1. გაკვეთილი № 22
საშინაო დავალების შემოწმება:
1. m (C6H5NH2)=23,84
2. CH2=CHCH2NH2 + H2  H3CCH2CH2NH2
CH2=CHCH2NH2 + Br2  CH2CHCH2NH2
 
Br Br
CH2=CHCH2NH2 + HCl  [CH2=CHCH2NH3] Cl
+ HCl
[H3CCHCH2NH3] Cl

Cl
3. CH2CH2COOH + KOH  CH2CH2COOK + H2O
 
NH2 NH2
CH2CH2COOH + KOH  [H3NCH2CH2COOH] Cl

NH2
O
CH2CH2C O

NH2 OH + H OCH3  CH2CH2COCH3 + H2O

NH2
O O
n H2NCH2CH2COH  HNCH2CH2C
n + n H2O
XV ტესტი
1. რომელი რეაქციაა მცდარი?
1. 2CH3CH2COOH + Zn  (CH3CH2COO)2Zn + H2
2. 2CH3CH2COOH + 2Ag  2CH3CH2COOAg + H2
3. 3CH3CH2COOH + Al(OH)3  (CH3CH2COO)3Al + 3H2O
4. 2CH3CH2COOH + CaO  (CH3CH2COO)2Ca + H2O

2. -2-
2. ვერცხლის სარკის რეაქცია ახასიათებთ:
1. HCHO, H3CCHO, H3CCOOH, H3CCH2CHO
2. H3CCHO, H3CCH2CHO, H5C2COOH, HCOOH
3. C2H2, HCHO, H3CCHO, HCOOH
4. HCHO, HCOOH, H3CCHO, H3CCH2CHO
3. რთული ეთერებია:
ა. O ბ. O გ. O
H3CC H3CC C2H5C
OCH3 OC2H5 OC2H5
1. მხოლოდ (ა) 2. მხოლოდ (ბ)
3. მხოლოდ (გ) 4. სამივე
4. ცხიმები:
1. ერთატომიანი სპირტების და მაღალმოლეკულური მჟავების რთული
ეთერებია
2. გლიკოლის და უმაღლესი ერთფუძიანი კარბონმჟავების რთული
ეთერებია
3. გლიცერინის და უმაღლესი ერთფუძიანი კარბონმჟავების რთული
ეთერებია
4. მრავალატომიანი სპირტების და მაღალმოლეკულური ამინომჟავების
რთული ეთერებია
5. რომელი დებულებაა მცდარი?
1. ცხიმების ჰიდროლიზით მიიღება გლიცერინი და შესაბამისი
კარბონმჟავები
2. როგორც წესი მყარი ცხიმების ჰიდრირებით მიიღება თხევადი ცხიმები
3. ცხიმის და ტუტის მოქმედებით მიიღება გლიცერინი და საპონი
4. ყველა ცხიმი წყალში უხსნადია
6. ჩვეულებრივი შაქარია
1. საქაროზა 2. გლუკოზა 3. ფრუქტოზა
4. არცერთი პასუხი სწორი არაა

3. -3-
7. რომელ მწკრივში არიან ამინები დალაგებულნი ფუძე ბუნების სიძლიერის
მიხედვით (სუსტი, უფრო ძლიერი და ა.შ.):
1. CH3NH2 > (CH3)2NH > (CH3)3N
2. C6H6NH2 < (CH3)3N < (CH3)2NH < CH3NH2
3. C6H6NH2 < CH3NH2 < (CH3)3NH < (CH3)3N
4. არცერთი პასუხი სწორი არაა, რადგან ამინები მჟავური ბუნების
ნაერთებია
8. რომელი რეაქციაა სწორი?
O
1. H2NCH2COOH + C2H5OH  H2NC + H2O
OC2H5
2. H2NCH2COOH + H2NCH2COOH  H2NCH2CONHCH2COOH+H2O
3. ClH2CCOOH + 2NH3  H2NCH2COOH + NH4Cl
4. სამივე რეაქცია სწორია
9. რომელი დებულებაა მცდარი?
1. ბუნებაში ამინომჟავები ცილების ჰიდროლიზით მიიღება
2. ცილები პოლიპეპტიდური ჯაჭვის მქონე ნაერთებია
3. ცილების წარმოქმნაში ამინებიც მონაწილეობენ
4. ამინომჟავები ამფოტერული ნაერთებია
10. კაპრონი:
1. ამინომჟავას პოლიმერიზაციის რეაქციის პროდუქტია
2. ამინომჟავას პოლიკონდენსაციის რეაქციის პროდუქტია
3. ამინომჟავას რთული ეთერია
4. კაპრონის მოლეკულა პეპტიდურ ბმებს არ შეიცავს
ცილები (პროტეინები)
ბუნებაში ფართოდაა გავრცელებული პოლიპეპდიდური ჯაჭვის მქონე ნაერთები,
რომლებსაც ცილები (პროტეინები) ეწოდებათ.

4. -4-
ცილების წარმოქმნაში მონაწილეობენ  ამინომჟავები, რომელთა ზოგადი
ფორმულაა: H2NCHCOOH

R
შესაბამისი პოლიპეპტიდი ასეთი აღნაგობისაა
O O O
NHCHCNHCHCNHCHC ....... და ა.შ.
  
R R' R"
ცილების შემადგენლობაში 20 ამინომჟავას ნაშთია. ზოგიერთის აღნაგობას ახლა
გავეცნობით (ყველა ფორმულის დამახსოვრება აუცილებელი არ არის)
H2NCH2COOH H2NCHCOOH

გლიცინი (ამინოძმარმჟავა) CH3
ალანინი (-ამინოპროპიონის მჟავა)
H2NCHCOOH H2NCHCOOH


CH2 CH2


OH SH
სერინი ცისტეინი
H2NCHCOOH
 H2NCHCOOH
CH2 
 CH2
CH2 
 CH2
CH2 
 COOH
CH2
 ასპარაგინის მჟავა
NH2
ლიზინი H2NCHCOOH
H2NCHCOOH CH2
CH2
OH
ფენილალანინი თიროზინი
ამ ამინომჟავებითაა აგებული ცილები. ცილის პირველადი სტრუქტურა
განპირობებულია ცილების ჯაჭვში ამინომჟავების მონაცვლეობით. ცილის
მოლეკულა სპირალად არის შეგრაგნილი. მეორადი სპრუქტურა განპირობებულია
სპირალის ხვიებს შორის წყალბადური ბმების არსებობით.

5. -5-
ცილა ცხიმებთან და ნახშირწყლებთან ერთად აუცილებელი საკვები პროდუქტია.
ჩვენ ცილას ვიღებთ რძის, ხორცის, კვერცხის სახით. ზოგიერთი მცენარეული
საკვებიც (ლობიო, წიწიბურა, სოიო) მდიდარია ცილით.
საშინაო დავალება:
1. თანდათანობით გადააბით ერთმანეთს ალანინი, ტიროზინი, ცისტეინი და
ლიზინი.
2. რამდენი დიპეპტიდი შეიძლება წარმოიქმნას გლიცინისა და ალანინის
გადაბმით?
3. რამდენია (N) გლიცინსა და ალანინში?