นวัตกรรมการศึกษา 7 
ประเภท
หัวข้อที่ 4 สื่อการเรียนรู้ 
 สื่อการเรียนรู้(ตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน กรมวิชาการ 2544 หน้า 178) 
หมายถึง ทุกสิ่งทุกอย่างรอบตัวผู้เรียนที่จะช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ เน้นสื่อที่ใช้ 
สา หรับการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองทั้งผู้เรียนและผู้สอน ผู้เรียนและผู้สอนสามารถ 
จัดทา พัฒนาสื่อการเรียนรู้ขึ้นเอง หรือนา สื่อต่าง ๆ ที่มีอยู่รอบตัวมาใช้ในการเรียนรู้ 
เพื่อให้ผู้เรียนบรรลุวัตถุประสงค์การเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ 
 อาจกล่าวได้ว่า สื่อการเรียนรู้ ( Educational Material ) เทคโนโลยีการสอน ( 
Instructional Technology ) และ เทคโนโลยีการเรียนรู้ ( Learning Technology ) มี 
ความหมายใกล้เคียงกัน
สื่อการเรียนรู้สามารถจา แนกออกตามลักษณะได้เป็น 3 ประเภท คือ 
 1. สื่อสิ่งพิมพ์หมายถึง หนังสือและเอกสารสิ่งพิมพ์ต่างๆ ที่แสดงหรือเรียบเรียงสาระ 
ความรู้ต่าง ๆ โดยใช้ตัวหนังสือ มีหลายชนิด ได้แก่ เอกสาร หนังสือเรียน หนังสือพิมพ์ 
นิตยสาร วารสาร บันทึก รายงาน ฯลฯ
 2. สื่อเทคโนโลยีหมายถึง สื่อการเรียนรู้ที่ผลิตขึ้นใช้ควบคู่กับเครื่องมือโสตทัศนวัสดุ หรือ 
เป็นเทคโนโลยีใหม่ ๆ เช่น แถบบันทึกภาพพร้อมเสียง (วิดีทัศน์) แถบบันทึกเสียง ภาพนิ่ง 
สื่อคอมพิวเตอร์ช่วยสอน นอกจากนี้ยังหมายรวมถึงกระบวนการต่างๆ ที่นา เทคโนโลยีมา 
ประยุกต์ใช้ในการเรียนรู้ เช่น การใช้อินเทอร์เน็ตเพื่อการเรียนรู้ การศึกษาทางไกลผ่าน 
ดาวเทียม เป็นต้น
 3. สื่ออื่น ๆ นอกเหนือจากสื่อ 2 ประเภทที่กล่าวไปแล้ว ยังมีสื่ออื่นๆ ที่ส่งเสริมการเรียนรู้ 
ของผู้เรียน ซึ่งมี ความสา คัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าสื่อสิ่งพิมพ์และสื่อเทคโนโลยี
 สื่อที่กล่าวนี้ ได้แก่ 
 3.1 บุคคล หมายถึง บุคคลที่มีความรู้ ความสามารถ ความเชี่ยวชาญในสาขาต่าง ๆ 
ซึ่งสามารถถ่ายทอด สาระความรู้ แนวคิดและประสบการณ์ไปสู่บุคคลอื่น เช่น 
บุคลากรในท้องถิ่น แพทย์ ตา รวจ นักธุรกิจ เป็นต้น 
 3.2 ธรรมชาตแิละสิ่งแวดล้อม หมายถึง สิ่งมีอยู่ตามธรรมชาติและสภาพแวดล้อมตัว 
ผู้เรียน เช่น พืชผักผลไม้ ปรากฏการณ์ ห้องปฏิบัติการ เป็นต้น
 3.3 กิจกรรม / กระบวนการ หมายถึง กิจกรรมหรือกระบวนการที่ผู้สอนและผู้เรียน 
กา หนดขึ้นเพื่อสร้างเสริม ประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียน เช่น บทบาทสมมติ 
การสาธิต การจัดนิทรรศการ การทา โครงงาน เกม เพลง เป็นต้น 
 3.4 วัสดุ เครื่องมือและอุปกรณ์หมายถึง วัสดุที่ประดิษฐ์ขึ้นใช้เพื่อประกอบการ 
เรียนรู้ เช่น หุ่นจา ลอง แผนภูมิ แผนที่ ตาราง สถิติ รวมถึงสื่อประเภทเครื่องมือและ 
อุปกรณ์ที่จา เป็นต้องใช้ในการปฏิบัติงานต่างๆ เช่น อุปกรณ์ทดลองวทิยาศาสตร์ 
เครื่องมือช่าง เป็นต้น
 เปรียบเทียบข้อดี(จุดเด่น)และข้อจากัด(ข้อเสีย)ของสื่อเพื่อการเรียนรู้แต่ละประเภท 
 1. สิ่งพิมพ์ต่างๆ เช่น หนังสือ ตา รา-เรียน คู่มือ ฯลฯ 
 ข้อดี- เป็นวิธีการเรียนรู้ที่ดีที่สุดวิธีหนึ่ง 
- สามารถอ่านได้ตามอัตราความสามารถของแต่ละบุคคล 
- เหมาะสาหรับการอ้างอิงหรือทบทวน 
- เหมาะสา หรับการผลิตเป็นจา นวนมาก สะดวกในการแก้ไขปรับปรุงเนื้อหาใหม่ 
 ข้อจากัด - ถ้าจะให้ได้สิ่งพิมพ์คุณภาพดี จา เป็นต้องใช้ต้นทุนในการผลิตสูง 
- บางครั้งต้องพิมพ์ใหม่เพื่อปรับปรุงข้อมูลที่ล้าสมัย 
- ผู้ที่ไม่รู้หนังสือไม่สามารถอ่านเข้าใจได้
 2. สื่อเทคโนโลยี เช่น คอมพิวเตอร์ 
 ข้อดี - ใช้งานได้หลายประเภท เช่น การคา นวณ จัดเก็บฐานข้อมูล การจัดหน้าสิ่งพิมพ์ 
ฯลฯ 
- ใช้แก้ปัญหาต่างๆ ที่ซับซ้อนได้ 
- เสนอข้อมูลได้หลายประเภททั้ง ตัวอักษร ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว และเสียง 
- มีการโต้ตอบกับผู้เรียนเพื่อให้ผลป้อนกลับด้วยความรวดเร็ว 
- สามารถบันทึกข้อมูลเก็บไว้ในหน่วยความจา ของเครื่องหรือในวัสดุบันทึกอื่น เช่น จาน 
บันทึกและเทปแม่เหล็กได้ 
 ข้อจากัด – มีราคาสูงพอสมควร 
- ต้องมีการบา รุงรักษาตามระยะเวลา 
- ต้องใช้กับโปรแกรมซอฟต์แวร์ประเภทต่างๆ จึงจะใช้งานได้ 
- มีการเปลี่ยนแปลงด้านอุปกรณ์ เช่น ความเร็วในการทา งานการ์ดประเภทต่าง ๆ จนทา ให้ 
เครื่องที่มี อยู่ล้าสมัยได้เร็ว
 3. สื่ออื่นๆ 
 3.1 บุคคล 
 ข้อดี - เป็นสื่อที่ทุกคนมีอยู่แล้ว ไม่ต้องสิ้นเปลืองในการซื้อสื่อแบบสื่ออื่น ๆ 
- ทา ให้ผู้พูดและฟังเห็นหน้าตา บุคลิก ลีลา ท่าทาง น้า เสียงประกอบการพูดซึ่งมีอิทธิพลในการชักจูง 
และเร้าความสนใจได้มากกว่า 
- เป็นการสื่อสารสองทาง ทั้งผู้พูดและผู้ฟังสามารถโต้ตอบกันได้ทันที 
- ผู้พูดสามารถปรับเนื้อหาให้เหมาะกับผู้ฟังได้ทันท่วงที 
- เหมาะกับการเผยแพร่เรื่องราวที่ไม่สลับซับซ้อนหรือติดต่อสัมพันธ์กันเป็นการส่วนตัว 
 ข้อจากัด - ไม่มีความคงทนถาวร พูดแล้วก็ผ่านเลยไป 
- ไม่สามารถครอบคลุมผู้ฟังจา นวนมากๆได้ 
- หากผู้พูดขาดความสามารถในการพูดจูงใจ ก็จะทา ให้การพูดล้มเหลวได้ 
- เนื้อหาสาระที่นา มาพูดหากสลับซับซ้อนเกินไป ทา ให้ผู้ฟังไม่เข้าใจ ต้องมีอุปกรณ์ประกอบการพูด 
เช่น ภาพถ่าย ภาพสไลด์ ภาพยนตร์ 
- เป็นสื่อที่ไม่มีหลักฐานอ้างอิงที่ชัดเจน
 3.2 ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม 
 ข้อดี - ใช้ต้นทุนการผลิตน้อย 
- มีอยู่รอบตัวสามารถเข้าถึงได้ง่าย 
 ข้อจากัด - สื่อบางชนิดอาจเป็นอันตราย เช่น สัตว์มีพิษต่างๆ 
- ไม่สามารถอยู่ได้อย่างคงทน ถาวร
 3.3 กิจกรรม/กระบวนการ เช่น การสาธิต 
 ข้อดี - การนาเสนอการปฏิบัติและกรรมวิธีให้เห็นอย่างเป็นขั้นตอนได้ชัดเจน 
- ใช้สอนทักษะได้เป็นอย่างดี 
- สร้างประสบการณ์ให้ผู้เรียนมีการรับรู้ร่วมกัน 
- กระตุ้นให้มีการซักถามและปฏิบัติตามขั้นตอนได้ 
 ข้อจากัด – ผู้สอนต้องมีทักษะความชา นาญในวิธีการสาธิตเป็นอย่างดีจึงจะสามารถ 
ดา เนินการได้อย่างราบรื่น 
- อาจเสียค่าใช้จ่ายสูง 
- อาจไม่สามารถหาสถานที่ที่เหมาะสมในการสาธิตได้
 3.4 วัสดุ เครื่องมือและอุปกรณ์ เช่น ของจาลอง หุ่นจาลองขนาดเท่า หรือขยายของจริง 
 ข้อดี- อยู่ในลักษณะ 3 มิติ 
- สามารถจับต้องและพิจารณา รายละเอียดได้ 
- เหมาะสา หรับการแสดงที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า (เช่น ลักษณะของอวัยวะภายใน 
ร่างกาย) 
- สามารถใช้แสดงหน้าที่และลักษณะส่วนประกอบ 
- ช่วยในการเรียนรู้และการปฏิบัติทักษะชนิดต่าง ๆ 
- หุ่นบางอย่างสามารถผลิตได้ด้วยวัสดุท้องถิ่นที่หาได้ 
 ข้อจากัด – ต้องอาศัยความชานาญในการผลิต 
- ส่วนมากราคาจะแพง 
- ปกติเหมาะสาหรับการแสดงต่อกลุ่มย่อย 
- ชารุดเสียหายได้ง่าย 
- ถ้าทา ได้ไม่เหมือนของจริงทุกประการ บางครั้งอาจทา ให้เกิดความเข้าใจผิดได้
แหล่งอ้างอิง 
 http://www.thaiall.com/learningmedia/ 
 http://phonake2504.wordpress.com/2008/11/17/สื่อการเรียนรู้- 
ตอนที่-2/ 
 http://www.thaigoodview.com/node/133851
รายชื่อสมาชิกกลุ่ม 
1 นางสาวรัตนา พิสัยเลิศ 551116046 AA 
2 นางสาววิรัญชนา มาเยอะ 551116047 AA 
3 นางสาวปภาวดี ธิโนชัย 551116049 AA 
4 นางสาวกัญจนพร อภัยกาวี 551116057 AA 
5 นางสาวงามทิพย์ ภูชมศรี 551116070 AA 
6 นางสาววาริทร์ คาจา 551116073 AA 
7 นางสาวนิราวรรณ สุทธสม 551116082 AA 
8 นางสาววิภาพร พรมวงค์ 551116084 AA 
9 นางสาวทิวารินทร์ อินต๊ะต๋อม 551116009 AA 
10 นางสาวพิชชานันทร์ จาจา 551116017 AA 
11 นางสาวนวพร ไหมศรี 551116065 AA

นวัตกรรมการศึกษา 7 ประเภท

  • 1.
  • 2.
    หัวข้อที่ 4 สื่อการเรียนรู้  สื่อการเรียนรู้(ตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน กรมวิชาการ 2544 หน้า 178) หมายถึง ทุกสิ่งทุกอย่างรอบตัวผู้เรียนที่จะช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ เน้นสื่อที่ใช้ สา หรับการศึกษาค้นคว้าด้วยตนเองทั้งผู้เรียนและผู้สอน ผู้เรียนและผู้สอนสามารถ จัดทา พัฒนาสื่อการเรียนรู้ขึ้นเอง หรือนา สื่อต่าง ๆ ที่มีอยู่รอบตัวมาใช้ในการเรียนรู้ เพื่อให้ผู้เรียนบรรลุวัตถุประสงค์การเรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพ  อาจกล่าวได้ว่า สื่อการเรียนรู้ ( Educational Material ) เทคโนโลยีการสอน ( Instructional Technology ) และ เทคโนโลยีการเรียนรู้ ( Learning Technology ) มี ความหมายใกล้เคียงกัน
  • 3.
    สื่อการเรียนรู้สามารถจา แนกออกตามลักษณะได้เป็น 3ประเภท คือ  1. สื่อสิ่งพิมพ์หมายถึง หนังสือและเอกสารสิ่งพิมพ์ต่างๆ ที่แสดงหรือเรียบเรียงสาระ ความรู้ต่าง ๆ โดยใช้ตัวหนังสือ มีหลายชนิด ได้แก่ เอกสาร หนังสือเรียน หนังสือพิมพ์ นิตยสาร วารสาร บันทึก รายงาน ฯลฯ
  • 4.
     2. สื่อเทคโนโลยีหมายถึงสื่อการเรียนรู้ที่ผลิตขึ้นใช้ควบคู่กับเครื่องมือโสตทัศนวัสดุ หรือ เป็นเทคโนโลยีใหม่ ๆ เช่น แถบบันทึกภาพพร้อมเสียง (วิดีทัศน์) แถบบันทึกเสียง ภาพนิ่ง สื่อคอมพิวเตอร์ช่วยสอน นอกจากนี้ยังหมายรวมถึงกระบวนการต่างๆ ที่นา เทคโนโลยีมา ประยุกต์ใช้ในการเรียนรู้ เช่น การใช้อินเทอร์เน็ตเพื่อการเรียนรู้ การศึกษาทางไกลผ่าน ดาวเทียม เป็นต้น
  • 5.
     3. สื่ออื่นๆ นอกเหนือจากสื่อ 2 ประเภทที่กล่าวไปแล้ว ยังมีสื่ออื่นๆ ที่ส่งเสริมการเรียนรู้ ของผู้เรียน ซึ่งมี ความสา คัญไม่ยิ่งหย่อนไปกว่าสื่อสิ่งพิมพ์และสื่อเทคโนโลยี
  • 6.
     สื่อที่กล่าวนี้ ได้แก่  3.1 บุคคล หมายถึง บุคคลที่มีความรู้ ความสามารถ ความเชี่ยวชาญในสาขาต่าง ๆ ซึ่งสามารถถ่ายทอด สาระความรู้ แนวคิดและประสบการณ์ไปสู่บุคคลอื่น เช่น บุคลากรในท้องถิ่น แพทย์ ตา รวจ นักธุรกิจ เป็นต้น  3.2 ธรรมชาตแิละสิ่งแวดล้อม หมายถึง สิ่งมีอยู่ตามธรรมชาติและสภาพแวดล้อมตัว ผู้เรียน เช่น พืชผักผลไม้ ปรากฏการณ์ ห้องปฏิบัติการ เป็นต้น
  • 7.
     3.3 กิจกรรม/ กระบวนการ หมายถึง กิจกรรมหรือกระบวนการที่ผู้สอนและผู้เรียน กา หนดขึ้นเพื่อสร้างเสริม ประสบการณ์การเรียนรู้ของผู้เรียน เช่น บทบาทสมมติ การสาธิต การจัดนิทรรศการ การทา โครงงาน เกม เพลง เป็นต้น  3.4 วัสดุ เครื่องมือและอุปกรณ์หมายถึง วัสดุที่ประดิษฐ์ขึ้นใช้เพื่อประกอบการ เรียนรู้ เช่น หุ่นจา ลอง แผนภูมิ แผนที่ ตาราง สถิติ รวมถึงสื่อประเภทเครื่องมือและ อุปกรณ์ที่จา เป็นต้องใช้ในการปฏิบัติงานต่างๆ เช่น อุปกรณ์ทดลองวทิยาศาสตร์ เครื่องมือช่าง เป็นต้น
  • 8.
     เปรียบเทียบข้อดี(จุดเด่น)และข้อจากัด(ข้อเสีย)ของสื่อเพื่อการเรียนรู้แต่ละประเภท 1. สิ่งพิมพ์ต่างๆ เช่น หนังสือ ตา รา-เรียน คู่มือ ฯลฯ  ข้อดี- เป็นวิธีการเรียนรู้ที่ดีที่สุดวิธีหนึ่ง - สามารถอ่านได้ตามอัตราความสามารถของแต่ละบุคคล - เหมาะสาหรับการอ้างอิงหรือทบทวน - เหมาะสา หรับการผลิตเป็นจา นวนมาก สะดวกในการแก้ไขปรับปรุงเนื้อหาใหม่  ข้อจากัด - ถ้าจะให้ได้สิ่งพิมพ์คุณภาพดี จา เป็นต้องใช้ต้นทุนในการผลิตสูง - บางครั้งต้องพิมพ์ใหม่เพื่อปรับปรุงข้อมูลที่ล้าสมัย - ผู้ที่ไม่รู้หนังสือไม่สามารถอ่านเข้าใจได้
  • 9.
     2. สื่อเทคโนโลยีเช่น คอมพิวเตอร์  ข้อดี - ใช้งานได้หลายประเภท เช่น การคา นวณ จัดเก็บฐานข้อมูล การจัดหน้าสิ่งพิมพ์ ฯลฯ - ใช้แก้ปัญหาต่างๆ ที่ซับซ้อนได้ - เสนอข้อมูลได้หลายประเภททั้ง ตัวอักษร ภาพนิ่ง ภาพเคลื่อนไหว และเสียง - มีการโต้ตอบกับผู้เรียนเพื่อให้ผลป้อนกลับด้วยความรวดเร็ว - สามารถบันทึกข้อมูลเก็บไว้ในหน่วยความจา ของเครื่องหรือในวัสดุบันทึกอื่น เช่น จาน บันทึกและเทปแม่เหล็กได้  ข้อจากัด – มีราคาสูงพอสมควร - ต้องมีการบา รุงรักษาตามระยะเวลา - ต้องใช้กับโปรแกรมซอฟต์แวร์ประเภทต่างๆ จึงจะใช้งานได้ - มีการเปลี่ยนแปลงด้านอุปกรณ์ เช่น ความเร็วในการทา งานการ์ดประเภทต่าง ๆ จนทา ให้ เครื่องที่มี อยู่ล้าสมัยได้เร็ว
  • 10.
     3. สื่ออื่นๆ  3.1 บุคคล  ข้อดี - เป็นสื่อที่ทุกคนมีอยู่แล้ว ไม่ต้องสิ้นเปลืองในการซื้อสื่อแบบสื่ออื่น ๆ - ทา ให้ผู้พูดและฟังเห็นหน้าตา บุคลิก ลีลา ท่าทาง น้า เสียงประกอบการพูดซึ่งมีอิทธิพลในการชักจูง และเร้าความสนใจได้มากกว่า - เป็นการสื่อสารสองทาง ทั้งผู้พูดและผู้ฟังสามารถโต้ตอบกันได้ทันที - ผู้พูดสามารถปรับเนื้อหาให้เหมาะกับผู้ฟังได้ทันท่วงที - เหมาะกับการเผยแพร่เรื่องราวที่ไม่สลับซับซ้อนหรือติดต่อสัมพันธ์กันเป็นการส่วนตัว  ข้อจากัด - ไม่มีความคงทนถาวร พูดแล้วก็ผ่านเลยไป - ไม่สามารถครอบคลุมผู้ฟังจา นวนมากๆได้ - หากผู้พูดขาดความสามารถในการพูดจูงใจ ก็จะทา ให้การพูดล้มเหลวได้ - เนื้อหาสาระที่นา มาพูดหากสลับซับซ้อนเกินไป ทา ให้ผู้ฟังไม่เข้าใจ ต้องมีอุปกรณ์ประกอบการพูด เช่น ภาพถ่าย ภาพสไลด์ ภาพยนตร์ - เป็นสื่อที่ไม่มีหลักฐานอ้างอิงที่ชัดเจน
  • 11.
     3.2 ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม  ข้อดี - ใช้ต้นทุนการผลิตน้อย - มีอยู่รอบตัวสามารถเข้าถึงได้ง่าย  ข้อจากัด - สื่อบางชนิดอาจเป็นอันตราย เช่น สัตว์มีพิษต่างๆ - ไม่สามารถอยู่ได้อย่างคงทน ถาวร
  • 12.
     3.3 กิจกรรม/กระบวนการเช่น การสาธิต  ข้อดี - การนาเสนอการปฏิบัติและกรรมวิธีให้เห็นอย่างเป็นขั้นตอนได้ชัดเจน - ใช้สอนทักษะได้เป็นอย่างดี - สร้างประสบการณ์ให้ผู้เรียนมีการรับรู้ร่วมกัน - กระตุ้นให้มีการซักถามและปฏิบัติตามขั้นตอนได้  ข้อจากัด – ผู้สอนต้องมีทักษะความชา นาญในวิธีการสาธิตเป็นอย่างดีจึงจะสามารถ ดา เนินการได้อย่างราบรื่น - อาจเสียค่าใช้จ่ายสูง - อาจไม่สามารถหาสถานที่ที่เหมาะสมในการสาธิตได้
  • 13.
     3.4 วัสดุเครื่องมือและอุปกรณ์ เช่น ของจาลอง หุ่นจาลองขนาดเท่า หรือขยายของจริง  ข้อดี- อยู่ในลักษณะ 3 มิติ - สามารถจับต้องและพิจารณา รายละเอียดได้ - เหมาะสา หรับการแสดงที่ไม่สามารถมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า (เช่น ลักษณะของอวัยวะภายใน ร่างกาย) - สามารถใช้แสดงหน้าที่และลักษณะส่วนประกอบ - ช่วยในการเรียนรู้และการปฏิบัติทักษะชนิดต่าง ๆ - หุ่นบางอย่างสามารถผลิตได้ด้วยวัสดุท้องถิ่นที่หาได้  ข้อจากัด – ต้องอาศัยความชานาญในการผลิต - ส่วนมากราคาจะแพง - ปกติเหมาะสาหรับการแสดงต่อกลุ่มย่อย - ชารุดเสียหายได้ง่าย - ถ้าทา ได้ไม่เหมือนของจริงทุกประการ บางครั้งอาจทา ให้เกิดความเข้าใจผิดได้
  • 14.
    แหล่งอ้างอิง  http://www.thaiall.com/learningmedia/  http://phonake2504.wordpress.com/2008/11/17/สื่อการเรียนรู้- ตอนที่-2/  http://www.thaigoodview.com/node/133851
  • 15.
    รายชื่อสมาชิกกลุ่ม 1 นางสาวรัตนาพิสัยเลิศ 551116046 AA 2 นางสาววิรัญชนา มาเยอะ 551116047 AA 3 นางสาวปภาวดี ธิโนชัย 551116049 AA 4 นางสาวกัญจนพร อภัยกาวี 551116057 AA 5 นางสาวงามทิพย์ ภูชมศรี 551116070 AA 6 นางสาววาริทร์ คาจา 551116073 AA 7 นางสาวนิราวรรณ สุทธสม 551116082 AA 8 นางสาววิภาพร พรมวงค์ 551116084 AA 9 นางสาวทิวารินทร์ อินต๊ะต๋อม 551116009 AA 10 นางสาวพิชชานันทร์ จาจา 551116017 AA 11 นางสาวนวพร ไหมศรี 551116065 AA