Про

1. Бульдозероор чулуулгийг ухаж
шилжүүлэх ажиллагаа
Өгөгдөл:
 Хөрсний доголын өндөр Н, (м) 11-р ажлын өгөгдлөөр
 Хөрсний блокийн өргөн Вбл, (м) 11-р ажлын өгөгдлөөр (Вбл = Lф)
 Хөрсний чулуулгийг уурхайгаас гадагш нь бульдозероор хөндлөн чиглэлээр түрж
гадаад овоолго үүсгэнэ. Овоолго уурхайн нэг талд эсвэл хоёр талд байрлаж болно.
 Бульдозер
1. Бульдозероор чулуулгийг түрэх дундач Lбт (м) зайг тодорхойлно.
1.1.Бульдозероор ухаж түрэх чулуулгийн хөндлөн огтлолын Sут (м2) талбайг
тодорхойлно.
Sут = H ∙ (Вбл + H ∙ ctgαха)
Вбл - блокийн өргөн, м
H - хөрсний доголын өндөр, м
αха - бульдозероор ухаж түрэхэд үүсэх уурхайн хажуугийн өнцөг, град
1.2.Овоолгын хөндлөн огтлолын Sов (м2) талбай ба Hо өндрийг тодорхойлно.
Sов = Кс ∙ Sут
Кс - чулуулгийн сийрэгжилтийн коэффициент
Овоолгыг уурхайгаас хоёр тийш ижил хэмжээгээр үүсгэх тохиолдолд:
′
Sов = 2 ∙ Sов
′ - уурхайн нэг талд үүсэх овоолгын хөндлөн огтлолын талбай, м2
Sов
′ =
Sов
Sов
2
′ =
Sов
Кс ∙ H ∙ (Вбл + H ∙ ctgαха)
2
′ -ыг дараах байдлаар тодорхойлж болно.
Нөгөө талаас Sов
′ =
Sов
2 ∙ (ctgγов + ctgαха)
Hо
2
Эндээс овоолгын Hо өндрийг тодорхойлбол:
Hо = √
Кс ∙ H ∙ (Вбл + H ∙ ctgαха)
ctgγов + ctgαха
γов – овоолгын хажуугийн өнцөг нь чулуулгийн шинж чанараас хамаарна.

2. γов = 38 − 42°
αха – бульдозероор өгсөж түрэлт хийх гадаргын налуугийн өнцөг
Тайлбар: тухайн өнцөг нь ачаалагдсан чиглэлд бульдозер явах өгсүүрийн
зөвшөөрөгдөх хэмжээгээр хязгаарлагдана. αха = 9 − 10° градус
1.3.Hо, γов, αха - үзүүлэлтүүдийг ашиглан овоолгын хөндлөн огтлолын зургийг
масштабын дагуу зурна.
1.4. Овоолгын хөндлөн огтлолын талбайн төв О1, О2 цэгүүд уурхайн ухашны
овоолгуудад хамаарах хэсгийн төв О3, О4 цэгүүдийг зургаас олно. О1СО3 ба
О4FО2 муруй шугамуудын урт нь уурхайгаас чулуулгийг хоёр тийш түрэх
дундач зайн Lт
′ (м) хэмжээг илэрхийлнэ.
2. Бульдозероор нэг удаа түрэх чулуулгийн Vбт (м3) тооцооны эзлэхүүнийг
тодорхойлно.
2 ∙ Lху ∙ ctgβп
Vбт = 0.5 ∙ hху
hху, Lху - бульдозерийн хусуурын өндөр, урт, м
βп - түрэгдэх чулуулгийн призмын налуугийн өнцөг.
3. Бульдозерийн зүтгүүрт үүсэх эсэргүүцлийн Э (кН) хэмжээг тодорхойлно.
Э = 휔ү ∙ Gб + Кхэ ∙ Взз ∙ Ззз ∙ 103 + 1.25 ∙ 10−3 ∙ Vбт ∙ 훾сч ∙ fү ∙ g ± (Gб + Vбт ∙ 훾сч) ∙ ω푖
휔ү – бульдозерийн хөдөлгөөний үндсэн эсэргүүцэл, 휔ү = 0.8 − 1.2 кН/т
Gб - бульдозерийн жин, т
Кхэ - чулуулгийн зүсэгдлийн хувийн эсэргүүцэл, мПа
Взз, Ззз - зүсэгдэх чулуулгийн өргөн ба зузаан, м
훾сч - сийрэгжсэн чулуулгийн эзлэхүүн жин, т/м3
ω푖 - бульдозерийн мөргөцгийн налуугаас үүсэх эсэргүүцэл, кН/т
ω푖 = g ∙ i
I – замын налуу, промиль
4. Зүтгүүрийн Рз (кН) чадал эсэргүүцлийг давах нөхцөлийг шалгана.
Рз ≥ Э
Тайлбар: дээрх нөхцөл биелэгдсэн тохиолдолд бульдозер чулуулгийг ухаж түрэх
ажиллагааг хэрэгжүүлэх боломжтой гэж үзнэ.
5. Бульдозерийн ээлжийн Qбэ (м3/ээлж) бүтээлийг тодорхойлно.
Qбэ =
′ ∙ Кзн ∙ Тэ ∙ Кба
tбм ∙ Ктс
3600 ∙ Vбт
Кзн - түрэх зай, замын налуугаас хамаарах коэффициент
Кба - бульдозер ашиглалтын коэффициент

3. tбм – бульдозерийн ажлын мөчлөгийн хугацаа, сек
Ктс - түрэгдэх чулуулгийн сийрэгжилтийн коэффициент
Vбт
′ - түрэх чулуулгийн бодит эзлэхүүн
′ = Vбт ∙ Кэх
Vбт
Кэх - чулуулгийг экскавацлах хүндрэлийг тооцох коэффициент
Кэх коэффициентийн үзүүлэлт
Пэ <2 2.5-3 3.5-4
Кэх 1 0.87 0.79
Кзн коэффициентийн үзүүлэлт
Түрэх зай, м Кзн коэффициент (замын хэсгүүдээр)
Хэвтээ
гадаргатай
6° уруудам 11° уруудам 6° өгсүүр
15 1 1.8 2.5 0.6
30 0.6 1.1 1.6 0.37
65 0.3 0.6 0.9 0.18
100 0.2 0.36 0.55 0.12
tбм = tуц + tая + tхя + tта =
Lуц
휐уц
+
Lая
휐ая
+
Lхя
휐хя
+ tта
tуц, tая, tхя, tта - түрэх чулуулгийг ухах цуглуулах, ачаатай ба хоосон чиглэлд явах,
тараах ажилбаруудын хугацаа, с
Lуц, Lая, Lхя - чулуулгийг ухаж цуглуулах, ачаатай ба хоосон явах зай, м
휐уц, 휐ая, 휐хя - тухайн хэсгүүд дэх бульдозерийн хурд, м/с
tуц =
Vбт
Взз ∙ Ззз ∙ Vбц
Взз, Ззз - бульдозероор ухах (зүсэлт хийх) өргөн ба зузаан, м
tая =
′ −
Lт
Vбт
Взз ∙ Ззз
휐ая
휐ая – ачаатай явах (түрэлт хийх) хурд, м/с
tхя =
Lт
′
휐хя

4. Бульдозерийн хөдөлгөөний хурд
Чулуулаг
Бульдозерийн
чадал кВт
Хурд м/с
Чулуулаг
ухаж
цуглуулах
Ачаатай түрэх Хоосон явах
Элсэрхэг ба
зөөлөн
75
105
130
220
>220
0.4
0.45
0.5
0.55
0.6
0.6
0.65
0.7
0.9
1.0
1.0
1.05
1.1
Нягт
хайргархаг ба
дагтаршмал
75
105
130
220
>220
0.3
0.35
0.4
0.5
0.55
0.45
0.5
0.6
0.8
0.9
0.8
0.9
1
1.15
1.35
Тэслэгдэж
жижиг
бутлагдсан
75
105
130
220
>220
0.2
0.25
0.3
0.35
0.4
0.3
0.35
0.4
0.6
0.7
0.65
0.7
0.75
0.9
1.1
6. Уурхайн хөрс хуулалтын схемийг план ба зүсэлтээр зурна.
Бульдозероор чулуулгийг ухаж
шилжүүлэх ажлын нөхцөл
Д.д Бульдозер Д.д Бульдозер
1 ДЗ-35 с 17 1-110
2 ДЗ-34 с 18 1-120с
3 ДЗ-132-1 19 1-110
4 ДЗ-59-х 20 380
5 ДЗ-124х1 21 ДЗ-34 С
6 ДЗ-141х 22 ДЗ-318
7 ДЗ-104 23 ДЗ-121
8 ДЗ-109Б 24 ДЗ-132-1
9 D8 L 25 ДЗ-125
10 D10 N 26 ДЗ-159 УХ
11 D11 N 27 ДЗ-17
12 ДЗ 34 С 28 ДЗ-109 х
13 500 29 ДЗ-102
14 Т450А 30 D9 N
15 1-90 31 D8 L
16 1-105