Presentatie over de auteursrechtelijke aspecten van Open Access in hogescholen (en de organisatorische problemen hierom heen) zoals gegeven tijdens het Seminar Open Access doen we samen op 27 september 2016.

1. Open Access doen we samen,
27-09-2016 Raymond Snijders (Windesheim)
Peter Becker (Haagse Hogeschool)
en
auteursrechten
Over de auteursrechtelijke aspecten
van Open Access publiceren van
scripties, leermateriaal en
onderzoekspublicaties

2. Hoezo auteursrecht?

3. Principes vs. de wet
Open Access is het delen (van auteursrechtelijk beschermde
werken) met anderen. Maar daar zitten dus haken en ogen
aan.

4. Even een stukje auteurswet
Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker
van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of
van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken
en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de
wet gesteld.
(Artikel 1 Auteurswet)

5. Even een stukje auteurswet (2)
Indien een werk tot stand is gebracht naar het ontwerp
van een ander en onder diens leiding en toezicht, wordt
deze als de maker van dat werk aangemerkt.
(Artikel 6 Auteurswet)
Wie de “feitelijke prestatie” verricht, wordt beschouwd als maker
Indirect: als je met meerdere personen samen één werk maakt
dan komt het auteursrecht aan allen toe. In beginsel.

6. Even een stukje auteurswet (3)
Indien de arbeid, in dienst van een ander verricht, bestaat
in het vervaardigen van bepaalde werken van
letterkunde, wetenschap of kunst, dan wordt, tenzij
tusschen partijen anders is overeengekomen, als de
maker van die werken aangemerkt degene, in wiens
dienst de werken zijn vervaardigd.
(Artikel 7 Auteurswet)
Werkgeversauteursrecht: de werkgever is de maker!

7. Oftewel, wie is de maker?
Als het openbaar maken en verveelvoudigen (het al dan
niet Open Access publiceren) het recht van de maker is …
… dan is de vraag – ook in het hbo – wie nou eigenlijk de
auteursrechtelijke makers van scripties, leermateriaal en
onderzoekspublicaties zijn.

8. Auteursrecht op scripties

9. Wie is de maker van een scriptie?
1) De hogeschool? Die houdt immers toezicht?
2) De organisatie of het bedrijf waar een student zijn of
haar opdracht doet? Die heeft immers het
werkgeversauteursrecht?
3) De student zelf? Die verricht immers de feitelijke
prestatie.

10. De student is de maker van een scriptie!
Het lijkt simpel en auteursrechtelijk gezien is het dat
ook: de student is maker en daarmee rechthebbende
van een scriptie.
Daar zijn onderwijsinstellingen, opleidingen en
opdrachtgevers (bedrijven) niet altijd van overtuigd.
Meerdere partijen hebben geïnvesteerd en denken
daarmee ook rechten te hebben.

11. Praktijkproblemen bij scripties
Studenten weten niet dat ze rechthebbende zijn.
Opdrachtgevers zijn vaak terughoudend.
Hoe zorg je er als hogeschool voor dat scripties Open
Access gepubliceerd worden? Hoe regel je de
toestemming? Gebruiksrecht? En kan de student wel
toestemming geven voor alles in de scriptie?
Er is visie, beleid en actie nodig!

12. Auteursrecht op
leermiddelen

13. Wie is de maker van lesmateriaal?
1) De hogeschool? Die heeft immers het
werkgeversauteursrecht?
2) De docent die het gemaakt heeft? Die verricht
immers de feitelijke prestatie?
3) Een ander die het oorspronkelijke idee voor het
onderwerp van het materiaal had?

14. De hogeschool is de maker van lesmateriaal
Door docenten ontwikkelde leermiddelen vallen onder
het werkgeversauteursrecht!
Voor het hbo komt daar artikel E-7 uit de cao bovenop.
Dat stelt dat de rechten op werken toekomen aan de
werkgever indien het vervaardigen door de werknemer
in de uitoefening van zijn functie is of wordt verricht
ten behoeve van de werkgever.

15. Praktijkproblemen bij leermiddelen
Op onderdelen rusten rechten van derden.
Cultuur van delen ontbreekt.
Hoe zorg je er als hogeschool voor dat zelf ontwikkelde
leermiddelen Open Access gepubliceerd worden? Op
welk platform kunnen deze aangeboden worden?
Er is visie, beleid en actie nodig!

16. Auteursrecht op
onderzoekspublicaties

17. Wie is de maker van onderzoekspublicaties?
1) De hogeschool? Die heeft immers het
werkgeversauteursrecht?
2) De onderzoeker of lector die het gemaakt heeft? Die
verricht immers de feitelijke prestatie?
3) Gedeeld eigenaarschap van hogeschool, onderzoeker
en andere betrokken partijen?

18. En hier is geen pasklaar antwoord op!
Oneindige discussie.
Praktijk is dat auteurs zelf afspraken (moeten) kunnen
maken om te publiceren.
Meerdere hogescholen hebben een publicatierichtlijn
opgesteld waarin interne afspraken zijn gemaakt
m.b.t. auteursrecht en exploitatierecht.

19. Open Access in de Auteurswet
Per 1 juli 2015 is de Auteurswet aangepast met het
auteurscontractenrecht om de positie van makers te
versterken. Inclusief een nieuwe Open Access bepaling:
De maker van een kort werk van wetenschap waarvoor het onderzoek geheel
of gedeeltelijk met Nederlandse publieke middelen is bekostigd, heeft het
recht om dat werk na verloop van een redelijke termijn na de eerste
openbaarmaking ervan, om niet beschikbaar te stellen voor het publiek, mits
de bron van de eerste openbaarmaking daarbij op duidelijke wijze wordt
vermeld.

20. Wat betekent dit?
Als het onderzoek gefinancierd is met Nederlandse
publieke middelen dan mogen de artikelen na verloop
van tijd (ook) Open Access gepubliceerd worden.
Het recht om OA te mogen publiceren is een exclusief
en niet over te dragen (persoonlijkheids)recht.
ONGEACHT de afspraken in de overeenkomst met de
uitgever dus.
Het geldt met terugwerkende kracht (!)

21. Praktijkproblemen bij onderzoeks-
publicaties
Grote diversiteit in soorten publicaties
Geen overzicht van de output van een hogeschool
Over sommige publicaties zijn contractuele afspraken
gemaakt
Hoe zorg je er als hogeschool voor dat de
onderzoekspublicaties Open Access gepubliceerd
worden?
Er is visie, beleid en actie nodig!

22. Antwoorden uit de praktijk?

23. Hoe zorg je er als hogeschool voor dat scripties,
leermiddelen en onderzoekspublicaties Open Access
gepubliceerd worden?
Wat moet er afgesproken en geregeld worden binnen
jouw hogeschool? Wat zijn de problemen? Hoe kunnen
die opgelost worden? Welke acties moeten er (landelijk)
ondernomen worden?

24. Nog vragen?
Raymond Snijders (rgj.snijders@windesheim.nl)
Peter Becker (p.g.becker@hhs.nl)
Alle afbeeldingen zijn gebruikt onder een CC0 licentie zonder vereiste
naamsvermelding. Deze presentatie valt daarmee in zijn geheel onder een
Creative Commons Naamsvermelding 4.0 licentie