เนื้อหา บทที่ 6

1. บทที่ 6
ปญหาอุปสรรคในการปกครองในระบอบประชาธิปไตยของไทย
การเมืองไทยถึงระยะหัวเลี้ยวหัวตอที่สําคัญยิ่งเพราะสภาพทางสังคม และเศรษฐกิจเปลี่ยนไปมากแตดู
เหมือนวาการพัฒนาระบบการเมืองแบบประชาธิปไตย ยังคงมีอุปสรรคตาง ๆ โดยเฉพาะปญหาเรื่องโครงสราง
การวิเคราะหปญหาการเมือง จําเปนตองมีกรอบในการมองภาพทั้งในแงภาพรวมคือ มหภาค ( Macro-level )
และจุดเฉพาะคือ สถานการณการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ การเปลี่ยนแปลงทางสังคมและวัฒนธรรม
โครงสรางในมิติมหภาค
โครงสรางสวนบน
(Super struc ture)
ประกอบดวย รัฐธรรมนูญ พรรคการเมือง
การเลือกตั้ง รัฐสภา และรัฐบาล (และขาราชการ)
โครงสรางสวนกลาง
(intermediate structure)
ประกอบดวย พรรคการเมือง และกลุมผลักดัน
หรือกลุมผลประโยชนสื่อมวลชน
โครงสรางพื้นฐาน
(infrastructure)
ประกอบดวย การปกครองทองถิ่น
กรอบมหภาคที่จะใชวิเคราะหการเมืองไทยนั้นมองไดจากการแบงโครงสรางการเมืองออกเปน 3 ระดับ
คือ โครงสรางสวนบนซึ่งแบงเปนโครงสรางการเมืองการบริหาร หรือกลไกการเมืองและกลไกรัฐ อันประกอบดวย
รัฐธรรมนูญ พรรคการเมือง การเลือกตั้ง รัฐสภา รัฐบาล (และระบบราชการ) ซึ่งกลไกการเมืองและกลไกรัฐ
ดังกลาว ทําหนาที่บริหารราชการแผนดินเพื่อคนสวนใหญ ซึ่งเปนเจาของประเทศในฐานะตัวแทนคนสวนใหญของ
ประเทศนั้น โครงสรางสวนกลางทําหนาที่เปนตังเชื่อมระหวางโครงสรางสวนบนและโครงสรางพื้นฐาน ประกอบ
ไปดวย พรรคการเมือง กลุมผลักดัน กลุมผลประโยชน และสื่อมวลชน และโครงสรางพื้นฐาน ประกอบดวยการ
ปกครองสวนทองถิ่น
ปญหาการเมืองเปนปญหาหรือความขัดแยงที่มีผลกระทบตอสาธารณะ หรือปญหาของระบบการเมืองที่
เปนอุปสรรคตอการจัดสรรแบงบันทรัพยากรและสิ่งที่มีคาทางสังคม เพื่อความคงอยูและสวัสดิภาพของสังคมโดย
สวนรวม ภารกิจของนักการเมืองในการแกไขปญหาการเมืองก็คือ การชี้ใหเห็นวาอะไรคือกิจกรรมสาธารณะหรือ
ผลประโยชนของสาธารณะอยางแทจริง และการกระตุนโนมนาวชักชวนใหประชาชนไดมีสวนรวมในกิจกรรม

2. 89
หรือผลประโยชนดังกลาวภายใตกรอบแหงศีลธรรม ซึ่งทําใหนักการเมืองมีคุณคามากยิ่งขึ้น และนี่เองคือที่มาของ
นโยบายและการดําเนินงานขององคกรฝายบริหารและฝายนิติบัญญัติในอันที่จะแกไขความขัดแยงสาธารณะ
การที่จะเขาใจวาปญหาทางการเมืองมีลักษณะอยางไร ขอสังเกตเบื้องตนคือ การทําความเขาใจถึงความ
แตกตางพื้นฐานระหวางความขัดแยงทางสังคมกับความขัดแยงสาธารณะ กลาวโดยสรุปในสถานการณปจจุบันนี้มี
ความขัดแยงทางสังคมเปนจํานวนมากที่เกิดขึ้นซึ่งอาจเปนเรื่องระหวางปจเจกชนซึ่งเปนสมาชิกสวนหนึ่งของสังคม
หรือระหวางกลุมตางๆ ในสังคม หากวาความขัดแยงดังกลาวนี้มีขอบเขตจํากัดทั้งในดานบุคคลที่มีสวน รวมในการ
ขัดแยงหรือเปนการปฏิบัติหนาที่จําเปนของเจาหนาที่ราชการในอันที่จะแกปญหาความขัดแยงทางสังคมได
ขยายตัวกวางขวางออกไปสูสมาชิกสังคมที่มีจํานวนมากขึ้นจนกลายเปนเรื่องสาธารณะ และเกี่ยวของกับภารกิจ
ของนักการเมืองภายใตกระบวบการทางการเมืองความขัดแยงก็จะกลายเปนปญหาทางการเมืองที่จะตองได
รับการแกไข
ตนเหตุของความขัดแยงทางสังคมที่เกิดขึ้นในประเทศตางๆ ที่มี 2 ทางคือ
1. ความแตกแตกทางวัฒนธรรม โดยเฉพาะกลุมเชื้อชาติ นําไปสูความขัดแยง หรือปญหาสังคมได
ตลอดเวลา ตัวอยางเชน สหรัฐอเมริกา ประกอบดวนตนผิวขาวเปนคนสวนใหญของประเทศ และคนผิวดํา เปนชน
สวนนอย ซึ่งมีอยูประมาณรอยละ 10 ของประชากรทั้งหมด นอกนั้นเปนพวกเม็กซิกัน จีน ญี่ปุน อินเดียนแดง
ฯลฯ คนผิวขาวซึ่งเปนคนสวนใหญของประเทศ ยอมมีวัฒนธรรมที่แตกตางกับคนเชื้อชาติอื่น ประเทศที่
ประกอบดวยประชาชนหลายเชื้อชาติ ยอมมีความแตกตางทางดานประเพณี วัฒนธรรม วิถีการดําเนินชีวิตแมแต
ประเทศไทยก็มีความแตกตาง ความขัดแยงที่เกิดขึ้นจึงเกิดจากความแตกตางดานวัฒนธรรมเปนสําคัญ
2. ความแตกตางทางดานเศรษฐกิจ ในสังคมก็เปนปญหาสังคมที่สําคัญประการหนึ่งเหมือนอยางที่
อดัม สมิท (Adam Smith) ไดกลาวไวเมื่อ 200 ปมาแลววา ทุกๆสังคมมีความแตกตางของดานแรงงานในการ
ผลิตสินคาและการบริการที่จําเปนของประชาชน แมแตในสังคมพื้นฐานก็ยังมีความแตกตางทางดานเศรษฐกิจ
และความแตกตางทางดานเศรษฐกิจนี้ก็นําไปสูความแตกตางทางสังคม
ความแตกตางของสภาพการณและทัศนคติในสังคมยุคปจจุบัน ทําใหเกิดความขัดแยงสังคมและเมื่อความ
ขัดแยงทางสังคม กลายมาเปนเรื่องสาธารณะที่ผลกระทบตอประชาชนจํานวนมากก็หมายความวาความขัดแยงนั้น
ไดเขามาอยูในขอบเขตการเมืองแลว
สําหรับพฤติกรรมทางการเมืองของประชาชนและกลุมบุคคลภายใตสถาบันทางการเมืองในกระบวนการ
ทางการเมืองของไทยมีประเด็นตางๆ มากมาย ภายในขอบเขตทางการเมืองที่ตองการการพัฒนาไปสูระบอบ
ประชาธิปไตยเต็มรูปแบบ ดังนั้นการศึกษาประเด็นปญหาของการเมืองไทยที่มีรูปแบบการปกครองแบบ
ประชาธิปไตยที่เปนรูปแบบของตนเอง ที่ตองเผชิญกับการเปลี่ยนแปลงทางการปกครองระหวางทหารกับพลเรือน
มาเปนระยะยาวนาน จึงจําเปนตองหยิบยกปญหาที่เกิดขึ้นจากหนาที่ของระบบและปญหาสําคัญอื่นๆ ที่ปรากฏใน
สังคม มาพิจารณาเปนประเด็น ดังนี้
1. ปญหาอุดมการณทางการเมือง
อุดมการณทางการเมือง เปนระบบความเชื่อหรือระบบความคิดที่อธิบายถึงบทบาทของคนในสังคม
อธิบายความสําคัญของคนในสังคม คนกับรัฐ และอธิบายสภาพความเปนไปทางสังคมวาเหตุใดจึงเปนเชนนี้ และ
หนาพึงปรารถนาหรือไม ในความเห็น ความเชื้อของอุดมการณทางการเมืองนั้นมีวาอยางไร ควรมีการปรับปรุง
เปลี่ยนแปลงหรือไม ถาเปลี่ยนแปลงจะมีวิธีการอยางไร และมีการวาดภาพพจนของคนในสังคมในอนาคตภายหลัง
การนําอุดมการณนั้นๆ มาใชวาจะเปนไปในทิศทางใด ดังนั้นอุดมการณจึงมีขอเรียกรองที่จะใหคนยอมรับ เชื่อมั่น
ศรัทธา เพื่อใหเกิดการรวมมือกันในกลุมชนที่จะกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลงดังที่มุงไว

3. 90
เราไมอาจแยกระบบการเมืองออกจากระบบสังคมไดฉันใด เราไมอาจแยกอุดมการณทางการเมืองออก
จากความเชื่อดังเดิม ประเพณีนิยมที่ไดมีการถือปฏิบัติกันมาเปนเวลาชานาน หรือความเชื่อทางศาสนาไดฉันนั้น
แมวาอุดมการณทางการเมืองจะมีเปาหมายโดยเฉพาะคือ เปาหมายทางการเมือง แตกอุดมการณทางการเมืองจะ
ไดรับการยอมรับและมีอิทธิพลมากนอยเพียงใด ในสังคมหนึ่งๆ นั้นยอมขึ้นอยูกับพื้นฐานทางสังคมดังกลาวมาแลว
ดวย
ในสังคมที่มีวิวัฒนาการอัดยืนยาว มีวัฒนธรรมซึ่งมีเอกภาพ มีประชาชนที่ไมมีความแตกตางทางดานเชื้อ
ชาติหรือภาษามากนัก มาศาสนาและระบบความเชื่อหลัก ซึ่งครอบคลุมชีวิตของคนในสังคมสวนใหญมาเปนเวลา
ชานาน และมีความตอเนื่องโดยไมถูกลมรางไป หรือถูกกระทบกระเทือนจากอํานาจภายนอก ( การตกเปนอาณา
นิคม) หรือจากการเปลี่ยนแปลงทางสังคมอยางรวดเร็วและกะทันหัน สังคมประเภทนี้จะไดรับอิทธิพลจาก
วัฒนธรรมดังเดิม และระบบความเชื่อจากศาสนา จนเราเกือบแยกไมออกวาอุดมการณทางการเมืองกับอุดมการณ
ทางสังคม (ศาสนา ระบบความเชื่อทั่วๆ ไป) มีลักษณะแตกตางกันตรงไหน ความเชื่อทางศาสนาจะเขาไปแทรก
ซอนความคิดของคนที่มีตอโลกและชีวิติ และคนในสังคมอาจอธิบายสภาพการณทางเศรษฐกิจและการเมืองโดย
ความคิด ความเชื่อทางศาสนา เปนเครื่องอธิบายแทนที่จะใชความคิดทางการเมือง
สังคมไทยเปนสังคมที่มีลักษณะขางตน ซึ่งมีศาสนาเปนระบบความคิด ความเชื่อ ที่สอนคนในสังคม
เกี่ยวกับชีวิตและการดําเนินชีวิต ตลอดจนกําหนดคุณคาทางสังคมตางๆ ดังนั้นศาสนาจึงเปนที่มาของอุดมการณ
ทางการเมืองของไทย โดยเฉพาะอยางยิ่งในสมัยกอนที่อารยธรรมและความคิดทางสังคมการเมืองของโลกตะวันตก
จะเขามาเผยแพรในเมืองไทย
ที่มาของอุดมการณทางการเมือง
1. แนวความคิดทางศาสนา
2. แนวความคิดทางการเมือง
3. การเปลี่ยนแปลงทางสังคม
การวิเคราะหลักษณะความขัดแยงดานอุดมการณทางการเมืองของไทย จะตองเริ่มจากการพิจารณา
ลักษณะเดนของสังคมไทย ในฐานะที่เปนสภาพแวดลอมของระบบการเมือง ลักษณะพิเศษของสังคมไทยไดแก
1. สังคมไทยเปนสังคมที่มีวิวัฒนาการมาเปนเวลานาน สถาบันหลัก เชน ศาสนา วัฒนธรรม ประเพณีมี
ความตอเนื่อง
2. สังคมไทยเปนสังคมที่มีเอกภาพ แมจะมีความแตกตางทางดานภาษาและเชื้อชาติ
3. สังคมไทยเปนสังคมเกษตรกรรม
4. สังคมไทยมีการแบงชั้นทางสังคมที่ไมเครงครัด
5. พัฒนาการทางสังคมไทยเปนไปในลักษณะวิวัฒนาการมากกวาการเปลี่ยนแปลงที่รวดเร็ว รุนแรง และ
กะทันหัน
6. ระบบเศรษฐกิจไทยยังไมเปลี่ยนแปลงดานคุณภาพ มีแตการเปลี่ยนแปลงดานปริมาณและวิธีการผลิต
บางประการ
7. สังคมไทยมีความเชื่อทางศาสนา โชคลาง ไสยศาสตร สิ่งที่อยูนอกเหนือการควบคุมของมนุษย
8. สังคมไทยขาดอุดมการณทางการเมืองที่มีเปาหมาย แกรงกลัวอํานาจ
9. สังคมไทยมีสถาบันพระมหากษัตริยที่มีความสามารถในการปรับตัวสูง
จากลักษณะของสภาพแวดลอมของโลกการเมืองไทย ตลอดจนแนวความคิดไดกลายมาเปนปญหาตอการ
เมืองไทย ดังนี้

4. 91
1.1ปญหาของความขัดแยงระหวางสภาพแวดลอมของ
ระบบการเมืองไทยกับอุดมการณทางการเมือง
ภายใตลักษณะและสภาพแวดลอมของสังคมไทย ระบบการเมืองไทยภายหลังการเปลี่ยนแปลงการ
ปกครอง พ.ศ.2475 ไดยึดเอาอุดมการณประชาธิปไตย เปนแนวทางในการกําหนดกติการูปแบบการเมือง ดังนั้น
อุดมการณและระบบการเมืองแบบประชาธิปไตยจึงถือเปนของใหม ในขณะที่พลังตกคางของความคิด ความเชื่อ
ตลอดจนพฤติกรรมแบบดังเดิมดังคงมีความสําคัญอยูและเปนเหตุสําคัญอยางหนึ่งที่ทําใหอุดมการณประชาธิปไตย
ไมสามารถฝงรากในสังคมไทยได
1.2ปญหาความขัดแยงระหวางอุดมการณประชาธิปไตยกับอุดมการณคอมมิวนิสต
อุดมการณประชาธิปไตยและอุดมการณคอมมิวนิสตไดเผยแพรเขามาสูตั้งแตกอนการเปลี่ยนแปลง
พ.ศ. 2475 ความขัดแยงระหวางอุดมการณทั้งสองไดปรากฏชัดเจนมาขึ้นภายหลังเหตุการณ 14 ตุลาคม 2516 ได
มีนิสิต นักศึกษา ปญญาชน กรรมกร และชาวนาที่เริ่มสูญเสียศรัทธาและหมดหวังตอระบบการปกครองแบบ
ประชาธิปไตย เริ่มหันไปสูอุดมการณคอมมิวนิสตในฐานะที่เปนทางเลือกใหม เหตุที่เปนเชนนี้ก็เพราะปจจัยหลาย
ประการ คือ
1. ระบบการปกครอง มีลักษณะผูขาดอยูกับคนกลุมนอยที่มีอํานาจทั้งการเมือง และเศรษฐกิจ
2. ระบบการเมืองขาดวัฒนธรรม รัฐบาลที่คุมอํานาจปฏิเสธการใหสิทธิเสริภาพทางการเมืองที่สมบรูณ
3. ระบบการเมืองแบบรวมอํานาจไวที่ศูนยกลางภายใตคณะผูนําที่ตักตวงผลประโยชน
4. ระบบเศรษฐกิจแบบนายทุนเสรีนิยม มือใครยาวสาวไดสาวเอา เพื่อประโยชนคนกลุมนอย
5. การขยายตัวของเมืองหลวง และเมืองใหญในอัตราที่รวดเร็ว ทําใหเกิดการไหลบาของแรงงานจาก
ชนบทเขาเมือง
6. การเสื่อมโทรมของสถาบันทางศาสนา
7. ระบบความเชื่อดั่งเดิม คานิยมของสังคมไทยถูกทาทายดวยความคิดที่เปนวิทยาศาสตรมีเหตุผล
8. การขยายอิทธิพลของอเมริกาและสงครามอินโดจีน จนประเทศไทยเขาไปเกี่ยวของสัมพันธจนมี
ฐานทัพอเมริกันในประเทศไทย
สภาพการเหลานี้ มีผลทําใหประชาธิปไตยตองเผชิญกับการทาทายจากอุดมการณคอมมิวนิสตอยางทั่ว
ดาน จุดออนที่สําคัญที่สุดของอุดมการณประชาธิปไตย ไดแก รูปธรรมของอุดมการณ คือ ระบบการเมืองนั้นมิไดมี
ลักษณะเปนประชาธิปไตยอยางแทจริง ดังนั้น อุดมการณคอมมิวนิสตจึงทาทายอุดมการณประชาธิปไตย ทั้งใน
ดานสังคม เศรษฐกิจ และการเมือง
1.3 ปญหาความขัดแยงทางความคิดระหวางทหารกับพลเรือน
ความขัดแยงทางความคิดระหวางทหารกับพลเรือน ในที่นี้หมายถึงความขัดแยงทางความคิดเกี่ยวกับ
การเมืองและสถาบัน ตลอดจนกระบวบการทางการเมืองแบบประชาธิปไตย การขัดแยงทางความคิดนี้ เริ่มแตที่ได
มีการเปลี่ยนแปลงทางกรเมือง พ.ศ. 2575 เปนตนมาก การเขาแทรกแซงทางการเมืองโดยการปฏิวัติรัฐประหาร
โดยคณะทหาร การที่ประเทศไทยมีรัฐธรรมนูญถึง 16 ฉบับ มีการปฏิวัติรัฐประหารที่สําเร็จ 9 ครั้ง และที่ไมสําเร็จ
7 ครั้ง เปนการสะทอนใหเห็นถึงความขัดแยงทางความคิดที่มีอยูในหมูทหารที่เปนผูคุมกําลังอาวุธที่สามารถ
นํามาใชในการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองกับนักการเมืองและกลุมพลังทางการเมืองนอกวงหารทหาร ซึ่งในที่นี้เรียก
รวมกันไปวา พลเรือน โดยจะจํากัดอยูเฉพาะฝายพลเรือนที่ยึดถืออุดมการณทางการเมืองแบบประชาธิปไตยที่ให
ความ

5. 92
สําคัญดานอํานาจแกพรรคการเมือง และสภาผูแทนราษฎรเปนสําคัญ
ความขัดแยงระหวางทหารกับพลเรือนเกี่ยวกับการเมือง สถาบัน และกระบวนการทางการเมืองแบบ
ประชาธิปไตยนั้น มีเหตุมาจากปจจัยหลายประการที่สําคัญ ไดแก ลักษณะของอาชีพทหาร องคกรทหาร
การกลอมเกลาทางสังคมใหมีการยึดถือคุณคาที่อาจขัดแยงกับคุณคาทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตย
โดยเฉพาะอยางยิ่ง สภาพการเปลี่ยนแปลงทางสังคมเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นอยางรวดเร็ว การที่ระบอบประชาธิปไตยยัง
อยูในขั้นเริ่มตน และขาดเสถียรภาพ เปนตน
ทหารมีระบบคานิยมเกี่ยวกับ “ คุณธรรมทางทหาร” ที่ไดรับการถายทอดปลูกฝงใหยึดถือรวมกันเปน
อุดมคติของวิชาชีพ คุณธรรมเหลานี้ ไดแก การรักชาติ การหวงแหนมาตุภูมิ ความกลาหาญ การรักเกียรติศักดิ์
ความมีระเบียบวินัย ความสามัคคี การมีประสิทธิภาพในการทํางาน การเคารพเชื่อฟงคําสั่งผูบังคับบัญชา และการ
เสียสละความสุขสวนตัวเพื่อสวนรวม เปนตน
โดยที่คณะทหารมีหนาที่ในการปองกันประเทศ คณะทหารจึงมีเปนหมายที่ตองการสรางเสถียรภาพ และ
ความมั่นคงในสังคมใหมีมากที่สุดเทาที่จะทําได ในสังคมที่มีระบบการเมืองยังไมเขมแข็งสถาบันหลักๆ ทาง
การเมือง เชน พรรคการเมืองยังขาดความเขมแข็ง และตองตกอยูในสภาพการเปลี่ยนแปลงทางสังคมและ
เศรษฐกิจอยางรวดเร็ว ซึ่งในหลายกรณี พลังของการเปลี่ยนแปลงนี้อยูนอกเหนือการควบคุม ( เชน การ
เปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจที่เกิดขึ้นในระบบเศรษฐกิจโลก เปนตน ) ความสามรถในสถาบันการเมืองในการแกไข
ปญหาที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงดังกลาว จึงไมสูงนักเปนเหตุใหเกิดการขาดเสถียรภาพทางการเมือง ดังนั้น
สถาบันและกระบวบการทางการเมืองแบบประชาธิปไตย จึงถูกมองวา กอใหเกิดความไมมั่นคงและความวุนวาย
การเมืองที่เนนความสําคัญของกลุมพลังและเปดโอกาสใหกลุมพลังสามารถเคลื่อนไหวได จึงเปนกิจกรรมที่ทหาร
โดยทั่วไปไมนิยมที่จะใหความสนับสนุน ดังจะเห็นไดวาผูนําทหารที่เขาไปดํารงตําแหนงทางการเมืองมักจะปฏิเสธ
วาตนมิใชนักการเมืองและแมวาผูนําทหารในระยะหลังๆ จะกลาวสนับสนุนระบอบประชาธิปไตยมาขึ้น แตก็ยังมี
เงื่อนไขที่ตองการใหประชาธิปไตยนั้นมีลักษณะที่มีความเปนระเบียบเรียบรอย มีความขัดแยงระหวากลุมตางๆ
นอยและไมนิยมใหกลุมพลังมีการเคลื่อนไหวทางการเมืองมากนัก
อยางไรก็ดี ความคิดทางการเมืองของทหารกับพลเรือนนับตั้งแต พ.ศ. 2523 เปนตนมาไดเปลี่ยนแปลงใน
ลักษณะที่ทั้งสองฝายมีความเห็นพองตองกันมากขึ้นในความจําเปนที่จะตองรักษา ระบบกึ่งประชาธิปไตยนี้ไว
2. ปญหาการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน
การมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน เปนสวนสําคัญของกระบวนการทางการเมืองในระบบการเมือง
สมัยใหม และไมควรจํากัดอยูแตการมีสวนรวมที่เปนการสมัครใจและถูกกฎหมาย อยางที่ ไมรอน ไวเนอร (
Myron Weiner ) ไดใหคํานิยามไว แตการมีสวนรวมทางการเมืองควรมีความหมายกวางกวาการมีสวนรวม
ทางการเมืองนั้น ควรหมายถึงกิจกรรมของประชาชนที่มีจุดประสงคจะมีอิทธิพลเหนือการตัดสินใจของรัฐบาล ใน
ความหมายนี้ การมีสวนรวมทางการเมืองจะทั่งที่ถูกตองตามกฎหมาย และสวนที่ผิกฎหมาย มีทั้งวิธีการที่สันติ
และวิธีการใชกําลังรุนแรง เปนทั้งแบบสมัครใจหรือแบบถูกระดมจากผูนําหรือบุคคลหนึ่งบุคคลใด แตการมีสวน
รวมทางการเมืองนั้นมีขอบเขตเฉพาะกรมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน หรือกลุมประชาชนเทานั้น ไม
รวมถึงบทบาททางการเมืองของผูนําหรือของนักการเมือง ซึ่งถือวาเปนบทบาทของผูที่มี “ อาชีพทางการเมือง”
การมีสวนรวมทางการเมืองในความหมายนี้ ที่เห็นไดชัดก็คือ การไปลงคะแนนเสียงเลือกตั้งของประชาชน
การเขารวมในการรณรงคหาเสียงเลือกตั้ง การชุมนุมประทวง หรือการนัดหยุดงานเพื่อผลทางการเมือง สวนการมี
สวนรวมทางการเมืองที่ผิดกฎหมายหรือการใชกําลังรุนแรงนั้นไดแก การกอการจลาจล การกอการราย เปนตน
สาเหตุของปญหาการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน

6. 93
2.1 สาเหตุจากวัฒนธรรมทางการเมืองและการศึกษา
วัฒนธรรมทางการเมืองของคนไทย เปนปจจัยที่ทําใหการมีสวนรวมทางการเมืองของคนไทยอยูใน
ระดับต่ํา เนื่องจากประชาชนโดยทั่วไปมีความเชื่อวา การเมืองหรือการบริหารประเทศเปนเรื่องของกลุมนอยบาง
กลุมเทานั้น ทั้งยังมองออกไปอีกวา การเมืองเปนเรื่องของผลประโยชน เปนเรื่องสกปรก มีการยอมรับในอํานาจ
นิยม ยอมรับในเรื่องของบทบาทและอํานาจของขาราชการ วัฒนธรรมทางการเมืองสามารถปลูกฝงไดโดยผา
การศึกษาอบรมแมวาการศึกษาจะชวยทําใหคนมีสํานึกทางการเมืองมีความมั่นใจในความสามารถทางการเมือง
ของคนมากขึ้นก็ตาม แตการศึกษายังมีวิธีการเสริมสรางหรือถายทอดวัฒนธรรมจากคนรุนหนึ่งมาสูอีกรุนหนึ่ง
การศึกษาของคนไทยนั้นตั้งแตประถม มัธยมและมหาวิทยาลัยมีแนวโนมปลูกฝงเรื่องของอํานาจนิยมมากกวา
ประชาธิปไตย
2.2 สาเหตุมาจากบทบาทพรรคการเมือง
ปญหาที่สําคัญประการหนึ่ง คือ การขาดซึ่งองคการหรือสถาบันทางการเมืองที่คอยกระตุนใหประชาชนมี
ความตื่นตัวทางการเมืองและจัดการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชนใหเปนกลุม เปนกอน มีน้ําหนักและมี
ระเบียบ สถาบันทางการเมืองที่สําคัญ คือ พรรคการเมือง ปจจุบันนี้พรรคการเมืองยังเปนองคการที่ออนแอและ
ขาดการเปนสถาบัน (Institutationization)
ถาพิจารณาจากลักษณะของระบบพรรคที่ขาดความเปนสถาบันแลว ปญหาที่สําคัญที่สุดของพรรคการ
เมืองไทย คือ การขาดองคกรที่ซับซอนพอที่จะเผชิญกับความรับผิดชอบที่เพิ่ม ขึ้นมาอยางรวดเร็วได พรรคการ
เมืองไทยจะตั้งขึ้นเพื่อการรวมตัวของบรรดาสมาชิกสภาผูแทนราษฎร เพื่อสนับสนุนผูนําทางการเมืองคนใดคนหนึ่ง
การสนับสนุนผูนําทางการเมืองนั้นๆ มักเปนเพราะมีความรูจักชอบพอกันเปนการสวนตัว หรือไมก็เปนเรื่องหวัง
ผลประโยชนทาการเมืองเปนสําคัญ เชน ไดรับการแตงตั้งเปนรัฐมนตรี เปนเลขานุการรัฐมนตรี หรือตําแหนงทาง
การเมืองอื่นๆ และถาสมาชิกพรรคสําคัญๆ ไมไดรับการจัดสรรอยางทั่วถึง บรรดาสมาชิกที่ไมไดรับประโยชนอาจ
แยกตัวออกไป ตั้งพรรคใหมเพื่อสนับสนุนคนอื่น นอกจากนี้ถาผูนําพรรคหมดอํานาจทางการเมือง พรรคมักถูกยุบ
หรือแตกสลายไปดวย
ในชวงระหวางป พ.ศ. 2518 และ 2519 หรือแมในชวงป พ.ศ. 2538-2540 ซึ่งเปนชางที่พรรคการเมืองมี
บทบาทสูงนั้น เพราะไมสามารถพัฒนาองคกรของตนใหมีความสลับซับซอนพอที่จะเผชิญกับความรับผิดชอบที่
เพิ่มขึ้นอยางมากเชนกัน ผูนําพรรคประชาธิปตย ชาติไทย ความหวังใหม ชาติพัฒนา และแมแตไทยรักไทย ใน
ปจจุบันตางยอมรับวา ทุกพรรคมีสาขานอยมาก ทั้งที่สาขาพรรคมีความสําคัญอยางมากในการเชื่อมโยงกับ
ประชาชนในเขตเลือกตั้ง และยังหาสมาชิกเขามาเพื่อสรางฐานสนับสนุนทุกไดโดยตรง
นอกจากนี้การบริหารงานภายในพรรคการเมืองยังขาดหนวยงานที่ทํางานที่มีประสิทธิภาพ การแตกแยก
กันภายในพรรคทําใหพรรคการเมืองขาดความเปนสถาบัน อีกทั้งยังไมสามารถสรางฐานมวลชนไดอยางมี
ประสิทธิภาพ พรรคยังตองใชความสัมพันธสวนตังของบรรดา ส.ส. เพื่อสรางความสัมพันธกับมวลชน ประชาชน
เองยังคงเลือกผูสมัครโดยคํานึงถึงคุณลักษณะสวนตัวของผูสมัครมากวาชื่อเสียงของพรรค ดังนั้น ยังตองใชเวลาอีก
นานกวาที่พรรคจะสามารถพัฒนาฐานสนับสนุนจากมวลชนไดอยางแนนแฟน ซึ่งลักษณะของพรรคการเมืองเชนนี้
ยังไมมีความขัดแยงพอเพียงที่จะกระตุนหรือสงเสริมการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชนใหขยายตัว
กวางขวาง และมีความหมายทางการเมืองอยางแทจริง
2.3 สาเหตุจากสภาพแวดลอมทางการเมือง

7. 94
สภาพแวดลอมทางการเมือง เปนปจจัยสําคัญประการหนึ่งที่ไมไดรับการสนับสนุนการมีสวนรวมทาง
การเมืองของประชาชนใหกวางขวาง สภาพทางการเมืองเชนนี้ คือ สภาพที่มีการตอสูกันระหวางผูนํากลุมที่มี
ความเห็นทางการเมืองแตกตางกัน ผูนําพลเรือนซึ่งตองการขยายการมีสวนรวมทางการเมืองของประชาชน เพราะ
นั่นคือ ฐานอํานาจทางการเมืองของตน กับผูนําทหารซึ่งไมนิยมใหมีการขยายตัวทางการเมืองของประชาชน
เนื่องจากผูนําทางทหารเปนกลุมที่มีอํานาจทางการเมือง และครอบงําทางการเมืองไดมากกวาผูนําพลเรือน
สภาพความขัดแยงเชนนี้ยอมเปนอุปสรรคที่สําคัญประการหนึ่งตอการขยายตัวของการมีสวนรวมทางการ
เมือง ทั้งนี้ เนื่องจากยังมีผูนําบางกลุมมีทัศนคติที่ไมเห็นดวยกับการขยายการมีสวนรวมทางการเมือง และถากลุมนี้
มีอํานาจทางการเมืองมากขึ้น การมีสวนรวมทางการเมืองอาจถูกกดดันใหลดนอยลง หรือแปรเปลี่ยนสภาพการ
จากการมีสวนรวมแบบเสรีหรือสมัครใจมาเปนการมีสวนรวมทางการเมืองแบบระดม ทั้งนี้เนื่องจากในปจจุบันทาง
ฝายบริหารไดจัดตั้งองคกรมวลชนตางๆ ขั้นทั้งในเขตชนบทและในเมือง ตลอดจนนพยายามออกมาชวยเหลือและ
พัฒนางานและบุคคลในสังคมมมากขึ้น เชน ไทยอาสาปองกันชาติ กองทุนเพื่อความมั่นคงของชาติ และฟนฟู
สภาพนักโทษและผูที่เสพยาเสพติด ฯลฯ ดังนั้นถาผูนําทหารเห็นวา การสนับสนุนของมวลชนมีความจําเปนตอการ
เสริมสรางอํานาจทางการเมืองของตนใหมีความเขมแข็งแลวอาจจําตองระดมพลังมวลชนเหลานี้ใหเขามาสนับสนุน
ตนอันจะทําใหการมีสวนรวมทางการเมืองกลายเปนแบบการระดมไดในที่สุด
3. ปญหาการใชรัฐธรรมนูญในประเทศไทย
การใชรัฐธรรมนูญเปนหลักในการปกครองประเทศจะดําเนินไปอยางราบรื่นและชวยใหเกิดความเรียบรอย
ในการปกครอง รวมทั้งสามารถชวยแกปญหาความขัดแยงทางการเมืองการปกครองไดตามวิถีทางประชาธิปไตย
ถากลุมกดดันหรือกลุมผลประโยชนตางๆ ยอมรันในกติกาและเจตนารมณที่กําหนดไวในรัฐธรรมนูญนั้น ในทาง
กลับกันรัฐธรรมนูญจะไมสามารถชวยแกปญหาความขัดแยงทางการเมืองการปกครองได ถาหากวากลุมกดดันหรือ
กลุมผลประโยชนพยายามแสดงอิทธิพลทางการเมืองของตนนอกกรอบกติกาที่กําหนดไวในรัฐธรรมนูญที่ขัดขวาง
การใช หรือแสดงอํานาจทางการเมืองของตน
ปญหาหลักๆ ที่เกิดขึ้นจากการใชรัฐธรรมนูญ คือ
1.ปญหาเกี่ยวกับเจตนารมณของรัฐธรรมนูญไทย
รัฐธรรมนูญทุกฉบับยอมแสดงถึงเจตนารมณของผูสรางรัฐธรรมนูญวา ตองการใหรัฐธรรมนูญฉบับนั้นเปน
กฎหมายสําคัญสนองประโยชนทางการเมืองของกลุมผูทรงอํานาจหรือของมหาชนรัฐธรรมนูญไทยที่ประกาศใหใช
เปนหลักในการปกครองประเทศทั้ง 18 ฉบับนั้น แสดงถึงเจตนารมณของผูยกรางแตกตางกัน ซึ่งแยกไดเปน 3
ประการคือ
1. เพื่อสนองประโยชนของคณะปฏิวัติรัฐประหารหรือเพื่อคณาธิปไตย
2. เพื่อสนองประโยชนของมหาชนหรือเพื่อประชาธิปไตย
3. เพื่อสนองประโยชนของคณะปฏิวัติรัฐประหารไวชั่วขณะระยะเวลาหนึ่งกอนที่จะมีการถายทอด
อํานาจทางการเมืองใหแกประชาชนอยางเต็มที่ หรือเพื่อประชาธิปไตยครึ่งใบ
ดังนั้น ปญหาจึงอาจเกิดขึ้นจากการเคลื่อนไหวทางการเมืองที่ไมสอดคลองกับเจตนารมณของรัฐธรรมที่ใชบังคับอยู
ในชวงเวลาหนึ่งซึ่งจะยังผลใหเกิดวิกฤติการณทางรัฐธรรมนูญหรือความขัดแยงทางการเมืองติดตามมา
2. ปญหาการขัดกันระหวางหลักการของรัฐธรรมนูญ

8. 95
สภาพความเปนจริงทางการเมืองไทย
หลักรัฐธรรมนูญที่กลุมการเมืองตกลงนํามาใชเปนหลักการในการปกครองในหวงเวลาหนึ่งๆ มักจะเปนผลของการ
เปลี่ยนแปลงทางการเมืองที่เกิดขึ้น โดยการเปลี่ยนแปลงทางการเมืองที่วานี้มักจะเปนผลมาจากการเปลี่ยนแปลง
ทางเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดขึ้นมากอนแลว ซึ่งอาจกลาวไดวาหลักรัฐธรรมนูญที่นํามาใชเปนหลักในการปกครอง
ในหวงเวลาหนึ่งๆ นั้นจะตองสอดคลองกับสภาพความเปนจริงทางการเมืองที่ดํารงอยูในขณะนั้น จึงจะใชไดอยาง
ราบรื่น และดํารงอยูไดอยางมั่นคง
สําหรับประเทศไทยนําเอาหลักรัฐสภา มีอํานาจสูสุดหรือการปกครอง “ระบบรัฐสภา” มาบัญญัติไวใน
รัฐธรรมนูญไทยและปรากฏวาไมสามารถจะดําเนินการปกครองใหเปนไปตามหลักการดังกลาวเปนผลดี ทั้งนี้เพราะ
สาเหตุสําคัญดังตอไปนี้
1. หลักการของระบบรัฐสภาที่บัญญัติไวในรัฐธรรมนูญของไทยทุกๆ ฉบับไมสอดคลองกับสภาพความเปน
จริงทางการเมืองของไทย ผูยกรางรัฐธรรมนูญไทยทุกฉบับตางรูดีวาการเมืองไทยยังไมมีระบบพรรคการเมืองที่จะ
ทําหนาที่เปนกลใหระบบรัฐสภาดําเนินไปไดจึงพยายามสรางกลไกพิเศษขึ้นมา เพื่อชวยใหหลักระบบของรัฐสภา
ดังกลาวดําเนินไปไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล กลไกพิเศษที่วานี้ปรากฏในรูปตางๆ ดังนี้
1. กําหนดใหมีสมาชิกสภาผูแทนประเภทที่ 2 ที่มาจากการแตงตั้งโดยฝายบริหารเพื่อทําหนาที่เปน
พรรค สนับสนุนรัฐบาลอยูในสภาผูแทนราษฎร
2. กําหนดใหมีสมาชิกวุฒิสภา ซึ่งมาจากการเลือกตั้งโดยฝายบริหาร เพื่อทําหนาที่เปนพรรค
สนับสุนน รัฐบาล ในที่ประชุมรวมของสมาชิกรัฐสภา
3. กําหนอใหสมาชิกสภาผูแทนราษฎรตองสังกัดพรรคการเมือง และอยูในวินัยของพรรคการเมือง
ตลอดอายุของสภาผูแทนราษฎรนั้น
2. หลักการของระบบรัฐสภาในรัฐธรรมนูญบางฉบับขัดขวางความทะเยอทะยานทางการเมืองของผูนํา
ฝายทหารของไทย โดยเฉพาะอยางยิ่งหลักการของระบบรัฐสภาที่กําหนดไวในรัฐธรรมนูญ ประชาธิปไตย 3 ฉบับ
คือ พ.ศ. 2489 พ.ศ. 2492 และพ.ศ. 2517 รวมไปถึงฉบับปจจุบัน 2550 ซึ่งมีบทบัญญัติหามขาราชการประจํา
ดํารงตําแหนงรัฐมนตรี ในขณะเดียวกัน ซึ่งเปนหลักการที่สอดคลองกับหลักประชาธิปไตยสากล ทําใหผูนําฝาย
ทหารไมพอใจอยางมากที่ถูกกีดกันไมใหดํารงตําแหนงสูงในวงการบริหารดวยควบคูไปกับตําแหนงทางทหาร ดังนั้น
เมื่อมีโอกาสอํานวยผูนําฝายทหารจําทําการลมลางรัฐธรรมนูญประชาธิปไตย ยังผลใหรัฐธรรมนูญประชาธิปไตยทั้ง
3 ฉบับ ตองลมเลิกไป
3. ปญหาการพิทักษรัฐธรรมนูญไทย
การใชรัฐธรรมนูญเปนหลักในการปกครองของประเทศนั้นจะดําเนินไปดวยความเรียบรอยไดก็ตอเมื่อ
รัฐธรรมนูญไดรับการพิทักษรัฐธรรมนูญไวในตัวรัฐธรรมนูญอยางชัดเจน เชน รัฐธรรมนูญสหรัฐอเมริกา กําหนดให
ประธานาธิบดีมีหนาที่พิทักษรัฐธรรมนูญ สําหรับประเทศไทยกําหนดวิธีการพิทักษรัฐธรรมนูญไว 2 ประการคือ
1. กําหนดใหตุลาการรัฐธรรมนูญ เปนผูชีขาดกฎหมายที่ขัดแยงกับรัฐธรรมนูญใหเปนโมฆะใชบังคับมิได
2. กําหนดใหประชาชนมีหนาที่พิทักษการปกครองตามที่กําหนดไวในรัฐธรรมนูญ การที่รัฐธรรมนูญ
กําหนดใหประชาชนมีหนาที่พิทักษรัฐธรรมนูญนั้นเปนมาตรการที่มีปญหาอยูมาก และตามที่ปรากฏนั้นประชาชน
ไมเคยทําหนาที่พิทักษรัฐธรรมนูญใหพนจากการถูกลมเลิกโดยการปฏิวัติรัฐประหารเลยทั้งนี้เนื่องมาจากสาเหตุ 2
ประการ คือ
1. รัฐธรรมนูญของไทยทุกฉบับมิไดเกิดมาจากความตองการและไมไดเคยรับความเห็นชอบของคน
ไทยสวนใหญเลย

9. 96
2. รัฐธรรมนูญไมไดชวยแกไขปญหาเศรษฐกิจและสังคม อันเปนปญหาเฉพาะหนาของคนไทยสวน
ใหญ
จึงอาจกลาวไดวา ปญหาการพิทักษรัฐธรรมนูญจะหมดไป ถาตัวรัฐธรรมนูญเองเปนพลังทางการเมืองที่
เขมแข็ง อันหมายถึงวา ตัวรัฐธรรมนูญนั้นสามารถใหประโยชนทั้งทางการเมือง เศรษฐกิจและสังคม อยางเปนที่
พอใจแกกลุมพลังประชาชนตางๆ อยางแจงชัด ยอมจะทําใหกลุมพลังประชาชนตางๆ นั้น คอยพิทักษรัฐธรรมนูญ
นั้นไวตลอดเวลา
4. ปญหาการถายทอดอํานาจทางการเมือง
การถายทอดอํานาจทางการเมือง หมายถึง การที่มนุษยหรือประชาชนซึ่งมารวมกันอยูเปนหมูเหลาและ
กลายสภาพมาเปนสังคม ไดมอบหมายใหองคกรทางการเมือง หรือผูปกครองหรือรัฐบาลดําเนินการปกครองและ
รักษาระเบียบความสงบเรียบรอยของสังคมไว สวนลักษณะของการถายทอดอํานาจทางการเมืองนั้นอาจตั้งอยูบน
รากความยินยอมของผูใตการปกครอง หรือเปนการใชกําลังบังคับผูอยูใตการปกครองก็ไดคณะบุคคลหรือองคกร
ทางการเมืองที่ผลัดเปลี่ยนเขามาใชอํานาจทางการเมืองแทนประชาชนนี้อาจจะเปนไปโดยสันติวิธี หรือรุนแรงก็ได
ทั้งนี้ ขึ้นอยูกับระบบการเมืองในขณะนั้น
การเปลี่ยนแปลงการปกครองเมื่อ พ.ศ. 2475 จากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยมาสูระบอบ
ประชาธิปไตย อาจกลาวไดวา สวนหนนึ่งเปนปญหาของการเขาสวนรวมในการปกครองประเทศในฐานะที่
ประชาชนเปนเจาของอํานาจทางการเมือง และปญหาความชอบธรรมในการครองอํานาจทางการเมืองและปญหา
ความชอบธรรมในครองอํานาจทางการเมืองของระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย แมวาคณะราษฎรจะมีเปาหมายที่
ทําใหประเทศเปนประชาธิปไตยแบบตะวันตก เพื่อขยายสิทธิและเสรีภาพของประชาชนมามีสวนรวมในการ
ปกครองประเทศ แตความเปนจริงแลวมีเพียงคณะบุคคลเพียงกลุมนอยที่อยูในระบบราชการเทานั้นที่ผลัดเปลี่ยน
กันเขามาครองอํานาจทางการเมืองโดยเฉพาะขาราชการฝายทหารอํานาจทางการเมืองที่แทจริงหาไดตกสู
ประชาชนไม
ลักษณะการถายทอดอํานาจทางการเมือง เปนการถายทอดอํานาจโดยการเปลี่ยนแลงการปกครองโดย
คณะราษฎรที่มีตอองคพระมหากษัตริยและอํานาจทางการเมืองไดผลัดเปลี่ยนอยูเฉพาะในหมูสมาชิกชั้นนําของ
คณะราษฎร และตอมามีอํานาจทางการเมืองก็ถูกแยงชิงโดยหมูผูนําของระบบราชการโดยเฉพาะขาราชการฝาย
ทหาร ซึ่งมีกําลังอาวุธเปนฐานอํานาจสนับสนุนพิจารณาปฏิกิริยาของประชาชนโดยทั่วไปที่มีตออํานาจของทหาร ดู
ไดจากการแสดงบทบาทของกลุมผลประโยชนและกลุมอิทธิพลตาง ๆ ในการสรางอิทธิพลตอการตัดสินใจใน
นโยบายตางๆ ของรัฐบาล ในระยะแรกเริ่มนับตั้งแตป พ.ศ. 2500 เปนตนมา กลุมผลประโยชนของไทยเกิดขึ้นนอย
มาก และมีพลังออนแอ แตผลมาจากแผนพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคมแหงชาติมาใชตั้งแตสมัยสฤษดิ์ ธนะรัชตเปน
ตนมา ไดสรางความเติบโตแกกลุมผลประโยชนและกลุมอิทธิพลตางๆ เปนจํานวนมาก เชน กลุมพอคา นักธุรกิจ
กลุมนักศึกษา กลุมกรรมกร ฯลฯ ซึ่งกลุมเหลานี้พยายามหาทางเขามามีบทบาททางการเมืองมากขึ้นทั้งในรูปพรรค
การเมืองสมาคม และกลุมจัดตั้ง ซึ่งนํามาสูเหตุการณ 14 ตุลาคม 2519 จนในที่สุดเหตุการณ “พฤษภาทมิฬ”
พ.ศ. 2535 ทําใหบทบาทของขาราชการทางการเมืองโดยเฉพาะทหารเริ่มลดนอยลงตามลําดับ
5. ปญหาการดําเนินงานฝายนิติบัญญัติ
ปญหาหลักของฝายนิติบัญญัติของไทยในปจจุบันอาจแบงได 3 ดานใหญ ๆ คือ ปญหาดานโครงสรางและ
ความเปนสถาบันของฝายนิติบัญญัติ ปญหาดานกระบวนการดําเนินการงานของฝายนิติบัญญัติและปญหาดาน
พฤติกรรมของฝายนิติบัญญัติ ดังจะไดอธิบายโดยลําดับ ดังนี้

10. 97
5.1. ปญหาดานโครงสรางและความเปนสถาบันของฝายนิติบัญญัติ
ปญหาดานนี้เปนผลเนื่องมาจากวิวัฒนาการทางการเมืองของไทย ซึ่งมีการเปลี่ยนแปลงกติกาการเมืองการ
ปกครองอยูเปนระยะ ๆ ดังจะเห็นไดวาประเทศไทยมีรัฐธรรมนูญถึง 18 ฉบับ รัฐธรรมนูญแตละฉบับมีผลใหเกิด
การเปลี่ยนแปลงทางดานสถาบันการเมือง และความสัมพันธระหวางสถาบันทางการเมือง (โดยเฉพาะฝายนิติ
บัญญัติกับฝายบริหาร) อยูเสมอ การเปลี่ยนแปลงดังกลาวมีผลใหโครงสรางของฝายนิติบัญญัติไมสามารถมีรากฐาน
ที่แนนอนและไมอาจพัฒนา โครงสรางนั้นใหอยูในลักษณะที่มีการแบงแยกแจกแจงออกเปนสวนยอยใหมีการ
ปฏิบัติหนาที่ที่เฉพาะเจาะจงลงไปได เพิ่งจะมีรูปแบบที่เปนการแบงแยกอํานาจกับฝายบริหารในรัฐธรรมนูญ พ.ศ.
2550 อันจะเปนการพัฒนาความเปนสถาบันนิติบัญญัติตอไป
โครงสรางทางการเมืองของฝายนิติบัญญัติของฝายที่มีการพัฒนาและมีความสลับซับซอน ตั้งแตการให
ขอมูลขาวสาร การแสดงออกซึ่งผลประโยชน รวบรวมผลประโยชน การหวานลอมชักจูงใหสมาชิกฝายนิติบัญญัติ
ตัดสินใจในนโยบายที่จะเปนประโยชนกับฝายตน ที่เรียกวา “การลอบบี้”(Lobby) ตลอดจนการประเมินผลของ
การปฏิบัติหนาที่ของฝายนิติบัญญัติอีกดวย
แตสําหรับระบอบการเมืองไทยนั้น ฝายนิติบัญญัติเปนโครงสรางทางการเมืองที่มีลักษณะอยูคอนขางโดด
เดี่ยวและความสัมพันธระหวางผูแทนราษฎร ในแงของการเปนโครงสรางของการตัดสินใจทางการเมืองกับ
โครงสรางยอยทางการเมืองอื่นๆ ยังมีไมมากนัก กอนหนาการเลือกตั้ง พ.ศ. 2526 ซึ่งในขณะนั้นรัฐธรรมนูญมิได
บังคับใหผูสมัครเปนสมาชิกสภาผูแทนราษฎรตองสังกัดพรรคการเมืองพรรคการเมืองจึงมีบทบาทนอยมากสําหรับ
การปฏิบัติการทางการเมืองภายในสภา สายสัมพันธระหวางพรรคการเมืองกับสมาชิกสภาผูแทนราษฎรจึงไม
เดนชัดและไมแนนแฟนเหมือนที่เปนปจจุบัน
สําหรับปญหาดานความเปนสถาบันนั้น สวนหนึ่งมาจากปญหาโครงสรางที่ไดกลาวมาแลวที่ควรกลาว
เพิ่มเติมก็คือ การขาดความตอเนื่องของ สถาบันฝายนิติบัญญัติ ทําใหฝายนิติบัญญัติมีโอกาสนอยในการพัฒนาให
เปนสถาบันที่มีประสิทธิภาพและไดรับการยอมรับวา เปนสวนที่ขาดเสียมิไดสําหรับระบอบประชาธิปไตย ความ
เปนสถาบันของโครงสรางทางการเมืองขึ้นอยูกับปจจัยหลายประการไมเฉพาะแตมีการแบงแยกแจกแจงโครงสราง
ที่สลับซับซอน และการมีอิสระในการดําเนินงานเทานั้น แตยังขึ้นอยูกับความสามารถที่จะแสดงใหปรากฏดวยวา
การคงอยูของโครงสรางทางการเมือง เปนสิ่งสําคัญในการชวยแกไขปญหาสําคัญของสังคมการเมือง และมี
ประโยชนตอประชาชนโดยสวนรวมอีกดวยสาเหตุสําคัญ ไดแก การเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนูญ ซึ่งเปนกติกาหลักของ
ระบอบประชาธิปไตยบอยครั้งทําใหสถาบันฝายนิติบัญญัติขาดความตอเนื่อง และขาดความสัมพันธกับสถาบันทาง
การเมืองอื่นๆที่ควรจะเปนฐานสนับสนุนการปฏิบัติงานของฝายนิติบัญญัติ จึงเปนเหตุใหขาดความแข็งแกรง และ
ยังไมมีโอกาสพิสูจนถึงคุณประโยชนของฝายนิติบัญญัติใหปรากฏอยางชัดเจนผลประโยชนสวนตัวโดยอาศัยอํานาจ
ทางการเมือง การขาดความเอาใจใสในการปฏิบัติหนาที่ การขาดความกระตือรือรนในการแสวงหาขอมูลและ
ความรูใหมๆที่เปนประโยชนตอการทํางาน การเสนอรางกฎหมายที่มีลักษณะคับแคบไมคํานึงถึงนโยบายในดาน
กวางปญหาดานพฤติกรรมของฝายนิติบัญญัติ จึงมีลักษณะสองดาน คือ ดานหนึ่งเปนปญหาดานพฤติกรรมของ
ฝายนิติบัญญัติ ซึ่งขึ้นอยูกับการประเมินบทบาทและพฤติกรรมของฝายนิติบัญญัติ โดยกลุมพลังทางการเมือง
อื่นๆตลอดจนประชาชนผูมีสิทธิออกเสียงเลือกตั้งดวย การประเมินดังกลาวมีผลโดยตรงตอความชอบธรรม และ
ความเปนสถาบันของฝายนิติบัญญัติ เพราะถาประเมินไปในทางลบ ฐานะของฝายนิติบัญญัติก็จะออนแอและงาย
ตอการการถูกจํากัดบทบาทสวนอีกลักษณะหนึ่งเปนเรื่องพฤติกรรมสวนบุคคลในแงของการปฏิบัติงานทั้งภายใน
และนอกสภา ตลอดจนกลายเปนผูมีอิทธิพลทางการเมืองในระดับทองถิ่นอีกดวย
ปญหาการดําเนินงานของฝายนิติบัญญัติ เปนปญหาที่สัมพันธกับปญหาการพัฒนาทางการเมืองอยาง
แยกกันไมออกแมวาโลกปจจัยนี้เราไมอาจหวังที่จะใหฝายนิติบัญญัติสามารถมีอํานาจมากที่สุดตามหลัก

11. 98
ประชาธิปไตยดังเดิมไดก็ตามแตการพัฒนาทางการเมืองที่จะเรียกไดวามีความเปนประชาธิปไตยมากขึ้นก็มี
เครื่องบงชี้อยูของฝายนิติบัญญัติในการถวงดุล เหนี่ยวรั้งการใชอํานาจของฝายบริหารมิใหมีการใชอํานาจเกิน
ขอบเขตไปในทางที่อันตรายตอสิทธิและเสรีภาพและชีวิตความเปนอยูของประชาชน
6. ปญหาการดําเนินงานของฝายบริหาร
ในการปกครองประเทศมีการบริหารอยู 2 ระดับ คือ ระดับบนเปนอํานาจเกี่ยวกับการกําหนดนโยบาย
ระดับลางเปนอํานาจดําเนินนโยบาย พลตรีกรมหมื่นนราธิปพงศประพันธ ทรงอธิบายวา
“อํานาจการปกครองในการรักษาการใหเปนไปตามกฎหมายมีอยูสองระดับคือ ระดับสูงสุด ไดแก อํานาจ
ของรัฐบาล ( Government) หรือคณะรัฐมนตรี (Council of Ministers) ซึ่งอํานวยการปฏิบัติ (Direct) โดยวาง
นโยบาย (Policy) ไวให อํานาจสูงสุดเรียกวา อํานาจการบริหาร (Executive power) ซึ่งมีกําหนดไวใน
รัฐธรรมนูญ
แตมีอีกระดับหนึ่งรองลงมา ไดแก อํานาจของกระทรวงทบวงกรม ซึ่งจัดดําเนินการปฏิบัติ (Administer)
ใหเปนไปตามนโยบายนั้นทั้งที่มีกําหนดไวในกฎหมายปกครอง (Administrative iaw)
ฝายบริหารประกอบดวยคณะรัฐมนตรีและรัฐมนตรี รัฐธรรมนูญของไทยฉบับพุทธศักราช 2521 ไดญัตติ
วา คณะรัฐมนตรีประกอบดวยนายกรัฐมนตรีและรัฐมนตรี จํานวนไมเกิน 44 คน มีอํานาจหนาที่ในการบริหาร
ราชการแผนดินภายใตบทบัญญัตินี้ จะเห็นไดวาคณะรัฐมนตรีในฐานะเปนคณะรัฐบาลจะตองมีความรับผิดชอบ
รวมกันตอการปกครองและการบริหารราชการแผนดิน บริหารงานโดยความไววางใจของสภาผูแทนราษฎร และ
รัฐมนตรีทุกคนตองมีงานรับผิดชอบรวมกันตอนโยบายของรัฐบาล
ในสวนของปญหาการดําเนินงานของฝายบริหารของประเทศไทยนั้น แยกพิจารณาไดดังนี้
1. ระยะเวลาของการบริหาร เทาที่ผานมาระยะเวลาในการบริหารของฝายมักไมตอเนื่องมีการเปลี่ยนแปลง
รัฐบาลบอยครั้ง ทําใหการดําเนินงานของฝายบริหารขาดเอกภาพ
2. บุคลิกภาพของผูนํา เปนปจจัยที่สําคัญที่จะสงผลใหการดําเนินงานของฝายบริหารเปนไปในลักษณะ
ทิศทางใด การตัดสินใจ การมีวิสัยทัศน หรือ การแสดงออกซึ่งอํานาจ เปนบทบาทสําคัญที่ทําใหเกิด
ปญหา
3. การประสานงานของระบบราชการและตัวขาราชการ นับเปนปญหามาระยะยาว เนื่องจากฝายบริหาร
และฝายปฏิบัติงาน ขาดซึ่งการประสานความรวมมือที่ดี ทําใหการดําเนินงานขาดประสิทธิภาพลาชา
4. เครื่องมืออุปกรณในการสื่อสาร ความทันสมัยของอุปกรณตลอดจนเทคโนโลยีที่ใชในการดําเนินงาน เปน
ปจจัยสําคัญที่ทําใหการบริหารงานเปนไปไดอยางรวดเร็ว แมนยํา มีประสิทธิผล
5. ความรวมมือระหวางรัฐกับองคกรอิสระตางๆ และประชาชนเปนปจจัยสําคัญยิ่งกวาที่จะสงผลใหการ
ดําเนินงานของฝายบริหารมีพลังสนับสนุน เพื่อใหการดําเนินงานของฝายบริหารเปนไปในทิศทางที่สังคม
และประชาชนตองการ
6. การจัดสรรงบประมาณกับกากระจายรายได เพื่อความเปนธรรมในสังคม ปญหาในการจัดสรรงบประมาณ
ของฝายบริหารจําเปนตองตอบสนองตอประชาชนกลุมตาง ๆ และสอดคลองกับความจําเปนในการพัฒนา
ดานตาง ๆ ของสังคม เพื่อใหเกิดความเปนธรรมของสังคม