bài 4

1. Người trình bày: Nguyễn Thị Bảo Khánh
: khanhnhi1207@gmail.com
: 0934.450.452
Thời lượng: 120 phút
BÀI 6:
HỖN DỊCH THUỐC

2. NỘI DUNG
1. Đại cương
• Định nghĩa
• Thành phần
• Ưu nhược điểm
• Kỹ thuật bào chế
2. Thực hành
• HD Terpin hydrat
• HD Sát khuẩn tiết niệu
• HD Súc miệng
2

3. Định nghĩa
3
Dung dịch
Hỗn dịch
Hỗn dịch là dạng thuốc lỏng để uống,
tiêm hoặc dùng ngoài, chứa ít nhất một
dược chất rắn không hòa tan được phân tán
đều dưới dạng tiểu phân mịn hoặc cực mịn
trong chất dẫn là nước hoặc dầu.

4. Ưu, nhược điểm
Ưu Nhược
Hạn chế nhược điểm
không bền hoặc gây
kích ứng.
Phù hợp với DC khó
tan hoặc tan kém
trong chất dẫn thông
thường.
Kéo dài tác dụng, tạo
“kho dự trữ” thuốc.
Khó điều chế
Không ổn định
Không đảm bảo
liều lượng
4

5. Thành phần
5
Hỗn dịch thuốc = Dược chất (r) + MTPT (Chất dẫn)
HD
thuốc
Dược
chất
rắn
MTPT
Chất
phụ
(MTPT: Môi trường phân tán)
Thân
nước
Sơ
nước
Chất
gây
thấm

6. Thành phần
6
DC rắn thân nước DC rắn sơ nước
- Dễ thấm chất dẫn là
nước.
- Hỗn dịch thuốc nước.
- Ít thấm hoặc không
thấm chất dẫn là nước.
- Hỗn dịch dầu.
- Chất gây thấm.

7. Chất gây thấm
7
• Dược chất rắn thân nước không cần sử
dụng chất gây thấm.
• Dược chất rắn sơ nước cần sử dụng
chất gây thấm để => thân nước.

8. Chất gây thấm
8
Chất diện
hoạt
Thuốc tiêm, dùng ngoài
Tween, lecithin
Cholesterol & Span
Chất keo
thân nước
Thuốc uống
Gôm, pectin & các dẫn
chất của cellulose
Chất rắn vô
cơ thân nước
Thuốc uống, dùng ngoài
Bentonit & Mg(OH)2

9. ✓ HD khi để yên thì dược chất rắn phân tán có
thể tách riêng nhưng phải trở lại trạng thái
phân tán đồng nhất trong chất dẫn khi lắc
nhẹ trong 1 phút đến 2 phút và giữ nguyên
trạng thái đó trong vài phút.
✓Không được điều chế các dược chất độc A, B
dưới dạng hỗn dịch khi chúng không tan
trong MTPT
9
Yêu cầu chất lượng hỗn dịch

10. Kỹ thuật bào chế
10
1. Phương pháp phân tán cơ học
2. Phương pháp ngưng kết
• Ngưng kết do thay đổi dung môi
• Ngưng kết do phản ứng hóa học tạo
tủa

11. Nghiền khô
Nghiền ướt
DC thân nước DC sơ nước
Nghiền trộn
khối nhão
Nghiền trộn
khối nhão
Phân tán vào
chất dẫn
Đóng chai và dán nhãn
Vừa đủ
chất dẫn
Dịch thể
gây thấm
Bột CGT
+Vừa đủ chất
Qui mô nhỏ
11
Phương pháp phân tán cơ học

12. Nếu chất dẫn có độ nhớt thấp &
Dược chất là chất có tỷ trọng lớn.
Khối bột nhão mịn + lượng nhỏ chất dẫn →
Nghiền → để lắng (1-2 phút) → gạn lớp chất lỏng
đục ở trên vào chai.
✓ Nghiền kỹ cặn còn lại trong cối + 1 lượng chất
dẫn → nghiền → lắng gạn.
✓ Tiếp tục đến hết lượng chất dẫn để chuyển bột
dược chất thành hỗn dịch.
Nghiền và lắng gạn
12
Phương pháp phân tán cơ học
Bước 3

13. 13
Ngưng kết do thay đổi dung môi
• Hỗn dịch được tạo ra do có một số dược chất
bị thay đổi dung môi và kết tủa khi đem pha
chế hỗn hợp dược chất với chất dẫn
• Phải trộn trước dung dịch dược chất (sẽ kết
tủa) với dịch thể của một chất thân nước, rồi
phối hợp từ từ từng ít một hỗn hợp này vào
toàn bộ lượng chất dẫn, trong quá trình phối
hợp phải luôn khuấy trộn.
• - Chất thân nước: siro, dung dịch của một
chất keo thân nước, glycerin, tween 80...

14. Ngưng kết do thay đổi dung môi
Trộn
HH có tủa
Chất dẫn
Hỗn dịch
Dược chất Dung môi Dung dịch
Dịch thể thân nước
14
Phối hợp từ từ

15. 15
Ngưng kết do PƯHH tạo tủa
• Hỗn dịch dược tạo ra do các chất phản ứng
trao đổi với nhau, tạo thành các chất mới
không hòa tan trong chất dẫn (chất kết tủa
có tác dụng dược lí mong muốn)
• Phải dùng toàn bộ lượng chất dẫn có trong
công thức hoặc đơn thuốc để hòa tan riêng
từng chất thành dung dịch thật loãng, lọc
riêng từng dung dịch, rồi mới phối hợp dần
dần với nhau, đồng thời khuấy trộn để phân
tán đều.

16. A + B → C + D
A B
Dd A
loãng
Dd B
loãng
Hỗn
dịch
chất dẫn + + chất dẫn
phối hợp chậm
khuấy trộn
16
Ngưng kết do PƯHH tạo tủa

17. 17
Hỗn dịch Terpin hydrat
Công thức:
Terpin hydrate 1,0g
Natri benzoate 1,0g
Siro đơn 10g
Nước cất vừa đủ 50ml

18. 18
Hỗn dịch Terpin hydrat
Phân tích:
- Tính chất của Terpin hydrate? Làm thế nào
để nghiền mịn Terpin hydrate?
- Chất gây thấm sử dụng là gì? Lượng bao
nhiêu?
- Phương pháp điều chế hỗn dịch nào được áp
dụng?

19. 19
Hỗn dịch Terpin hydrat
Tiến hành:
• Đánh dấu thể tích chai 50ml
• Cối chày phải khô sạch (cho vào tủ sấy  khô)
• Cân 1,0g Terpin hydrate, cho thêm vài giọt cồn 900
=> nghiền mịn
• Phối hợp Tween 80 với Terpin hydrat, thêm nước
từng giọt vừa đủ khoảng 2ml để tạo thành khối
nhão đặc.
• Thêm tiếp 30ml nước từ từ để hòa loãng, vừa thêm
vừa khuấy trộn. Nghiền lắng gạn
• Hòa tan 1,0g Natri benzoat vào 10ml nước cất.
Thêm dung dịch này và siro vào cối khuấy đều.
• Đóng chai. Bổ sung nước đến thể tích quy định.
• Dán nhãn. Nhãn có thêm dòng chữ “LẮC TRƯỚC
KHI DÙNG”

20. 20
Hỗn dịch Terpin hydrat
Terpin + vài
giọt cồn 900
Mịn, khô
+ Gôm Arabic + vđ nước
+ Tween 80
Khối nhão
+30 ml nước,
nghiền và lắng
gạn
Na.benzoate
10ml Nước cất Tan
Siro đơn
Cối Thêm nước
tới vạch,
lắc đều

21. 21
Hỗn dịch Sát khuẩn tiết niệu
Công thức:
Kẽm sulfat 0,1g
Chì acetat 0,1g
Nước cất 70ml
Phân tích:
• Hoạt chất chính có tác dụng trong công thức?
Tại sao điều chế dưới dạng hỗn dịch?
• Những lưu ý khi điều chế hỗn dịch bằng
phương pháp ngưng kết do PƯHH tạo tủa?

22. 22
Hỗn dịch Sát khuẩn tiết niệu
Tiến hành:
• Lấy ống đong đong 70ml nước, cho vào chai
để đánh dấu thể tích chai.
• Hòa tan riêng từng chất Chì acetat và Kẽm
sulfat, mỗi chất với 35ml nước cất trong cốc có
mỏ, lọc riêng từng dung dịch
• Phối hợp từ từ 2 dung dịch với nhau, vừa
khuấy trộn để thu được hỗn dịch Chì Sulfat
mịn
• Đóng chai, dán nhãn

23. 23
Hỗn dịch Sát khuẩn tiết niệu
Kẽm sulfat
35ml Nước cất
Tan
Chì acetat
35ml Nước cất
Tan
Lọc
Lọc
Hỗn dịch
Từ từ, khuấy kỹ

24. 24
Hỗn dịch Súc miệng
Công thức:
Long não 0,2g
Tween 80 vđ
Cồn 900 vđ
Glycerin 4ml
Nước cất vđ 100ml
Phân tích:
• Tính chất của Long não?
• Vai trò của Glycerin, cồn 900?
• Tại sao điều chế dưới dạng hỗn dịch?
• Những lưu ý khi điều chế hỗn dịch bằng phương
pháp ngưng kết do thay đổi dung môi?

25. 25
Hỗn dịch Súc miệng
Tiến hành:
- Lấy ống đong đong 100ml nước, cho vào chai
để đánh dấu thể tích chai.
- Hòa tan long não với một lượng tối thiểu cồn
cao độ trong cốc. Thu được dung dịch cồn long
não trong suốt.
- Cho cồn long não từ từ vào cốc đựng glycerin,
khuấy đều.
- Cho hỗn hợp trên vào cốc có chân có sẵn 90 ml
nước và 10 giọt Tween 80, khuấy kĩ đến khi thu
được hỗn dịch trắng đục như nước vo gạo.
- Cho vào chai, bổ sung nước cất vừa đủ thể
tích.

26. 26
Hỗn dịch Súc miệng
Long não
2-3ml Cồn 900
Glycerin
Tan
Từ từ,
khuấy
HH tủa 90ml nước cất
2-3 giọt Tween 80
Từ từ,
khuấy
kỹ
+ nước vđ 100 ml, đóng chai

27. 27
BÁO CÁO THỰC TẬP
1. Phương pháp điều chế hỗn dịch Terpin hydrat?
dựa vào công thức hãy cho biết tên gọi khác của
hỗn dịch, từ đó giải thích liều dùng, hạn dùng?
2. Hỗn dịch sát khuẩn tiết niệu tại sao điều chế ở
dạng hỗn dịch?
3. Yêu cầu chất lượng của hỗn dịch?
4. Hỗn dịch Súc miệng dùng phương pháp nào? Tại
sao lại chọn phương pháp đó? Có thể tăng lượng
cồn hoặc Tween 80 được không?
5. Kể tên 10 thành phẩm có dạng bào chế hỗn dịch
đang lưu hành trên thị trường