1. Các kỹ thuật đặt câu hỏi
Đặt câu hỏi là một trong những kỹ năng hết sức hữu ích mà giáo viên cần phát triển.
Trong một buổi giảng, người giáo viên giỏi luôn biết sử dụng nhiều câu hỏi với nhiều
mục đích khác nhau. Ở một chừng mực nhất định, việc đặt câu hỏi là quá đơn giản bởi
đó là việc mà tất cả chúng ta làm hàng ngày. Tuy nhiên, người đặt câu hỏi cũng phải có
kỹ năng và hiểu biết thì mới có thể diễn đạt câu hỏi một cách rõ ràng, chính xác, tung ra
câu hỏi đúng thời điểm để đem lại hiệu quả tối đa, và khai thác câu trả lời để đặt câu hỏi
tiếp theo. Những phân loại cơ bản sau đây sẽ giúp chúng ta hiểu rõ hơn các mục đích
sử dụng khác nhau của mỗi loại câu hỏi.
Câu hỏi mở và câu hỏi đóng:
Câu hỏi đóng là những câu hỏi mà chỉ có một câu trả lời đúng, thường là những câu hỏi
tìm hiểu thực tế. Câu hỏi đóng có thể được sử dụng để kiểm tra sự hiểu bài, khuyến
khích người học ôn lại những nội dung đã học, hoặc đưa ra một thông tin, nhưng giá trị
sư phạm của loại câu hỏi này tương đối hạn chế. Câu hỏi mở là những câu hỏi không
có câu trả lời cố định, chúng kích thích suy nghĩ và mở ra những trao đổi hoặc tranh
luận. Câu hỏi mở có thể được sử dụng để bắt đầu một cuộc thảo luận với học viên, để
tìm hiểu những suy nghĩ sơ bộ về một chủ đề, hoặc phản bác những suy nghĩ hời hợt.
Các câu hỏi mở có thể được phân cho các nhóm nhỏ để thảo luận và phân tích. Những
câu hỏi mở tốt sẽ tạo điều kiện cho học viên đưa ra nhiều quan điểm khác nhau, làm
phong phú thêm cuộc thảo luận và kinh nghiệm của học viên.
Câu hỏi sơ cấp và câu hỏi thứ cấp:
Câu hỏi sơ cấp là những câu hỏi lớn, mang tính định hướng và dẫn dắt cho nội dung
buổi học. Đó là những “câu hỏi vĩ mô” được giáo viên chuẩn bị trước; mục đích là mở
một nội dung mới hoặc hình thành tiêu điểm cho buổi học. Câu hỏi thứ cấp là những
câu hỏi mà giáo viên có được “ngay tại trận” trong giờ học. Mục đích có thể là yêu cầu
học viên suy nghĩ kỹ hơn về một ý kiến, hay đưa ra gợi ý cho học viên, hay khuyến
khích học viên đào sâu hơn ý tưởng của chính mình. Người giáo viên giỏi - trước khi lên
lớp - thường xây dựng một danh sách những câu hỏi thứ cấp có thể sử dụng trong buổi
giảng, trù tính trước xem làm thế nào để buộc học viên phải đào sâu suy nghĩ về chủ đề
bài giảng. Người giáo viên giỏi thường sẽ bắt đầu một chủ đề bằng việc đưa ra một câu
hỏi sơ cấp, sau đó phát triển chủ đề thông qua việc sử dụng tăng dần các câu hỏi thứ
cấp đối với học viên. Vì vậy, chủ đề được phát triển thông qua sự suy nghĩ và diễn đạt
của học viên, cùng với sự hướng dẫn chu đáo của giáo viên. Giáo viên có vai trò dẫn
dắt học viên suy nghĩ và thảo luận thông qua việc đặt câu hỏi cụ thể, và lắng nghe chăm
chú để tóm tắt, làm rõ những điều học viên vừa phát biểu và lái cuộc thảo luận đi đúng
trọng tâm.

2. Một số ví dụ về các câu hỏi thứ cấp :
Câu hỏi làm rõ ý nghĩa
• Anh/ chị muốn nói gì khi cho rằng ____________________?
• Ý chính mà anh/ chị muốn nói là gì?
• Vấn đề _________ liên quan như thế nào đến ________________?
• Anh/ chị có thể diễn đạt lại ý của mình theo cách khác không?
• Theo anh/ chị vấn đề mấu chốt ở đây là gì?
• Tôi muốn kiểm tra xem liệu mình đã hiểu đúng ý của anh/chị chưa. Ý của
anh/ chị là ___________hay ______?
• Mời anh X, anh có thể tóm tắt lại những gì chị Y vừa nói theo ý hiểu của
mình không?
• Mời chị Y, anh X tóm tắt như vậy có đúng ý của chị hay không?
• Anh/ chị có thể cho tôi một ví dụ?
• Vậy ví dụ sau đây có phù hợp không: ________________________?
• Anh/ chị có thể giải thích rõ hơn nữa hay không?
Câu hỏi tìm hiểu vấn đề ban đầu
• Vậy chúng ta tìm hiểu vấn đề này như thế nào?
• Câu hỏi này dựa trên giả định gì?
• Liệu _____________ có thể khiến chúng ta hiểu vấn đề này theo một cách
khác hay không?
• Liệu chúng ta có thể chia nhỏ vấn đề/câu hỏi ra hay không?
• Liệu câu hỏi này có dẫn đến các vấn đề hoặc các câu hỏi khác hay không?
Câu hỏi thăm dò giả định
• Giả định của anh/ chị ở đây là gì?
• Nếu không như vậy, thì anh/ chị giả định như thế nào?
• Dường như anh/ chị đang giả định rằng _______________. Tôi hiểu như
vậy có đúng không?
• Tại sao anh/ chị lại coi điều đó là nghiễm nhiên?
• Điều đó có đúng không? Tại sao anh/ chị lại nghĩ rằng giả định đó lại đúng
trong trường hợp này?
Câu hỏi tìm hiểu lý do và bằng chứng
• Cho một ví dụ?
• Anh/ chị có thể giải thích những lý do của mình hay không?
• Những lý do này có thỏa đáng không?
• Anh/ chị có bất cứ bằng chứng nào không?
• Chúng ta có thể kiểm chứng điều đó như thế nào?
Câu hỏi Thăm dò Nguồn gốc hoặc Nguồn Câu hỏi
• Anh/ chị có ý tưởng đó từ đâu vậy?
• Anh/ chị đã bao giờ bị tác động bởi phương tiện truyền thông?
• Điều gì làm anh/ chị cảm nhận như vậy?
Câu hỏi thăm dò các hàm ý và tác động
• Hàm ý của anh/ chị là gì?
• Tác động của nó có thể là gì?
• Lựa chọn thay thế là gì?
• Nếu đúng như vậy thì còn điều gì chắc chắn sẽ đúng nữa?
Câu hỏi về ý kiến hoặc quan điểm
• Các nhóm khác nghĩ gì về ý kiến đó? Tại sao?
• Anh/ chị trả lời như thế nào với ý kiến phản đối rằng _________ ?
• Có ai có ý kiến khác không?
• Ai không đồng tình với ý kiến đó có thể nêu quan điểm của mình?

3. Hướng dẫn để sử dụng các câu hỏi một cách tốt nhất
· Nếu biết cách đặt câu hỏi, giáo viên có thể khuyến khích mọi học viên cùng suy
nghĩ. Trong đào tạo chuyên môn, điều này có thể thực hiện qua các câu hỏi mở
liên quan trực tiếp đến nội dung công việc.
· Khuyến khích sự tham gia của tất cả học viên. Với những học viên ít nói, giáo
viên có thể lôi kéo sự tham gia của họ bằng những câu như “bây giờ chúng ta sẽ
nghe một ai đó chưa phát biểu ý kiến”
· Diễn đạt các câu hỏi một cách ngắn gọn và rõ ràng. Nếu câu hỏi có ý nghĩa phức
tạp, giáo viên cần diễn đạt lại cho học viên hiểu.
· Sau khi đặt một câu hỏi, chú ý tới thời gian “chờ đợi”. Nếu thời gian chờ quá lâu,
bài giảng sẽ bị kéo dài, nhưng nếu quá ngắn thì các học viên không đủ thời gian
để suy nghĩ.
· Khi học viên có câu trả lời sai, không bao giờ được chế giễu điều đó. Đối với học
viên người lớn, nên tránh những câu hỏi có tính gài bẫy – ví dụ những câu hỏi
mà chúng ta biết chắc họ sẽ trả lời sai. Nếu học viên đưa ra câu trả lời sai, giáo
viên có thể gợi ý về câu trả lời để giúp học viên nhìn ra cái sai của mình. Giáo
viên cũng có thể chia quá trình lập luận thành từng những bước nhỏ để học viên
dễ theo dõi bằng cách đặt ra một loạt những câu hỏi dễ hơn để dẫn dắt học viên
tiến tới câu trả lời đúng.
· Nếu một học viên đưa ra câu trả lời ngoài dự kiến, giáo viên không được bác bỏ
thẳng thừng. Giáo viên hãy suy nghĩ về câu trả lời đó. Giáo viên có thể diễn đạt
lại ý của học viên bằng ngôn từ của mình để kiểm tra xem mình có hiểu đúng
hay không, hoặc tìm hiểu xem tại sao học viên lại có câu trả lời như vậy. Những
câu trả lời ngoài dự kiến có thể là do học viên suy nghĩ theo một hướng độc đáo,
hoặc thậm chí xuất chúng.