Про

1. Шууд утгуурт экскаватораар тэслэгдсэн
чулуулгийг ухаж ачих ажиллагаа
Өгөгдөл:
 1÷4 – р ажлуудын өгөгдөл, тооцооны үр дүн
 Экскаватор 2-р ажлын өгөгдлөөр
 Автотээвэр 2-р ажлын өгөгдлөөр
 Тээвэрлэх зай 2.5÷4.5 км
1. Өгөгдсөн экскаваторт тохирох орлын хэвийн өргөнийг тодорхойлно.
Аор = (1.5 ÷ 1.7) ∙ Rут
Rут – экскаваторын байрлалын түвшин дэх утгалтын радиус
2. Тэсэлгээгээр үүссэн нурлыг оролд хуваана.
Bно ≈ nор ∙ Аор
nор =
Bно
Аор
nор – орлын тоо
Тайлбар: Орлын тоо бүхэл тоо байх шаардлагатай. Хэрэв nор бутархай тоо
гарвал нурлыг нарийн буюу өргөн орлоор ухаж ачих асуудлыг
шийдвэрлэнэ.
3. Оролд хамаарах нурлын хэсгийн хөндлөн огтлолын талбай (мөргөцгийн
талбай) ба тухайн мөргөцгийн төвийг тодорхойлно.
4. Орол тус бүрт ажиллах экскаваторын тэнхлэгийн шугам ба байршлыг
план зураг дээр гаргана.
5. Экскаваторын ухалтын ба ачилтын бүсийг план зураг дээр гаргана.
6. Тээврийн хэрэгслийн (автосамосвалын) ачилтанд зогсох байршлын
зургийг план зураг дээр гаргана.
7. Мөргөцгийн төв ба ачилтын төвийн цэгүүдийг экскаваторын эргэлтийн
тэнхлэгийн төвтэй холбож хоёр шулууны хооронд үүсэх эргэлтийн дундаж
휑эр өнцгийг тодорхойлно.

2. 8. Ухах, ачих явцад экскаватор ба тээврийн хэрэгслийн аюулгүй байдал
хангагдаж буй эсэхийг зохих хязгаарлалтуудыг үндэслэн тогтооно.
9. Экскаваторын ажлын цагийн Qэц (м3/цаг) бүтээлийг тодорхойлно.
Qэц =
3600 ∙ E ∙ Куд ∙ Км ∙ Кэт
tэм ∙ Кс
E – экскаваторын утгуурын багтаамж, м3
Куд – экскаваторын утгуур дүүргэлтийн коэффициент
Кс – экскаваторын утгуур дахь чулуулгийн сийрэгжилтийн коэффициент
Км – мөргөцгийн нөхцөлийг тооцох коэффициент
Кэт – экскаваторын төрлийг тооцох коэффцициент
Эк ск авато рын утгуур дүүргэ лтийн
Куд к о э ффициентийн то о н үзүүлэ лтүүд
E (м3)
Чулуулгийн бутлагдлын dд, (см) хэмжээнээс хамаарах Куд
коэффициентийн үзүүлэлтүүд
15 25 35 45 55 65 75 85 95 105
4 1.15 1.08 0.93 0.72 0.45 0.22 0.1 - - -
6 1.17 1.12 1.0 0.82 0.6 0.4 0.25 0.15 - -
8 1.18 1.15 1.08 0.92 0.73 0.53 0.37 0.25 0.16 -
10 1.18 1.15 1.08 0.98 0.82 0.63 0.47 0.32 0.22 0.12
12.5 1.18 1.16 1.09 1.0 0.88 0.72 0.55 0.38 0.27 0.16
15 1.18 1.16 1.1 1.03 0.95 0.8 0.68 0.52 0.36 0.25
20 1.19 1.17 1.11 1.06 1.0 0.9 0.8 0.65 0.52 0.4
25 1.19 1.17 1.12 1.09 1.04 0.97 0.87 0.76 0.65 0.53
35 1.2 1.18 1.15 1.12 1.08 1.03 0.97 0.87 0.78 0.7
40 1.2 1.18 1.16 1.14 1.1 1.05 1.01 0.93 0.84 0.76
50 1.2 1.18 1.17 1.15 1.12 1.08 1.03 0.97 0.88 0.8

3. Эк ск авато рын утгуур дахь ч улуулгийн сийрэ гжилтийн
Кс к о э ффициентийн то о н үзүүлэ лтүүд
E (м3)
Чулуулгийн бутлагдлын dд (см)-ээс хамаарах Кс коэффициентийн
үзүүлэлтүүд
10 15 25 35 45 55 65 75 85 95 105
4 1.35 1.4 1.53 1.65 1.82 1.95 2.0 2.05 - - -
6 1.34 1.38 1.48 1.6 1.75 1.86 1.95 2.0 2.03 - -
8 1.33 1.36 1.43 1.53 1.65 1.78 1.9 1.96 2.01 2.05 -
10 1.32 1.35 1.42 1.5 1.6 1.72 1.83 1.91 1.99 2.02 2.05
12.5 1.31 1.34 1.4 1.46 1.55 1.66 1.77 1.86 1.95 2.0 2.03
15 1.31 1.33 1.39 1.44 1.52 1.63 1.74 1.82 1.92 1.99 2.02
20 1.3 1.32 1.37 1.42 1.49 1.58 1.68 1.78 1.86 1.93 1.99
25 1.3 1.32 1.35 1.4 1.46 1.54 1.64 1.74 1.82 1.89 1.95
35 1.3 1.31 1.33 1.39 1.43 1.5 1.58 1.66 1.74 1.81 1.87
40 1.3 1.31 1.33 1.38 1.42 1.48 1.55 1.61 1.71 1.78 1.84
50 1.3 1.31 1.33 1.37 1.41 1.46 1.52 1.58 1.66 1.74 1.79
80 1.3 1.31 1.32 1.34 1.38 1.41 1.45 1.5 1.56 1.62 1.69
Мөргөцгийн нөхцөлийг то о цо х
Км к о э ффициентийн то о н үзүүлэ лтүүд
Экскаваторын
утгуурын
багтаамж
Цооногийн
эгнээний тоо
Чулуулгийн бутлагдлын dд (см)-ээс хамаарах
Км коэффициентийн үзүүлэлтүүд
<35см 35-60см >60см
4-5 1 0.9 0.7 0.6
2÷3 0.93 0.73 0.63
4÷5 0.95 0.75 0.65
6÷9 0.97 0.77 0.67
8-10 1 0.9 0.75 0.65
2÷3 0.93 0.78 0.68
4÷5 0.95 0.8 0.7
6÷9 0.97 0.82 0.72
12-15 1 0.9 0.8 0.7
2÷3 0.93 0.83 0.73
4÷5 0.95 0.85 0.75
6÷9 0.97 0.87 0.77
18-20 1 0.94 0.88 0.79
2÷3 0.96 0.90 0.81
4÷5 0.98 0.92 0.83
6÷9 1.0 0.93 0.85

4. Эк ск авато рын төрлийг то о цо х Кэт к о э ффициент
Үзүүлэлт
Экскаваторын утгуурын багтаамж, м3
Ил уурхайн экскаватор (ЭКГ) Уртасгасан сумтай (ЭКГ)
<2 3÷5 8÷12.5 16÷20 <2 3÷5 6÷8
Экскаваторын
төрлийг тооцох
коэффициент
Кэт
1.15 ÷ 1.1
1.1 ÷ 1.05
1
1
0.85 ÷ 0.75
0.95 ÷ 0.9
0.75 ÷ 0.7
0.9 ÷ 0.85
1.15 ÷ 1.1
1.1 ÷ 1.05
1
1
0.9 ÷ 0.8
0.97 ÷ 0.85
Тайлбар: Хүртвэрт нягт ба зөөлөн чулуулгийг шууд ухахад
Хуваарьт тэслэгдсэн чулуулгийг ухахад
Эк скаваторын мөчлөгийн хугацаа
tэм = tу + 2 ∙ tэр + tа
tу – утгалтын хугацаа,сек
tу =
2
194 ∙ dд
E
+
E
0.11 ∙ E + 0.6
tэр – эргэлтийн дундаж хугацааг дараах томъёогоор тодорхойлно
tэр =
휑эр ∙ tэп
휑эп
휑эр – эргэлтийн бодит өнцөг, град
휑эп – эргэлтийн паспортын өнцөг, град
tэп – эргэлтийн паспортын хугацаа, сек
퐭эп – хугацааны то о н үзүүлэ лтүүд
Үзүүлэлт
Экскаваторын утгуурын багтаамж, м3
Ил уурхайн экскаватор (ЭКГ) Уртасгасан сумтай (ЭКГ)
<2 3÷5 8÷12.5 16÷20 <2 3÷5 6÷8
tэп, с 14 15÷16 19÷22 22 14÷15 16÷19 19÷22

5. 퐭а Тэ э врийн хэ рэ гсэ лд ач их (асгах)
дундаж хугацаа
Утгуурын
багтаамж, м3
Асгалт (ачилт) хийх хугацаа, с Утгуурын
улыг нээх
хугацаа, с
dд ≤ 0.4 √E 3
dд ≥ .4 √E 3
Шаварлаг
чулуулаг
<0.5 0.5 1.1 3.4÷4.2 0.7÷0.8
0.75÷2.5 0.6 1.3 4÷4.5 0.9÷1.1
3÷8 0.8 1.6 4.3÷5 1.4÷1.5
12÷35 1 1.9 5.3÷5.8 1.7÷1.9
10. Экскаваторын ээлжийн Qээ (м3/ээлж) бүтээлийг тодорхойлно.
Qээ = Qэц ∙ Тэ ∙ Кэц ∙ Кма ∙ Ктх
Тэ – экскаваторын ээлжийн үргэлжлэх хугацаа, цаг
Кэц – экскаваторын ээлжийн цаг ашиглалтын коэффициент
Кэц =
Тэ − Тз
Тэ
Тз – ээлжинд ногдох завсарлага, ээлж хүлээлцэх үйлчилгээ хийхэд ногдох
хугацаа, цаг
Тз ≈ 0.5 ÷ 1.0цаг
Кма – экскаваторын мөргөцөг дэх ахилт шилжилтийг тооцох коэффициент
Кма ≈ 0.92 ÷ 095
Ктх – экскаваторыг тээврээр хангах нөхцөлийг тооцох коэффициент
Тайлбар: Ктх < 1 бөгөөд тээврийн хэрэгслийн тоо, ажлын зохион
байгуулалт, тэдгээрийн мөргөцөг дэх солилцооны нөхцөлөөс
хамаарна.
11. Экскаваторын хоногийн бүтээлийг тодорхойлно:
Qэх = nээ ∙ Qээ
nээ – экскаватор хоногт ажиллах ээлжийн тоо
12. Экскаваторын жилийн бүтээлийг тодорхойлно:
Qэж = Nэж ∙ Qэх
Nэж – экскаваторын жилд ажиллах хоног
Nэж = 365 − (Nзү + Nбё + Nа + Nца + Nзн )
Nзү – жилд ногдох засвар үйлчилгээний хоногийн тоо

6. Nбё, Nа – жилд ногдох баяр ёслол, амралтын өдрүүд
Nца – цаг агаарын шалтгаанаар зогсох хоногийн тоо
Nзн – зөөвөр нүүдэл хийхэд шаардагдах хоногууд
13. 1м3 утгуурын багтаамжид ногдох бүтээлийн хэмжээ
qэж =
Qэж
E
14. Экскаваторын жилийн бүтээл Qэж , 1м3 утгуурын багтаамжинд ногдох qэж
бүтээлийн хэмжээг уурхайнуудын дундач үзүүлэлттэй харьцуулах.
15. Бүтээлийг нэмэгдүүлэх боломж, нөхцөлийг судална.