Canlıların temel bileşenleri Karbonhidratlar biyoloji konu anlatımı ve ders notu http://www.biyolojihocasi.com/biyoloji-ders-notu/

1. Canlıların Temel Bileşenleri 2
KARBONHİDRATLAR
­ Ders Notu ­
Hazırlayan: ​Ali DAĞDELEN
Merhaba arkadaşlar önceki ders notumuzda inorganik bileşiklerden
bahsettik bunlar su,mineraller ile asit­baz­tuzlardı hepsine az çok değindik
şimdi organik bileşiklerden ve organik bileşiklerimizin ilk üyesi olan
Karbonhidratlardan bahsedeceğiz.
Organik Bileşikler:​ Canlılardaki organik bileşiklerin yapısında C,H ve O
elementleri birlikte bulunur. Bu bileşiklerin özelliği canlılarda
sentezlenebilmeleridir. İnorganik bileşiklerin dışarıdan alınması gerektiği
halde organik bileşiklerin canlılar tarafından üretilebilmesi güzel bir durum.
Canlılardaki Organik Bileşikler
1. Karbonhidratlar
2. Yağlar (Lipitler)
3. Proteinler
4. Vitaminler
5. Enzimler
6. Nükleik Asitler
7. Hormonlar
8. ATP
Şeklinde sıralanabilir bunları tüm ünitemiz boyunca tek tek işleyeceğiz. Bu
derste karbonhidratların bir kısmını bitirip kalanı diğer derste devam
edeceğiz.
KARBONHİDRATLAR
● Yapılarında CHO elementleri bulunur

2. ● Enerji verici olarak kullanılırlar (Solunumda)
● Yapıya katılabilirler (Hücre zarının yapısına + Bitkilerde hücre çeperinin
yapısına)
● Enerji verici olarak birinci öncelikte kullanılırlar yani diyelim ki aç kaldık
vücudumuzda hemkarbonhidrat hem yağ hem protein var öncelikle
karbonhidratlar kullanılır.(önemli bir detay!)
● Karbonhidratların fazlası vücutta farklı formatlarda depolanır (göreceğiz)
Polimer­Monomer İlişkisi
Karbonhidratların ve diğer bazı organik bileşiklerin yapıtaşlarına monomer denir
yapıtaşları uzun zincirli karbonhidratların en ufak birimidir. Çok sayıda monomerin
birleşmesiyle uzun polimer zincirleri oluşur. Poli (çok) mono (tek) anlamındadır
buradan da ezberlemeden ne demek istediğimi anlayabilirsiniz. Eğer monomer bir
zinciri oluşturan her bir halka ise polimer de uzun zincirin kendisidir.
Hidroliz­Dehidrasyon
Uzun polimer zincirlerinin su yardımıyla parçalanması yani zincirin kırılarak
halkaların tek tek elde edilmesi olayına hidroliz, zincir halkalarının birbirine
eklenmesi ve sonucunda su açığa çıkması olayına da dehidrasyon denir. Kısacası
hidroliz su ile polimerlerin parçalanması ve monomerlere dönüşmesi, hidroliz
monomerlerin birleştirilerek yeniden polimer yapılması işlemidir. Hidrolizde su
kullanılırken dehidrasyonda su açığa çıkar. Bu iki olay birbirinin tersidir.
Hidroliz Reaksiyonları
Polimer + (n­1) tane Su ———–> n tane Monomer
Dehidrasyon Reaksiyonları
n tane Monomer ———–> Polimer + (n­1) tane Su
Yukarıdaki tepkimelere baktığınızda görmeniz gereken şey hidroliz­dehidrasyon
birbirinin tersidir. Zıt çalışmaktadırlar.
Monomer Sayısına Göre Karbonhidratları 3 e Ayırıyorum: Monosakkaritler (tek
şekerliler) Disakkaritler(iki şekerliler) ve Polisakkaritler (çok şekerliler) Latince
mono – di ­poli ne anlama geliyor öğrenmiş de oldunuz artık Tıp Fak.
okuyabilirsiniz =) Bu arada sakkarit de şeker anlamına geliyormuş..

3. 1) MONOSAKKARİTLER: ​Genel formülleri CnH2nOn dir 5 karbonlu olanları Riboz
ve Deoksiriboz, 6 karbonlu olanları Glikoz,Fruktoz ve Galaktozdur.Monosakkaritler
hücre zarından doğrudan geçebilecek kadar ufaktır. Sindirilmezler çünkü zaten
monomer haldedirler yani yapıtaşıdırlar.
a) 5 Karbonlu Monosakkaritler (Pentozlar): ​Yapılarında 5 karbon bulunur. Riboz
şekeri RNA, ATP ve koenzimlerin yapısına katılırken, Deoksiriboz ise DNA’nın
yapısına katılır.
b) 6 Karbonlu Monosakkaritler (Heksozlar): ​Yapılarında 6 karbon atomu
bulunmaktadır. Glikoz,Fruktoz ve Galaktoz olmak üzere 3 çeşittirler.
Glikoz:​ ​Üzüm şekeri veya kan şekeri olarak bilinir. Canlılarda temel enerji kaynağı
da Glikozdur. Kandaki glikoz hücrelere ulaştırılır.//Grape ingilizcede üzüm
anlamına gelir çağrışım yapması için dedim:) Glikozları bundan sonra çok daha sık
göreceğiz her yerde karşımıza çıkacak. Glikozlar hücre zarının yapısındaki
Glikoproteinlerin (Glikoz+Protein) ve Glikolipitlerin (Glikoz+Lipit) yapısına da katılır.
Fruktoz: ​Meyve şekeridir meyvelerde ve balda bolca bulunur.//Fruit ingilizcede
meyve anlamına gelir// Elma yediğinizde bol bol fruktozalmış olursunuz aslında.
(Diğer meyvelerde de çok var fruktoz muz ananas kivi vb)
Galaktoz:​ ​Süt şekeridir dolayısıyla da hayvansal bir şekerdir yani hayvanlarda
üretilir. Süt içtiğinizde bol bol galaktoz almış oluyorsunuz.
2) DİSAKKARİTLER:​ ​İkili şekerler olan disakkaritler iki tane monomerin
dehidrasyon ile birleşmesi sonucu meydana gelir. 3 çeşit disakkaritimiz var bunlar
Maltoz , Sükroz ve Laktoz dur.
Genel Dehidrasyon olayları şu şekildedir.
Monosakkarit + Monosakkarit ——–> Disakkarit + Su
Glikoz + Glikoz = Maltoz
Glikoz + Fruktoz = Sükroz
Glikoz + Galaktoz = Laktoz
Maltoz:​ ​Arpa şekeri veya malt şekeri olarak adlandırılır iki glikozun dehidrasyon
sentezi ile birleşmesiyle oluşur.

4. Sükroz:​ ​Sakkaroz olarak da bilinir çay şekeridir Glikoz ve Galaktozun
birleşmesiyle oluşur, şeker pancarı ve şeker kamışı gibi bitkilerden elde edilir.
Laktoz:​ ​Süt şekeridir Glikoz ve Galaktozun birleşmesiyle oluşur hayvansaldır.
3) POLİSAKKARİTLER
Çoklu şekerlerdir demiştik polisakkaritlerimiz de monomerler olan Glikozlardan
meydana gelir , yani bunların dehidrasyon ile birleşmesi sonucunda meydana
gelirler. Polisakkaritler büyük moleküllerdir hücre zarından geçemezler önce
sindirime uğaramalrı gerekir (hidroliz sindirimdir) n tane (n yerine 10,20,43 vb
gelebilir rastegele bir sayı demek istiyorum) monosakkarit dehidrasyon sentezi ile
birleştiğinde (n­1)adet Su ve Polisakkarit oluşur.
Glikozit Bağı:​ ​Birleşen glikozlar arasında oluşan bağın adıdır. En az iki
monosakkarit birleştiğinde aralarında 1 adet Glikozit bağı oluşur, aynı şekilde 5
tane monosakkarit birleşirse 4 tane Glikozit bağı oluşur. O halde n tane birleşirse
n­1 tane glikozit bağı oluşmaktadır. Oluşan glikozit bağı sayısı ile su molekülü
sayısı eşittir. Disakkaritlerde de glikozit bağı vardır ​arkadaşlar.
n Monosakkarit ————–> Polisakkarit + (n­1) Su
A) NİŞASTA:​ ​Bitkisel depo polisakkaritidir yani bitkiler fotsentezle ürettikleri
glikozun fazlasını glikoz şeklinde depo etmezler de Nişastaya çevirip o şekilde
depo ederler. Nişasta hayvanlarda sentezlenemez ama sindirilir.
B) GLİKOJEN:​ Hayvansal depo polisakkaritir. Hayvanlar glikozun fazlasını
karaciğer ve kaslarda glikojen olarak depolar. Glikojen bitkilerde
sentezlenemez. Mantarlarda da glikojen bulunur. (Dikkat! Mantarlar bitki
değildir)
C) SELÜLOZ:​ Bitki hücresinin hücre duvarı (çeperi) Selülozdan yapılmıştır.
D) KİTİN:​ Eklembcaklıların dışındaki kabuksu iskelet kitinden oluşmaktadır
ayrıca mantarların hücre duvarı kitinden oluşmuştur.
UNUTMAYIN! ​Disakkaritler ve Polisakkaritler kesinlikle sindirilmeden hücre
zarından geçemez, çünkü yapıtaşları olan monosakkaritlere ayrılmaları
gerekmektedir. Dolayısıyla hücre içinde gerçekleşen solunum reaksiyonlarına da
bu şekilde katılamazlar. Monosakkaritler hücre zarından geçebilir ve doğrudan
solunum reaksiyonlarına katılabilir.