Cơ sở lý luận về quyền về sự riêng tư.docx

Viết thuê đề tài giá rẻ trọn gói - KB Zalo/Tele : 0973.287.149
Luanvanmaster.com – Cần Kham Thảo - Kết bạn Zalo/Tele : 0973.287.149
CÁC VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUYỀN VỀ SỰ RIÊNG TƯ
1.1. Khái niệm sự riêng tư (privacy)
Sự riêng tư (đời tư) có nguồn gốc sâu xa từ trong lịch sử. Thông thường,
sự riêng tư được hiểu là sự kiểm soát cuộc sống riêng của mỗi người.
Theo từ điển Black Law Dictionary (tái bản lần thứ 9) giải thích khái
niệm sự riêng tư như sau: “Sự riêng tư (privacy) được hiểu là điều kiện hoặc
tình trạng được tự do trước sự xâm phạm hoặc can thiệp tùy tiện vào hành động
hoặc suy nghĩ của mình [18, tr.1315].
Trong tác phẩm “Tìm hiểu về quyền con người” của mình , Wolfgang
Benedek cho rằng Sự riêng tư là tách biệt với mọi thứ còn lại, có nghĩa là một
người có thể tách biệt bản thân với những người khác cũng như bộc lộ bản thân
mình [ 22, tr.259].
Trong luận án tiến sĩ “Quyền bí mật đời tư trong pháp luật dân sự Việt
Nam”, tác giả Lê Đình Nghị cũng đưa ra cách hiểu của bản thân về đời tư trong
mối quan hệ với thông tin, và cho rằng thông tin liên quan đến một cá nhân cụ
thể, đó là những gì thầm kín của mỗi cá nhân mà họ giữ bí mật. Do vậy có thể
hiểu Sự riêng tư là cá nhân có thể sinh hoạt theo sở thích trong một môi trường,
không gian của mình, tự do lựa chọn cách sống, cách sinh hoạt, ăn mặc,…Theo
tác giả thì thói quen, phong tục, tập quán và pháp luật là những yếu tố ảnh
hưởng tới sự riêng tư [ 4, tr.45-52].
Về cơ bản, sự riêng tư bao gồm:
- Sự riêng tư về thông tin cá nhân như thông tin tín dụng, hồ sơ cá nhân,
các hồ sơ về chính quyền lưu trữ về công dân hay còn gọi là “ bảo vệ dữ
liệu”
12

- Sự riêng tư về cơ thể: liên quan đến việc bảo vệ thân thể của con người
với các hình thức xâm phạm như xét nghiệm di truyền, thử nghiệm ma
túy,…
- Sự riêng tư về thông tin liên lạc: bao gồm bảo mật và sự riêng tư về thư
từ, bưu phẩm, điện thoại,…
- Sự riêng tư về nơi cư trú: liên quan đến việc ban hành các giới hạn đối
với sự xâm nhập vào môi trường sống của cá nhân, nơi làm việc cũng
như không gian công cộng (tìm kiếm thông tin, theo dõi bằng video, kiểm
tra giấy tờ tùy thân) [11].
Tóm lại, sự riêng tư trao cho mỗi cá nhân một không gian để là chính mình
mà không bị người khác phán xét một cách vô cớ, cho phép mỗi người suy nghĩ
một cách tự do mà không bị kỳ thị hoặc phân biệt đối xử, cũng như khả năng
kiểm soát ai được phép biết gì về bản thân mình.
1.2. Khái niệm và đặc điểm của quyền về sự riêng tư
1.2.1. Khái niệm của quyền về sự riêng tư
Quyền về sự riêng tư, hay còn gọi là quyền về bảo vệ đời tư (quyền về đời
tư) đã trở thành một trong những quyền con người quan trọng nhất của thời
hiện đại. Các vấn đề về quyền riêng tư đã được Liên Hợp Quốc công nhận là
quyền con người cần được bảo vệ. Các nước phát triển đã ban hành đạo luật về
quyền riêng tư hoặc các văn bản điều chỉnh vấn đề này nhằm bảo vệ quyền
thiêng liêng của con người. Dù vậy, trong tất cả các quyền con người, có lẽ
quyền riêng tư là một trong những quyền khó định nghĩa nhất. Các định nghĩa
về quyền riêng tư rất khác nhau tùy thuộc vào điều kiện của từng quốc gia và
nền văn hóa. Ở nhiều nước, khái niệm này đã được hợp nhất với khái niệm
13

bảo vệ dữ liệu cá nhân, trong đó sự riêng tư chính là việc quản lý thông tin cá
nhân.
Trong bối cảnh hiện nay, bảo vệ sự riêng tư thường xuyên được xem như là
một cách để hướng dẫn xã hội hạn chế can thiệp vào công việc của cá nhân.
Việc thiếu một định nghĩa duy nhất không có nghĩa là vấn đề thiếu tầm quan
trọng, vì “theo một nghĩa nào đó, tất cả các quyền con người đều có khía cạnh
của quyền riêng tư”.
Quyền riêng tư có nguồn gốc sâu xa trong lịch sử, được đề cập khá nhiều
trước khi nó được công nhận là một quyền con người cơ bản trong các điều ước
quốc tế cũng như pháp luật Việt Nam.
Trong xã hội nguyên thủy, dường như quyền riêng tư bị bỏ quên do cuộc
sống bầy đàn, tính gắn kết cộng đồng khiến cho con người không đòi hỏi cái
riêng tư cho bản thân. Phải đến khi hình thái nhà nước đầu tiên thực sự xuất
hiện – là nhà nước chiếm hữu nô lệ – thì “ quyền về sự riêng tư ” mới manh nha
xuất hiện như trường hợp lời thề Hippocrate trong ngành y, đó là việc các thầy
thuốc phải tuyên thệ về việc giữ bí mật với hồ sơ bệnh án [2].
Mặc dù được đề cập từ thời kỳ chiếm hữu nô lệ, tuy vậy khái niệm và tính
pháp lý chỉ thực sự được khẳng định rõ ràng ở thời kì phát triển của chủ nghĩa
tư bản. Do đó, có thể nói, quyền riêng tư có nguồn gốc từ phương Tây và phát
triển nhờ sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.
Năm 1361, khi các thẩm phán của Đạo luật Hòa bình ở Anh đã đưa ra cơ
sở cho việc bắt giữ Peeping Toms và các tiêu chuẩn khác mà không xâm hại về
tính riêng tư. Nghị sĩ William Pitt đã viết: “Những người nghèo nhất có thể
thách thức để buộc tất cả các quan chức phải tôn trọng. Mặc dù, căn nhà của họ
có thể là xập xệ, mái của nó có thể lắc, gió có thể thổi, các cơn bão có thể vào,
mưa có thể xâm nhập – nhưng vua nước Anh không thể vào nhà được”.
14

Nhiều quốc gia khác lần lượt ghi nhận và phát triển quyền riêng tư trong các
thế kỷ tiếp sau đó. Năm 1776, Quốc hội Thụy Điển đã ban hành Luật “Access
to Public Records” yêu cầu tất cả các thông tin của công dân mà chính phủ có
chỉ được sử dụng cho mục đích hợp pháp. Năm 1792, Tuyên bố về Quyền của
con người và công dân ghi nhận rằng: “Tài sản tư nhân là bất khả xâm phạm và
thiêng liêng”.
Từ tiền lệ nước Anh, nhiều quốc gia lần lượt ghi nhận và phát triển quyền
về sự riêng tư.
Trên phạm vi quốc tế, quyền về sự riêng tư được chính thức thừa nhận trong
UDHR năm 1948, sau đó tiếp tục được khẳng định trong ICCPR năm 1966 và
hàng loạt ĐƯQT trên thế giới và trong khu vực. Quyền riêng tư là một trong
những quyền cơ bản của con người được ghi nhận trong các văn kiện pháp lý
quốc tế về quyền con người. Trên bình diện quốc tế và ở những quốc gia phát
triển, đã có khá nhiều công trình nghiên cứu về sự riêng tư kể từ cuối thế kỷ
XIX, nhất là trong những năm 60 của thế kỷ XX. Tuy nhiên, có một nhận định
chung được nhiều nhà nghiên cứu thừa nhận “quyền riêng tư là một khái niệm
quá rộng và hầu như không thể định nghĩa”. Sự quan tâm đến quyền riêng tư
tăng nhanh trong những năm 1960 và 1970 cùng với sự ra đời của công nghệ
thông tin.
Quyền riêng tư được ghi nhận trong các văn bản pháp luật quốc tế như
UDHR, ICCPR,…do đó quyền riêng tư là một quyền con người cơ bản. Hơn
nữa quyền riêng tư đại diện cho giá trị con người, thể hiện nhu cầu tự nhiên của
con người trong mối quan hệ với xã hội. Và quyền riêng tư là một quyền hiến
định vì được quy định trong hiến pháp.Để hiểu rõ thêm về quyền riêng tư cần
tham khảo quan điểm của các học giả trên thế giới. Các học giả trên thế giới
định nghĩa quyền về sự riêng tư rất khác nhau.
15

Năm 1890, hai học giả người Mỹ là Samuel.D. Warren và Louis.D.
Brandies cho ra đời tác phẩm “Right to privacy” - được đánh giá là một trong
những tác phẩm có tầm quan trọng, là nền tảng phát triển những quy định pháp
luật về quyền riêng tư tại Hoa Kỳ. Trong tác phẩm, Warren và Brandies không
đưa ra một định nghĩa cụ thể về quyền riêng tư mà sử dụng thuật ngữ “quyền
được ở một mình”. Sau này được Tòa Án Hoa Kỳ sử dụng. Nội dung bài viết
tập trung vào sự thay đổi của công nghệ và truyền thông, tạo điều kiện cho báo
chí can thiệp sâu hơn vào đời sống cá nhân do đó cần phải có luật bảo vệ sự
riêng tư của cá nhân. Hai học giả cho rằng bảo vệ về quyền riêng tư là bảo vệ
cá nhân khỏi những tổn thương về mặt cảm xúc và tinh thần do những hành vi
xâm hại riêng tư gây ra, điều này rất khác với việc bảo vệ danh dự nhân phẩm
và bảo vệ tài sản sở hữu trí tuệ [11].
William Prosser (1898 – 1972) lại đưa ra hệ thống 4 hành vi được coi là xâm
phạm quyền về sự riêng tư:
- Xâm phạm không gian riêng tư, đời sống riêng tư của người khác.
- Công khai những thông tin cá nhân gây làm người khác tổn thương.
- Công khai thông tin cá nhân đặt người khác vào tình huống bị hiểu lầm.
- Sử dụng hình ảnh, tên tuổi người khác để vụ lời.
Học giả Alain Westin (1929-2013), trong cuốn “Privacy and Freedom” của
mình lại cho rằng “Quyền riêng tư là yêu cầu của cá nhân, nhóm hoặc tổ chức
để quyết định khi nào, trong phạm vi giới hạn nào những thông tin cá nhân của
mình được chia sẻ cho những người khác.”[23]
Tuy nhiên, Robber Ellis Smith, biên tập viên của Tạp chí bảo mật thì xác
định rằng: “Những mong muốn của mỗi chúng ta cho không gian vật lý mà
chúng ta có thể hoàn toàn không bị gián đoạn, xâm nhập, bối rối hoặc chịu
16

trách nhiệm và kiểm soát được thời gian và cách thức tiết lộ thông tin về cá
nhân thông tin về bản thân”[11].
Judith Jarvis Thomson (1975) thì cho rằng quyền riêng tư là tập hợp của
những quyền khác. Những quyền năng trong tập hợp có xu hướng đan xen,
chồng chéo lên nhau và hoàn toàn có thể lý giải thông qua các quyền về thân
thể, và các quyền về tài sản.
Học giả Ruth Gavison, trong tác phẩm “Privacy and Limit of the law” thì lại
cho rằng: “Riêng tư là thuật ngữ được sử dụng với nhiều ý nghĩa. Thứ nhất liên
quan đến bản chất của quyền riêng tư: Riêng tư là một trạng thái, một quyền,
một yêu cầu, một dạng thực của sự kiểm soát hay một giá trị? Câu hỏi thứ hai
liên quan đến những yếu tố thuộc về quyền riêng tư: là liên quan đến thông tin,
quyền tự chủ, yếu tố định danh cá nhân, sự tiếp xúc về thân thể?”[20, tr.424].
Trên cơ sở hai câu hỏi đó, ông đã phân tích chứng tỏ rằng quyền riêng tư là sự
kiểm soát đối với các vấn đề thuộc về cá nhân.
Tom Gerety lại cho rằng quyền về sự riêng tư là quyền tự chủ hay kiểm soát
các giá trị nhân thân và bản sắc cá nhân, và khẳng định rằng một định nghĩa
hẹp về sự riêng tư là tốt hơn một định nghĩa rộng [11].
Còn Hội đồng Calcutt ở Anh cho rằng: “Không nơi nào chúng ta có thể tìm
thấy một định nghĩa hoàn toàn thỏa đáng về quyền về sự riêng tư” [11].
Mặc dù có nhiều điểm không giống nhau song chúng đều nhấn mạnh rằng
quyền này dùng để hoạt động riêng của cá nhân mà không chịu bất kì sự can
thiệp nào từ bên ngoài. Nói cách khác sự tự chủ là yếu tố quan trọng bậc nhất
của quyền về sự riêng tư.
Quyền riêng tư là một quyền con người đặc biệt quan trọng song nó không
phải là quyền tuyệt đối. Quyền về sự riêng tư cần được bảo vệ khỏi sự can
17

thiệp tùy tiện hoặc trái pháp luật của mọi thể nhân pháp nhân, trong đó bao gồm
các cơ quan nhà nước và nhân viên nhà nước cùng những người sử dụng lao
động. Tuy nhiên trong một số trường hợp nhà nước có thể thu thập hoặc yêu
cầu công dân cung cấp các thông tin về đời tư nhằm bảo vệ những lợi ích chính
đáng của quốc gia, cộng đồng và của người khác [8, tr.14]. Bên cạnh đó, quyền
về sự riêng tư cũng bị hạn chế trong một số trường hợp nhất định như liên quan
đến việc bảo vệ thuần phong mỹ tục và các điều cấm của pháp luật.
Quyền về sự riêng tư có sự gắn bó mật thiết với các quyền khác như:
quyền tự do ngôn luận và biểu đạt; quyền tự do hiệp hội và hội họp; quyền tự
do báo chí;...
Tóm lại: Quyền về sự riêng tư là quyền của cá nhân không chịu sự can thiệp
của bất kỳ chủ thể nào trong việc ra các quyết định hoặc tự do hành động trong
khuôn khổ pháp luật và đạo đức xã hội của bản thân mỗi người, kể cả trong gia
đình và ngoài xã hội, trừ trường hợp được chính người này đồng ý hoặc theo
quy định của pháp luật, được tôn trọng và được pháp luật bảo vệ.
1.2.2. Đặc điểm của quyền về sự riêng tư
Là một quyền nhân thân được pháp luật bảo vệ, đặc điểm của quyền riêng
tư là những thuộc tính, tính chất nổi bật của quyền riêng tư, là cơ sở để phân
biệt quyền riêng tư với các quyền năng khác trong hệ thống quyền con người.
1.2.2.1. Quyền về sự riêng tư được pháp luật thừa nhận và thuộc về cá nhân:
Theo Điều 25 BLDS năm 2015 của Việt Nam: “Quyền nhân thân được
quy định trong Bộ luật này là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không
18

thể chuyển giao cho người khác, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định
khác”. Như vậy có thể thấy rằng quyền về sự riêng tư gắn liền với một cá nhân
cụ thể, không phải gắn với tổ chức. Mặc dù có thể có những bí mật thuộc về
một nhóm người (ví dụ: bí mật gia đình) trong một tổ chức nhất định nhưng
cũng không thể khẳng định quyền về sự riêng tư gắn liền với pháp nhân.
1.2.2.2. Chủ thể của quyền về sự riêng tư không bị hạn chế, ngoại trừ một số
trường hợp ngoại lệ:
Bất kì cá nhân nào cũng được pháp luật bảo hộ quyền về sự riêng tư. Mỗi
người sinh ra đều có cuộc sống, tình cảm, quan hệ xã hội của riêng mình
– pháp luật luôn tôn trọng điều đó. Do đó, quyền về sự riêng tư của các cá nhân
khác nhau được pháp luật bảo hộ như nhau. Tuy nhiên có một số trường hợp
ngoại lệ đối với một số đối tượng. Việc quy định này không nằm ngoài mục
đích công – vì lợi ích cộng đồng.
Ví dụ, theo Điều 34 Luật phòng chống tham nhũng năm 2018 của Việt
Nam thì có một số đối tượng nhất định có nghĩa vụ phải kê khai tài sản. Sở dĩ
pháp luật quy định như vậy nhằm phòng và chống các hành vi tham nhũng bởi
công việc, chức vụ mà người này đảm nhận thuộc lĩnh vực nhạy cảm, có thể vụ
lợi.
“ Điều 34. Người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập
1. Cán bộ, công chức.
2. Sĩ quan Công an nhân dân; sĩ quan Quân đội nhân dân, quân nhân chuyên
nghiệp.
19

3. Người giữ chức vụ từ Phó trưởng phòng và tương đương trở lên công tác tại
đơn vị sự nghiệp công lập, doanh nghiệp nhà nước, người được cử làm đại diện
phần vốn nhà nước tại doanh nghiệp.
4. Người ứng cử đại biểu Quốc hội, người ứng cử đại biểu Hội đồng nhân
dân.”
1.2.2.3. Quyền về sự riêng tư được bảo hộ ở một không gian rộng, với nội hàm
rộng:
Quyền con người được bảo đảm thực hiện đối với mỗi cá nhân cư trú
trong phạm vi lãnh thổ đất nước mình, mà còn được bảo vệ trong trường hợp
lưu trú tại một quốc gia khác.
Nội hàm của quyền riêng tư rất rộng lớn và có sự liên quan mật thiết đến
nhiều quyền năng khác của cá nhân. Như đã phân tích ở trên quyền riêng tư là
một quyền bao trùm lên toàn bộ đời sống riêng tư của cá nhân, cho phép cá
nhân được thực hiện những hoạt động về đời sống riêng tư mà không bị bất kì
ai can thiệp trái phép từ bên ngoài. Quyền riêng tư liên quan tới những gì thuộc
về cá nhân, không chỉ bao gồm thông tin cá nhân, bí mật cá nhân mà còn trải
rộng ra như hình ảnh, thân thể, công việc cá nhân.
1.2.2.4. Khách thể của quyền riêng tư hướng tới giá trị tinh thần của một cá
nhân:
Quyền riêng tư ra đời nhằm bảo vệ một cá nhân khỏi sự tổn thương về
mặt tinh thần do những hành vi xâm phạm riêng tư gây lên. Đối tượng bảo vệ
của quyền riêng tư rất rộng, bao gồm: hình ảnh, tên tuổi, thân thể, nơi ở và các
thông tin cá nhân khác, nhưng đều chung mục đích hướng tới bảo vệ không
gian riêng tư của cá nhân đó, bảo vệ cá nhân khỏi các hành vi xâm
20

phạm. Ví dụ: Việc sử dụng hình ảnh cá nhân bất hợp pháp xâm phạm đến quyền
của cá nhân với hình ảnh cũng như quyền về sự riêng tư của cá nhân.
1.2.2.5. Quyền riêng tư không phải quyền tuyệt đối:
Quyền riêng tư có thể bị hạn chế trong một số trường hợp vì lợi ích quốc
gia, lợi ích xã hội. Việc giới hạn quyền riêng tư có thể hiểu là trong điều kiện
bình thường thì mọi cá nhân đều có quyền riêng tư nhưng trong một số trường
hợp vì lợi ích xã hội – quốc gia thì quyền riêng tư bị hạn chế.
Sự giới hạn quyền về sự riêng tư chính là biểu hiện sinh động nhất giữa
cá nhân và xã hội, con người không phải là đơn lẻ mà là thành tố tạo nên xã
hội. Đôi khi có thể hi sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích cộng đồng.
Các điều kiện của trường hợp hạn chế tùy vào quốc gia, khu vực mà quy
định khác nhau. Ví dụ, ở Việt Nam, sự giới hạn quyền này được quy định trong
nhiều đạo luật chuyên ngành như luật an ninh quốc gia, luật phòng chống tham
nhũng, luật chống khủng bố,…
1.3. Nội dung và các phương thức bảo vệ quyền về sự riêng tư
1.3.1. Nội dung quyền về sự riêng tư
Nội dung quyền của sự riêng tư được hiểu là phạm vi các quyền mà quyền
riêng tư bao trùm đươc pháp luật bảo hộ. Tổ chức Bảo mật quốc tế và Trung
tâm bảo mật thông tin điện tử công bố báo cáo với tiêu đề “Sự riêng tư và nhân
quyền” trong đó khái quát hóa sự phát triển pháp luật về bảo vệ quyền riêng tư
ở 50 quốc gia, đưa ra nội dung của quyền riêng tư như sau:
- Sự riêng tư về thông tin cá nhân: bao gồm việc bao hành các quy tắc quản
lý trong việc thu thập và xử lý các dữ liệu cá nhân như thông tin tín dụng,
hồ sơ y tế và các hồ sơ của chính quyền lưu trữ về công dân
đó. Nó còn được gọi là “bảo vệ dữ liệu”.
21

- Sự riêng tư về cơ thể: liên quan đến việc bảo vệ thân thể (vật chất) của
người dân đối với hình thức xâm hại như xét nghiệm di truyền, thử
nghiệm ma túy và thử nghiệm lâm sàng trên cơ thể.
- Sự riêng tư về thông tin liên lạc: bao gồm bảo mật và riêng tư về thư từ,
bưu phẩm, điện thoại, thư điện tử và các hình thức truyền thông khác.
- Sự riêng tư về nơi cư trú: liên quan đến việc ban hành các giới hạn đối
với sự xâm nhập vào môi trường sống, nơi làm việc hoặc không gian
công cộng. Điều này bao gồm tìm kiếm thông tin, theo dõi bằng video và
kiểm tra giấy tờ tùy thân.
1.3.2. Các phương thức bảo vệ quyền về sự riêng tư
Hiện nay, dựa vào pháp luật của các quốc gia trên thế giới cũng như pháp
luật Việt Nam có thể xem xét đưa ra ba phương thức chính bảo vệ quyền về sự
riêng tư bao gồm:
Thứ nhất, dựa vào quy định về bồi thường ngoài hợp đồng trong pháp
luật dân sự hay còn được gọi là các chế tài dân sự.
Thứ hai, dựa vào việc xử lý hành chính đối với các hành vi xâm phạm
quyền về sự riêng tư trong từng lĩnh vực cụ thể và xử lý kỉ luật.
Thứ ba, xử lý hình sự với các tội xâm phạm quyền về sự riêng tư thực sự
nghiêm trọng (Chế tài hình sự).

Cơ sở lý luận về quyền về sự riêng tư.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Cơ sở lý luận về quyền về sự riêng tư.docx

Similar to Cơ sở lý luận về quyền về sự riêng tư.docx (20)

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤

More from Dịch vụ viết thuê đề tài trọn gói 👉👉 Liên hệ ZALO/TELE: 0917.193.864 ❤❤ (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (18)

Cơ sở lý luận về quyền về sự riêng tư.docx