далд уурхайн үйлдвэрлэлийн үндсэн процесс

1. Лекц-11
Далд уурхайн
үйлдвэрлэлийн үндсэн
процесс

2. Зорилго:
1. Уурхайн талбайг олборлолтонд бэлтгэх ажилд
ямар ажлууд хамаарагдах вэ?
2. Далд уурхайн үйлдвэрлэлийн үндсэн
процессуудад ямар процессууд хамаарагдах вэ?
3. Уулын даралтыг хэрхэн удирдах вэ?

3. 11.1 Уурхайн талбайг
олборлолтонд бэлтгэх ажил
Уурхайн талбайн нээгдсэн хэсгийг давхрууд ба
олборлолтын хэсгүүдэд хуваахыг уурхайн талбайг
олборлолтонд бэлтгэх гэнэ.
Босоо, налуу уналтай хүдрийн биетийг олборлох
үед үндсэн түвшингийн малталтуудыг дараах байдлаар
байрлуулна.
 Хүдэр дундуур
 Хүдэр ба хоосон чулуулаг дундуур
 Хоосон чулуулаг дундуур

4. Уурхайн талбайг олборлолтонд бэлтгэхэд
дараах хүчин зүйлүүд нөлөөлнө:
1. Орд газрын уул-геологийн нөхцөл
2. Техник болон эдийн засгийн нөхцөл
/0,6-0,8/-2м хүртэл зузаантай хүдрийн биетийг
олборлох үед бэлтгэл малталтуудыг хүдэр дундуур
байрлуулна.
15-20м бол хүдэр ба хоосон чулуулаг дундуур
15-20< бол хүдрийн биетийн хэвтээ талд хоосон
чулуулаг дундуур байрлуулна.

5. Давхар-хүдрийн биетийн уналын дагуу тээврийн
болог агааржуулалтын штрекээр, харин суналын
дагуу уурхайн талбайн хил заагаар хязгаарлагдсан
уурхайн талбайн нэг хэсэг.
Панель-хэвтээ болон хэвгийдүү уналтай орд газрыг
олборлох үед панелийн штрекүүдээр
хязгаарлагдсан уурхайн талбайн нэг хэсэг.

6. Нэгэн зэрэг олборлох давхрын тоо нь:
 Орд газрын байршлын нөхцөл
 Хэрэглэж буй ашиглалтын систем
 Жилийн хүчин чадал зэргээс хамаарна.
Агааржуулалтын болон тээврийн штрекүүдийн
хоорондох босоо чиглэл дэх зайг давхрын өндөр
гэнэ.
Давхар олборлолт явуулах дараалал:
1. Давших дараалал
2. Ухрах дараалал
3. Хосолсон дараалал

7. 1. Хүдрийг нураах
2. Хүдэр зөөх
3. Уулын даралтыг удирдах гэсэн үндсэн 3 процесс
байна.

8. Хүдрийн далд уурхайд ихэнх тохиолдолд
хүдрийг ӨТА-аар нураадаг. Хүдрийг шпурын болон
цооногийн цэнэгийн аргаар нураана.
Шпур-5м хүртэл урттай, 30-70мм диаметртэй,
цилиндр хэлбэрийн өрөмдмөл нүх.
Цооног-5м-ээс дээш урттай 30-90мм< диаметртэй
цилиндр хэлбэрийн өрөмдмөл нүх.
Цооног өрөмдөхөд залгадаг штангтай
перфоратор болон эргэлтэт ба шарошкин хошуутай
өрмийн машин хэрэглэнэ.

9. Цооногуудыг параллель эсвэл цацраг хэлбэрээр
байрлуулан өрөмдөнө.

10. Хүдрийг зөөх гэдэг нь блокийн хязгаар дотор
хүдрийг мөргөцгөөс ачих байр, хүдэр буулгуур,
тээврийн түвшин хүртэл зөөж шилжүүлэхийг
хэлнэ.
Хүдэр зөөх, шилжүүлэх дараах аргууд байдаг:
A. Хүдрийг өөрийн жингээр нь шилжүүлэх
B. Механик аргаар зөөх, шилжүүлэх
C. Тэсрэлтийн эрчим хүчээр шилжүүлэх
D. Хосолсон арга

11. A. Хүдрийг өөрийн жингээр нь шилжүүлэх
Блокоос хүдрийг буулгах үйл ажиллагаа 45-55
град ба түүнээс их өнцгөөр байрлуулсан хүдэр буулгах
малталтаар явагдана.
B. Механик аргаар зөөх арга
Скрепер, конвейер, вагон, автосамосвал, ачих тээх
төхөөрөмж ашиглах ба люкээр болон тэсэлгээний хүч
ашиглан ачааг шилжүүлэх хэлбэрүүдийг хэрэглэнэ.

12. С. Тэсэлгээний эрчим хүчийг ашиглан хүдэр шилжүүлэх
ажиллагаа
Энэ аргыг хэрэглэх үед хүдэр шидэх зай нь
ордын уналын өнцөг, хүдрийн ширхгийн хэмжээ,
шидэлтийн анхны хурд, хүдрийн үрэлтийн
коэффициент зэргээс хамаарна. Налуу уналтай
байрласан хүдрийн биетийг олборлоход хэрэглэх нь
тохиромжтой.
α=15-20˚ үед тээвэрлэлтийн зай 30-40м
α=30-40˚ үед тээвэрлэлтийн зай 60-80м
α>40˚ үед тэсрэлтийн шидэлтийг өөрийн жингээр нь
гулсуулан буулгах аргатай хослуулан хэрэглэнэ.

13. Малталтыг хүрээлэн буй чулуулгийн массивт
үүссэн хүчийг уулын даралт гэнэ.
Олборлолтын мөрөгцөг дэх уулын даралтыг
-Олборлолтын орон зайг ил үлдээх,
-Хажуугийн чулуулгийг нураах,
-Бэхлэх,
-Чигжих зэргээр тогтоон барьж болно.