BS Cao Thiên Tượng - MRI Nhiễm Trùng Hệ Thần Kinh Trung Ương.pdf

HÌNH ẢNH NHIỄM
TRÙNG HỆ THẦN
KINH TRUNG ƯƠNG
BS. CAO THIÊN TƯỢNG
KHOA CĐHA-BVCR

MỞ ĐẦU
 Nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương ngày càng nhiều
 Lan truyền theo đường máu (chủ yếu), đường trực
tiếp (từ các xoang cạnh mũi…)
 Phát hiện sớm và chẩn đoán đặc hiệu rất quan trọng.
 Hình ảnh học có vai trò quan trọng trong chẩn đoán,
kết hợp với bệnh sử, lâm sàng, xét nghiệm dịch não
tuỷ.
 Tiến bộ của hình ảnh học mới đây (MRI khuyếch tán,
tuới máu, cộng hưởng từ phổ) giúp phát hiện sớm và
chẩn đoán phân biệt, theo dõi đáp ứng điều trị.

PHÂN LOẠI
 Nhiễm virus
 Nhiễm khuẩn cấp
 Các nhiễm trùng tạo mô hạt (lao, nấm, ký sinh
trùng…)

VIÊM NÃO VIRUS
 Hơn 100 loại virus khác nhau gây viêm não.
 Nhiều virus ưu thế ở chất xám (vỏ não, chất
xám sâu, tuỷ sống).
 Viêm não virus cấp gây thâm nhiễm tế bào
viêm nhu mô, dẫn đến tổn thương neuron, hoại
tử lan rộng.

Tổn thương thuỳ thái dương hai
bên

Tổn thương thuỳ thái dương hai
bên
hình ảnh khuyếch tán (DWI)

VIÊM NÃO HERPES
 Nguyên nhân thường gặp nhất của viêm não
virus ở người lớn.
 Lâm sàng: cấp tính, lú lẫn, động kinh.
 Tỉ lệ tử vong cao  chẩn đoán sớm rất quan
trọng.
 PCR là xét nghiệm chẩn đoán xác định với độ
nhạy 95% và độ đặc hiệu 100%.

 Virus vào não qua thần kinh sọ cảm giác, chủ
yếu là thần kinh V.
 Hoại từ xuất huyết, viêm mạch hoại tử khu trú,
thâm nhiễm lympho bào màng não.
VIÊM NÃO HERPES

 Tổn thương ưu thế hệ viền và vỏ não thuỳ đảo.
 Tổn thương hai bên không đối xứng: Thuỳ thái
dương, mặt ổ mặt của thuỳ trán vỏ não thuỳ
đảo và hồi đai (cingulate gyrus).
 Có thể một bên hoặc hai bên.
VIÊM NÃO HERPES

 Hình ảnh phản ảnh tính chất tổn thương trên
bệnh học.
 CT ít nhạy, giảm đậm độ thuỳ thái dương hai
bên.
 MRI: giảm tín hiệu trên T1W, tăng tín hiệu trên
T2W. Chuỗi xung FLAIR (48 giờ đầu), và đặc
biệt hình ảnh khuyếch tán (DWI) nhạy nhất.
 Tăng quang không thấy ở giai đoạn sớm, tăng
quang dạng hồi não ở giai đoạn sau.
VIÊM NÃO HERPES
Hình ảnh

 Bất thường khuyếch tán (DWI) có liên quan
với độ hoạt tính của bệnh và đáp ứng điều trị.
 Giá trị hệ số khuyếch tán biểu kiến (ADC)
tương ứng với biều hiện lâm sàng và kết quả.
 Giá trị ADC cao bệnh diễn tiến lành tính hơn.
VIÊM NÃO HERPES
Hình ảnh

Cần chú ý!
Hình ảnh tương tự Herpes gặp
trong viêm não hệ viền (hội chứng
cận ung thư)

ARBOVIRUS
 Gồm ba nhóm virus lây truyền qua côn trùng,
chủ yếu là muỗi.
 Flavividae là nhóm nổi bật gây viêm não Nhật
Bản, Miềy Tây sông Nile, St. Louis và thung
lũng Murray.

Viêm não Nhật Bản
 Châu Á
 Tỉ lệ tử vong từ 10-60%.
 Thuờng để lại di chứng thần kinh ở người
sống sót.

 Hình ảnh đặc trưng là tổn thương đồi thị hai
bên và thân não, đặc biệt là chất đen (substantia
nigra)
 Giảm đậm độ trên CT và tăng tín hiệu trên
T2W MRI
 Có thể tổn thuơng tiểu não, vỏ đại não và hạch
nền.
 Thường có xuất huyết. Xuất huyết đồi thị hai
bên khá đặc hiệu cho viêm não Nhật Bản.
 DWI có khả năng chẩn đoán sớm
Viêm não Nhật Bản

ENTEROVIRUS
 Gồm Coxsackie virus A và B, poliovirus, echovirus và
enterovirus từ 68 đến 71.
 Gây bệnh bại liệt, viêm màng não và viêm não.
 Tổn thương phần sau hành não, phần sau cầu não và
phần trung tâm não giữa, nhân răng tiểu não hai bên,
sừng trước tuỷ cổ.
 Tổn thương tăng tín hiệu đối xứng hai bên trên T2W
ở phần sau thân não và sừng trước tuỷ cổ là dấu hiệu
đặc trưng của viêm não tuỷ do entrovirus.

HIV VÀ NHIỄM TRÙNG CƠ HỘI
 Hệ thần kinh trung ương là tổn thuơng đứng
hang thứ hai sau phổi.
 Tổn thương hệ thân kinh trung ương ở bệnh
nhân AIDS có thể do nhiễm HIV nguyên phát
hoặc do nhiễm trùng cơ hội và u.

NHIỄM HIV NGUYÊN PHÁT
 Là bất thuờng hệ thần kinh trung ương thường
gặp nhất ở những người HIV dương tính.
 Sa sút trí tuệ tiến triển kèm bất thường nhận
thức, vận động và hành vi.
 Viêm não bán cấp (phức hợp sa sút trí tuệ do
AIDS)  bệnh não HIV/AIDS.
 HIV và nhiễm trùng cơ hội có ưu thế tổn
thuơng chất trắng.

Bệnh não HIV
Hình ảnh
 Teo não
 Bất thường chất trắng, tín hiệu cao trên T2W, đồng
hoặc giảm nhẹ tín hiệu trên T1W.
 Không tăng quang hoặc hiệu ứng choán chỗ.
 CT thấy tổn thương chất trắng giảm đậm độ khi bất
thường nhiều.
 Tăng tín hiệu chất trắng lan toả đối xứng hai bên trên
FLAIR, không lan đến chất trắng dưới vỏ.
 Kích thước tổn thuơng tăng lên khi bệnh tiến triển.

Cần phân biệt các bệnh lý chất trắng
khác
 Bệnh lý chất trắng mạch máu nhỏ
 Bệnh lý chất trắng do nhiễm độc
 Bệnh não chất trắng thiếu máu/thiếu oxy [HIE]
 PML

Bệnh tuỷ không bào (vacuolar
myelopathy) [bệnh tuỷ liên quan
AIDS]
 55% bệnh nhân AIDS.
 Liên quan với bất thường chuyển hoá hơn là do
nhiễm HIV trực tiếp.
 Tuơng tự bệnh tuỷ do bất thường chuyển hoá B12.
 Lâm sàng: Yếu hai chi dưới, co cứng, và / hoặc thất
điều, rối loạn cảm giác hai chi dưới, bất lực, rối loạn
tiểu tiện.
 Tổn thương cột sau và cột bên tuỷ ngực, tăng tín hiệu
đối xứng trên T2W..

HIV trẻ nhủ nhi-đóng vôi hạch nền
hai bên.

CYTOMEGALOVIRUS
 Viêm não CMV ở người lớn do nhiễm trùng
tiềm ẩn tái hoạt động, đặc biệt ở bệnh nhân
HIV tiến triển hoặc ghép tạng.
 Hình ảnh Viêm não CMV: teo vỏ não, bất
thường chất trắng lan toả và tăng tín hiệu trên
FLAIR/tăng quang quanh não thất.

CMV SƠ SINH
 CMV là nguyên nhân viêm màng não/viêm não
thường gặp nhất.
 Hình ảnh: đóng vôi, nang quanh não thất, bất
thường di trú neuron, não úng thuỷ, loạn sản
thể chai, giảm sản vỏ não.

Nang quanh não thất/tổn thương
chất trắng

Bệnh não chất trắng đa ổ tiến triển
(PML)
 Là nhiễm trùng cơ hội do JC polyomavirus.
 Tác động đến các bệnh nhân suy giảm miễn
dịch. Gặp ở 11% bệnh nhân HIV
 Tổn thương ưu thế tế bào đệm ít nhánh.
 LS: thay đổi tâm thần, triệu chứng thị giác,
khiếm khuyết cảm giác và vận động khu trú.
 Tam chứng lâm sàng kinh điển: sa sút trí tuệ,
yếu ½ người và bán manh.

 Tổn thương chất trắng dạng mảng, nhiều ổ,
tăng tín hiệu trên T2W.
 Vị trí thường gặp: đính-chẩm, thể chai và tiểu
não.
 Có thể một ổ. Có thể ở bất kỳ nơi nào, hạch
nền, đồi thị và vỏ não.
 Tổn thương không đối xứng, lan đến chất
trắng dưới vỏ.
 Thương không tăng quang và ít khi xuất huyết.
Bệnh não chất trắng đa ổ tiến triển (PML)
hình ảnh

Phân biệt PML với bệnh não
HIV

Viêm toàn não xơ hoá bán cấp (subacute
sclerosing panencephalitis)

Viêm não tuỷ lan toả cấp (ADEM)
 Viêm não hậu nhiễm
 CT thường bình thường
 Mảng tăng tín hiệu trên T2W và FLAIR ở chất
trắng sâu và chất trắng dưới vỏ hai bán cầu đại
não, tiểu não và thân não, đồi thị, hạch nền và
tuỷ sống.
 Tăng quang dạng mảng, dạng nốt và dạng hồi
não.
 Chẩn đoán phân biệt MS [đơn pha <> đa pha]

NHIỄM TRÙNG VI TRÙNG SINH MỦ
 VIÊM MÀNG NÃO
 VIÊM/ABSCESS NÃO

Viêm màng não
 Chẩn đoán dựa vào lâm sàng và dịch não tuỷ
 Hình ảnh học có giá trị theo dõi, đánh giá biến
chứng hơn là chẩn đoán.

Viêm màng não không biến chứng

Viêm màng não-Chuỗi xung nào?
T1W
FLAIR
DWI

Giá trị của FLAIR sau Gd?

Tụ màu dưới màng cứng-vai trò của FLAIR
sau Gd

Viêm màng não biến chứng
 Tụ dịch dưới màng cứng
 Tụ mủ dưới màng cứng.
 Tổn thương thần kinh sọ: VIII>VI>III [vai trò
của CISS 3D]
 Não úng thuỷ

Tụ dịch dưới màng cứng vô trùng.

Tụ mủ dưới màng cứng

ABSCESS NÃO
 Thường do vi khuẩn
 Lan theo đường máu, đường trực tiếp (xoang
cạnh mũi, khí bào chũm), thứ phát sau viêm
màng não.
 Chiếm 5% các khối choán chỗ nội sọ.

Hình ảnh
giai đoạn viêm
 Viêm não khu trú: xung huyết mạch, xuất huyết
lốm đốm và phù.
 Vùng giới hạn kém rõ, tín hiệu cao trên T2W,
tăng quang không đồng nhất. Giảm đậm độ
trên CT.

 Giảm tín hiệu viền mỏng trên T2W, phù xung
quanh.
 Thành abscess đồng hoặc tăng tín hiệu trên
T1W, tăng quanh viền hoàn toàn.
Hình ảnh
giai đoạn abscess hoá

Phân biệt với u não dạng nang
 Thành mỏng hơn ở phía gân não thất.
 DWI, khuyếch tán hạn chế.

BỆNH LÝ NHIỄM TRÙNG TẠO
MÔ HẠT (granulomatous diseases)
 Vi trùng (lao, xoắn khuẩn…)
 Ký sinh trùng
 Nấm

 Tổn thương hệ thần kinh trung ương chiếm 2-
5% bệnh nhân lao, 10-15% bệnh nhân AIDS
 Viêm màng não lan toả, củ lao, abscess, viêm
não khu trú.
LAO

Viêm màng não lao
 Ưu thế màng não nền
 Biến chứng nhồi máu do viêm, tắc mạch.
 Tổn thương các nhánh xuyên nhỏ cấp máu cho
hạch nền và bao trong.
 Não úng thuỷ thông thương.
 Bộ ba hình ảnh: Tăng quang dày màng
não bể nền, não úng thuỷ và nhồi máu

Lao não
 Củ lao nội sọ thường gặp nhất.
 Củ lao ưu thế trên lều ở người lớn và dưới lều
ở trẻ em.
 Vị trí của lao: thường ránh giới chất xám -
trắng.
 củ lao không bả đậu hoá, tín hiệu thấp trên
T1W, cao trên T2W, bắt thuốc tương phản từ
mạnh đồng nhất.
 Thành củ lao bả đậu hoá thường có tín hiệu
thấp trên T2W, tăng quang viền.

BỆNH LYME
 Bệnh đa cơ quan do Borrelia burgdorferie, truyền
qua ve
 MRI bất thường < ½ bệnh nhân
 Tăng quang màng mềm khu trú hoặc lan toả,
liên quan đến các dây thân kinh sọ, bề mặt tuỷ,
chủm đuôi ngựa và các rễ thấn kinh
 Hình ảnh không đặc hiệu.

GIANG MAI THẦN KINH
 Chẩn đoán khó, không có triệu chứng hoặc
triệu chứng không đặc hiệu.
 Hình ảnh đa dạng
 Dạng mạch máu với nhồi máu vỏ, dưới vỏ.
Hẹp và dãn các động mạch cảnh trên yên, động
mạch thân nền, động mạch não trước đoạn gần
và động mạch não giữa.
 Dạng màng não với mô hạt màng mềm (gôm),
gôm trong trục [khó phân biệt với u não].

Giang mai mạch máu – màng não.

CÁC TÁC NHÂN KHÁC
 Nocardiosis
 Brucellosis

Cryptococcosis
 Nhiễm Cryptococcus neoformans thường gặp ở
những người có miễn dịch bình thường,
nhưng cũng có ở người giảm miễn dịch.
 Lan vào hệ thần kinh trung ương theo đường
máu từ phổi.
 Thường gây viêm màng não.
 Hai dạng bệnh học nhu mô là giả nang dạng
gelatin và cryptococcoma.

Nhu mô
 Rộng khoang Virchow-Robin thường ở hạch
nền hai bên.
 Dãn khoang Virchow-Robin  nang hợp lưu
 giả nang gelatin hoá [hình ảnh bọt xà phòng]
 Nhân răng tiểu não, đồi thị và não giữa thường
bị tổn thương.
 Cryptococcoma chỉ ở dạng nhu mô, tăng quang
viền. Khó phân biệt với granuloma khác.
 Granuloma đám rối mạch mạc, đặc trưng và
đặc hiệu cho cryptococcosis

Hình ảnh “bọt xà phòng”

Aspergillus
 Nhiễm trùng cơ hội trên cơ địa giảm miễm
dịch (nhưng ít gặp trong AIDS!).
 Lan theo đường máu (từ phổi) hoặc trực tiếp
từ xoang cạnh mũi.
 Tỉ lệ tử vong cao (85-100%), điều trị khó.
Chẩn đoán sớm rất quan trọng !!!.

 Có ái tính nổi bất với mạch máu dẫn đến huyết khối
và nhồi máu não.
 Lan từ xoang cạnh mũi thuờng không phá huỷ thành
xoang
 Dấu hiệu sớm kín đáo khi lan từ xoang cạnh mũi là
đậm độ mô mềm trên CT hoặc bất thường tín hiệu
trên MRI ở mỡ quanh xoang và thay đổi tín hiệu tuỷ
xương.
 Granuloma có tín hiệu thấp trên T2W (do lắng đọng
sắt, magnesium, mangan và sản phẩm thoái hoá của
máu)
Aspergillus

Viêm xoang do nấm xâm lấn

Viêm xoang do nấm xâm lấn nội sọ

 Liên quan với tiểu đường (75%)
 Bệnh học tương tự Aspergillus
Murcomycosis

 Miễn dịch bình thường 
cysticercosis.
 Suy giảm miễm dịch Toxoplasmosis

cysticercosis
 Nhiễm ký sinh trùng thường gặp nhất ở hệ
thần kinh trung ương.
 Do Teania Solium xâm lấn ở giai đoạn ấu trùng.
 Tỉ lệ mắc bệnh 3-6% ở những vùng dịch tể
như Trung và Nam Mỹ, Đông Âu, Châu Phi và
một số vùng ở châu Á.
 Biểu hiện lâm sàng thường gặp nhất là nhức
đầu và động kinh.

Neurocysticercosis
vị trí
 Nhu mô (thường gặp nhất)
 Trong não thất
 Khoang dưới nhện.

CÁC GIAI ĐOẠN CỦA NEUROCYSTICERCOSIS
Gđ 1
Tạo nang
Nang và đầu sán
Không tăng quang.
Gđ 2
Tạo keo
Tăng quang viền
Phù
Gđ 3
Thoái hoá mô hạt
dạng nốt
Giảm tăng quang
và phù
Bắt đầu đóng vôi
Gđ 4
Thoái triển
Đóng vôi trên CT
và MRI

Giai đoạn tạo keo/mô hạt

Dạng hình
chùm
(racemose),
viêm mạch và
nhồi máu

Nang trong não thất-vai trò của CISS 3D
FLAIR T2W CISS 3D

Nang trong não thất
T1W T2W CISS 3D

Nang trong não thất
T1W CISS 3D CISS 3D

Cysticercosis khoang dưới nhện

Toxoplasmosis
 Là nhiễm trùng cơ hội thường gặp nhất trong
AIDS (30%)
 Lâm sàng: đau đầu, sốt, lú lẫn, dấu hiệu thần
kinh định vị và động kinh.

 CT các khối giảm đậm độ, phù xung quanh, tăng
quang dạng đặc hoặc viền.
 MRI đồng hoặc giảm tín hiệu trung tâm trên T1W,
tăng quang viền hoặc nốt. Tín hiệu trên T2W phụ
thuốc giai đoạn tổn thương.
 Ví trí thường gặp nhất là hạch nền và
ranh giới chất xám - trắng
 Dấu hiệu “bia bắn lệch tâm” được xem là
đặc hiệu nhất của Toxoplasmosis (<30%)
Toxoplasmosis
hình ảnh

Dấu hiệu “bia bắn lệch tâm”

Phân biệt Toxoplasmosis vs
Lymphoma

Sán máng não (schistosomiasis)

KẾT LUẬN
 Hình ảnh nhiễm trùng hệ thần kinh trung ương đa
dạng.
 Khó chẩn đoán đặc hiệu nếu chỉ dựa vào hình ảnh.
 Hình ảnh giúp chẩn đoán sớm, theo dõi điều trị, tiên
lượng.
 Một số dấu hiệu hình ảnh tương đối đặc hiệu cần nhớ
(cysticercosis, toxoplasmosis, lao, herpes virus …)
 Kết hợp giữa MRI thường quy và DWI, PWI, MRS
giúp thêm thông tin chẩn đoán, theo dõi điều trị.

BS Cao Thiên Tượng - MRI Nhiễm Trùng Hệ Thần Kinh Trung Ương.pdf

BS Cao Thiên Tượng - MRI Nhiễm Trùng Hệ Thần Kinh Trung Ương.pdf

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to BS Cao Thiên Tượng - MRI Nhiễm Trùng Hệ Thần Kinh Trung Ương.pdf

Similar to BS Cao Thiên Tượng - MRI Nhiễm Trùng Hệ Thần Kinh Trung Ương.pdf (20)

More from Hoàng Việt

More from Hoàng Việt (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (11)

BS Cao Thiên Tượng - MRI Nhiễm Trùng Hệ Thần Kinh Trung Ương.pdf