More Related Content Similar to CHẤN THƯƠNG TRẺ EM
Similar to CHẤN THƯƠNG TRẺ EM (20) CHẤN THƯƠNG TRẺ EM2. ÑAÏI CÖÔNG
Treû em gaõy xöông cuõng nhö ngöôøi lôùn.
Xöông TE laø xöông ñang phaùt trieån neân coù vaøi ñieåm
khaùc ngöôøi lôùn nhö cô cheá gaõy, loaïi gaõy, phöông phaùp
ñieàu trò, tieân löôïng.
Chi treân thöôøng gaëp nhieàu hôn chi döôùi.
Tai naïn thöôøng do sinh hoaït, ñuøa giôõn, theå thao, tai
naïn giao thoâng …
Tai naïn sinh hoaït thöøông löùa tuoåi ñi hoïc (6 ‟ 10 t).
Tai naïn giao thoâng ôû löùa tuoåi bieát ñi xe (12 ‟ 13 t),
ngaøy caøng taêng.
TREÛ EM KHOÂNG LAØ NGÖÔØI LÔÙN THU NHOÛ
3. SÔ LÖÔÏC VEÀ SÖÏ THAØNH LAÄP BOÄ XÖÔNG
A. Söï thaønh laäp xöông nguyeân phaùt:
Tuaàn thöù 6 cuûa phoâi, trung moâ xuaát hieän ñaûo suïn taïo
thaønh suïn maãu, phía ngoaøi coù maøng suïn bao phuû; maøng
naày coù 2 lôùp; lôùp trong (lôùp sinh suïn) laø nhöõng teá baøo
trung moâ giuùp xöông phaùt trieån theo chieàu daøi, lôùp ngoaøi
laø nhöõng teá baøo trung moâ ít bieät hoaù coù tính baûo veä.
Teá baøo suïn phaùt trieån, chaát caên baûn ngaám canxi taïo
thaønh baûn suïn, trong ñoù teá baøo trung moâ thaønh teá baøo
sinh xöông (coát baøo).
Cuøng luùc ñoù, maïch maùu xuaát hieän ôû baûn suïn vaø suïn.
Ñoù laø söï taïo xöông nguyeân phaùt, hieän töôïng naày
baét ñaàu töø thaân xöông lan ra 2 ñaàu xöông
4. SÔ LÖÔÏC VEÀ SÖÏ THAØNH LAÄP BOÄ XÖÔNG
B. Söï thaønh laäp xöông thöù phaùt:
Khi söï coát hoùa nguyeân phaùt ñaõ heát, coøn laïi 2 ñaàu suïn.
Maïch maùu 2 ñaàu xuaát hieän taïo ñieåm hoaù coát thöù 2,
khoaûng caùch giöõa ñaàu xöông & haønh xöông laø suïn taêng
tröôûng giuùp xöông phaùt trieån theo chieàu daøi.
Khi STT thoaùi hoaù thaønh xöông hoaøn toaøn xöông
tröôûng thaønh.
16. a. Gaõy phình voõ xöông
b. Gaõy caønh töôi
d. Gaõy cong tao hình
CAÙC LOAÏI GAÕY XÖÔNG
ÑAËC BIEÄT ÔÛ TREÛ EM
Gaõy bong suïn tieáp
hôïp
18. TOÅN THÖÔNG SUÏN TIEÁP HÔÏP
Lieân heä beänh hoïc:
Toån thöông hoaøn toaøn STT ngaén chi.
Toån thöông moät phaàn STT leäch truïc.
Toån thöông ñaàu xöông bieán daïng maët khôùp, roái
loaïn vaän ñoäng.
Toån thuông ngang thaân xöông laønh tính, leäch truïc,
ngaén chi.
Coøi xöông toån thöông lôùp taêng tröôûng.
19. Gaõy BSTH ñaàu tieân ñöôïc moâ taû bôûi taùc giaû Poland,
sau ñoù Bergenfeldt, Aitkin, Johnson & Falt.
SALTER-HARRIS (1963) ñaõ phaân thaønh 5 loaïi. Boán
loaïi ñaàu laø söï keát hôïp cuûa nhöõng moâ taû cuûa Poland
(Type I ‟ III), Bergenfeldt (Type I ‟ V), Aitkin (Type I
‟ III).
HARRIS - SALTER
22. PETERSON (1994): baûng phaân loaïi môùi döïa
treân tröôùc heát laø nghieân cöùu veà dòch teå hoïc.
Baûng phaân loaïi naøy ñöôïc saáp xeáp baét ñaàu vôùí
ít toån thöông ñeán STH (physis) nhaát (type I) vaø
taêng daàn cho ñeán nhieàu nhaát (type VI).
23. KHAÛ NAÊNG TÖÏ ÑIEÀU CHÆNH
Khaû naêng töï ñieàu chænh cao neáu gaõy ôû thaân xöông tröø moät vaøi loaïi
gaõy ñaët bieät nhö: gaõy phaïm khôùp, gaõy treân hai loài caàu caùnh tay, gaõy
loài caàu ngoaøi, gaõy taïo hình …
Theo Murray thöû nghieäm treân thoû khaû naêng töï ñieàu chænh 25% ôû
maøng xöông, 75% ôû STT.
ÔÛ maøng xöông, theo ñònh luaät Wolf 1892, beân loõm taïo xöông, beân
loài tieâu xöông (beân loài maøng xöông raùch ít taïo xöông, beân loõm maøng
xöông khoâng raùch taïo xöông maïnh; beân loài ñieän döông-> tieâu xöông,
beân loõm ñieän aâm kích thích nguyeân baøo sôïi (fibroblast) taïo xöông.
ÔÛ STT, do xöông gaäp goùc laøm STT maát caân xöùng so vôùi truïc cô
theå ñöôïc giaûi thích bôûi nhieàu yeáu toá: 1- Theo ñònh luaät Volkmann
1862, Pauwels 1980 STT thaúng goùc vôùi truïc cô hoïc cuûa xöông; khi
coù gaäp goùc, STT maát töông xöùng STT beân xöông loõm phaùt trieån
maïnh hôn beân loài, 2 - Maøng xöông beân loài caêng, coù chöùc naêng
thaéng STT, beân loõm maøng xöông chuøn khoâng thaéng STT
24. Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán töï ñieàu chænh:
Tuoåi: tuoåi caøng nhoû (≤ 10 tuoåi) khaû naêng töï chænh
caøng cao cho ñeán khi STT ñoùng. Treû sô sinh coù theå
chaáp nhaän ñoä gaäp goùc 600 ‟ 900. Toái öu ≤ 8 tuoåi
Loaïi xöông gaõy: khaû naêng töï chænh ôû chi döôùi nhieàu
hôn chi treân do chi döôùi bò aûnh höôûng truïc cô hoïc
nhieàu hôn theo ñònh luaät Pauwels.
Vò trí xöông gaõy: ñaàu xöông nhanh hôn thaân - haønh
xöông. Nhanh hôn ôû vò trí gaàn goái xa khuyûu.
Maët phaúng di leäch: töï chænh nhieàu ôû maët phaúng cöû
ñoäng cuûa khôùp, caùc maët phaúng khaùc laâm saøng khoâng
chaáp nhaän, tuy nhieân moät soá taùc giaû di leäch xoaén ôû
maët phaúng doïc vaãn coù moät ít ñieàu chænh bôûi STT.
35. Ñoä di leäch chaáp nhaän ñöôïc:
Di leäch choàng ngaén 1 ‟ 2 cm, ± 3 cm ôû xöông ñuøi
Di leäch gaäp goùc ≤ 15 ñoä
Di leäch sang beân 1 thaân xöông
Di leäch xoay khoâng chaáp nhaän phaûi naén thaät toát
Tuy nhieân ñoä chaáp nhaän naøy coøn tuøy thuoäc vaøo
töøng loaïi xöông gaõy. Gaõy ¼ döôùi xöông quay chaáp
nhaän gaäp goùc 200 tröôùc 10 tuoåi, ¼ döôùi caúng chaân
phaûi naén thaät toát.
36. Thôøi gian lieàn xöông theo Dimeùglio:
Chi treân
- Vuøng khuyûu 45 ngaøy
- Thaân xöông caúng tay 90 ngaøy
- Ñaàu döôùi caúng tay 45 ngaøy
- Coå tay, baøn ngoùn tay, ñaàu treân caùnh tay 30 ngaøy
Chi döôùi
- Coå xöông ñuøi 120
- Thaân xöông ñuøi 45-60 ngaøy
- Vuøng goái 30 ngaøy
- Caúng chaân 90 ngaøy
- 1/3 döôùi caúng chaân 30 ngaøy
Löu yù: caúng tay vaø caúng chaân laø 90 ngaøy
38. NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU TRÒ
GAÕY XÖÔNG TREÛ EM
1. Ñieàu trò baûo toàn
- Baát ñoäng oå gaõy baèng boät hoaëc keùo lieân tuïc (lieàn xöông thì
2), traùnh ñöôïc caùc bieán chöùng cuûa phaãu thuaät (nhieåm truøng,
laáy duïng cuï, seïo…), nhöng khoù thaåm ñònh caùc di leäch chaáp
nhaän ñöôïc, cheøn eùp boät, di leäch thöù phaùt, nghæ hoïc laâu, gaõy
beänh lyù caàn theo doõi laâu daøi phuïc hoài chöùc naêng sôùm ( ña
chaán thöông, IMOC, osteùogeneøse imparfaite, beänh lyù cô,
spina bifida…)
39. NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU TRÒ
GAÕY XÖÔNG TREÛ EM
2. Keát hôïp xöông
Plaque vis khoâng coù lôïi ôû treû em do ñöôøng moå daøi, boùc
taùch maøng xöông roäng, laâu laønh, phaûi moå laáy duïng cuï,
seïo xaáu.
Ñinh noäi tuûy (Kuntscher), chæ aùp duïng treû lôùn 12 t, caàn
toân troïng STT, deã laøm gaõy coå xöông ñuøi, coxa valga, hoaïi
töû choûm.
Coá ñònh ngoaøi, thöôøng aùp duïng cho gaõy hôû, maát da, moå
laïi sau nhieãm truøng xöông…., CÑN Ilizaov (ña maët phaúng)
thuaän tieän cho lieàn xöông nhöng haïn cheá VLTL do keït cô
trong gaõy hôû; CÑN Orthofix (moät maët phaúng) thích hôïp
hôn.
40. NGUYEÂN TAÉC ÑIEÀU TRÒ
GAÕY XÖÔNG TREÛ EM
KHX baèng ñinh Meùtaizeau, Rush ( embrochage centro
meùdulaire eùlastique stable ) / maøng taêng saùng: phöông
phaùp naày choáng xoay, choáng di leäch gaäp goùc nhôø caân
baèng caùc cô xung quanh gioáng nhö neùo eùp; ít roái loaïn dinh
döôõng do cô hoïat ñoäng sôùm maùu tôùi oå gaõy nhieàu, giaøu oxy
kích thích tröïc tieáp teá baøo taïo xöông khoâng qua giai ñoaïn
nguyeân baøo suïn; laø phöông phaùp thích hôïp cho treû em kích
thích söï lieàn xöông thì 2 nhôø nhöõng cöû ñoäng nhoû (mini-
mouvement), khoâng toån thöông phaàn meàm xung quanh.
41. MOÄT SOÁ GAÕY XÖÔNG
THÖÔØNG GAËP ÔÛ TREÛ EM
CAÙC GAÕY XÖÔNG VUØNG KHUYÛU
GIAÛI PHAÃU
HOÏCThôøi ñieåm coát hoùa caùc nhaân sinh xöông ôû vuøng khuyûu
Nöõ (naêm) Nam (naêm)
Loài caàu 1.0 1.0
Choûm quay 5.0 6.0
Moûm treân loài caàu trong 5.0 7.5
Moûm khuyûu 8.7 10.5
Roøng roïc 9.0 10.7
Moûm treân loài caàu ngoaøi 10.0 12.0
42. Hình 1: 6 thaùng ñaàu, chöa coát hoùa
Hình 2: 12 thaùng, thaáy ñöôïc trung taâm coát hoùa loài caàu ngoaøi
Hình 3: 24 thaùng, trung taâm coát hoùa loài caàu ngoaøi coù hình oval
1 2 3
43. 4 5 6
Hình 4: 5-6 tuoåi, thaáy ñöôïc trung taâm coát hoùa thöù phaùt moûm treân loài
caàu trong, trung taâm coát hoùa choûm quay - haønh xöông beø roäng
Hình 5: 9 tuoåi, trung taâm coát hoùa roøng roïc xuaát hieän (2 nhaân) cho
hình aûnh roøng roïc nhieàu maûnh
Hình 6: 10 tuoåi, suïn tieáp hôïp moûm treân loài caàu ngoaøi laø nôi coát hoùa
sau cuøng, hình thuoân daøi hoaëc tam giaùc, caùch 1 khoaûng xa vôùi haønh
xöông vaø bôø ngoaøi loài caàu laø bình thöôøng
45. GAÕY TREÂN HAI LOÀI CAÀU CAÙNH TAY
Chieám tæ leä cao nhaát (50 - 60%) caùc gaõy xöông vuøng
khuyûu ôû treû em.
Tuoåi trung bình laø 6,5, beù trai (73%) > beù gaùi, tay traùi
nhieàu hôn tay phaûi.
93% cô cheá duoãi khuyûu, 7% cô cheá gaäp khuyûu.
Extension type
supracondylar fractures
47. Phaân loaïi theo Gartland (1959) - Wilkins: 3 loaïi (type)
Hình A : Loaïi I: khoâng di leäch. Ñöôøng thaúng qua bôø tröôùc xöông caùnh tay ñi qua trung
taâm coát hoùa loài caàu, hình aûnh di leäch ra sau cuûa lôùp môû ñeäm
Hình B : Loaïi II: di leäch (voû sau coøn tieáp xuùc). Ñoaïn gaõy xa di leäch xoay vaø gaäp goùc
Hình C : Loaïi III : di leäch hoaøn toaøn. IIIA di leäch sau trong. IIIB di leäch sau ngoaøi
X quang:
- Gaõy ôû haønh xöông, ñöôøng gaõy naèm phía treân suïn tieáp hôïp
- Maët gaõy nham nhôû, coù hình raêng cöa (hình C)
A B C
49. GAÕY BONG SUÏN TIEÁP HÔÏP (STH)
ÑAÀU DÖÔÙI XÖÔNG CAÙNH TAY
STH ñaàu döôùi xöông caùnh tay bao goàm caû nhaân coát hoaù thöù
phaùt moûm treân roøng roïc cho ñeán 6-7 tuoåi ôû nöõ, 8-9 tuoåi ôû
nam. Vì vaäy gaõy BSTH ñaàu döôùi xöông caùnh tay chæ xaûy ra
cho ñeán löùa tuoåi naày. ÔÛ treû lôùn hôn, chæ gaõy BSTH loài caàu
ngoaøi hay trong.
Phaân loaïi theo DeLee vaø cs (1980): chia 3 nhoùm, döïa treân
möùc ñoä coát hoùa cuûa nhaân loài caàu (NLC) xöông caùnh tay.
- Nhoùm A: < 12 thaùng tuoåi, tröôùc khi NLC xuaát hieän, thaáy ñöôïc treân
phim X quang, chæ BSTH Harris-Salter I. Thöôøng deã boû soùt chaån ñoaùn
vì NLC chöa coát hoùa (hình A-B)
- Nhoùm B: 12 thaùng tuoåi - 3 tuoåi, NLC ñaõ xuaát hieän, vaãn chæ BSTH
Harris-Salter I (hình C)
- Nhoùm C: 3 - 7 tuoåi, thöôøng keøm maûnh gaõy haønh xöông ôû phía
ngoaøi, coù theå ôû phía trong vaø phía sau (hình D-E)
52. X quang:
- ÔÛ treû döôùi 12 thaùng tuoåi, nhaân taïo xöông chöa xuaát
hieän. Chaån ñoaùn döïa vaøo ñaàu treân 2 xöông caúng tay vaãn
keà caän nhau, nhöng di leäch sau trong so vôùi ñaàu döôùi
xöông caùnh tay.
- ÔÛ treû treân 12 thaùng tuoåi, NLC xuaát hieän,
BSTH ñöôïc chaån ñoaùn döïa vaøo 4 ñieåm sau:
Ñaàu treân 2 xöông caúng tay vaãn keà caän
Ñöôøng quay - loài caàu coøn
Toaøn boä ñaàu treân 2 xöông caúng tay vaø
NLC ñoàng boä di leäch ra sau, vaøo trong so
vôùi ñaàu döôùi xöông caùnh tay
Ñaàu döôùi xöông caùnh tay coù daïng troøn,
ñeàu ñaën khoâng gai nhoïn (neáu coù cöïa saét
beùn, höôùng chaån ñoaùn laø gaõy treân 2 loài
53. GAÕY TRAÄT MONTEGGIA
Gaõy traät Monteggia goàm caùc toån thöông gaõy xöông truï,
traät choûm quay keøm toån thöông daây chaèng vaø bao
khôùp. Vì ôû treû em coù caùc loaïi gaõy xöông ñaëc bieät khaùc
vôùi ngöôøi lôùn neân neáu khoâng chuù yù deã bò boû soùt toån
thöông.
- GIOVANNI BATTISTA MONTEGGIA first
accurately described in 1814
- JOSEÙ LUIS BADO (1960)
the term “Monteggia lesion”
58. Phaân loaïi theo Letts
ÔÛ treû em, Letts chia loaïi I Bado (choûm quay traät ra tröôùc) thaønh 3
nhoùm nhoû hôn:
Loaïi IA: Gaõy cong taïo hình (xöông truï)
Loaïi IB: Gaõy caønh töôi
Loaïi IC: Gaõy hoaøn toaøn
Vôùi loaïi II vaø loaïi III Bado, Letts coù loaïi D vaø E
Loaïi D: Gaõy xöông truï ôû haønh xöông keøm traät choûm quay ra sau
Loaïi E: Gaõy caønh töôi ôû haønh xöông tru, traät choûm quay ra ngoaøi
59. „ X quang
Phaûi ñuû hai bình dieän thaúng vaø nghieâng laáy qua hai
khôùp. Neáu nghi ngôø phaûi chuïp laïi X quang thaúng,
nghieâng cuûa khuyûu.
Taát caû caùc gaõy xöông vuøng caúng tay ôû treû em (keå
caû caùc loaïi gaõy cong taïo hình, gaõy caønh töôi, gaõy
bong suïn tieáp hôïp) ñeàu phaûi nghi ngôø coù traät choûm
quay. Caàn ñaùnh giaù kyõ ñöôøng quay-loài caàu.
Phaûi theo doõi saùt baèng X quang trong thaùng ñaàu ñeå
traùnh tröôøng hôïp traät laïi.
Löu yù theâm “daáu xöông truï cong”.
60. “Daáu xöông truï cong” ñöôïc xaùc ñònh
khi bôø xöông truï cheânh hôn so vôùi
ñöôøng naèm ngang hôn 1 mm.
Lincoln vaø Mubarack (1994),
61. „ Gaõy loài caàu ngoaøi chieám khoaûng 16,9% caùc gaõy xöông
vuøng ñaàu döôùi xöông caùnh tay. Deã boû soùt neáu gaõy ít di
leäch. Coù theå gaây traät khuyûu. Neáu boû soùt seõ coù tieân löôïng
xaáu (khôùp giaû, hö khôùp).
GAÕY LOÀI CAÀU NGOAØI
Phaân loaïi:
Theo giaûi phaãu hoïc: gaõy BSTH Harris-Salter II, IV.
Caùch phaân loaïi naày coøn baøn caõi vì ñöôøng gaõy phaïm
khôùp vaøo vuøng suïn chöa coát hoaù cuûa roøng roïc.
62. Phaân loaïi:
Theo Milch (1956): goàm 2 loaïi (type)
Milch I: ñöôøng gaõy baét ñaàu ôû haønh xöông, chaïy
cheách qua STH, ñi qua trung taâm coát hoùa loài caàu ngoaøi
(LCN) ñeán raõnh giöõa LCN vaø roøng roïc (A). Daãn ñeán dính
STH do caàu xöông, ñaëc bieät ôû treû raát nhoû.
Milch II: thöôøng gaëp hôn, ñöôøng gaõy baét ñaàu ôû haønh
xöông phía sau ngoaøi ñi vaøo STH ñeán roøng roïc. Ñöôøng
gaõy khoâng ñi qua trung taâm coát hoùa vaø ñaàu xöông loài
caàu ngoaøi (B).
63. A: gaõy LCN Milch I,
gaây bieán daïng gaäp
goùc.
B: gaõy LCN Milch II,
khoâng vöõng, gaây gaäp
goùc vaø traät khuyûu ra
phía ngoaøi.
64. A & B: di leäch ñoä 1
(< 2mm), maët khôùp coøn.
C & D: di leäch ñoä 2
di leäch maët khôùp.
E & F: di leäch ñoä 3
di leäch hoaøn toaøn vaø
xoay, laøm moûm khuyûu vaø
choûm quay leäch ra ngoaøi.
Phaân ñoä di leäch (stage)
65. X QUANG
Ñoái vôùi gaõy loài caàu ngoaøi ít di leäch (di leäch ñoä 1, A-B)
raát khoù chaån ñoaùn, ñaëc bieät laø treû nhoû NLC chöa coát
hoùa, X quang bình dieän nghieâng cuûa khuyûu raát höõu
ích.
Caàn löu yù chaån ñoaùn phaân bieät vôùi gaõy BSTH ñaàu döôùi
xöông caùnh tay, nhaát laø treû nhoû.
Caùc tröôøng hôïp khoù coù theå chuïp khôùp caûn quang hoaëc
MRI (khoù thöïc hieän ôû ñieàu kieän cuûa nöôùc ta).
66. Beù trai 8 tuoåi, gaõy LCN
Milch II, stage 1.
X quang bình dieän
nghieâng thaáy roõ di leäch.
67. GAÕY THAÂN XÖÔNG ÑUØI
„- Ñöùng haøng thöù 3 gaõy xöông treû em, 1/ 2000; trai 2,5/ gaùi
„- 0 ‟ 4t : 49% teù; TNLT: 12,5%
„- 6 ‟ 10t : 70% TNLT; teù: 20%; theå thao: 7%
„- 13 -15t : 75% TNLT; theå thao: 15%; teù: 5%
68. GAÕY THAÂN XÖÔNG ÑUØI
Gaõy 1/3 treân (13 - 20%): Ñoaïn gaàn
di leäch gaäp, dang, xoay ngoaøi do cô
psoas, moâng nhôõ, cô chaäu maáu chuyeån
lôùn; ñoaïn xa choàng ngaén, aùp, xoay trong
do cô 4 ñaàu, cô uï ngoài caúng chaân, aùp
Gaõy 1/3 giöõa (60 - 70%): di leäch
choàng ngaén
Gaõy 1/3 döôùi (6 - 20%): ñoaïn xa di
leäch ra sau do cô sinh ñoâi deã coù nguy cô
cheøn eùp thaàn kinh maïch maùu
Töï ñieàu chænh tuøy thuoäc vaøo tuoåi, di
leäch chaáp nhaän 25% moïi maët phaúng treû
döôùi 13 tuoåi, khoâng chaáp nhaän di leäch
xoay ( thöïc nghieäm treân thoû, choù con di
leäch xoay chænh ñöôïc 55%)
69. GAÕY THAÂN XÖÔNG ÑUØI
DI LEÄCH CHAÁP NHAÄN
Tuoåi Varus/ Valgus
(ñoä)
Tröôùc/ Sau
(ñoä)
Choàng ngaén
(mm)
Sô sinh ‟ 2 t
2 ‟ 5 t
6 ‟ 10 t
≥ 11t
30
15
10
5
30
20
15
10
15
20
15
10