1. Aikido, conflictmanagement en samenwerken
Conflicten. We zijn er door omgeven en het bestaan ervan is zo natuurlijk als de zons op- en
ondergang. Velen van ons reageren op dit bestaan met agressie, ontkenning of weerstand. Als we
kijken naar wat ons is aangeboden in onze opvoeding of in onze huidige waarneming van de wereld,
is het bijna een automatische reactie. Actiefilms laten ons bijna niets anders zien.
Een conflict wordt geslecht, opgelost, maar geen van bovengenoemde reacties werken echt.
Is er ooit echt een probleem opgelost door te schreeuwen naar iemand?
Het is vaker als een zaadje dat uitgestrooid wordt en later als onkruid opkomt.
Heeft het echt geholpen wanneer we in gesprekken blijven vasthouden aan onze eigen standpunten?
En toch herhalen we deze automatische reacties, dag na dag, jaar na jaar.
In de afgelopen 11 jaar (begonnen als een onwetende enthousiasteling met een oprechte
belangstelling voor krijgskunst), ben ik houder geworden van een 2e dan in het aikido.
Vele trainingen in aikido en werkzaam zijn in vele uiteenlopende rollen binnen organisaties, hebben
bewezen dat het eigen maken van de basisprincipes deze krijgskunst, mensen helpt om op een
effectieve manier om te gaan met problemen in zowel werk- als privésfeer. Aikido biedt vele
handvatten en inzichten voor het omgaan met conflicten en groei in samenwerking.
De reden dat we in conflicten zo vaak reageren met agressie, ontkenning en/of weerstand, is door
onze eigen perceptie op hetgeen wij als conflict waarderen als zijnde negatief of een strijd.
Dit is een onjuste weergave van de werkelijkheid. Een conflict is een natuurlijk gegeven als gevolg
van ons leven in een steeds complexer wordende gemeenschap. We zijn continu aan het heen en
weer rennen om ons werk gedaan te krijgen, om onze carrière uit te bouwen en antwoord te geven
op (soms lastige) vragen uit onze eigen sociale context.
De manier waarop we vervolgens reageren op stimuli die een andere inhoud of vorm hebben dan we
die vanuit onze haast of doelstellingen nastreven of verwachten, leiden vaak tot een conflict.
Deze tegenstellingen zijn vaak de bron voor conflicten. Wanneer we uitgaan van een winnen of
verliezen en daaraan een waarde verbinden die we van invloed laten zijn op onze gedachten over
status, macht of andere percepties over ons persoonlijk leven, zullen we bewust of onbewust
conflicten blijven creëren.
We kunnen echter ook win/win oplossingen nastreven en bereiken.
Om dit te laten gebeuren zijn er 3 basiscondities nodig: erkenning, aanvaarding en
aanpassingsvermogen (de “3 A’s” acknowledgment, acceptance en adaptability).
Partijen (mensen) in een ‘latente’ conflictsituatie moeten het bestaan van hetgeen kan leiden tot een
conflict erkennen i.p.v. proberen te vermijden of te ontkennen.
Accepteer, aanvaard de betrokkenheid/inmenging, waardeer de gevoelens en gezichtspunten van
alle partijen bij het onderwerp, zonder te oordelen (aanvaarding) en stel je open voor nieuwe ideeën
(aanpassingsvermogen) die mogelijk kunnen helpen tot oplossingen.
Aikido’s mogelijkheden tot bijdrage aan conflictoplossing en samenwerking
De “3 A’s” zijn gemakkelijk terug te zien en te ervaren in de kunst van Aikido.
Iedere keer wanneer aikidoka’s de mat betreden, worden we er aan herinnerd dat weerstand,
spanning en agressie niet de meest krachtige, noch de meest effectieve reacties zijn op
conflictsituaties. Het is wanneer we ontspannen en vloeiend bewegen vanuit ons centrum dat we
succesvol kunnen zijn in onze technieken.
Het hart van aikido gaat om het erkennen, aanvaarden en werken met de energie van de ander. Het
willen en kunnen aanpassen wanneer de situatie er om vraagt.

2. Traditioneel, heeft het Westen de neiging zich te duidelijk uit te willen spreken, digitaal te luisteren,
te veel te werken vanuit het verstand, vanuit het intellectuele.
Wanneer we meer doen dan alleen maar spreken over hoe we conflicten kunnen oplossen of tot
betere samenwerking kunnen komen, zullen meer mensen de boodschap begrijpen.
De kracht van aikido voor het leren begrijpen over conflicthantering en samenwerking neemt toe
naarmate de betrokkenheid van deelnemers vergroot wordt.
Gedurende aikido demonstraties worden vaak opmerkingen geuit als: “het lijkt zo moeiteloos te
gaan. Doen jullie wel wat? Dit is gespeeld.”
Het daadwerkelijk ervaren en ondergaan van technieken van het aikido doen mensen echter al snel
beseffen wat de kracht van de schijnbaar moeiteloos uitgevoerde techniek betekent en doet je
nadenken over de bestaande paradigma’s en dagen je uit in het onderzoeken van nieuwe.
De naam Aikido (Ai-ki-do), kan uitgelegd worden als ‘de weg van eenmaking of harmonieuze geest.’
Anders dan vele andere krijgskunsten, is het geen (vecht)sport. In feite: één van de uitgangspunten
in aikido is, dat er in beoefening geen sprake van competitie behoort te zijn. Wat een aikidoka nooit
behoort te laten zien tijdens zijn beoefening met zijn/haar aikidoka-partner, is een wedstrijd om er
achter te komen wie de betere aikidoka is.
Aikido werkt vanuit een totaal ander paradigma.
In een gevecht is er altijd sprake van één (of meerdere) perso(o)n(en) die aanvallen en de andere die
aangevallen wordt. Vanuit de filosofie van het aikido, is de aanvaller (inherent aan het aanvallen), zijn
eigen persoonlijke domein aan het overschrijden en daarmee zichzelf uit balans aan het brengen.
Om die reden, door het uitvoeren van een daad van agressie, is hij zichzelf aan het verslaan.
Het gezamenlijk beoefenen van het aikido betekent de andere, de vergissing van zijn uitgangspunt
duidelijk maken.
Dit gebeurt (bij voorkeur) zonder die andere meer pijn te doen dan noodzakelijk is.
Aikido wordt ook wel de vreedzame krijgskunst genoemd.
Dit heeft wel enige uitleg nodig want helemaal duidelijk is dit niet.
En wel om twee redenen: ten eerste is het zo dat je niet in staat bent om de prachtige aikido technie-
ken te praktiseren, zonder dat iemand meewerkt, door je aan te vallen en je toestaat om met hem of
haar te gaan ‘gooien. De enige reden waarom iemand anders je hierin terwille wil zijn, is dat jijzelf
ook deze rol voor de ander wil gaan innemen.
Conform de lessen in een echte aikido les, ben je net zo vaak bezig met het uitvoeren van aanvallen
als met het verdedigen tegen dezelfde aanvallen.
Daarbij blijkt ook nog dat de technieken en vaardigheden in de uitvoering hiervan, voor zowel aanval
als verdediging, zo goed als gelijk aan elkaar zijn. De bewegingen van een goed geoefende aanvaller
zijn vloeiend, flexibel en gefocust. De ontvangende partner beschikt over dezelfde vaardigheden.
De gehele fysieke gesteldheid van aikidotraining omvat een ritmische training van aanvallen, je laten
‘gooien’, ontsnappen door rollen en weer opstaan en nogmaals aanvallen. Hoe ‘beter’ de andere is,
hoe minder de aanvaller in feite hoeft te doen.
Een ander belangrijk gezichtspunt om te begrijpen, is dat voor een aikido beoefenaar, het fysieke
gevecht, de enige geuite extreme vorm is van een situatie zoals die zich altijd kan voordoen. Na vele
jaren van aikido beoefening, heb ik het als fysieke krijgsuiting nooit hoeven toe te passen op straat of
waar dan ook maar. De achterliggende ideeën van het aikido worden echter dagelijks gebruikt in mijn
leven met mijn vrouw, mijn kinderen of met anderen wiens ideeën of interesses kunnen verschillen
met die van mijzelf.

3. Jezus leert dat we onze vijanden lief moeten hebben. Morihei Ueshiba, de grondlegger van aikido,
heeft hieraan toegevoegd dat niemand dit kan, als hij niet eens in staat is om deze liefde ten toon te
spreiden aan zichzelf of aan zijn vrienden. Dit vraagt om grote vaardigheden in het hanteren van
conflicten.
Een oude Japanse spreuk zegt ‘ondeskundige werkwijzen veroorzaken zware verwondingen.’
Een echte professional kan met een conflictsituatie omgaan. Hij kan agressie en geweld hanteren
zonder zelf agressief of gewelddadig te worden.
Koning Salomo zei: ’verwerft kennis en inzicht bij al wat gij bezit.’
Het is onze verantwoordelijkheid om na te denken over alles wat wij menen te bezitten.
Dit dit meer is dan vasthouden aan onze huidige percepties over ons leven is evident.
De paradox van management is, dat management juist beheersing en sturing als doelen kent, maar
conflictmanagement nodig blijkt te hebben om ‘fouten’ in de uitvoering van het management te
herstellen om een vernieuwd harmonieus evenwicht te bereiken.
Het is gemakkelijk om binnen het terrein van conflictoplossing gericht te zijn op het gebruik van de
bekende communicatietechnieken en oplossingsstrategieën. Deze vaardigheden bezitten waarde
maar door ze te adresseren zonder evenwicht van geest en lichaam, verliezen ze aan effectiviteit.
Ben je eerder geneigd om met vertrouwen gebruik te maken van deze vaardigheden wanneer je
gespannen of geïrriteerd bent of wanneer je kalm en ontspannen bent?
Het principe van ‘one-point’, of centrum, in aikido is een directe en simpele manier van het
introduceren van een optimale staat voor conflicthantering en oplossinggericht samenwerken.
Iedereen heeft weleens ervaringen gekend waarin we ons bijzonder krachtig, ontspannen of bewust
hebben gevoeld en in een staat van grote focus.
Om die reden is het geheel gerechtvaardigd om een aantal principes van deze krijgskunst als
workshop aan te bieden als vredestichtend conflicthanteringsinstrument of als manier om tot betere
samenwerking te komen en daarmee tegelijk een fundament te leggen voor een gezond en
ontspannen leven.
De vraag is of de keuze die we maken voor ons dagelijkse leven, één zal zijn van elke dag vanuit ons
centrum te gaan leven vanuit ontspanning , acceptatie en aanpassingsvermogen of te kiezen voor
een stijl van leven dat gekenmerkt zal blijven door stress en conflict.
Het doet mij na vele jaren van trainen nog steeds versteld staan hoe we kunnen blijven meebewegen
vanuit de handvatten die ons via het aikido worden aangereikt. De zoektocht naar oplossingen voor
stressmanagement, persoonlijke groei, teambuilding en relatieontwikkeling vindt in de beoefening
van het aikido in ieder geval een meer dan geweldig aanbod.
Bert Hogenes
living-coaching.nl