsii, phytopthora, Fusarium Pythium, Rhizoctonia gaây beänh treân nhieàu loaøi
caây troàng: Caây hoï ñaäu, caây aên traùi, hoøa thaûo, caây coâng
nghieäp vaø caây hoa kieång.
2.3.3.1 HIEÄN TÖÔÏNG GIAO THOA
78

Hình 2.10 : naám ñoái khaùng Trichoderma harzianum quaán
quanh naám beänh
Rhizoctonia solani
Söï ñoái khaùng cuûa naám Trichoderma thoâng qua nhieàu cô cheá. Vaøo
naêm 1932 Weinding ñaõ moâ taû hieän töôïng naám Trichoderma kyù sinh
naám gaây beänh vaø ñaët teân cho hieän töôïng ñoù laø” Giao thoa sôïi
naám” (Cnyder, 1976).
Hieän töôïng giao thoa goàm ba giai ñoaïn nhö sau:
(1) Sôïi naám Trichoderma vaây quanh sôïi naám gaây beänh.
(2) Sau söï vaây quanh, sôïi naám Trichoderma thaét chaët laáy caùc sôïi
naám gaây beänh caây.
(3) Cuoái cuøng laø sôïi naám Trichoderma ñaâm xuyeân laøm thuûng lôùp
teá baøo cuûa naám gaây beänh, laøm cho chaát nguyeân sinh trong naám
gaây beänh bò phaân huûy vaø daãn ñeán naám beänh bò cheát.
79

Hình 2.11 : hình aûnh cuûa Rhizoctonia solani döôùi kính hieån
vi sau khi Trichoderma mycoparasitic ñöôïc gôõ boû. Enxyme do
Trichoderma mycoparasitic tieát ra laøm thuûng teá baøo naám
beänh caây
Sau naøy quan saùt döôùi kính hieån vi, hieän töôïng kyù sinh cuûa naám
Trichoderma ñöôïc moâ taû nhö sau: Taïi nhöõng ñieåm naám Trichoderma
tieáp xuùc vôùi naám gaây beänh ñaõ laøm cho naám gaây beänh teo laïi
vaø cheát (Dubey, 1995; Rousscu vaø coäng taùc vieân, 1996). Ngöôïc laïi
ôû nhöõng ñieåm khoâng coù söï tieáp xuùc cuûa naám Trichoderma vôùi
naám gaây beänh vaãn cheát thì caùc nhaø nghieân cöùu cho laø taùc
ñoäng cuûa chaát khaùng sinh töø naám Trichoderma sinh ra gaây ñoäc cho
naám gaây beänh (Agrowcal vaø coäng taùc vieân, 1979; Michrina vaø
coäng taùc vieân 1996).
2.3.3.2 HOAÏT ÑOÄNG TIEÁT ENZYME
1. Heä enzyme thuûy phaân chitin
Chitin laø 1 trong nhöõng polymer phong phuù nhaát trong sinh hoïc,
enzyme phaân giaûi chitin ñöôïc tìm thaáy ôû taát caû moïi giôùi : nguyeân
sinh, vi khuaån ,naám, thöïc vaät, ñoäng vaät coù xöông soáng vaø khoâng
xöông soáng keå caû con ngöôøi. Söï thuûy phaân chitin baèng enzyme coù
lieân quan ñeán raát nhieàu quaù trình sinh hoïc nhö : söï töï phaân giaûi,
söï taïo hình, dinh döôõng. Theâm vaøo ñoù, söï vi kyù sinh ñoùng vai troø
quan troïng trong moái quan heä giöõa naám vaø caùc sinh vaät khaùc.
80

Chitinase xuùc taùc söï phaân caét giöõa noái C1 vaø C4 cuûa 2 ñôn
vò N-acetyl-ß-D-glucosamin (GlcNAc) lieàn nhau. Chuùng ñöôïc chia ra laøm
3 nhoùm : 1,4-ß-N-acetylglucosaminidase, coù theå caét chitin ôû daïng exo
thaønh nhöõng ñôn phaân GlcNAc, endochitinase, thöôøng caét ôû nhöõng
vò trí beân trong doïc theo sôïi chitin vaø exochitinase hay citobiosidase
( Sahai vaø Manocha, 1993). Theo Harman vaø caùc coäng söï (1993) thì
exochitinase hay chitobiosidase chæ cho ra caùc ñôn vò diacetylchitobiose
theo con ñöôøng khoâng taïo caùc phaân töû saccharide ñôn hay ña.
Ngöôøi ta ñaõ tinh cheá ñöôïc raát nhieàu enzyme chitinase, trong ñoù
phoå bieán nhaát laø endochitinase coù kích thöôùc laø 42 kDa, sau ñoù laø
N-acetyl-ß-D-glucosaminidase coù kích thöôùc 70-73 kDa. Ngoaøi ra coøn
coù endochitinase37 kDa vaø 33 kDa (Cruz vaø coäng söï, 1992),
chitobiosidase 40 kDa ( enzyme naøy coù theà hoaït ñoäng 1 mình hay keát
hôïp vôùi enzyme endochitinase 42 kDa ) (Harman vaø caùc coäng söï
1993), enxochitinase 28 kDa ( Deane vaø coäng söï, 1998) vaø N-acetyl-ß-
D-glucosaminidase 102 kDa coù vai tor2 duy nhaát trong vieäc gaây ra söï
bieàu hieän cuûa caùc enzyme thuûy phaân chitin khaùc nhöng chöa tinh
cheá ñöôïc (Haran vaø coäng söï, 1995).
Hoaït ñoäng khaùng naám cuûa chitinase ñöôïc taêng cöôøng bôûi söï
trôï löïc cuûa khaùng sinh. Enzyme chitinase cuûa Trichoderma ñöôïc xem laø
81

enzyme coù hoaït tính khaùng khuaån maïnh nhaát. Hoaït ñoäng cuûa
chitinase phoái hôïp maïnh meõ nôùi caùc enzyme chitinase vaø caùc hôïp
chaát coù lieân quan ñeán vieäc kieåm soaùt sinh hoïc nhö khaùng sinh. Söï
phoái hôïp vôùi caùc enzyme phaân giaûi chitin vaø glucan khaùc ñaõ daãn
ñeán söï taêng cöôøng lyø laï cuûa hoaït ñoäng thuûy phaân vaø öùc cheá
ngay caû trong caùc tröôøng hôïp caùc enzyme naøy coù hoaït tính thaáp
hay khoâng coù hoaït tính khi chuùng ñöôïc söû duïng rieâng leû (de la Cruz
et al., 1992; Lorito et al.,1993; 1994 a,b, 1996 c). tuy nhieân quan troïng hôn
nöõa laø khaû naêng chitinase laøm taêng hieäu quaû khaùng naám cuûa
caùc hôïp chaát khoâng coù baûn chaát enzyme hay caùc vi sinh vaät khaùc
Lorito et al.,1993;1994 b).Chaúng haïn, Lorito vaø caùc coäng söï ñaõ cho
thaáy söï phoái hôïp hoaït ñoäng giöõa caùc enzyme thuûy phaân chitin vôùi
caùc hôïp chaát töï nhieân cuõng nhö toång hôïp coù aûnh höôûng leân
maøng teá baøo.
2. Heä enzyme thuûy phaân cellulose
Cellulose laø chaát truøng hôïp cuûa ß-1,4-glucan ñöôïc söû duïng
nhö 1 nguoàn naêng löôïng bôûi raát nhieàu vi sinh vaät tieát ra cellulase.
Heä enzyme thuûy phaân cellulose cuûa Trichoderma bao goàm 3 lôùp
enzyme : enzyme thuûy giaûi 1,4 –ß-D-glucan, caét caùc sôïi cellulose
thaønh caùc ñôn vò cellobiose; endo-1,4-D-glucanase,caét caùc noái
glucoside vaø 1,4-ß-D-glucosidase phaân caét caùc cello-oligosaccharide
82

ñeå taïo glucose. T.reesei RUT C30 ñöôïc bieát laø chuûng coù khaû naêng
taïo cellulase maïnh nhaát vaø heä enzyme cellulase cuûa noù cuõng maïnh
nhaát. Coù söï phoái hôïp cuûa ít nhaát laø 2 enzyme cellobiohydrolase, 2
enzyme endoglucanase vaø 1 enzyme ß-glucosidase trong quaù trình thuûy
phaân cellulose ( Hui et at. 2001 ). T.harzianum T3 cuõng laù 1 chuûng raát
hieäu quaû khi söû duïng ñeå kieåm soaùt ñoái vôùi Pithium sp., chuûng
naøy ñöôïc bieát cuõng taïo ra raát nhieàu loaïi enzyme cellulase.
Beân caïnh söï taùc ñoäng qua laïi trong quaàn theå giöõa naám ñoái
khaùng vaø naám beänh, naám Trichoderma spp. coøn coù taùc ñoäng tröïc
tieáp leän söï phaùt trieån cuûa caây troàng, do trong hoaït ñoäng soáng,
naám naøy saûn sinh ra caùc men phaân huûy glucose, cellulose. Nhôø
caùc men naøy maø caùc chaát höõu cô coù trong ñaát ñöôïc phaân huûy
nhanh hôn, laøm taêng chaát dinh döôõng döôùi daïng deã haáp thuï cho
caây troàng, taïo ñieàu kieän cho caây troàng sinh tröôûng vaø phaùt trieån
toát.
3. Caùc hôïp chaát khaùng naám töø Trichoderma spp.
Theo Dennis vaø Webster, T.viride vaø T.polysporum coù khaû naêng
tieát ñoäc toá trichodermin, T.hamatum taïo ra caùc polypeptide coù baûn
chaát khaùng sinh.
83

Okuda cho raèng nhieàu loaøi Trichoderma tieát isonitrite coù baûn chaát
khaùng sinh.
Trichozianine laø khaùng sinh peptaibol coù hoaït tính khaùng naám
ñöôïc phaùt hieän nhieàu ôû loaøi T. harzianum. Trichozianine B (TB) laø
khaùng sinh coù baûn chaát acid, trichozianine A (TA) laø khaùng sinh trung
hoøa. Rebuffat S vaø Hajji M ñaõ taùch chieát vaø xaùc ñònh ñöôïc trình töï
acid amin cuûa 7 loaïi TB chính, Hennig P, Davoust D, Bodo B cuõng taùch
chieát ñöôïc 9 loaïi TA. Trichozianine keát hôïp vôùi nhöõng enzyme thuûy
phaân vaùch trong quaù trình öùc cheá söï naûy maàm vaø keùo daøi tô
naám trong quaù trình kyù sinh naám.
Trichothecene töø T.harzianum coù hoaït tính khaùng naám thaáp
nhaát.
Trichotoxin A laø khaùng sinh thuoäc nhoùm peptaibol ñöôïc taùch chieát
töø T.viride
Viridin laø 1 protein khaùng naám coù kích thöôùc 65 kDa ñöôïc taùch
chieát töø T.viride
Ergokonin A laø 1 chaát coù hoaït tính khaùng naám coù khaû naêng öùc
cheá söï sinh toång hôïp glucan ñöôïc taùch chieát töø T. longibrachiatum
1 loaïi trichothecene môùi ñöôïc taùch chieát töø T.harzianum laø
harzianum A coù khaû naêng khaùng naám ôû noàng ñoä 100µg/ml.
84

Harzianin HA V saturnisporin SA IV laø 2 peptide thuoäc nhoùm
peptaibol chöùa - aminoisobutyric coù khaû naêng bieán ñoåi tính chaát
maøng ñöôïc tach chieát töø nhieàu loaøi Trichoderma.Tricholin laø protein
baát hoaït ribosome do T.viride tieát ra chuùng laøm giaûm söï hình thaønh
chuoãi polysome. ( Thanh Tuyeàn )
2.3.4 ÑIEÀU KIEÄN NUOÂI CAÁY NAÁM
TRICHODERMA SPP.
2.3.4.1 Nhieät ñoä
Trichoderma spp. phaùt trieån ôû vuøng nhieät ñoä khaù roäng 15-35
0
C
• 15-20
0
C : Trichoderma spp. phaùt trieån chaäm , hình thaùi ít baøo töû,
thôøi gian hình thaønh baøo töû chaäm.
• 25-30
0
C : Trichoderma spp. sinh tröôûng phaùt trieån nhanh hôn, löôïng
baøo töû nhieàu, thôøi gian taïo baøo töû sôùm.
• 35
0
C : phaùt trieån yeáu, khaû naêng sinh baøo töû yeáu.
2.3.4.2 Aùnh saùng
• Chieáu saùng lieân tuïc : phaùt trieån hanh, maät ñoä thöa, baøo töû
ít.
• Toái lieân tuïc : sôïi naám phaùt trieån chaäm, maät ñoä thöa, sôïi
naám chöa hình thaønh xong sau ñoù hình thaønh theo töøng ñôït
raát roõ.
85

• Saùng toái xem keõ : sôïi naám hình thaønh nhieàu ( chæ sau 2
ngaøy ), maät ñoä daøy, xuaát hieän nhieàu baøo töû.
( Höõu Phöôùc )
2.3.5 CAÙC DAÏNG THUOÁC CUÛA CHEÁ PHAÅM
TRICHODERMA SPP. TRÖØ NAÁM BEÄNH
Vôùi söï ra ñôøi cuûa thuoác tröø saâu sinh hoïc, vieäc oâ nhieãm vaø
thay ñoåi moâi tröôøng ñaõ ñöôïc caûi thieän. Caùc cheá phaåm sinh hoïc
coù ñoä ñoäc cao ñoái vôùi caùc loaïi gaây haïi cho caây troàng vaø an
toaøn ñoái vôi nhöõng loaøi khaùc keå caû con ngöôøi, hieäu quaû söû
duïng cao neân ñöôïc öùng duïng raát nhieàu trong noâng nghieäp.
Trong ñoù cheá phaåm sinh hoïc Trichoderma spp. ñöôïc chuù yù
nhieàu nhaát vì hieäu quaû cao vaø nhieàu coâng duïng ñaõ trôû thaønh
ñoái töôïng nhieân cöùu vaø saûn xuaát cuûa nhieàu nôi nhö tröôøng ñaïi
hoïc, vieän nghieân cöùu, trung taâm khoa hoïc, coâng ty …. Ñeå ñaùp öùng
yeâu caàu böùc thieát cuûa nhaø noâng vaø ngöôøi troàng. Caùc nôi saûn
xuaát cheá phaåm Trichoderma spp. ñöôïc trình baøy ôû baûng 2.4.
Baûng 2.4 : Caùc nôi saûn xuaát cheá phaåm Trichoderma
spp. tröø naám beänh haïi caây troàng.
Nôi saûn
xuaát
Teân
saûn
phaåm
Daïn
g
thuo
ác
Thaønh
phaàn
Coâng duïng
86

Coâng ty
TNHH
coâng
ngheä
Noâng
Laâm
NOLAT
RI
Daïn
g
boät
Baøo töû
Trichoderma
spp.
Taùc duïng chính : tieâu
dieät vaø khoáng cheá caùc
loaïi naám beänh haïi caây
troàng.
Taùc duïng phuï : taïo
ñieàu kieän toát cho vi sinh
vaät coá ñònh ñaïm phaùt
trieån trong ñaát, kích thích
söï taêng tröôûng vaø phuïc
hoài boä reã, ñoàng thôøi
coù khaû naêng phaân giaûi
caùc chaát trong caùc pheá
thaûi höõu cô thaønh caùc
ñôn chaát dinh döôõng…
NOLAT
RI W
Daïn
g
boät
Baøo töû
Trichoderma
spp.
Taùc duïng chính : coù
khaû naêng tieâu dieät vaø
khoáng cheá caùc loaïi naám
gaây beänh haïi caây troàng
87

coù khaû naêng phaân giaûi
caùc chaát trong caùc pheá
thaûi höõu cô thaønh caùc
ñôn chaát dinh döôõng, taïo
ñieàu kieän cho caây troàng
haáp thu deã daøng, ñaát tôi
xoáp hôn, taêng haøm löôïng
chaát muøn vaø maät ñoä
coân truøng coù ích, giöõ
ñöôïc ñoä phì cuûa ñaát…
NOLAB
A
Daïn
g
nöôù
c
Vi khuaån
phaân giaûi
laân, coá
ñònh nitô,
phaân giaûi
cellulose
Taïo ñieàu kieän toát cho vi
sinh vaät coù ích phaùt
coù khaê naêng phaân giaûi
caùc chaát xô, chitin,
hemicellulose, phosphor voâ
88

cô, höõu cô trong ñaát,
phaân höõu cô thaønh caùc
ñôn chaát dinh döôõng taïo
haáp thu deã daøng….
NOLAS
UB
Daïn
g
nöôù
c
Vi khuaån
Bacillus sp.
Vi naám
Trichoderma
spp., xaï
khuaån
Streptomyces
spp.
UÛ phaân gia suùc, gia
caàm, xaùc baõ thöïc vaät
raùc thaûi höõu cô coù taùc
duïng laøm maát muøi hoâi
nhanh sau 10 ngaøy, laøm
phaân gia suùc, gia caàm,
xaùc baõ thöïc vaät mau
hoai muïc sau 1 thaùng,
Cheá phaåm taïo ñieàu
kieän toát cho vi sinh vaät
coù ích phaùt trieån trong
ñaát, kích thích söï taêng
tröôûng vaø phuïc hoài boä
reã, ñoàng thôøi coù khaê
naêng phaân giaû caùc
chaát xô, chitin,
89

hemicellulose, phosphor voâ
cô, höõu cô trong ñaát,
phaân höõu cô thaønh caùc
ñôn chaát dinh döôõng taïo
haáp thu deã daøng.
Trung
Taâm
Coâng
Ngheä
Sinh Hoïc
TP.HCM
( 176, hai
baø Tröng,
Q.1,
tp.HCM )
BIMA
Daïn
g
nöôù
c
Caùc chuûng
naám
Trichoderma
spp. 5.10
6
baøo töû/g
Höõu cô
50%,
ñoä aåm
30%
Taùc duïng chính : tieâu
dieät, khoáng cheá vaø
ngaên ngöøa caùc loaïi
naám gaây beänh haïi caây
troàâng
Taùc duïng phuï :taïo
trieån soáng trong ñaát
troàng. Kích thích taêng
reã caây troàng. Phaân giaûi
chaát xô, chitin, lignin,
pectin… trong pheá thaûi
höõu cô thaønh caùc ñôn
90

chaát dinh döôõng giuùp
caây haáp thu deã daøng,
ñaát xoáp hôn, nhieàu muøn,
taêng coân truøng coù ích,
giöõ ñoä phì cuûa ñaát.
Vieän
nghieân
cöùu
Coâng
Ngheä
Sinh Hoïc
vaø Moâi
Tröôøng-
ÑH Noâng
Laâm
TP.HCM
(tröôøng
ÑH Noâng
Laâm
TP.HCM,
KP6,P.Linh
Trung, Q.
Thuû Ñöùc,
TRI-
CAB
Daïn
g
boät
Trichoderma
spp., caùc
enzyme
thuûy phaân
nhö
cellulase,
chitinase,
xylanase,
hemicellulase
,
Taùc duïng chính :tieâu
dieät, khoáng cheá vaø
ngaên ngöøa caùc loaïi
naám beänh haïi caây
troàâng
trieån soáng trong ñaát
troàng. Kích thích taêng
reã caây troàng. Phaân giaûi
chaát xô, chitin, lignin,
pectin… trong pheá thaûi
höõu cô thaønh caùc ñôn
chaát dinh döôõng giuùp
91

tp.HCM)
caây haáp thu deã daøng.
Keát hôïp vôùi phaân höõu
cô ñeå caûi taïo ñaát xoáp
hôn, nhieàu muøn, taêng
coân truøng coù ích, giöõ
ñoä phì cuûa ñaát.
Coâng ty
TNHH
Tam
Noâng
(D7 Khu
DC Hoøa
An, Bieân
Hoøa, Ñoàng
Nai )
Tam
noâng
Tricho
derma
Daïn
g
boät
Xaï khuaån
MB, M31,
Trichoderma
konigii. Caùc
chuûng naám
Trichoderma
spp.
Taùc duïng chính :Ñoái
khaùng naám khuaån soáng
trong vuøng reã, gaây beänh
haïi caây.
Taùc duïng phuï : Phaân
giaûi chaát höõu cô thaønh
chaát muøn.
Coâng ty
TNHH
Ñieàn
Trang
( 41 ñöôøng
soá 1-KP1-
P.Caùt
Cheá
phaåm
vi sinh
Tricho
de
rma
Daïn
g
boät
Caùc chuûng
naám
Trichoderma
spp.
Taêng cöôøng heä vi sinh
vaät coù ích cho ñaát.Phuïc
hoài vaø baûo veä boä reã
caây troàng.
Phaân giaûi nhanh caùc
chaát höõu cô, cung caáp
dinh döôõng cho caây.
92

Laùi-Q.2-
TP.HCM
)
Taêng söùc ñeà khaùng cho
caây troàng choáng laïi caùc
vi sinh vaät haïi.
CHÖÔNG III
THÖÏC NGHIEÄM
93

3.1. Muïc ñích
• Khaûo saùt hoaït tính ñoái khaùng cuûa Trichoderma spp. gioáng goác
• Saûn xuaát baøo töû baèng phöông phaùp leân men theå raén
• Khaûo saùt hoaït tính ñoái khaùng cuûa baûo töû Trichoderma saûn
xuaát baèng phöông phaùp leân men theå raén
3.2 Vaät lieäu vaø phöông phaùp
3.2.1 Vaät lieäu
3.2.1.1 Caùc chuûng vi sinh vaät duøng trong nghieân cöùu
3.2.1.1.1 Caùc chuûng naám moác Trichoderma
@ Trichoderma harzianum
@ Trichoderma reesei
3.2.1.1.2 Caùc chuûng naám beänh caây
@ Fusarium spp.
@ Phytophthora sp.
Caùc chuûng naám do vieän sinh hoïc nhieät ñôùi cung caáp
3.2.1.2 Duïng cuï vaø thieát bò
3.2.1.2.1 Duïng cuï
Caùc duïng cuï thuûy tinh thöôøng söû duïng trong phaân tích cuûa phoøng
thí nghieäm
3.2.1.2.2 Thieát bò
Noài haáp Tommy-SS-325-, Nhaät Baûn
Tuû saáy Binder, Ñöùc
94

Tuû caáy Telstar AV30/70
Tuû aám
3.2.1.3 Moâi tröôøng nuoâi caáy
3.2.1.3.1 Moâi tröôøng nuoâi caáy naám beänh, Trichoderma
vaø khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng giöõa naám
Trichoderma vôùi naám gaây beänh : moâi tröôøng PGA ( Potatoes
Giucose Agar )
a. Thaønh phaàn moâi tröôøng
Khoai taây 200g
Glucose 20g
Agar 20g
Nöôùc caát 1000ml
b. Caùch tieán haønh
Khoai taây goït voû, caét nhoû, naáu chín. Chieát dòch khoai taây vaø
loïc boû tinh boät. Sau ñoù cho glucose vaøo dòch khoai taây töø töø vaø
khuaáy lieân tuïc treân beáp cho mau tan, sau ñoù cho agar vaøo vaø tieáp
tuïc khuaáy. Khöû truøng ôû 121
0
C trong 15 phuùt.
3.2.1.3.2 Moâi tröôøng khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng giöõa cheá phaåm
Trichoderma vaø naám beänh
a. Thaønh phaàn moâi tröôøng
Giaù ñoã 200g
Saccharose 30g
Pepton 2g
95

MgSO4 0.5g
KH2PO4 1g
Nöôùc caát 1000ml
Agar 20g
pH 5-5.5
Giaù ñoã röûa saïch, naáu trong nöôùc caát 30 phuùt, loïc laát nöôùc.
Cho saccharose vaø caùc thaønh phaàn khaùc vaøo vaø khuaáy ñeàu treân
beáp cho tan heát. Tieáp tuïc cho agar vaøo khuaáy ñeàu. Ñem khöû truøng
ôû 121
0
C trong 15 phuùt.
3.2.1.3.3 Khoaùng Crapek
NaNO3 3.5g
K2HPO4 1.5g
MgSO4.7H20 0.5g
FeSO4 0.01g
Saccharose 30g
KCI 0.5g
Nöôùc caát 1000 ml
3.2.1.3.4 Moâi tröôøng leân men xoáp
(thaønh phaàn cho 1 bình moâi tröôøng leân men xoáp )
caùm gaïo 10g
96

traáu 5g
caùm mì 5g
khoaùng Crapek 10ml
ñoä aåm 55%
haáp khöû truøng ôû 121
0
C trong 15 phuùt
3.2.1.3.5 moâi tröôøng nhaân gioáng
a.thaønh phaàn moâi tröôøng
Thoùc 20g
Khoaùng crapek 20ml
Ñoä aåm 55%
haáp khöû truøng ôû 121
0
C trong 15 phuùt
b.caùch tieán haønh
Cho thoùc vaøo bình tam giaùc 250 ml, theâm khoaùng crapek vaøo vaø
ñem haáp khöû truøng ôû 121
0
C trong 15 phuùt. Sau ñoù caáy Trichoderma
vaøo vaø nuoâi ôû nhieät ñoä 30-32
0
C trong 5-7 ngaøy.
3.2.2 PHƯƠNG PHÁP
3.2.2.1 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG CUÛA
NAÁM TRICHODERMA SPP. GIOÁNG GOÁC VÔÙI NAÁM
BEÄNH
a. Nguyeân taéc
97

Taùc ñoäng ñoái khaùng cuûa Trichoderma spp. vôùi taùc nhaân gaây beänh
nhôø cô cheá caïnh tranh dinh döôõng, cô cheá kyù sinh hay taïo chaát
khaùng sinh do chuùng tieát ra trong quaù trình sinh tröôûng vaø phaùt
trieån.
Chuaån bò moâi tröôøng PGA ñaõ haáp khöû truøng roài ñoà vaøo
caùc ñóa petri voâ truøng coù kích thöôùc baèng nhau. Caáy ñieåm naám
Trichoderma spp. leân thaïch ñóa petri, sau ñoù caùch khoaûng 3 cm caáy
ñieåm naám beänh leân ñóa vöøa caáy Trichoderma spp. Uû ôû nhieät ñoä
phoøng trong 8 ngaøy, quan saùt ghi nhaän söï phaùt trieån veà kích thöôùc
( ñöôøng kính khuaån laïc, thôøi gian tieáp xuùc, öùc cheá). Moãi thí
nghieäm laëp laïi 3 laàn, vaø soá lieäu keát quaû cuoái cuøng laø trung bình
coäng cuûa 3 laàn, theo coâng thöùc :
KT = ( a+b+c)/3
Trong ñoù : KT kích thöôùc ñöôøng kính khuaån laïc trung bình.
a,b,c : ñöôøng kính khuaån laïc cuûa 3 laàn thí nghieäm
98
3 cm

Sô ñoà 3.1 : thöïc hieän tieán haønh ñoái khaùng tröïc
tieáp
c. Boá trí thí nghieäm
ÑOÁI CHÖÙNG ÑOÁI KHAÙNG
Fusarium spp. T. harzianum – Fusarium spp.
Phytophthora sp. T. harzianum – Phytophthora sp.
T. ressei – Fusarium spp.
T. ressei – Phytophthora sp.
3.2.2.2 phöông phaùp leân men xoáp
a. Sô ñoà quy trình coâng ngheä
oáng gioáng

Moâi tröôøng nhaân gioáng
( trong bình tam giaùc )

Moâi tröôøng leân men
( coù boå sung moâi tröôøng xoáp,
nuoâi 5-8 ngaøy, nhieät ñoä 29-32 0
C )

Saáy khoâ
( ôû 50-600
C )

99

Xay mòn, raây

Cheá phaåm Trichoderma spp. daïng boät
• Thuyeát minh :
Caùc chuûng cuûa gioáng naám Trichoderma spp. töø oáng gioáng
ñöôïc caáy vaøo caùc bình coù moâi tröôøng nhaân gioáng ñaõ voâ
truøng, sau ñoù ñem ñi nuoâi ôû nhieät ñoä 30-32
0
C cho ñeán khi
naám leân traéng ñeàu. Sau ñoù chuyeån gioáng töø caùc bình nhaân
gioáng vaøo caùc bình leân men coù saün moâi tröôøng voâ truøng
roài ñem nuoâi töø 5-8 ngaøy, ôû nhieät ñoä 30-32
0
C cho ñeán khi
baøo töû leân traéng ñeàu khaép bình. Roài ñem ñi phôi hay saáy
khoâ, xay nhuyeãn vaø raây ñeå thu cheá phaåm vaø baûo quaûn.
Tieán haønh khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm
Trichoderma spp. vôùi caùc chuûng naám gaây beänh caây troàng.
Hình 3.1 : phöông phaùp leân men xoáp
100

3.2.2.3 Khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa
cheá phaåm Trichoderma spp. ñoái vôùi naám beänh
caây troàng
1. nguyeân taéc
Leân men xoáp thu nhaän cheá phaåm daïng baøo töû ñính coù khaû naêng
choáng laïi caùc loaïi naám beänh haïi caây troàng. Sau ñoù thöû nghieäm
khaû naêng choáng caùc loaïi naám beänh treân moâi tröôøng toát nhaát.
2. caùch tieán haønh
Chuaån bò moâi tröôøng ñoái khaùng ( thaïch giaù ), haáp khöû truøng
121
0
C trong 15 phuùt, ñeå nguoäi 50-60
0
C roài ñoå 20 ml moâi tröôøng treân
vaøo moåi ñóa petri voâ truøng coù kích thöôùc baèng nhau.
Caùc ñóa ñoái chöùng ñöôïc caáy 1 ñieåm ôõ giöõa ñóa petri vôùi chuûng
naám beänh.
Caùc ñóa thí nghieäm : naám beänh ñöôïc caáy 1 chaám ôû giöõa ñóa petri.
Sau 1 ngaøy, laáy cheá phaåm Trichoderma spp. raéc ñeàu xung quanh naám
beänh, caùch naám beänh khoaûng 0.5 cm.
Caùc ñóa ñoái chöùng vaø thí nghieäm ñöôïc nuoâi ôû 30
0
C. caùch 2 ngaøy
laáy ra quan saùt vaø ño döôøng kính khuaån laïc naám beänh.
101

Sô ñoà 3.2 : khaûo saùt söï öùc cheá cuûa cheá phaåm ñoái vôùi naám
beänh
3.3. KEÁT QUAÛ VAØ BIEÄN LUAÄN
3.3.1. KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG CUÛA
NAÁM TRICHODERMA SPP. VÔÙI NAÁM BEÄNH CAÂY
TROÀNG
Trichoderma dieät naám beänh baèng cô cheá caïnh tranh dinh döôõng, cô
cheá kyù sinh cuûa noù treân naám beänh vaø khaû naêng tieát ra 1 soá
chaát khaùng sinh öùc cheá söï sinh tröôûng vaø phaùt trieån cuûa naám
beänh. Loaïi Trichoderma ñöôïc söû duïng trong phoøng thí nghieäm ñoái
khaùng laø T.harzianum vaø T.reesei vôùi 2 ñoái töôïng naám beänh laø
Fusarium spp. Vaø Phytophthora sp.
3.3.1.1 Khaû naêng ñoái khaùng cuûa naám T.harzianum
Thí nghiệm ñoái khaùng thöïc trieáp cuûa T. harzianum vôùi naám beänh
Fusarium được trình bày trong hình 5.1, 5.2.
102

Hình 3.2 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.harzianum ñoái vôùi naám
Fusarium
Nga
øy
Ñoái chöùng Thí nghieäm
2
4
6
8
103

Hình 3.3 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.harzianum ñoái vôùi naám
Phytophthora
Nga
øy
2
4
6
8
104

Trong thí nghieäm treân naám beänh vaø Tricho derma harzianum ñöôïc caáy
chung trong 1 ñóa petri.
Neáu Trichoderma coù hoaït tính ñoái khaùng vôùi naám beänh thì söï phaùt
trieån cuûa naám beänh seõ bò haïn cheá , theå hieän qua ñöôøng kính
khuaån laïc naám beänh.
Ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh phaùt trieån trong thôøi gian caáy
chung vôùi Trichoderma spp. ñöôïc trình baøy trong baûng 5.1
Keát quaû cho thaáy T.harzianum coù khaû naêng ñoái khaùng Fusarium toát
hôn, theå hieän qua ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh Fusarium ñaõ
nhoû daàn, khoâng taêng theâm.
3.3.1.2 Khaû naêng ñoái khaùng cuûa T.reesei
Hình 3.4, 3.5 vaø baûng 3.1 trình baøy keát quaû thí nghieäm ñoái khaùng
cuûa T.reesei vaø 2 naám beänh Fusarium vaø Phytophthora
105

Hình 3.4 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.reesei ñoái vôùi naám
Phytophthora
Nga
øy
2
4
106

6
8
Hình 3.5 : söï öùc cheá cuûa chuûng T.reesei ñoái vôùi naám
Fusarium
Nga
øy
2
4
107

6
8
Baûng 3.1 : ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh khi coù Trichoderma
spp.
Naám
Trichod
erma
Nga
øy
nuo
âi
Ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh (
mm )
Fusarium Phytophthora
Ñoái
chöùng
Thí
nghieäm
Ñoái chöùng
Thí
nghieäm
T.
harzian
um
2
4
6
23
50
12
Tieáp xuùc
14
Bò vaây kín,
40
Moïc 2/3 ñóa
40
Tieáp xuùc
60
Bò vaây kín
108

8
85
Moïc
kín ñóa
Kyù sinh
13
Bò vaây kín,
Kyù sinh
13
Bò vaây kín,
Kyù sinh
Moïc
Kín ñóa
Moïc
kín ñóa
Kyù sinh
55
Bò vaây kín,
Kyù sinh
55
Bò vaây kín,
Kyù sinh
T.
reesei
2
4
6
8
23
50
85
Moïc
Kín ñóa
9
Tieáp xuùc
10
Bò vaây kín,
Kyù sinh
Bò vaây kín,
Kyù sinh
Bò vaây kín,
Kyù sinh
40
Moïc 2/3 ñóa
Moïc
Kín ñóa
Moïc
Kín ñóa
40
Chöa t. xuùc
1/2 ñóa
thaïch
Bò kyù sinh
Bò kyù sinh.
Thöa daàn
Bò kyù sinh.
Thöa daàn
Keát quaû cho thaáy so vôùi ñoái chöùng ( khoâng caáy Trichoderma spp.)
ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh treân ñóa thí nghieäm khoâng taêng,
chöùng toû khaû naêng ñoái khaùng cuûa Trichoderma ñoái vôùi naám beänh
109

ñaït hieäu quaû cao, naám beänh bò öùc cheá do khaû naêng tieát enzyme (
peptaibol, chitinase..) phaù huûy teá baøo naám beänh.
A. NAÁM BEÄNH PHYTOPHTHORA SP.
Ngaøy ñaàu tieân naám beänh Phytophthora chöa tieáp xuùc vôùi
naám Trichoderma, ñeán ngaøy thöù 2 thì naám beänh ñaõ tieáp xuùc vôùi
Trichoderma, tuøy theo caùc chuûng naám ñoái khaùng khaùc nhau maø
naám beänh tieáp xuùc nhieàu hay ít, nhö vôùi T. reesei thì naám beänh tieáp
xuùc ít hôn vaø chaäm hôn so vôùi T. harzianum.
Naám Phytophthora phaùt trieån khaù nhanh, moïc ôû phaàn thaïch maø
Trichoderma khoâng moïc. Sang ngaøy thöù 4 thì Phytophthora bò Trichoderma
vaây kín vaø kyù sinh laøm naám beänh thu nhoû laïi, thöa daàn, tô naám
luïi daàn, laø tröôøng hôïp khaûo saùt vôùi T. harzianum.
Coøn vôùi T. reesei thì naám beänh ít bò öùc cheá hôn nhöng cuõng bò
thu nhoû laïi, kyù sinh vaø thöa daàn, nhaát laø ôû phía coù söï hieän dieän
cuûa Trichoderma. Nhöõng ngaøy tieáp theo thì Phytophthora bò kyù sinh
nhieàu hôn vaø thöa hôn, daàn daàn bò tieâu dieät.
B. NAÁM BEÄNH FUSARIUM SPP.
Ngaøy ñaàu tieân naám beänh chöa tieáp xuùc vôùi naám Trichoderma,
ñeán ngaøy thöù 2 thì Trichoderma ñaõ tieáp xuùc vôùi 1/2 naám beänh. T.
110

harzianum phaùt trieån nhanh hôn T. reesei. Ngaøy thöù 4 naám beänh bò bao
quanh vaø bò Trichoderma kyù sinh, moïc daàn leân treân. nhöõng ngaøy
tieáp theo naám Fusarium bò naám Trichoderma öùc cheá neân nhoû daàn,
thöa hôn, tô naám luïi daàn vaø bò kyù sinh nhieàu hôn.
So vôùi naám Phytophthora thì Fusarium phaùt trieån chaäm hôn , quaù
trình ñoái khaùng dieãn ra theo trình töï sau : ñaàu tieân laø caïnh tranh,
Trichoderma seõ caïnh tranh chaát dinh döôõng treân moâi tröôøng thaïch.
Tieáp theo laø kyù sinh, Trichoderma seõ xaâm
nhaäp vaøo naám beänh, phaùt trieån vaø kyù sinh treân naám beänh vaø
cuoái cuøng naám beänh bò tieâu dieät. Trong 2 tröôøng hôïp thì ôû
Fusarium, Trichoderma ít phaûi caïnh tranh hôn laø ôû Phytophthora.
3.3.2 KHAÛO SAÙT KHAÛ NAÊNG ÑOÁI KHAÙNG GIÖÕA
CHEÁ PHAÅM TRICHODERMA VAØ NAÁM BEÄNH CAÂY.
111

Baèng phöông phaùp leân men xoáp trong moâi tröôøng coù thaønh
phaàn laø caùm vaø traáu, thu nhaän cheá phaåm vaø thöïc hieän thí
nghieäm khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm Trichoderma
harzianum, Trichoderma reesei vaø 2 naám beänh Fusarium vaø Phytophthora
3.3.2.1 khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm T.
harzianum
Keát quaû thí nghieäm saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa T.harzianum vôùi
Fusarium vaø Phytophthora ñöôïc trình baøy ôû hình 3.6, 3.7 vaø baûng 3.2
Hình 3.6: söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. harzianum ñoái vôùi
Fusarium
Ngaøy
nuoâi
2
112

4
6
8
Hình 3.7 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. harzianum ñoái vôùi
Phytophthora
Ngaøy
nuoâi
2
113

4
6
8
Trong thí nghieäm treân naám beänh vaø cheá phaåm Trichoderma harzianum
ñöôïc caáy chung trong 1 ñóa petri. Neáu cheá phaåm Trichoderma coù hoaït
tính ñoái khaùng vôùi naám beänh thì söï phaùt trieån cuûa naám beänh seõ
bò haïn cheá , theå hieän qua ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh.
114

Ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh phaùt trieån trong thôøi gian caáy
chung vôùi Trichoderma spp. ñöôïc trình baøy trong baûng 3.2
Keát quaû cho thaáy T.harzianum coù khaû naêng ñoái khaùng Fusarium toát
hôn, theå hieän qua ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh Fusarium khoâng
taêng theâm.
3.3.2.2 Khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá phaåm T. reesei
Keát quaû thí nghieäm khaûo saùt khaû naêng ñoái khaùng cuûa T.reesei
vôùi Fusarium vaø Phytophthora ñöôïc trình baøy ôû hình 3.8, 3.9 vaø baûng 3.2
115

Hình 3.8 : söï öùc cheá cuûa cheá phaåm T. reesei ñoái vôùi Fusarium
Ngaø
y
nuoâi
2
4
6
8
116

Phytophthora
Ngaøy
nuoâi
2
4
6
8
117

Baûng 3.2 : ñöôøng kính khuaån laïc naám Fusarium vaø Phytophthora sau
khi raéc cheá phaåm Trichoderma harzianum vaø Trichoderma reesei
Cheá
phaåm
Naám
Trichode
r
ma
Ngaøy
nuoâi
Ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh
( mm )
Fusarium spp. Phytophthora sp.
Ñoái
chöùng
Thí
nghieäm
Ñoái
chöùng
Thí
nghieäm
Cheá
phaåm
T.
harzian
um
2
4
6
8
15
20
25
31
10
10
10
9
10
23
27
30
9
12
12
11
118

Cheá
phaåm
T.
reesei
2
4
6
8
15
20
25
31
7
10
10
8
10
23
27
30
8
11
12
11
Keát quaû cho thaáy so vôùi ñoái chöùng ( khoâng raéc cheá phaåm
Trichoderma spp.) ñöôøng kính khuaån laïc naám beänh treân ñóa thí
nghieäm khoâng taêng, chöùng toû khaû naêng ñoái khaùng cuûa cheá
phaåm Trichoderma ñoái vôùi naám beänh ñaït hieäu quaû cao, kìm haõm
ñöôïc söï phaùt trieån cuûa naám beänh, daàn daàn tieâu dieät chuùng
baèng chaát khaùng sinh vaø enzyme.
A. NAÁM BEÄNH FUSARIUM SPP.
Ôû ngaøy ñaàu tieân vaø ngaøy thöù 2, naám beänh Fusarium vaø cheá
phaåm Trichoderma spp. phaùt trieån chaäm, baøo töû cheá phaåm moïc raûi
raùc khaép ñóa thaïch.
119

Đề tài sản xuất trichoderma làm thuốc trừ nấm bệnh, HAY, ĐIỂM 8

Đề tài sản xuất trichoderma làm thuốc trừ nấm bệnh, HAY, ĐIỂM 8

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Đề tài sản xuất trichoderma làm thuốc trừ nấm bệnh, HAY, ĐIỂM 8

Similar to Đề tài sản xuất trichoderma làm thuốc trừ nấm bệnh, HAY, ĐIỂM 8 (20)

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864

More from Dịch Vụ Viết Bài Trọn Gói ZALO 0917193864 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Đề tài sản xuất trichoderma làm thuốc trừ nấm bệnh, HAY, ĐIỂM 8