Nhiễm khuẩn đường tiết niệu là hiện tượng vi khuẩn xâm nhập vào hệ tiết niệu của người gây ra phản ứng của cơ thể chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn đó. Tải file slide: bacsidanang.com

1. KHOA NGOẠI - BỆNH VIỆN ĐA KHOA GIA ĐÌNH
CHẨN ĐOÁN & ĐIỀU TRỊ
NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG TIẾT NIỆU
Bs Đặng Phước Đạt

2. NỘI DUNG TRÌNH BÀY
01
02
03
04
CHẨN ĐOÁN
DỰ PHÒNG
NHIỄM KHUẨN
ĐƯỜNG TIẾT
NIỆU LÀ GÌ?
KHÁNG SINH
LỰA CHỌN

3. NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG TIẾT NIỆU LÀ GÌ?
24/10/2023 3
- NKĐTN là hiện tượng vi khuẩn xâm nhập vào hệ
tiết niệu của người gây ra phản ứng của cơ thể
chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn đó.
- NKĐTN có triệu chứng hoặc không có triệu chứng.
- NKĐTN là bệnh lý rất phổ biến.

4. DỊCH TỄ HỌC
NKĐTN là một trong những bệnh truyền nhiễm phổ biến nhất với một
gánh nặng tài chính đáng kể cho xã hội.
Ước tính tỷ lệ tổng thể mắc bệnh 18/1000 người mỗi năm.
Ở Mỹ: NKĐTN chiếm hơn 7 triệu lần khám, 100.000 ca nhập viện
hàng năm.
NKĐTN liên quan đến 40% nhiễm khuẩn bệnh viện.

5. HỆ TIẾT NIỆU NAM/NỮ CÓ SỰ KHÁC BIỆT?
24/10/2023 5

6. Có nhiều cách phân loại NKĐTN
Theo vị trí:
NKĐTN trên: viêm thận - bể thận cấp, viêm thận - bể thận mạn tính, áp
xe thận, áp xe quanh thận, thận hư ứ mủ…
NKĐTN dưới: viêm bàng quang, viêm niệu đạo, viêm tinh hoàn, viêm
tuyến tiền liệt…
24/10/2023 6
PHÂN LOẠI NKĐTN
“Nhiễm khuẩn niệu được định nghĩa khi có hiện diện vi khuẩn trong nước tiểu”

7. PHÂN LOẠI NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG TIẾT NIỆU (tt)
7
28%
TRÊN
GIỮA
DƯỚI
Theo diễn biến:
 NKĐTN không biến chứng
 NKĐTN có biến chứng
 NKĐTN có triệu chứng
 NKĐTN không có triệu chứng
Theo độ tái phát
 NKĐTN đơn lẻ (>6th)
 NKĐTN tái phát (<2t)
 NKĐTN tái nhiễm (>2t)

8. PHÂN LOẠI NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG TIẾT NIỆU (tt)
Theo dịch tễ học
Trẻ sơ sinh: 1% trẻ có vi khuẩn trong nước tiểu bàng quang.
Trẻ dưới 5 tuổi: nữ, liên quan đến những dị tật hệ tiết niệu.
Trẻ đi học: tỷ lệ NKĐTN cao hơn cộng đồng.
Người lớn đến 65 tuổi:
Nam: ~3 - 5%, giải phẫu hệ tiết niệu, sỏi, tiền liệt tuyến, do có thủ thuật can
thiệp.
Nữ: ~10% do hoạt động tình dục hoặc do có thai.
Nhóm tuổi trên 65: tỷ lệ NKĐTN tăng lên ở hai giới.
Nam: tắc nghẽn đường tiết niệu, rối loạn chuyển hóa, bệnh tuyến tiền liệt và
sự suy giảm các yếu tố đề kháng.
Nữ: sự giảm co bóp bàng quang, sự xâm nhập vi khuẩn từ đường ruột dẫn đến
NKĐTN. Giảm hoạt động hệ thống cơ thắt, các thủ thuật can thiệp.
8

9. CỘNG ĐỒNG
• Escherichi coli
• Klebsiella spp
• Enterobacteriaceae
• Staphylococcus saprophyticus
• E. coli
• Klebsiella spp
• Proteus mirabilis
• Staphylococci
• Enterobacteriaceae
• Pseudomonas aeruginosa
• Enterococci
9
TÁC NHÂN VI KHUẨN THƯỜNG GẶP GÂY NKĐTN
Các tác nhân ít gặp: Acinetobacter, Alcaligenes spp, Pseudomonas spp, Citrobacter spp, Garnerella
vaginalis, và các streptococci tiêu huyết beta. Các tác nhân mycobacteria, Chlamydia trachomatis,
Ureaplasma urealyticum, Campylobacter spp., Haemophilus influenzae, Leptospira, và một số
Corynebacterium (như C. renale) là hiếm gặp hơn.
BỆNH VIỆN

10. SINH BỆNH HỌC
NKTN ngược dòng: niệu đạo - bàng quang, bàng quang – thận. Hay gặp ở nữ.
NKTN đường máu: hay gặp do Gram dương như S.aureus, Streptococcus…
NKTN đường bạch huyết bệnh lý tăng áp lực ở bàng quang.
Vi khuẩn lây lan từ cơ quan lân cận nhiễm khuẩn ổ bụng, nhiễm khuẩn cơ
quan sinh dục, rò tiêu hóa, rò bàng quang âm đạo
24/10/2023 10
Vi khuẩn xâm nhập vào đường tiết niệu theo 4 con đường

11. PHÒNG NGỪA NKĐTN TRONG THÔNG NIỆU ĐẠO - BÀNG QUANG
(IDCs)
80% NKĐTN có nguyên nhân từ IDCs, tăng 3-7% cho mỗi ngày lưu ống
thông.
Nhiễm khuẩn bệnhviện thường gây ra bởi các dòng vi khuẩn đa kháng
thuốc.
KHUYẾN CÁO
Đặt TNĐ phải theo nguyên tắc vô khuẩn của phẫu thuật.
Cần có phác đồ chăm sóc ống thông niệu đạo
Giảm chấn thương niệu đạo bằng cách dùng đủ chất bôi trơn và dùng
ống thông càng nhỏ nếu có thể được.
Hệ thống ống thông phải luôn kín.
Thời gian đặt ống thông phải tối thiểu.
Thay thông niệu đạo lưu phải trước khi ống thông có biểu hiện bị tắc.
Túi nước tiểu phải luôn luôn được giữ dưới bàng quang và ống nối. 11

12. TRIỆU CHỨNG HAY GẶP CỦA NKĐTN
NKĐTN TRÊN
NKĐTN DƯỚI
 Viêm bàng quang
 Viêm niệu đạo
 Viêm tinh hoàn
 Viêm tuyến tiền liệt
 Viêm bể thận- thận cấp
 Viêm thận- bể thận mạn tính
 Áp xe thận
 Áp xe quanh thận
 Thận hư ứ mủ
1. Hội chứng kích thích bàng quang
• Tiểu rắt, tiểu buốt
• Đau hạ vị, ấn đau.
2. Hội chứng nước tiểu
• Đái máu cuối bãi
• Đái mủ: khi viêm bàng quang nặng
3. Hội chứng nhiễm trùng rầm rộ Sốt
cao, rét run 39-40oC, từng đợt, tái diễn đi tái
diễn lại nhiều lần
4. Đau: Hố thắt lưng, mạn sườn, cảm ứng
khi sờ.
5. Rung thận (+)
6. Buồn nôn, nôn. (1) (2)

13. 24/10/2023 13
CẬN LÂM SÀNG – XÉT NGHIỆM NƯỚC TIỂU
“Nhiễm khuẩn niệu được định nghĩa khi có hiện diện vi khuẩn trong nước tiểu”
Số lượng vi khuẩn được coi là có yếu tố để chẩn đoán NKĐTN
Cấy
nước
tiểu
Chỉ định cấy nước tiểu khi có các triệu chứng (1) nhiễm khuẩn bàng quang như tiểu ra
mủ, tiểu khó, tiểu ra máu, tiểu đau, đau tức vùng trên xương mu hay bụng dưới, hay
(2) nhiễm khuẩn thận như đau lưng, căng tức vùng góc sườn- sống.
Thời điểm cấy nước tiểu tốt nhất là phải lấy nước tiểu trước khi bệnh nhân
dùng kháng sinh. Nếu được, nên yêu cầu bệnh nhân cố nhịn tiểu cho đến khi lấy
mẫu.
Cách lấy bảo quản và chuyên chở mẫu nước tiểu
Lấy nước tiểu giữa dòng (CCMS = Clean-catch midstream urine)
Lấy nước tiểu trực tiếp từ bàng quang
Lấy nước tiểu từ bệnh nhân thường trực mang ống thông

14. 24/10/2023 14
KẾT QUẢ CẤY NƯỚC TIỂU

15. Các xét nghiệm sàng lọc
Khảo sát trực tiếp qua phết nhuộm Gram: số lượng vi khuẩn là ≥105 cfu/ml
Đếm bạch cầu trong nước tiểu: 8 tế bào bạch cầu/ml nước tiểu (trên
400.000 bạch cầu đa nhân thải ra trong nước tiểu trong mỗi giờ)
Phát hiện nitrate reductase, leukocyte esterase, catalase: enzyme nitrate
reductase, enzyme leukocyte catalase
24/10/2023 15
CẬN LÂM SÀNG – XN NƯỚC TIỂU

16. CHẨN ĐOÁN NKĐTN
24/10/2023 16

17. 24/10/2023 17
SIÊU ÂM

18. 24/10/2023 18
X-QUANG - CTSCANNER
KUB CTSCANNER

19. ĐIỀU TRỊ
NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG TIẾT NIỆU

20. TẠI SAO CẦN ĐIỀU TRỊ NHIỄM KHUẨN ĐƯỜNG TIẾT NIỆU?
BIẾN CHỨNG NKĐTN
24/10/2023 20
Vi khuẩn gây phá huỷ nhu mô thận,
hoại tử nhú thận, gây tắc nghẽn hoặc
suy giảm chức năng thận. Nếu tình
trạng này kéo dài có thể dẫn đến hệ
quả suy thận vĩnh viễn hay phải cắt bỏ
thận.
Viêm đường tiết niệu ở nam
giới có thể diễn tiến đến áp-xe
tiền liệt tuyến, viêm tinh hoàn,
viêm mào tinh...làm bít tắc ống
dẫn tinh, tăng nguy cơ gây vô
sinh.
Nhiễm trùng tiểu ở phụ nữ có
thai có nguy cơ gây nhiễm trùng ối,
nhiễm trùng bào thai, tăng nguy cơ vỡ
ối sớm, sinh non...
Vi khuẩn đi vào máu, gây nhiễm
trùng huyết, sốc nhiễm trùng và
tử vong

21. KHÁNG SINH ĐIỀU TRỊ
24/10/2023 21
Mục tiêu sau cùng là phải thải trừ vi khuẩn phát triển trong đường tiết
niệu.Điều này có thể xảy ra trong vòng vài giờ nếu sử dụng đúng kháng sinh.
Hiệu quả của kháng sinh phụ thuộc rất lớn vào nồng độ kháng sinh trong nước
tiểu và khoảng thời gian mà nồng độ kháng sinh duy trì trên nồng độ ức chế tối
thiểu (MIC) đối với vi sinh vật.
Nồng độ kháng sinh trong máu rất quan trọng ở bệnh nhân có nhiễm khuẩn
huyết hoặc có sốt do NKĐTN gồm cả những thương tổn nhu mô thận và tuyến
tiền liệt.
Chọn lựa kháng sinh, thời gian điều trị kháng sinh phải xét đến các yếu tố sau:
- Hoạt phổ của kháng sinh
- NKĐTN đơn thuần hoặc phức tạp.
-Các biến cố bất lợi của thuốc và chi phí.
-Độ nhạy cảm của vi sinh vật.

22. SỰ PHÁT TRIỂN KHÁNG THUỐC CỦA VI KHUẨN
24/10/2023
Hiện trạng phát triển sức đề kháng của vi khuẩn là đáng báo động
Chủng vi khuẩn đa kháng như Staphylococcus aureus kháng methicillin
(MRSA), E. Coli sinh Beta-lactamase phổ rộng (ESBL) kháng với hầu hết các loại
thuốc kháng sinh, Đặc biệt nghiêm trọng là sự đề kháng ngày càng tăng với kháng
sinh phổ rộng như fluoroquinolones và cephalosorines
Môi trường thạch Mueller Hinton cho thấy MRSA kháng với đĩa oxacillin

23. 24/10/2023 23
SỰ PHÁT TRIỂN KHÁNG THUỐC CỦA VI KHUẨN

24. 24/10/2023 24

25. 24/10/2023 25

26. CHIẾN LƯỢC ĐIỀU TRỊ KHÁNG SINH
24/10/2023 26

27. 24/10/2023 27

28. 24/10/2023 28

29. DỰ PHÒNG NKĐTN
24/10/2023 29
Các NKĐTN phải được điều trị hiệu quả, triệt để ngay từ khi có triệu
chứng đầu tiên để tránh dẫn đến biến chứng nặng.
Uống đủ nước. Phân chia uống đều trong ngày. Khi đi xa nên đem
theo nước uống. Không nên nhịn tiểu.
Giữ vệ sinh bộ phận sinh dục, vệ sinh trước – sau khi có QHTD, thay
tã cho trẻ ngay khi dính phân, tạo thói quen lau hậu môn từ trước
ra sau cho nữ…
Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, lối sống lành mạnh. Vitamin C có
khả năng giảm nguy cơ NTĐTN.
Điều trị các yếu tố nguy cơ NKĐTN: Sỏi tiết niệu, tăng sinh lành tính
tuyến tiền liệt, dị dạng hệ tiết niệu, hẹp BQĐ, hẹp niệu đạo...