3

www.emust.edu.mn
Мэдээллийн Технологийн
хэрэглээ - I
ВИРТУАЛ ТЕХНОЛОГИЙН ТЭНХИМ,
Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
Код: U.IT101

Виртуал Технологийн Тэнхим, Е-НЭЭЛТТЭЙ ИНСТИТУТ
www.emust.edu.mn
IT101- Мэдээллийн Технологийн хэрэглээ - I
Сэдэв: Компьютерийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд
2
Мэдээллийн технологийн хэрэглээ-1 сурах бичгийн
45-69 хуудас

www.emust.edu.mn
Агуулга:
01
02
01
Процессор
1. Компьютерийн бүтэц
2. CPU
Хадгалах төхөөрөмж
1. Санах ой
2. Хадгалах хэрэгсэл
3. Хадгалах бүтэц
02
Оролт/Гаралтын төхөөрөмж
1. Интерфэйс
2. Бусад
03
3

www.emust.edu.mn
4
IT101- Мэдээллийн Технологийн хэрэглээ – I
Мэдлэг Чадвар
Энэ лекцээр компьютерийн
бүрэлдэхүүн хэсгүүд, хадгалах
төхөөрөмж, оролт гаралтын
төхөөрөмжийн талаар
дэлгэрэнгүй судлана. Сэдэвтэй
холбоотой асуултуудаар тухай
бүр өөрийгөө сорьж мэдлэгээ
баталгаажуулна.
Лабораторийн хичээлээр
бататгаж компьютерийн эд
ангиудыг бие даан судлаж,
тэдгээрийн үйл
ажиллагааны уялдаа
холбоог тохируулан угсрах
чадвартай болно.

www.emust.edu.mn
Компьютерийн төв процессор
(Central Processor Unit) бол гол
хөдөлгүүр бөгөөд компьютер
доторх мэдээллийн урсгалыг
зохицуулах, арифметик, логик
үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг хамгийн
чухал чип буюу микросхем юм.
Процессор нь үйлдэл
гүйцэтгэхийн тулд оролт, гаралт,
хадгалах төхөөрөмжүүдийг
удирдах нэгэн төрлийн гол уураг
тархи юм.
1. Процессор
5

www.emust.edu.mn
1. Компьютерийн бүрэлдэхүүн хэсэг /Computer configuration/
6
Хүснэгт 1. Компьютерийн бүрэлдэхүүн хэсгүүд
Компьютер “оролт”, “гаралт”, “хяналт”, “үйлдэл гүйцэтгэх”, “хадгалах” төхөөрөмж гэсэн
үндсэн хэсгүүдээс бүрддэг.
Төхөөрөмж Үүрэг
Хяналтын төхөөрөмж
/Control device/
Програмуудыг хөрвүүлэх ба бусад төхөөрөмжүүдэд зааврыг
илгээдэг.
Үйлдэл гүйцэтгэх төхөөрөмж
/Operation device/
Програмуудын хүрээнд зааврын дагуу тооцоо хийдэг. Хяналтын
төхөөрөмжтэй хосолж ажилладаг, мөн CPU гэж нэрлэдэг.
/Storage device/
Програм ба өгөгдлийг хадгалдаг. Үндсэн санах ой болон туслах
хадгалалтын төхөөрөмжүүд гэж хуваадаг.
Оролтын төхөөрөмж
/Input device/
Үндсэн санах ойд мэдээллийг оруулдаг.
Гаралтын төхөөрөмж
/Output device/
Үндсэн санах ойгоос мэдээллийг (дэлгэц, хэвлэгч гэх мэт) гаргадаг.

www.emust.edu.mn
Төв процессор
Гадаад
төхөөрөмжүүд
7
Зураг 2. Процессорын үйл ажиллагаа
Хяналтын
төхөөрөмж
Үйлдэл гүйцэтгэх
төхөөрөмж
Оролтын
төхөөрөмж
Гаралтын
төхөөрөмж
1
Үндсэн
санах ой
Удирдлагынурсгал
Өгөгдлийнурсгал

www.emust.edu.mn
• Жишээлбэл: “1 + 2 =“ тэгшитгэлийг компьютерт орууулья гэж үзвэл
дараах зарчмаар төхөөрөмжүүдийн үйл ажиллагаа явагдана.
• ① “1 + 2 =“ оролтын төхөөрөмжийг ашиглан оруулна (keyboard)
• ② “1 + 2 =“ хадгалах төхөөрөмжид хадгалагдана (main memory)
• ③ “1 + 2 =“ тооцоолох төхөөрөмжид боловсруулна (CPU)
• ④ Үр дүн “3” болохыг хадгалах төхөөрөмжид хадгална (main memory)
• ⑤ “3” гаралтын төхөөрөмж болох дэлгэц дээр гарч ирнэ (display)
9

www.emust.edu.mn
2. Процессорын үндсэн тогтолцоо /Basic framework of CPUs/
• Эхэн үеийн компьютерийн процессорууд олон бичил схемтэй
байсан бол, харин технологийн дэвшилтээс процессор нэг бичил
схем дээр агуулагдах боломжтой болсон.
• Нэг бичил схемээс бүрдэх мөн микропроцессор гэж нэрлэгдэг
тухай процессорын үндсэн үүрэг болон ажиллагааны талаар
өгүүлье.
10

www.emust.edu.mn
Процессор нь олон тооны функцүүдийг
агуулсан байдаг. Жишээлбэл,
процессорын “хянах” функц нь төрөл
бүрийн төхөөрөмжүүд рүү зааврыг
илгээж, “үйлдэл гүйцэтгэх” функц нь
програмчлагдсан үйлдлийг зааврын
дагуу тооцоолох үүрэг гүйцэтгэдэг. Орчин
үед процессоруудын хэлбэр хэмжээ
хангалттай жижиг болж олон тооны
ухаалаг төхөөрөмжүүдийг удирдах
боломж ихэссэн.
11
2.1 Процессор /CPU/

www.emust.edu.mn
• CPU-н дамжуулах чадвар /CPU throughput/
Компьютерийн боловсруулах хурд нь процессорын
гүйцэтгэлээс хамаарна. Процессорын нэгж хугацаанд
боловсруулах өгөгдлийг бит гэсэн нэгжээр илэрхийлэх
ба битийн тоо боловсруулах чадлыг илэрхийлдэг.
Тухайлбал 32 битийн процессор 32, 64-н битийн
процессор 64 битийн мэдээллийг боловсруулж, бит их
байх тусам дамжуулах хүчин чадал илүү болж
процессорын үйл ажиллагаа өндөр үзүүлэлттэй байна.
12

www.emust.edu.mn
• Процессорын битийн ялгаа
13
Бит Тайлбар
32-бит
Компьютер, үйлдлийн систем, програм хангамжууд нь тухайн хугацаанд 32
битээр өгөгдлийг дамжуулдаг. 32 битийн процессорууд хоёртын тоололд
(4,294,967,295 нь аравтын тоо хүртэл) ажиллах чадвартай. 32 битийн процессор
нь хязгаартай бөгөөд 2^32 bit = 4GB хүртэл хаяглаж чадна. Өөрөөр хэлбэл 32
битийн үйлдлийн системтэй компьютер дээд тал нь 4GB шуурхай санах ойг
бүрэн хаяглаж ажиллуулж чадна. Мөн виртуал санах ой үүсгэснээр процесс
бүртээ 2GB зарцуулах чадвартай (хатуу дискнээсээ зээлэх замаар).
Комьпютертой холбогдсон бусад төхөөрөмжүүд шуурхай санах ойгоор
мэдээллээ нэг нэгрүүгээ дамжуулдаг (BIOS, video card, ...) тэгэхээр улам багасч
програмуудын ажиллах, үйлдлийн системийн ашиглаж чадах санах ойн хэмжээ
улам буурна. 4GB+1GB+1GB шуурхай санах ойтой компьютер 2.2GB-ийг
ашиглана.

www.emust.edu.mn
• Процессорын битийн ялгаа
14
Бит Тайлбар
64-бит
64-н битийн компьютер, програм хангамж нь тухайн үед 64-битээр
шилжүүлэх чадвартай. Техник хангамжийн хувьд, 64-бит нь компьютерийн
микропроцессор, компьютерийн шугамын регистрүүдийн өргөнийг
шалгахад ашигладаг. 2^64 = 17.2 тэрбум GB хүртэл хаягладаг. Windows7
Home edition 16GB, Windows7 Premium, Ultimate edition-үүд 192GB хүртэл
хаяглах хязгаартай. Виртуал санах ой үүсгэснээр процесс бүртээ 8TB хүртэл
зарцуулах чадвартай. 64 бит болсноор таны компьютер дээр програм
хангамжууд илүү их зайд ажиллах боломжтой.

www.emust.edu.mn
Процессорын төрлүүд
Брэнд Хөгжүүлэгч Тайлбар
Pentium
Intel
Анхны Pentium процессорын дараа Pentium Pro, Pentium II, Pentium III,
Pentium 4, Pentium D хувилбарууд гарсан.
Бага зардлаар компьютер бүтээх зорилгоор хийгдсэн. Брэнд болсон
Pentium цувралын хувилбарыг шинэчилж өөрчлөхгүйгээр, өмнөх дээр
тулгуурласан процессорын дараагийн үеийн сайжруулсан хувилбар юм.
Celeron
Athlon
AMD
Athlon MP серверүүд, Athlon болон ерөнхий компьютер Athlon XP,
mobile Athlon болон Mobile Athlon 4 зэрэг зөөврийн компьютеруудад
зориулагдсан.
Duron
Бага зардлаар хийхэд чиглэсэн ба Intel Celeron процессортой
өрсөлдөхөөр зохиогдсон хувилбар юм.
PowerPC
Motorola, IBM,
Apple (alliance)
PowerPC 601, 603, 604, 740, 750, G4 болон G5 төрлүүд орно. PowerPC
процессорууд Apple-ийн Mac (Macintosh) компьютерууд шиг
тоноглогдсон байдаг.
15

www.emust.edu.mn
16
2.2 Давтамж /Clock frequency/
“Clock” нь процессорын дотоод болон гадаад төхөөрөмжүүдтэй ажиллах
үйл ажиллагааны хугацааг зохицуулахад ашиглагдаж буй дохионы мөчлөг.
“Clock frequency” нь нэг секундэд дамжих дохионы тоог заана.
Процессор битийн хугацааны давтамжаас хамаарч, чадамж нь өөр
байдаг. Илүү өндөр хугацааны давтамжтай үед өгөгдөл боловсруулах
хүчин чадал их, боловсруулах хурд илүү хурдан байна. Тухайлбал, “Clock”
хэр хурдан байна дамжуулагч секундэд олон удаа тестлэгдэж систем
хурдан ажиллана. Процессорын чипүүд үргэлж тэдгээрийн давтамжийн
хурдаар илэрхийлэгдэнэ. Давтамжийн хурдыг Hertz-р хэмжих ба нэг Hertz
нь секундэд хийх давтамж (clock tick) юм.
Жишээлбэл: MHz буюу секундэд нэг сая удаа үйлдэл хийх бүрд 1 MHz нь
секундэд 1 сая цикл эргэлдэнэ гэсэн үг юм.

www.emust.edu.mn
Мэдээлэл дамжуулах хурдыг хэмжих нэгж
Процессорын нэр нь “MHz (Megahertz)” буюу “GHz (Gigahertz)” гэсэн
нэгжүүдээр тэмдэглэгдсэн байдаг. Компьютерийн процессорын хурдны
нэгжээр тухайн компьютерийн хурдыг илэрхийлдэг.
Жишээлбэл, “Intel(R) Core (TM) i3-2120 3.30GHz”. Intel(R) процессор нь
хоёртын утгуудыг секундэд 3.3 тэрбум удаа шалгадаг. Процессор хурдан
байх тусам секундэд олон утга тестлэгдэж ба нэг секундэд илүү олон
шийдэл гарна.
17

www.emust.edu.mn
Хэрэв компьютерийн CPU 200MHz-ээр ажиллаж байгаа бол CPU-ны
заавар гүйцэтгэх тооцоог тоолно, CPU нь 0.5 цагийн дунджаар нэг
машины хэл зааврыг гүйцэтгэх боломжтой юм. Энэ CPU нь секундэд
хэдэн арван мянган заавруудыг биелүүлж чадах вэ?
Дараах байдлаар секундэд гүйцэтгэх үйлдлийн тоог тооцно.
CPU-ийн цагийн давтамж / нэг үйлдлийг гүйцэтгэх шаардлагатай цаг
= 200MHz / 0.5 цаг
= 200 x 106 цаг секунд дэх / 0.5 цаг зааварчилгаа
= 400 секундэд сая заавар гүйцэтгэдэг.
18
CPU-ийн зааварчилгаа гүйцэтгэлийн тоог тооцоолсон
жишээ

www.emust.edu.mn
2.3 Мэдээлэл дамжуулах шугамын өргөн /Bus width/
Компьютерийн процессор, санах ой болон оролт, гаралтын блокууд өөр
хоорондоо тусгай шугамуудаар холбогддог ба тэдгээрийг мэдээлэл
дамжуулах шугам /bus/ гэдэг. Жишээ нь: санах ойтой видео карт
холбогдох эсвэл санах ойтой компьютерийн процессор холбогдоход
шугам идэвхтэй байна. Шугам нь параллель эсвэл цуваа шугаман
байна гэдэг нь өнөөдөр бүх компьютер хоёр төрлийн шугам болох
дотоод шугам, гадаад шугам ашигладаг.
19

www.emust.edu.mn
• Дотоод шугам /Internal Bus/
“Дотоод шугам” нь процессор
доторх өгөгдлийг солилцоход
ашиглагддаг дамжуулах зам юм.
“core clock frequency” нь дотоод
шугамын хугацааны давтамжийг
заана. Дотоод шугаманд
компьютерийн видео карт, санах
ой болон дотоод бүрэлдэхүүн
хэсгүүд хоорондоо холбогдоно.
20

www.emust.edu.mn
• Гадаад шугам /external bus/
“Гадаад шугам” нь процессор, санах ой болон туслах төхөөрөмжүүдийн
хооронд өгөгдөл солилцоход ашиглагддаг дамжуулалтын зам юм. USB болон
SCSI зэрэг гадаад бүрэлдэхүүн холбогдох боломжтой төхөөрөмжүүд орно.
Физик бүтцийн хувьд эдгээр нь эд ангиудыг холбосон цахилгаан утаснууд
байна. Компьютерийн шугамын жишээ:
21
Дараалал Төрлүүд
A-F AGP, ATA, EISA, eSATA, ExpressCard, Firewire, FSB,
G-N HyperTransport, IDE, ISA, MCA, NuBus,
O-P PATA, PC Card, PCI, PCIe, PCMCIA
P-Z SATA, SBus, SCSI,USB,VLB,VME Bus,

www.emust.edu.mn
Хадгалах төхөөрөмж нь компьютерийн
боловсруулах шаардлагатай, боловсруулсан
өгөгдлүүдийг багтаасан мэдээллүүдийг хадгалдаг
төхөөрөмж юм. Хадгалах төхөөрөмжийг төрөл
болон үйл ажиллагаанаас нь хамааран санах ой,
хадгалах хэрэгсэл гэж ангилдаг.
2. Хадгалах
төхөөрөмж
22

www.emust.edu.mn
“Санах ой” бол компьютерийн үйл
ажиллагаанд боловсруулахад шаардлагатай
программ болон өгөгдлийг хадгалахад
ашиглаж байгаа төхөөрөмжийг хэлнэ. Санах
ойн бичил схемүүд (хагас дамжуулагч)
ашиглан угсардаг. Мөн цаашид “үндсэн
санах ой” гэж нэрлэнэ. Үндсэн санах ой нь
компьютерийн микропроцессорт өгөгдлийг
богино хугацаанд хүргэх, командыг түргэн
гүйцэтгэх үүрэг бүхий микро схем юм.
1. САНАХ ОЙ /Memory/
23

www.emust.edu.mn
1.1 Санах ойн ангилал /Types of memory/
Гадаад санах ой нь хагас дамжуулагчтай (флаш диск), соронзон
(хатуу диск), гэрлэн (CD, DVD, Blu-Ray г.м.) гэсэн төрлүүдтэй байдаг.
Эдгээрээс хатуу диск, CD уншигч нь орчин үеийн ихэнх
компьютеруудад стандарт болсон байдаг.
Дотоод санах ой
Гадаад санах ой
Дотоод санах ойн хувьд тогтмол санах ой /Read-Only Memory
(ROM)/, шуурхай санах ой /Random Access Memory (RAM)/ гэсэн
төрлүүдтэй.
24

www.emust.edu.mn
• Дотоод санах ойн төрлүүд
Санах ойг өгөгдөл хадгалах
аргаар нь дараах төрлүүдэд
хуваадаг. Энэ нь санах ойн
төрлийн нэр боловч өөр
өөр аргаар мэдээллүүдээ
хадгалдаг.
25
Зураг 6. Санах ойн ангилал
Санах ой
RAM
DRAM
ROM
SRAM
EPROM
Mask ROM
EEPROM

www.emust.edu.mn
• ROM /Read Only Memory/
Тогтмол санах ой компьютерийг унтраасан байхад ч өөр дээрх мэдээллээ алдалгүй
хадгалсаар байдаг онцлогтой төрөл юм. Тогтмол санах ой компьютерийн BIOS-н
хадгалалт болон флаш санах ойг ашиглан дахин бичигдэх ба мэдээллийг зөвхөн
уншина. Тогтмол санах ой руу өгөгдлийг бичих боломжгүй зөвхөн уншдаг бөгөөд
компьютерийг асаахад ажиллуулдаг boot програмыг хадгалсан байдаг.
Төрөл Шинж чанар
Mask ROM Өгөгдөл нь үйлдвэрлэлийн үе шатанд нэг л удаа бичигддэг.
EPROM
Өгөгдөл дахин бичиж болно. Өгөгдлийг хэт ягаан туяаны гэрлийг ашиглан
арилгаж болно.
EEPROM
EEPROM-ийн өгөгдлийг цахилгаанаар арилгаж болно. Дижитал камер, IC
картанд ашиглаж байгаа EPROM-ийн нийтлэг хэлбэр нь Flash санах ой юм.
26
Хүснэгт 5. Тогтмол санах ойн төрлүүд

www.emust.edu.mn
• RAM /Random Access Memory/
Үндсэн санах ой болон кэш санах ойг ашиглан мэдээллийг уншиж бичдэг. Компьютер
ажиллаж байх үед мэдээллийг хаана хадгалах, хааш нь шилжүүлэх зэргийг шуурхай санах ой
зохицуулж байдаг. Шуурхай санах ой нь процессороос өгсөн командын дагуу өгөгдлийг
шуурхай хугацаанд хатуу диск рүү унших, бичих зэрэг үйлдлүүдийг гүйцэтгэдэг. Гэхдээ
эдгээр уншсан мэдээлэл нь зөвхөн компьютерийг асаалттай байх хугацаанд л хадгалагдаж
байх ба унтраасан тохиолдолд мэдээллээ бүрэн алддаг. Харин дахин асаахад үйлдлийн
систем болоод зарим хэрэгцээт файл болон командуудыг хатуу дискнээсээ дахин
ачаалладаг.
27
Хүснэгт 6. DRAM, SRAM–ийн харьцуулалт
Харьцуулах үзүүлэлтүүд DRAM SRAM
1 Хүчин чадал их бага
2 Боловсруулах хурд удаан хурдан
3 Зардал бага их
4 Үйл ажиллагааг сэргээх (цахилгаан хангамж) боломжтой боломжгүй
5 Эрчим хүчний хэрэглээ их бага

www.emust.edu.mn
1.2 Санах ойн хэрэглээ /Memory applications/
Компьютерийн санах ойг хэрэглээний хувьд дараах (Хүснэгт 8) хэд хэдэн янзаар ангилах
ба өөр өөрийн онцлогуудтой байдаг.
Main
memory
Програм болон процессорын боловсруулах өгөгдлийг хадгалдаг санах ой юм. DRAM-ыг энэ
зориулалтаар ашиглаж байна.
Cache
Memory
Хандалтын хурдны ялгааг багасгаж компьютерийг хурдасгахын тулд кэш санах ойг ашигладаг. Ихэнх
компьютерууд кэш санах ойгоор тоноглогдсон байдаг. Тэдгээр нь процессорын ойролцоо суурилах
ба “анхдагч кэш санах ой” болон “хоёрдогч кэш санах ой” гэж нэрлэдэг. SRAM энэ зориулалтаар
ашиглаж байна. Энэ нь зурган мэдээлэлтэй ажиллахад зориулагдсан нэмэлт байдлаар хийгдсэн
санах ой юм.
VRAM
VRAM (Video RAM) дэлгэцийн адаптерт ашигладаг санах ой юм. График зурган мэдээлэл дэлгэцэнд
дамжихын тулд эхлээд үндсэн шуурхай санах ойгоос процессорт уншигдаад дараа нь видео
шуурхай санах ойд бичигдэнэ. Эндээсээ дэлгэцэнд мэдээлэл болон гарахдаа түүний тоон хэлбэрийн
сигнал аналог хэлбэрт хуваарилагдана. Өөрөөр хэлбэл дэлгэцний электрон цацрагт хоолой бүхий
төхөөрөмжийн хүлээж авах сигналын хэлбэрт шилждэг.
Virtual
memory
Өнөөгийн өндөр хүчин чадалтай ялангуяа сервер компьютерт зориулагдсан бага зардлаар их
хэмжээний санах ой гаргахын тулд хийсвэр ойг ашигладаг. Хийсвэр ой нь үндсэн буюу шуурхай
санах ой бөгөөд тухайн компьютерийн физик багтаамжийг ихэсгэх нэг арга юм. Ингэхийн тулд
үндсэн буюу шуурхай санах ой дээрээ хатуу дискний зарим хэсгийг шуурхай санах ой хэлбэрээр
хуваарилан ажиллуулж гарган авдаг санах ой юм. 28Хүснэгт 8. Санах ойн хэрэглээ

www.emust.edu.mn
Процессор (хурдан) болон
үндсэн санах ойн (удаан)
боловсруулах хурдууд ялгаатай
учраас “кэш санах ой” нь
боловсруулах хурдны
хоорондох орон зайд ханддаг.
Кэш санах ойн мэдээлэлд
хандах хурдыг ихэсгэх
зорилгоор хамгийн сүүлд
ашигласан мэдээллүүдийг түр
хадгалдаг санах ойн нэг хэсэг
газар юм. Илүү хурдан
дамжуулах нь үндсэн санах ойд
хандах давтамжийг бууруулдаг.
29

www.emust.edu.mn
30

www.emust.edu.mn
1.3 Үндсэн санах ойн төрөл
Үндсэн санах ойн төрөл компьютерийн төрлөөс хамаарна. Үндсэн
санах ойг өргөтгөх үед компьютерт үндсэн санах ойн төрлийг зөв
сонгох шаардлагатай.
Төрөл Тайлбар Нэгж
SIMM
Ихэвчлэн хос хосоороо, ширээний
компьютер дээр хэрэглэгддэг.
Сүүлийн үед хэрэглээ буурч байна.
32-bit unit
DIMM
Зөөврийн компьютеруудад
хэрэглэнэ. Сүүлийн үед ширээний
компьютерууд дэх санах ой болгон
ашиглаж байна.
64-bit unit
SIMM
DIMM
31
Зураг 9. Үндсэн санах ойн төрөлХүснэгт 9. Санах ойн ажиллагаа

www.emust.edu.mn
184 pins
240 pins
240 pins
32
Зураг 12. DDR санах ойн ялгаа

www.emust.edu.mn
33
Зураг 11. Санах ойн харьцуулалт

www.emust.edu.mn
2. Хадгалах хэрэгсэл /Storage media/
“Хадгалах хэрэгсэл” нь
өгөгдөл, файл хадгалах
төхөөрөмж бөгөөд “туслах
хадгалах төхөөрөмж” гэж бас
нэрлэдэг. Тэжээлээс салсан ч
хадгалах хэрэгсэл дээр
хадгалагдсан, хуримтлагдсан
өгөгдлийг түгээх дамжуулах
боломжтой.
Хадгалах багтаамж их байж,
өгөгдөл, програмыг хадгалж
ашигладаг.
34Зураг 13. Хадгалах төхөөрөмжийн төрлүүд
Хадгалах
хэрэгсэл
Соронзон диск
Уян диск
Оптик диск
Бусад
Флаш санах ой
Хатуу диск
CD-ROM
CD-R
CD-RW
DVD-ROM
DVD-RAM
DVD-R
DVD-RW
Туузан диск
Соронзон оптик
USB санах ой
Санах ойн карт

www.emust.edu.mn
2.1 Соронзон диск /Magnetic disc/
“Соронзон диск” өгөгдлийг уншиж, бичихдээ соронзон орныг ашигладаг
хадгалах хэрэгслийн нэгэн төрөл юм. Соронзон дискнүүдийн хадгалах
багтаамжны түгээмэл хэлбэр, шинж чанарыг (Хүснэгт 10) харуулав.
Хадгалах
төхөөрөмж
Хадгалах
хэрэгсэл
Тайлбар Хэмжээ
FDD (Floppy
Disk Drive)
Floppy disk
Уян хадгалах хэрэгсэл өгөгдлийг уншиж бичдэг,
нимгэн, соронзоор бүрсэн гадуураа хуванцраас
бүрддэг.
720KB
1.44MB
HDD (Hard
Disk Drive)
Hard disk
Олон шаттай соронзон хучилттай металл дискнээс
бүрдсэн хадгалах хэрэгсэл нь өгөгдлийг уншиж бичдэг
ба компьютерт ашигладаг стандарт хадгалах хэрэгсэл.
32GB-4TB
SSD (Solid
State Drive)
Solid Drive
Өгөгдлийг хадгалахдаа чипэнд суурилсан санах ойн
технологийг ашигладаг.
32GB-
512GB
36
Хүснэгт 10. Соронзон дискний төрлүүд

www.emust.edu.mn
• Соронзон дискний бүтэц
Соронзон дискийг ашиглахын
тулд эхлээд форматласан диск
ашигласан байх шаардлагатай
юм. Соронзон дискийг
форматлахдаа өгөгдлийг хадгалах
боломжтой болгож “зам” болон
“сектор” хэлбэртэйгээр зохион
байгуулдаг. Соронзон дискний
бүтцийг (Зураг 14) харуулав.
37
Зураг 14. Хатуу дискний бүтэц

www.emust.edu.mn
• Соронзон диск унших, бичих үйл ажиллагааны
дараалал
38
Соронзон толгой тухайн зам руу шилжинэ.
(хайх үйлдэл хийнэ)
Тухайн секторыг эргүүлэхийн тулд ирэх ба буцаж эргэх үйлдэл
хийгдэх.
(эргэлтийн хугацааг хүлээх)
Тухайн секторээс унших болон бичих.
(өгөгдөл дамжуулах)

www.emust.edu.mn
• Хэсэгчлэн хуваах болон оновчлолын тооцоо
(defragmentation)
Хатуу диск энд тэнд олон хэсэгт өгөгдлийг хадгалахад
Fragmentation буюу “хуваагдал” үүсдэг.
Өгөгдлийг нэмэх, хасах, зөөхөд хөндлөн үргэлжилсэн секторт
хуваагдаж хадгалагддаг. Өгөгдөл хуваагдах үед хайх үйл
ажиллагааны тоо нэмэгдэж улмаар эргээд хандах хурдыг
бууруулдаг. Энэ нь дискний эргэлдэх хөдөлгөөн ихсэх байдлаар
мэдэгддэг. Зайлшгүй тодорхой хугацаанд тусгай програм
хангамжийг ашиглан optimization буюу “оновчтой”-гоор
хуваагдмал байдлыг засварлах шаардлагатай.
39

www.emust.edu.mn
40
Зураг 15. Хатуу дискний хуваагдал

www.emust.edu.mn
Соронзон дискний багтаамжийг тооцоолох
Соронзон дискний мэдээлэл хадгалах багтаамж, өгөгдлийг бичих шаардлагатай
секторуудын тоог тооцоход дараах томьёог ашиглана.
• Хадгалах багтаамжийг тооцоолох томьёо
Жишээ нь: Уян дискийг форматлахад хадгалах багтаамж хэд байх вэ?
• Талбайд ноогдох замуудын тоо: 80
• Зам бүрийн секторын дугаар: 18
• Секторын урт (bytes): 512
• Хадгалах талбай: 2 талдаа
512 байт*18 сектор/ гадаргуу тутамд х 80 зам / гадаргуу тутам*2 гадаргуу=1.474.560 байт =
1.4MB. Тиймээс хадгалах багтаамж 1.4MB байх юм.
41
Секторын хадгалах багтаамж * замын сектор * гадаргуугийн зам *
хадгалах гадаргуу хадгалах багтаамж

www.emust.edu.mn
Өгөгдлийг хадгалахад шаардлагатай секторуудын
тоог тооцоолох томъёо
Жишээ нь
• Уян дискэнд 512 байт сектор байдаг, 500 байт, 1400 байт болон 1,600-д
хадгалах шаардлагатай өгөгдлийг хэдэн сектортай байхыг үзье.
• 500 байт ÷ 512 байт = 0,976 ···· = 1 сектор
• 1400 байт ÷ 512 байт = 2,734 ···· = 3 сектор
• 1600 байт ÷ 512 байт = 3,125 ···· = 4
• 1 сектор + 3 сектор+ 4 сектор= 8 сектор
• Тиймээс 8 сектор байх шаардлагатай.
Өгөгдлийн урт ÷ секторын хадгалах багтаамж··· Ойролцоох бүхэл тоо
42

www.emust.edu.mn
2.2 Оптик диск /Optical disk/
“Оптик диск” өгөгдөл уншиж, бичихдээ лазер гэрэл ашигладаг хадгалах
төхөөрөмжийн нэгэн төрөл юм.
Хадгалах
төхөөрөмж
Хадгалах
хэрэгсэл Шинж чанар
Хадгалах
багтаамж
CD-ROM
drive
CD-ROM
Зөвхөн уншигддаг төхөөрөмж ба зардал бага
учраас, CD-ROM ашиглан программ
хангамжийн багцуудыг тарааж хэрэглэж
байсан.
650MB
700MBCD-R
drive
CD-R
Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба
өгөгдлийг зөвхөн уншиж болдог бөгөөд үүний
дараа нэг удаа бичиж болно.
CD-RW
drive
CD-RW
Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба 1000
удаа бичих боломжтой.
43
Хүснэгт 11. Оптик дискний төрлүүд

www.emust.edu.mn
DVDROM
drive
DVDROM
Том хэмжээний видео, програм хангамжийг түгээхэд
ашигладаг зөвхөн уншигдах төхөөрөмж юм.
Нэг талт, нэг
давхарга: 4.7GB
Нэг талт, хоёр
давхарга: 8.5GBDVDRAM
drive
DVDRAM
Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба дижитал видео
камер гэх мэт төхөөрөмжүүд их хэмжээний бичлэг
хэрэглэнэ.
DVD-R
drive
DVD-R
Өгөгдлийг уншиж, бичдэг төхөөрөмж ба өгөгдлийг
зөвхөн уншиж болдог бөгөөд үүний дараа нэг удаа
бичиж болно. DVD-R дээр тэмдэглэгдсэн өгөгдлийг DVD-
ROM төхөөрөмж болон DVD тоглуулагч унших болно.
DVD-RW
drive
DVD-RW
Энэ төхөөрөмж өгөгдлийг уншиж, бичдэг. CD-RW-тэй
ижил 1000 удаа бичигдэх боломжтой.
Blu-ray
drive
Blu-ray
Энэ төхөөрөмж өгөгдлийг уншиж, бичдэг. Blu-Ray
формат Sony болон Panasonic хамтарсан компаниудын
есөн консерциум багтаасан байна. CD, DVD-тэй адил -12
см-ийн диаметр нь оптик диск ба видео зэрэг өгөгдөл ,
хадгалах хүчин чадал их хадгалах хэрэгсэл юм.
Нэг талт, нэг
давхарга: 25GB
Нэг талт, хоёр
давхарга: 50GB
44
Хүснэгт 11. Оптик дискний төрлүүд

www.emust.edu.mn
2.3 Флаш санах ой /Flash memory/
“Флаш санах ой” цахилгаан унтарсан ч агуулгыг хадгалж үлддэг ба дахин
бичигдэх санах ойн хувирдаггүй төрлийн нэг юм.
Хадгалах
хэрэгсэл
Шинж чанар Хадгалах
багтаамж
USB санах ой
Унших, бичих өгөгдлийг флаш санах ой
ашигладаг. Компьютерт холбогдох
боломжтой, жижиг хэмжээтэй, зөөвөрлөхөд
хялбар төхөөрөмж юм.
хэдэн арван MB
хэдэн арван GB-
ын багтаамжтай.
SD санах ойн
карт
Унших, бичих өгөгдлийг флаш санах ойд
ашигладаг. Дижитал камер, гар утсанд
хэрэглэгддэг.
45
Хүснэгт 12. Флаш санах ойн төрлүүд

www.emust.edu.mn
2.4 Бусад
Хадгалах
төхөөрөмж
Хадгалах
хэрэгсэл
Шинж чанар
Хадгалах
багтаамж
Соронзон
туузан
төхөөрөмж
Magnetic
tape
Туузан төхөөрөмж өгөгдлийг үргэлжлүүлэн
уншиж, бичдэг. Соронзон дискний төрлүүд
ерөнхий зориулалтаар ашигладаг
компьютеруудыг эхлэх болон дуусахдаа блок
бүрийг уншиж, бичдэг. Соронзон хальсны
формат "DAT" болон 8мм-ийн соронзон
хальс байдаг. Компьютерт DAT соронзон
хальсыг ихэвчлэн өгөгдлийг нөөцлөхөд
ашиглагдаг.
хэдэн арван
GB Хэдэн
зуун хүртэл
MO төхөөрөмж
(Magneto
оптик диск)
MO Лазер гэрэл болон соронзон орноор
өгөгдлийг бичиж, зөвхөн лазер гэрлээр
өгөгдлийг уншдаг ба олон дахин бичих
чадвартай.
хэд хэдэн
зуун MB Хэд
хэдэн GB
46
Хүснэгт 12. Хадгалах төхөөрөмжийн бусад төрлүүд

www.emust.edu.mn
3. Хадгалалтын шаталсан бүтэц /Storage hierarchy/
“Хадгалалтын шаталсан
бүтэц” нь компьютерт
ашигладаг хадгалалтын
төхөөрөмжүүдийн
бүтцийг төлөөлүүлэн
пирамид хэлбэртэй
шаталсан бүтцийн схем,
мэдээлэл хадгалах
төхөөрөмжийг ашигладаг.
47
Зураг 16. Хадгалах төхөөрөмжийн өгөгдөлд
хандах хандалтын хурдны дараалал

www.emust.edu.mn
Оролтын төхөөрөмж гэдэг нь боловсруулах
төхөөрөмжид ямарваа нэгэн өгөгдлийг оруулах
үйлдэл хийдэг төхөөрөмж юм. Гаралтын
төхөөрөмж гэдэг бол хэрэглэгчийн оруулсан
өгөгдлийг дүрс, дуу авиа, текст хэлбэрээр
хүргэх үйлдэл хийдэг төхөөрөмж юм.
3.Оролт, гаралтын
төхөөрөмж
48

www.emust.edu.mn
1. Оролт/Гаралтын интерфэйсүүд /Input/Output interface/
“Оролт гаралтын интерфэйс” нь компьютер, төхөөрөмж хоёрын
хоорондох өгөгдлийг (цахилгаан дохио) солилцох завсрын
төхөөрөмж болон систем юм.
Компьютер болон туслах төхөөрөмжүүдийн хооронд солилцох
өгөгдлийн төрлийг (Зураг 3.2) харуулав.
4

www.emust.edu.mn
• Аналог
“Аналог” мэдээлэл нь
тасралтгүй утга
илэрхийлдэг ба хугацаа
үргэлжилсэн байдаг тул
өөрчлөлтүүд нь
давалгаа маягаар
илэрдэг. Унтралт, дуу
чимээ дамжуулах зай нь
ихсэх тусам улам бүр
тод болдог.
50
Зураг 17. Өгөгдөл дамжуулах
аналог хэлбэр

www.emust.edu.mn
“Дижитал” мэдээлэл нь
тодорхой тоон утгаар
илэрхийлэгддэг. Өөрчлөлтийн
улмаас тоон утга хувиргадаг
ба хөндлөн хэлбэртэй график
гарна. Дижитал мэдээлэл
буурахад өртөмтгий биш ба
дуу чимээ дамжуулах зай
нэмэгддэг.
• Дижитал
51
Зураг 18. Өгөгдөл дамжуулах
дижитал хэлбэр

www.emust.edu.mn
Компьютер мэдээллийг тоон утга болгон хувиргаж
цахилгаан дохионд тулгуурлан өгөгдөлийг боловсруулдаг.
Өөрөөр хэлбэл үйлдлүүдийг зохицуулж, тоон мэдээллийг
боловсруулдаг.
Компьютер болон туслах төхөөрөмжүүдийн хооронд
цахилгаан дохиог солилцоход дамжуулагчийн үүргийг
интерфэйс гүйцэтгэдэг. Оролт гаралтын интерфэйс нь
өгөгдлийг дамжуулахдаа цуваа интерфэйс, зэрэгцээ
интерфэйс болон утасгүй сүлжээний интерфэйсүүдийг
хэрэглэдэг.
52

www.emust.edu.mn
1.1 Цуваа интерфэйс /Serial interface/
“Цуваа интерфэйс” тухайн
үед нэг бит өгөгдлийг
шилжүүлдэг интерфэйс юм.
Энэ нь цөөн тооны дохионы
шугамуудыг ашигладаг ба
урт зайд дамжуулахад
тохиромжтой, дохио
өөрчлөгдөхөд өртөмтгий
биш байдаг.
53
Зураг 19. USB интерфэйс

www.emust.edu.mn
Standard Тайлбар
RS-232C Модем, хулганыг компьютерт холбоход ашигладаг интерфэйс. PC/AT төрлийн
компьютеруудад бүтээсэн стандарт юм.
USB Гар, хулгана, хэвлэгч, дэлгэц зэрэг дагалдах олон төрлийн төхөөрөмжийг
холбоход хэрэглэгддэг интерфэйс. Өгөгдөл дамжуулах хурд нь өндөр хурдны
горимд (USB 2.0) 480Mbps, бага хурдны горимд (USB 1.1) 1.5Mbps байдаг.
Сүүлийн үед USB нь ихэнх төхөөрөмжүүдтэй холбогдох боломжийг олгодог.
IEEE1394 Дижитал видео камер, DVD-RAM гэх мэт төхөөрөмжүүдийг холбоход
хэрэглэгддэг интерфэйс юм. 63 хүртэл төхөөрөмжүүдтэй холбогдож
ашигладаг. Түүнчлэн "FireWire" болон "i.Link.“ гэж нэрлэдэг.
54
Зураг 20. Цуваа интерфэйсүүд
Хүснэгт 13. Цуваа интерфейсийнн төрлүүд

www.emust.edu.mn
1.2 Зэрэгцээ интерфэйс /Parallel interface/
“Зэрэгцээ интерфэйс” нь
хэд хэдэн битээс бүрдэх ба
бүлгээр өгөгдөл
дамжуулдаг интерфэйс юм.
Энэ нь дохионы шугмын
багц ба зэрэгцээ өгөгдөл
илгээдэг бөгөөд дохио
хэлбэлзэлтэй байдаг тул
алсын зайд дамжуулахад
тохиромжгүй сул талтай.
55
Зураг 21. SCSI интерфэйс

www.emust.edu.mn
Standard Тайлбар
IEEE1284
Голчлон хэвлэгчийг компьютерт холбогдож ашигладаг интерфэйс.
Хэвлэгчээс гадна сканнер болон MO /magneto-optical/ төхөөрөмжүүдийг
холбоход хэрэглэдэг.
SCSI
(pronounced
“scuzzy”)
Small Computer System Interface нь компьютерийг хатуу диск, CD-ROM,
сканнер, принтер, tape төхөөрөмж болон бусад төхөөрөмжүүдтэй холбодог
өмнөх холбох байгууламжаас хурдан, ANSI стандартын интерфэйс юм.
Хамгийн сүүлийн үеийн SCSI-гийн стандарт болох 16-bit bus бүхий Ultra-2
SCSI нь секундэд 80 мегабайт хүртэлх хурдаар мэдээллийг дамжуулах
боломжтой. Bus-ийн өргөнөөс шалтгаалаад нэг SCSI портонд 7-15 хүртэлх
төхөөрөмжийг залгадаг.
56
Зураг 22. Зэрэгцээ интерфэйсүүд
Хүснэгт 14. Зэрэгцээ интерфейсийнн төрлүүд

www.emust.edu.mn
1.3 Утасгүй сүлжээний интерфэйс /Wireless interface/
“Утасгүй сүлжээний интерфэйс” хэт улаан туяаны буюу утасгүй
дамжуулах технологи ашиглан өгөгдлийг дамжуулдаг интерфэйс юм.
Дамжуулах хурд удаанаас хурдан байх боловч дамжуулах зай нь
богино байна. Утасгүй сүлжээний интерфэйсүүд ерөнхийдөө богино
зайд тохирсон байдаг.
57

www.emust.edu.mn
1.3 Утасгүй сүлжээний интерфэйс /Wireless interface/
Стандарт Тайлбар
IrDA IrDA нь хэт ягаан туяагаар өгөгдөл дамжуулахад зориулан стандарт. Төхөөрөмжүүд нэг нь
нөгөөтэйгөө IrDA стандартын дагуу ажиллах боломжтой, гэвч тэд хэдхэн метрт
тусгаарлагдсан, тодорхой шугамд харагдах зайд байх хэрэгтэй. IrDA зэрэгцээ портуудтай
төстэй дамжуулах түвшиний холболтуудтай. Дамжуулах зай хоёр метр дотор байдаг.
Төхөөрөмжүүдийн хооронд обьектууд саад учруулж байгаа бол хөндлөнгийн өгөгдлийг
дамжуулах тохиолдол гардаг.
Bluetooth 2.4GHz зурвасыг ашигласан утасгүй холбооны интерфэйс 10 метрийн хязгаар дотор 1Mbps
дамжуулах хурдаар хангадаг. 1 Mbps болон дамжуулах хурд 721 Kbps дамжих чадвартай.
Үүнд компьютер, хэвлэх төхөөрөмж, PDA, гар утас дотор багтана. IrDA –тай харьцуулахад
объектууд саад учруулах нь харьцангуй бага юм. Bluetooth-г хэрхэн хэрэглэж болох нэг тод
жишээ бол, ямар нэг тусгай холбогчгүйгээр гар утас руу компьютерийг холбох юм. SMC-ийн
USB Bluetooth адаптерын нэг жишээ юм.
58
Хүснэгт 15. Утасгүй сүлжээний интерфейсийнн төрлүүд

www.emust.edu.mn
Компьютерийн техник хангамж гэдэг нь
бидний гарт баригдаж, нүдэнд харагдаж
байгаа бодит биет тоног төхөөрөмжүүдийг
хэлнэ. Эдгээр нь өөрийн гэсэн нэр, хүчин
чадал, онцлог шинж чанартай өөрийн гэсэн
гүйцэтгэх үүрэгтэй байдаг.
4. Компьютерийн
техник хангамж
59

www.emust.edu.mn
1.1 Компьютерийн төрөл /Types of computers/
Төрөл Тайлбар Хэрэглээ
Супер компьютер
/Supercomputer/
Маш хурдан, өндөр гүйцэтгэлтэй, шинжлэх
ухаан ба технологийн өгөгдлүүдийг
боловсруулдаг.
Цаг агаар урьдчилан мэдээлэх,
замын хөдөлгөөний хяналт,
сансрын хөгжил гэх мэт
Энгийн компьютер
/General purpose
computer/
Оффисын боловсруулалт ба шинжлэх ухаан,
технологийн өгөгдлүүдийг хамтад нь
боловсруулдаг. Өөрөөр хэлбэл “Mainframe”
компьютер юм.
Галт тэрэгний суудал захиалга,
онлайн банкны хадгаламжийн
систем гэх мэт
Оффисын
компьютер /Office
computer/
Албан байгуулагуудад ашиглагддаг оффисын
зориулалттай компьютер. Өөрөөр хэлбэл
“business server” компьютер юм.
Бараа материалын хяналт,
борлуулалт удирдлага гэх мэт
Cloud computing
Өндөр хүчин чадалтай супер компьютеруудыг
цөөн тоогоор байгуулж тэдгээр
компьютеруудад дэлхийн хаанаас ч хандах
боломжтой.
Том хэмжээний мэдээллийн
систем боловсруулах, их
хэмжээний өгөгдлүүдийг
солилцох гэх мэт
60
Хүснэгт 16. Компьютерийн төрлүүд

www.emust.edu.mn
6
Төрөл Тайлбар Хэрэглээ
Virtual computing
Desktop болон laptop компьютер дээр дахин
нэгэн virtual компьютер үүсгэх боломжийг
олгодог. Windows, Ubuntu үйлдлийн
системийг зэрэг хэрэглэж болдог.
Программчлалын аргаар нэмэлт
үйлчилгээ явуулах орон зайн
үйлчилгээ үзүүлэх гэх мэт
Apple компьютер
Smartphone нь компьютерийн хийдэг олон
үйлдлийг хийж чадах хүчин чадал бүхий
ухаалаг гар утас юм.
Өдөр тутмын үйл ажиллагаандаа
өргөн ашиглаж байгаа гар
утаснууд
Ухаалаг гар утас
/Smartphones/
Таблет компьютер нь мобайл, зөөврийн
компьютер хоёрыг нэгтгэж үйлдвэрлэсэн
төхөөрөмж юм.
Зураг төсөл боловсруулах гэх мэт
төрөл бүрийн зориулалтаар
ашигладаг
Tаблет компьютер
/Tablet PC/
Хэрэглэхэд хялбар авч явахад амархан
төхөөрөмж, кино үзэх, тоглоом тоглох,
шинэ мэдээ мэдээлэл, ном сонин унших
зэрэг боломжийг олгодог.
Зарим нисгэгчид нислэгийн
үедээ ашиглаж заавар гаргаж
авдаг бөгөөд энэ заавраар
онгоцны нислэгийг хөнгөвчилж,
түлш хэмнэх боломжтой болжээ
Хүснэгт 16. Компьютерийн төрлүүд

www.emust.edu.mn
1.2 Компьютерийн төрөл /Types of PCs/
Төрөл Тайлбар
Шинж чанар
Хэмжээ
(Хүнд)
Өргөтгөх Эрчим хүч
хэрэглээ
Desktop
Ширээний компьютер
Tower Босоо байрлалтай
Slimline Хэвтээ байрлалтай
All in One Дэлгэцэндээ бүх эд ангиуд нь
нэгтгэгдсэн
Laptop
Зөөврийн компьютер, 100В/200В цахилгаанд
залгаж ашиглана.
Notebook
Энэ компьютер нь A4 ба B5 гэсэн хэмжээтэй
байна.
PDA
Гарын алга шиг хэмжээтэй хувийн компьютер.
Ө.х “Palmtop” ихэвчлэн хаяг, хуваарь зэрэг
хувийн мэдээллийг удирдахад хэрэглэдэг ба
интернэтэд холбогддог.
Бага
Их
Бага
Их
Бага
Их
62
Хүснэгт 17. Персонал компьютерийн төрлүүд

www.emust.edu.mn
2. Оролтын төхөөрөмжүүд /Input devices/
Төрөл Эд ангиуд Тайлбар
Тэмдэгт, тоо
Компьютерийн гар
/Keyboard/
Тэмдэгт оруулахад зориулагдсан стандарт төхөөрөмж
Заах төхөөрөмж
Хулгана /Mouse/
Хулгана нь гадаргуу дээр хөдөлгөснөөр
хавтгай дэлгэцэнд талбарыг заах компьютерийн төхөрөмж
Trackball
Байршлын мэдээллийг бөмбөлөг ашиглан оруулдаг
төхөөрөмж
Trackpad
(Мэдрэгч самбар)
Хавтгай гадаргуу дээр хуруугаа хөдөлгөж заагчийг удирддаг
төхөөрөмж
Pointing stick 4 зүгт хөдөлдөг гарны дунд байрладаг төхөөрөмж.
Digitizer/tablet
Төлөвлөгөө болон тусгай зориулалтын зургийг хавтгай
гадаргуут төхөөрөмжинд ‘stylus pen’ ашиглан зурдаг.
Touch Panel/ screen
(мэдрэгч дэлгэц)
Мэдрэгч дэлгэцийг ашиглан дүрс, товчлууруудтай ажиллана.
63Хүснэгт 18. Оролтын төхөөрөмжийн төрлүүд

www.emust.edu.mn
• Оролтын төхөөрөмжүүд
Зураг оруулах
төхөөрөмжүүд
Image scanner
Тоон, фото зураг, энгийн зураг, хэвлэмэл
материал, гараар бичсэн тэмдэгтүүдийг
компьютерт тоон өгөгдөл болгон оруулдаг
төхөөрөмж
Digital camera
Энгийн камер боловч зурган өгөгдлийг тоон
өгөгдөлд шилжүүлдэг.
Barcode уншигч
Бүтээгдэхүүнд байрлуулсан баркодыг оптикаар
уншдаг төхөөрөмж
OCR (Optical Character
Reader) Device
Гараар бичсэн тэмдэгтүүд болон хэвлэсэн
тэмдэгтүүдийг оптикаар уншдаг төхөөрөмж
OMR (Optical Mark Reader)
device
Хариултын хуудсан дээр харандаагаар будсан
тэмдэгтийг оптикаар уншдаг төхөөрөмж
64
Хүснэгт 19. Оролтын төхөөрөмжийн төрлүүд

www.emust.edu.mn
• Оролтын төхөөрөмжүүд
Бусад оролтын
төхөөрөмж
Дуу авиа оруулдаг
төхөөрөмж
Дуу авиаг микрофоноор дамжуулан компьютерт
оруулна.
Гараар тэмдэгт
оруулдаг төхөөрөмж
Хавтгай гадаргуутай төхөөрөмжинд гараараа бичсэн
тэмдэгтүүдийг компьютерт оруулна.
Соронзон карт уншигч
Соронзон тууз бүхий картуудыг уншина. Үүнд:
зээлийн карт болон дебит карт орно.
65
Хүснэгт 20. Оролтын төхөөрөмжийн төрлүүд

www.emust.edu.mn
KINECT SENSOR V.2
66

www.emust.edu.mn
HAPTIC DEVICE
67

www.emust.edu.mn
LEAP MOTION
68

www.emust.edu.mn
3. Гаралтын төхөөрөмжүүд /Output devices/
Гаралтын төхөөрөмж гэдэг бол компьютерт оруулсан өгөгдлийг
дүрс, дуу авиа, текст хэлбэрээр гаргах үйлдэл хийдэг
төхөөрөмж юм. Түүнчлэн гаралтын төхөөрөмж нь одоо үед
бидний хэрэглээ болсон компьютерийн бүтцийн нэг томоохон
хэсэг болдог.
• Дэлгэцийн үзүүлэлт: Дэлгэц нь доор дурдсан үзүүлэлтээр
хоорондоо ялгагдаж байдаг. Үүнд:Үйлдвэрлэсэн компани
• Дэлгэцний хэмжээ - Inch
• Өргөн дэлгэцээр харуулах эсэх
• Өнгө ялгаруулалт
• Үйлдвэрлэсэн технологи гэх мэт
69

www.emust.edu.mn
Дэлгэц
70
Катодон цацрагт хоолой
/CRT display/
Катодон цацрагт хоолойг ашиглан бүтээгдсэн. Ихэвчлэн 15, 17,
21 инчийн хэмжээтэй байх ба гүйцэтгэл сайтай боловч сул тал нь
эрчим хүч ихээр ашигладаг, овор хэмжээ ихтэй.
Шингэн талстан дэлгэц
/LCD display/
Шингэн талстыг ашиглан бүтээгдсэн ба 10-60 инч хэмжээтэй.
Органик гэрэлт диодон
дэлгэц /OLED display/
Хүчдэл хэрэглэж байгаа үед гэрлийг ялгаруулдаг нь эрчим хүчийг
хэмнэх давуу талтай ба органик нэгдлүүдээр бүтээгдсэн.

www.emust.edu.mn
Хэвлэх төхөөрөмж
Лазер хэвлэгч
/Laser printer/
Хуурай технологийн хор ашиглан компьютераас өгсөн зураг,
хүснэгтэн мэдээллийг хэвлэнэ.
Бэхэн хэвлэгч
/Inkjet printer/
Шингэн технологийн хор мэдээллийг хэвлэх ба хямд өртгөөр
өндөр чанартай хэвлэгч юм.
Цэгэн цохилтоор хэвлэгч
/Dot impact printer/
Нүүрс төрөгчийн цаасыг ашиглан хэвлэнэ. Гадаад паспортын
дугаар, төмөр замын билет зэргийг хэвлэхэд ашиглана.
Дулаан дамжуулалтаар
хэвлэдэг хэвлэгч /Thermal
transferprinter/
Хүчдэл хэрэглэж байгаа үед гэрлийг ялгаруулдаг нь эрчим хүчийг
хэмнэх давуу талтай. Органик нэгдлүүдээр бүтээгдсэн.
71
Хүснэгт 22. Цуваа хэвлэгчийн төрлүүд

www.emust.edu.mn
• Хэвлэх төхөөрөмжийн гүйцэтгэлийг үнэлэх
Нэгж Тайлбар
Dpi
Нэг инчид ноогдох /dot per inch/ (ойролцоогоор 2,5 см квадратад)
цэгийн нягтаршилыг тодорхойлно. Жишээ нь: 600dpi дөрвөлжин
хэмжээс нь 600*600=360.000 цэг
Ppm
1 минутанд хэвлэх хуудасны /page per minute/ тоо. Тухайн хэвлэгчийн
хурдаас шалтгаалах ба хуудас хэвлэгчийг тодорхойлдог нэгж юм.
Cps
Секундэд хэвлэх тэмдэгтийн /characters per second/ тоо. Цуваа
хэвлэгчийг тодорхойлдог нэгж юм.
72
Хүснэгт 23. Хэвлэх төхөөрөмжийг хэмжих нэгж

www.emust.edu.mn
3D PRINTER
73

www.emust.edu.mn
PROJECTION MAPPING DEVICE
74

www.emust.edu.mn
VIRTUAL REALITY DOME
75

www.emust.edu.mn
76

www.emust.edu.mn
Нэмэлт материал
77
1. Applied Information Technology Engineer Examination
2. http://www.wikihow.com
3. http://shontko.blog.gogo.mn/read/entry110675
4. http://www.tftcentral.co.uk/specs.htm
5. http://support.dell.com/support/edocs/monitors/2408WFP/e
n/UG/about.htm

www.emust.edu.mn
АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА
78

3

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (20)

Similar to 3

Similar to 3 (20)

More from Nergui Batjargal

More from Nergui Batjargal (16)

3