1. GASSHO training & consultancy sterrenbos 65 3511 et utrecht tel 030 231 81 62 email gassho@xs4all.nl 1
ReflectieF
Een periodieke uitgave van GASSHO training & consultancy
Najaar 2010 nummer 9
Ontmoeten verruimt je blikveld
Organisaties staan minder los van de samenleving en worden meer van de samenleving. Dit
vraagt om een breder perspectief dan het specialistische en vaak eenzijdige
organisatiedenken. Je blikveld verruimen wordt een noodzakelijke rand-voorwaarde om met
complexe vraagstukken te kunnen omgaan. Een randvoorwaarde
die zich niet laat onderwijzen maar uitnodigt om over je eigen schaduw heen te stappen.
Wat is daar voor nodig, hoe werkt dat, hoe geef je die vorm?
Verder reiken dan de grenzen en beperkingen van je eigen discipline of vakgebied is een
uitdagend perspectief. Hedendaagse vraagstukken overstijgen de eigen discipline en vragen
om een multidisciplinaire aanpak. Je begeven in een context die je minder of niet
vertrouwd is, kan je het spoor bijster doen raken. Je kunt de zaak ook omkeren: je moet
eerst het spoor bijster zijn om het juiste spoor, de juiste ingang, te vinden. Dat voelt
ongemakkelijk, grip hebben en houden zit ons hierbij in de weg. Dit staat haaks op de
bewegelijkheid die organisaties in de samenleving aan de dag moeten leggen: het zakelijke
combineren met de zorg voor een duurzame samenleving. Wat betekent dit voor haar
vakgebied?
Het vakgebied organisatie en management dateert van eind 19e
eeuw en kenmerkt zich
door gestructureerd nadenken, analyseren en vat krijgen op het reilen en zeilen binnen
organisaties. Theoretische modellen en denkrichtingen hebben veelal gemeen dat ze in de
kern gebaseerd zijn op de aanname dat mensen zich rationeel gedragen. Tegelijkertijd laat
de dagelijkse realiteit vaak een ander beeld zien. Ze onderscheiden zich van elkaar in hoe ze
de organisatierealiteit percipiëren en interpreteren. De niet aflatende stroom aan
‘vakliteratuur’ spreekt wat dit betreft boekdelen.
Meerdere realiteiten
Als een organisatiekundige meent dat hij de oplossing heeft voor een organisatie-probleem,
zegt hij in feite dat de door hem bedachte oplossing valt binnen het kader van zijn
aannames. Het besef dat je zo voortdurend je eigen realiteit aan het construeren bent, is
vaak moeilijk te bevatten. Naarmate je meer buiten je eigen grenzen beweegt, word je
bewust van het bestaan van meerdere realiteiten. Dergelijke ‘ontmoetingen’ verruimen je
blikveld en bieden nieuwe gezichtspunten. Dit kan inspirerend zijn maar ook bedreigend.
Afwijkende zienswijzen worden al gauw afgedaan als niet realistisch of niet ter zake
doende. Daarmee doe je jezelf maar ook een ander tekort.

2. GASSHO training & consultancy sterrenbos 65 3511 et utrecht tel 030 231 81 62 email gassho@xs4all.nl 2
Dogmatiek
In de wetenschapkatern van de Volkskrant van 14 augustus 2010 stond een artikel over de
oorzaak van gerechtelijke dwalingen binnen de rechtspraak. Hierin betoogt jurist dr.
Hendrik Gommer dat rechters breder moeten worden opgeleid. ‘Juristen schieten tekort op
het gebied van psychologie, biologie, logica en sociologie. De gemiddelde jurist weet niet
waar het gedrag van mensen vandaan komt, hoe ze denken, of straffen effect hebben en
waar de behoefte aan straffen überhaupt vandaag komt.’ Gommer ziet juristen vooral als
schriftgeleerden die meester worden in de tekstuitleg. Die geen wetenschappelijke input
uit andere vakgebieden krijgen. Die als amateur het mijnenveld van de menselijke
conflicten in worden gestuurd, bewapend met alleen juridische ‘dogmatiek’.
In navolging van Gommer is mijn bevinding dat het vakgebied organisatie en management
(nog) teveel leunt op een dogmatiek die in zijn geaardheid eenzijdig, instrumenteel en
rationeel is. Een dogmatiek die tot op de dag van vandaag gretig aftrek vindt als ik zie hoe je
voortdurend in de verleiding wordt gebracht om toch vooral niets te missen. Een ‘dagje uit’
naar een congres of seminar met het bijbehorende boek op de koop toe, verkoopt zichzelf,
steeds weer. Tegelijkertijd schiet je hier weinig mee op als je geen besef hebt van de
complexiteit en de context waarin je tracht te doen wat je eerder ‘ter lering en vermaak’ is
voorgehouden. Een context die complexer is en meer weg heeft van chaos dan orde.
Ordelijke chaos
Als we ergens van af zouden moeten willen, is het orde brengen in de chaos, dat stadium
zijn we voorbij. Al in 1987 schreef Tom Peters in zijn boek Thriving on Chaos dat chaos de
norm is geworden. De nieuwe vaardigheid is in de chaos een samenhangende orde te
ontdekken, elke dag weer, steeds opnieuw. De ontwikkeling hiervan begint met ‘oprechte
nieuwsgierigheid’. Je verwonderen over verschijnselen buiten je eigen vakgebied. Maar ook
‘eigenzinnige’ mensen van andere vakgebieden toelaten binnen je eigen discipline.
Ontmoetingen die je door andere ogen laten kijken naar wat je aan het doen bent en je
blikveld verruimen. Zeer zeker de moeite waard!
Thomas Langemeijer