Bahoni shakllantirish

1. BAHONI
SHAKLLANTIRISH
BO’YICHA QARORLAR
QABUL QILISH
716-20 MNT
Raximov Jaloliddin

3. Mahsulotga sotuv narxini o’rnatish-subyektning asosiy masalasi va
menejerning san’ati hisoblanadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida bahoni
shakllantirishning bir necha yondashuvlari mavjud. Birinchi
yondashuv - shunday narx qo’yish kerakki, u sotuvchini jalb qilsin;
Ikkinchisi - o’zi uchun ma’lum narx chegarasini belgilash maqsadida
raqibning o’rnatgan narxidan foydalanish; Uchinchisi - rentabellik
pog’onasini, o’zgaruvchan xarajatlar va marjinal daromadning qiymatini
aniqlash uchun mahsulot tannarxi haqidagi ma’lumotdan foydalanish.

4. Хarajat narxi ko’pchilik tomonidan real narxni belgilashda eng
ishonchli yo’l deb ko’riladi, chunki u narxda foydaning qiymatini aniq
shakllantirishga imkon beradi. Lekin xarajat narxlari bozor holatini va
mazkur bozorda mahsulotning o’rnini va raqobatchilikni hisobga
olmaydi. Ko’pgina ilg’or kompaniyalar 3 ta keltirilgan yondashuvlarning
kombinatsiyalangan usulini qo’llaydilar.

5. Mahsulotlar, tovarlar va xizmatlarga quyidagi narx va tariflar o’rnatilishi
mumkin: sotuvchi va xaridorlar uchun majburiy bo’lgan - rasmiy,
subyektning mazkur mahsulotini hamma sotib oluvchilari uchun bir xil
bo’lgan - muqobillashtirilgan, sotish - sotib olish dalolatnomasining har
birida - kelishuv.

6. Rasmiy va muqobillashtiriladigan narxlar jahon bozori narxlari yoki
ishlab chiqarishning asoslangan xarajatlari asosida o’rnatiladi. Kelishuv
narxlari esa yoki individual xarajatlar, yoki foydalanish parametrlari, yoki
talab va taklifning o’zgarishi asosida aniqlanadi. Real narxni
shakllantirish masalasi hozirgi davrda subyektlarda ishlab chiqarishning
tushib ketishida ortiqcha quvvatlarning vujudga kelishi, ularni
ta’minlash sarflarining oshishi, mehnat unumdorligining pasayishi,
inflatsiya va qo’shimcha qiymat solig’ini hisoblash uslubining mavjudligi
uchun qiyinlashgan.

8. Agar subyektning foydasi hisob narxidan past bo’lsa. unda narxni
kalkulatsiya qilishda foydaning o’rtacha me’yoridan yoki uning
ozmuncha o’sishini hisobga olgandan kelib chiqadi. Inflyatsiya
sharoitlarida foydaning o’rtacha me’yoriga subyektda inflatsiyani
kompensatsiya qilish uchun tuzilgan zaxiralarning qiymati qo’shiladi.
Shuni ta’kidlash kerakki, inflatsiya sharoitlarida va subyektning
xarajatlarni pasaytirishga qaratilgan qiziqishlari bo’lmagan paytda
formulalarning ma’luomtlari juda muammoli hisoblanadi.

9. Narxni o’rnatishga xarajatlar eng katta ta’sirni ko’rsatadi.
Хarajatlarning tarkibini tanlashda quyidagi formula qo’llaniladi:
O’zgaruvchan ishlab
chiqarish sarflari +
daromad.
Umumiy
o’zgaruvchan
sarflar + daromad.
Ishlab chiqarish
tannarxi + daromad.
Тo’liq tannarx
+ daromad.

10. Хarajatlarning ishlab chiqarish hajmiga bog’liqligi zararsizlikni tahlil
qilishda o’rganib chiqilgan. Bu yerda asosiy e’tibor foydaning ishlab
chiqarish hajmiga bog’liqligiga qaratilgan, chunki mahsulotga bo’lgan
narxning o’zgarishi ishlab chiqarish hajmining o’zgarishi bilan yoki
sotishdan olingan yalpi foydaning o’zgarishi bilan bog’liq.

11. Qaror qabul qilishda muhim xususiyat bo’lib butun subyekt bo’yicha
sotish hajmiga va boshqa buyumlar sotishsining hajmiga yangi
mahsulotni tatbiq etish ta’sirini baholash qo’llaniladi, shuningdek
yaratishga, ishlab chiqarishga, sotishga, reklamaga ketgan xarajatlarning
qoplanish vaqtini baholash qo’llaniladi.

13. E’TIBORINGIZ
UCHUN RAHMAT !