2. MGA LAYUNIN
Nailalahad kung ano Ang tawag sa mga titik sa pamamagitan ng
pagbigkas nito.
Nabibigyang kahulugan ang mga salitang ginamit sa talakayan.
Nakakapaglarawan ng iba’t ibang paraan para mapalitan ang pagbigkas
ng salita.
Napapahalagahan ang tamang gamit ng tuldik
20XX presentation title 2
3. Palabigkasan
(Phonetics )
ANG PALABIGKASAN O PHONETICS AY ANG SANGAY NG LINGGUWISTIKA (LINGUISTICS)
NA NAG-AARAL NG LAHAT NG MGA TUNOG NA POSIBLENG LIKHAIN NG TAO NA MARIRINIG
SA IBA'T IBANG WIKA SA BUONG MUNDO. PINAG-AARALAN DITO KUNG PAANO NABUBUO
ANG PINAKAMALIIT NA YUNIT NG TUNOG, O MGA PONEMA (PHONEMES), SA
PAMAMAGITAN NG PAGTUKOY SA PUNTO NG ARTIKULASYON (PLACE OF ARTICULATION),
O KUNG SAANG BAHAGI NG BIBIG NALILIKHA ANG TUNOG, PARAAN NG ARTIKULASYON
(MANNER OF ARTICULATION), O ANG PARAAN NG PAGLIKHA NG TUNOG KATUWANG ANG
MGA BAHAGI NG BIBIG, AT ANG BOSES (VOICE) O ANG PAGTUKOY SA ISANG YUNIT NG
TUNOG KUNG GINAGAMITAN ITO NG VIBRATION O PAG-UGONG NG BABAGTINGAN
(VOCAL CORDS) PARA MALIKHA, O HINDI.
4. .
20XX presentation title 4
PONOLOHIYA
Ang ponolohiya o palatunugan ay pag-
aaral sa mga ponema (tunog),
paghinto (juncture), pagtaas-pababa
ng mga pintig (pitch), diin (stress) at
pagpapahaba ng tunog
(prolonging/lengthening).
(Palatunugan)
5. PONEMA- ang tawag sa pinakamaliit na
yunit ng tunog. May dalawang uri ng
ponema: Ang segmental at ang
suprasegmental.
6. Ponemang Segmental
20XX presentation title 6
-binubuo ng ponemang katinig at patinig.
a) Labing-lima (25) ang orihinal na kasama sa
palabaybayan ngunit isinama ang impit na
tunog o glottal stop (?) sapagkat at ay itinuturing
na isang ponemang katinig dahil napagbabago
nito ang kahulugan ng isang salita. Ang dating
bigkas nito ay malumi o maragsa.
7. b) /p, t, k, ?, b, d, g, m, n, s, h, f, v, z, l, r, j, w, y/
ang bumubuo sa ponemang katinig.
Halimbawa:
ba : tah- housedress tu : bo- pipe
ba : ta?- child tub : bo?- profit
c) Ang Ponemang patinig ay lima:
a,e,i,o,u
20XX presentation title 7
8. d) May mga salitang nagkakapalit ang ponemang
/u/ at /o/, gayunding ang /i/ at /e/ ngunit hindi
nagbabago ang kahulugan ng salita.
Halimbawa:
babae – babai kalapati - kalapate
lalaki – lalake noon - nuon
20XX presentation title 8
9. e) Mayroon din namang mga salitang itinuturing na
hiwalay na ponema ang magkaibang kahulugan at
hindi maaaring pagpalitin.
Halimbawa:
uso – modern mesa - table
oso - bear misa - mass
10. P0NEMANG SUPRASEGMENTAL
Ang mga ponema ay isang instrumento ng sulat na nagtataglay ng likas na
katangiang prosodic o suprasegmental. Ito’y inilalarawan bilang suprasegmental
dahil sa haba o diin nito at ang kanyang hinto o antala.
20XX presentation title 10
Ponemang Suprasegmenta ng
Diin.
PAso – paSO
tuBO – TUbo
BUhay – buHAY
HApon – haPON
taSA – TAsa
Ponemang Suprasegmenta ng Antala
Hindi siya si Peter.
Ang tao ay hindi si Peter.
Hindi, siya si Peter.
Tinatama ng tagasalita na ito si Peter.
Hindi siya, si Peter.
Si peter ang tinutukoy, hindi ang isang tao
11. Tatlong salik sa Pananalita
20XX presentation title 11
1. Enerhiya (Energy) – nilikhang presyon ng papalabas na
hiningang galing sa baga.
2. Artikulador ( Articulator) – nagpapakatal sa mga
babagtinga ng pantinig.
3. Resenador (Resonator) – nagmomodipika ng tunog. Ang
bibig at guwang ng ilong ang itinuturing na resonador
.
13. 20XX presentation title 13
- Ito ay tumutukoy sa pinagsamang tunog ng isang patinig
(a,e,i,o,u) at isang malapatinig (w,y) sa loob ng isang
pantig. Ngunit kapag ang /y/ o /w/ ay napapagitan sa
dalawang patinig, ito ay napapasama na sa sumusunod
na patinig, kaya’t hindi na maituturing na diptonggo. Ang
“iw”, halimbawa, sa “aliw” ay diptonggo. Ngunit sa
“aliwan” ay hindi na ito maituturing na isang diptonggo
sapagkat ang “w” ay napagitan na sa dalawang patinig.
DIPTONGO
14. Ang diptongo ay alin mang patinig na sinusundan
ng malapatinig na w at y.
Halimbawa:
aw, iw, ay, ey, iy, oy, at uy
Halimbawang salita:
bahaw, bahay, okoy, baliw
20XX presentation title 14
15. Ang morpolohiya ay pag aaral ng mga morpena ng isang
wika at ng pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng
salita.
Halimbawa:
Naghihintay nang PAGKATAGAL-TAGAL SI Pedro sa
kanyang mga kaklase.
Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na
nagtataglay ng kahulugan. Ito ay maaaring salitang ugat o
panlapi.
16. 20XX presentation title 16
1. Asimilasyon – pagbabagong nagaganap sa huling
posisyon dahil sa impluwensiya ng kasunod na ponema.
Kung ang ponemang ‘pang’ ay ikinakabit sa salitang-ugat
na nagsisimula sa b,p ang n, ay nagiging m.
Halimbawa:
pang + balabal = pambalabal
pang + panitikan = pampanitikan
pang + kuha = panguha
pang + tabas = pantabas
Uri ng Pagbabagong Morpoponemiko
17. 2. Metamis – ang salitang ugat na nagsisimula sa L, O, Y pag
nilagyan ng panliping (n) ay nagkakapalit ng posisyon.
Halimbawa :
in + layo = nilayo
in + yakap + niyakap
20XX presentation title 17
18. 3. Pagpapalit ng ponema – kapag ang ponema ay nasa
unagahan ng salitang (d) ito ay karaniwang nagpapalitan ng
ponemang (r) kapag ang huling ponema ng unlapi ay patinig.
Halimbawa:
ma + damot = maramot
ma + dungis = marungis
20XX presentation title 18
19. 4. Paglipat-diin – ang mga salita ay nagbabago ng diin
kapag nilalapian.
Halimbawa:
basa + hin = basahin
laro + an = laruan
20. 5. Pagkakaltas ng ponema – nagaganap
kung ang huling ponemang patinig ng salitang
salitang-ugat ay Nawala kapag nilalagyan ng
hulapi.
Halimbawa:
takip + an = takipan _ takpan
sara + han = sarahan _ sarhan
