Lezing van Lisette Kalshoven (Kennisland) op 16-12-2015 bij de studiedag van Fontys Hogeschool. Onderwerp: auteursrecht en Creative Commons-licenties voor het onderwijs. Gelicenceerd onder een Creative Commons Naamsvermelding-licentie (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/)

1. Auteursrecht & Open Licenties in
de onderwijspraktijk
16 december 2015
LISETTE KALSHOVEN (@LNKALSHOVEN / LK@KL.NL)

2. Planning
10:00 - 10:10 Introductie & Planning
10:10 - 10:50 Auteursrecht & Open Licenties
10:50 - 11:00 Vragen & Discussie
11:00 - 11:05 Comfort break
11:05 - 11:50 Casussen & Opdrachten
11:50 - 12:00 Afronding, laatste vragen & discussie

3. “OER are teaching, learning, and
research resources that reside in
the public domain or have been
released under an intellectual
property license that permits
their free use and re-purposing by
others…” (Hewlett Foundation)
CC BY Kennisland

4. Auteursrecht & Open Licenties
SMK, Publiek Domein

5. Waarom praten we over
auteursrecht?
SMK, Publiek Domein

6. • Door de digitalisering van de samenleving speelt auteursrecht
een centrale rol in steeds meer delen van onze samenleving
• De auteursrechtelijke kaders hebben een grote invloed op
onderwerpen zoals toegang tot kennis en cultuur, onderwijs en
onderzoek en innovatie
• Wetgeving op het terrein van het auteursrecht tracht een balans
tot stand te brengen tussen de belangen van makers (exclusieve
rechten) en van de samenleving als geheel (uitzonderingen op de
exclusieve rechten)
Balans van het auteursrecht

7. Auteursrecht
SMK, Publiek Domein

8. • alleen originele uitdrukkingen van ideeën zijn auteursrechtelijk
beschermd
• ideeën niet
• feiten niet
• Europese Hooggerechtshof: “Authors own intellectual creation”/
“de eigen intellectuele schepping van de maker”
Waarop rust auteursrecht ?

9. • exclusieve recht van de maker voor het gebruik en distributie van
het werk
• alleen originele uitdrukkingen of ideeën zijn auteursrechtelijk
beschermd
• Het auteursrecht ontstaat automatisch (geen formaliteiten)
• is (ten dele) overdraagbaar
• Er kunnen meerdere auteurs/rechthebbende per werk zijn (co-
auteurschap)
Hoofdaspecten

10. • Voor natuurlijke personen
• 1 januari opeenvolgende dood laatstlevende auteur + 70 jaar
• voor bedrijven
• 1 januari opeenvolgend 70 jaar na eerste publicatie
Duur van het auteursrecht

11. • Economische rechten (overdraagbaar)
• reproductie
• openbaar maken
• Morele rechten (niet overdraagbaar)
• naamsvermelding
• verminking
• openbaarmaking onder een andere naam
Structuur

12. • Citaatrecht
• Onderwijsexceptie
• Parodie
• Onderwijs- en erfgoedinstellingen (art. 15h)
• Alleen in het fysieke gebouw
• Thuiskopie
Relevante uitzonderingen

13. Naburige rechten
SMK, Publiek Domein

14. • Exclusieve recht van uitvoerende kunstenaars en producenten
op hun werk, bijvoorbeeld:
• programma’s van de radio/televisie omroep
• fonogram (vastlegging van muziek)
• eerste fixatie van een film
• optreden, uitvoering
• Dan mogen de rechthebbenden beslissen over:
• Of een uitvoering mag worden opgenomen
• Of een opname mag worden vermenigvuldigd en op de markt gebracht mag
worden
• Of een opname mag worden uitgezonden of vertoond
• Let op: commercieel uitgebrachte fonogrammen mogen altijd uitgezonden worden
mits er een billijke vergoeding wordt betaald
Hoofdaspecten

15. Duur van naburige rechten
gepubliceerd /
gecommuniceerd naar het
publiek
niet gepubliceerd / niet
gecommuniceerd naar het
publiek
Uitzendingen 50 jaar na communicatie 50 jaar na creatie
Fonogrammen 70 jaar na communicatie 50 jaar na creatie
Optreden op fonogram 70 jaar na communicatie 50 jaar na creatie
Andere optredens 50 jaar na communicatie 50 jaar na creatie

16. Databankenrecht
SMK, Publiek Domein

17. • Databank: een verzameling van werken, gegevens of andere
zelfstandige elementen, systematisch of methodisch geordend,
en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins
toegankelijk
• 15 jaar bescherming na elke substantiële investering in tijd en/of
geld
• beschermd tegen substantiële extractie zonder toestemming
van de producent
• wanneer dit niet het normale gebruik van de databank is
• wanneer het over het rechtmatige belang van de producent
gaat
Hoofdaspecten

18. Portretrecht
SMK, Publiek Domein

19. • Eigendomsrecht voor mensen in je werk
• Geldt voor alle herkenbare personen
• Het exclusieve recht van de geportretteerde op de eerste
publicatie van een portret
• portretten in opdracht moeten altijd toestemming krijgen
• niet in opdracht mag gepubliceerd worden, mits geen redelijk belang
• Recht verloopt 1 januari opvolgend 10 jaar na de dood van de
geporteteerde
Hoofdaspecten

20. Rechthebbenden
CC BY 4.0, Kennisland

21. • De maker is in eerste instantie de rechthebbende van een werk
• Medewerkers verliezen hun auteursrecht aan werkgever
• Alleen voor werken die gemaakt zijn in de tijd van de werkgever en en als
onderdeel van de werkomschrijving van de medewerker
• Freelancers, vrijwilligers, stagiairs behouden hun auteursrecht
• Tenzij expliciet anders overeengekomen
• Fysiek bezit van een object betekent niet per se dat je ook de
rechthebbende bent
• Verschillende (gestapelde) rechten kunnen bij verschillende
rechthebbenden liggen
Rechthebbenden

22. Denk hierbij aan:
• Auteursrecht
• Naburige Rechten
• Databankenrechten
• Portretrecht
Auteursrecht en aanverwante rechten zijn
stapelbaar

23. Hoeveel typen rechten herken je?
CC BY 4.0, Blender Foundation

24. Persoonsgegevens
SMK, Publiek Domein

25. Persoonsgegevens
• (in)direct herleidbaar naar een persoon
• BSN - mag nooit gepubliceerd worden
• Bijzondere gegevens (geaardheid, ras, gezondheid,..)
• Erfelijke gegevens, tenzij voor wetenschap/statistiek
• Geldt niet voor overleden personen
• herleidbaar naar nog levende personen
• Geanonimiseerde gegevens
• Niemand mag in staat zijn om gegevens te combineren en te herleiden naar een
persoon.

26. • Uitdrukkelijk en intrekbaar (licensering niet mogelijk)
• Gerechtvaardigd belang (historische waarde)
• impact = risico x ernst
• aard gegevens
• verwachting betrokkene
• proportioneel
Toestemming verkrijgen

27. Creative Commons
SMK, Publiek Domein

28. Waarom Creative Commons-licenties?
• Digitale tijdperk heeft de hoeveelheid auteursrechtelijk
beschermde werken die er bijkomen enorm vergroot
• Deze worden vaak niet beheerd door collectieve
beheersorganisaties
• Direct contact met rechthebbende niet altijd haalbaar en/of
wenselijk
• Licenties zijn vaak niet begrijpelijk voor ‘normale mensen’
• Mondialisering & internet vraagt om universele licenties

30. naamsvermelding

31. gelijk delen

32. niet-commercieel

33. geen afgeleide werken

34. Creative Commons 0

35. publieke domein verklaring

36. Creative Commons-licenties

37. Compatibiliteitsmatrix

38. naamsvermelding

39. • geef aan wat de titel van het werk is
• geef aan wie de auteur is
• geef aan of het object gewijzigd is
• geef aan welke licentie van toepassing is (en link er naar toe -
verplicht!)
• geef aan waar je het object vandaan hebt (en link ernaartoe)
“appropriate to the medium”
checklist naamsvermelding

40. Hoe naamsvermelding werkt
Uitsnede: Aster van Tilburg,
royal palace in Marrakesh (CC
BY-SA 4.0).

41. Vragen?
SMK, Publiek Domein

42. Comfort break
SMK, Publiek Domein

43. Casussen & Opdrachten
SMK, Publiek Domein

44. Leren
• Nieuwe manier van werken aanleren, vereist tijd en aandacht
• Maak het jezelf makkelijk:
• Kleine aanpassingen in je bestaande workflow vaak al genoeg
• Grote platforms gebruiken open licenties, maak er gebruik van
• Begin klein
• Vraag om hulp

45. De praktijk

46. Greep uit de platforms
• wikipedia.org
• wikimedia.org
• YouTube.com
• flickr.com
• europeana.eu
• search.creativecommons.org
• ocw.tudelft.nl
• OERcommons.org

47. Waar willen jullie het over
hebben?
SMK, Publiek Domein

48. Zoek een herbruikbare afbeelding
van een miauwende kat
SMK, Publiek Domein

49. Zoek een herbruikbaar geluid van
een miauwende kat
SMK, Publiek Domein

50. • neem aan dat alles auteursrechtelijk beschermd is, tenzij anders
aangegeven.
• Begin met het zoeken naar open materiaal, dat werkt sneller dan
teruggaan en vervangen.
• Hou je aan de voorwaarden van de licenties die je gebruikt en
toepast (naamsvermelding!)
• Er zijn veel platforms die je helpen met het maken/gebruiken van
open leermateriaal
• licenseer je werk bij voorkeur met CC-BY of CC BY-SA
• Veel plezier!
Take-aways:

51. Bedankt
Kennisland maakt zich sterk voor een modern
auteursrecht voor een moderne samenleving en adviseert
organisaties in het delen van kennis en collecties.
Lisette Kalshoven (lk@kl.nl)
Deze presentatie is gelicenseerd onder een Creative Commons Naamsvermelding-licentie.