2008 Booosting Jubileumboook : Booosting 20 jaar vooruit

<
31 AUGUSTUS 1988 IS BOOOSTING OPGERICHT. VRIJDAG 10
OKTOBER 2008 HEEFT BOOOSTING HET 20-JARIG BESTAAN
GEVIERD, MET HET SYMPOSIUM BOOOSTING 20 JAAR VOORUIT! DIT
STOND GEHEEL IN HET TEKEN VAN DE TOEKOMST.
INFOB000K
V00RUIT
10102008
B000STING
20JAAR
DIT INFOBOOOK GEEFT U EEN INDRUK VAN HET TWINTIGJARIG JUBILEUM
BOOOSTING 20 JAAR VOORUIT! HET BOEK IS TWEELEDIG: DEEL I EEN VERSLAG
VAN HET JUBILEUM, DEEL II INFORMATIE OVER BOOOSTING.
DEEL I geeft u een indruk van het twintigjarig jubileum Booosting 20 jaar
vooruit! dat op 10 oktober 2008 met bijna 200 bouwinnovatoren is gevierd.
Dit toekomstgerichte symposium was verdeeld in drie blokken: Nieuwe
Perspectieven, Nieuwe Technologieën en Nieuwe Drivers voor Bouwinno-
vatie. Bij elk blok presenteerden twee vooraanstaande ontwikkelaars de
recente ontwikkelingen in hun vakgebied. Zij zijn allen werkzaam buiten de
bouw en schetsten ons veranderingen die op bouwinnovaties van invloed
kunnen zijn.
Filmshooots met interviews met oprichters en oud-bestuurders van Booosting
lardeerden deze presentaties. Voor de borrel vond Booosting Futureprooof
plaats, een discussie met gasten en nieuw aangetreden bestuursleden. Ook
hier stond de impact van recente ontwikkelingen op bouwinnovaties centraal.
DEEL II bevat algemene informatie over Booosting. Het is vooral bestemd
voor organisaties die geïnteresseerd zijn in het aansluiten bij Booosting. Het
geeft een weliswaar tijdsgebonden, maar goede indruk van de organisatie en
activiteiten van de stichting.
Bestuur en secretariaat blijven activiteiten initiëren met een hoog ‘kijk zo kan
het ook-gehalte’, maar zij willen ook tijd reserveren voor reflectie en bezinning.
Dat is namelijk de manier om samen een vernieuwende en toekomstgerichte
architectuur te realiseren. <<

Velen van ons nemen in hun dagelijkse leven te weinig tijd om af en toe
even stil te staan bij de vraag of ze nog met de juiste dingen bezig zijn. In
de bouw gaat dit niet anders. Integendeel. Wij bouwers staan bekend om
ons projectgebonden doorjagen. Als je éindelijk mag ontwerpen, leveren of
bouwen dan blijkt er zoveel tijd te zijn verspild dat er geen moment verloren
mag gaan, laat staan over is. Handen uit de mouwen en klaren die klus.
Ik wil meer tijd voor bezinning en bezieling.
Ik vraag me af of we de dingen maken die we zouden moeten maken. Maken
we zinvol gebruik van de laatste technologieën en processen? Geeft onze
huidige architectuur een antwoord op de sociale, maatschappelijke en
economische situatie van vandaag én morgen? Is zij toegerust om 100 jaar
verandering te herbergen en te faciliteren? Klopt uw koers, uw visie op de
bouw, uw bouwbijdrage met de wereld om u heen?
Het huidige bestuur van Booosting ziet het beantwoorden van deze vragen
als drivers voor het bouwen van morgen. Drivers waar juíst de koplopers in
bouwinnovatie die Booosting vertegenwoordigen mee aan de slag moeten.
Simpelweg om het morgen slimmer en beter te doen dan gisteren.
Wij zien het als onze taak om onze aangeslotenen daarin te voorzien en te
stimuleren en om daar gezamenlijk mee aan de slag te gaan.
Het Booostingthema van 2009 More Nature Inside verwijst naar deze visie:
> architectuur die de slimheid van de natuur,
inclusief 20 miljoen jaar evolutie, benut
> architectuur waarbij de mens weer centraal staat
> architectuur die integraal is benaderd en van binnenuit ontworpen is
> architectuur met een ziel
booosting IN 2009
deel II
Info Booosting
Van Drivers naar Doen, van voorzitter Atto Harsta 42
Doelstelling 44
Waarom aansluiten bij Booosting? Testimonials 45
Lid worden van Booosting 46
Bestuur en secretariaat 47
Activiteiten 48
Participanten 49
Sponsors 50
Colofon 63
Agenda 63
acroniem/antwoordkaart 64
<
Inhoud 02
Inleiding More nature inside 03
deel I
Jubileum Booosting 20 jaar vooruit!
Booosting 20 jaar vooruit!, verslag van de dag 05
Nieuwe Perspectieven voor Bouwinnovatie 14
> Ruud Smits 14
> Piet Vollaard 16
Nieuwe Technologieën voor Bouwinnovatie 18
> Sylvia Leijdecker 18
> Sybrand van der Zwaag 19
Nieuwe Drivers voor Bouwinnovatie 20
> Wim Sinke 21
> Jan Brouwer 21
Quotes Booosting Futureprooof 22
Filmshooots 30
Nog meer ontwikkelingen 34
Interview Atto Harsta en Harm Boomsma 37
INHOUD
INHOUD INFOBOOOK booosting02
<
Ook voor de Booosting-
organisatie zelf geldt dat
wij ons continu aanpassen
en het tegendraadse
karakter overeind houden.
Bestuur en secretariaat
moeten kritisch beschouwen
wat er om haar heen
gebeurt en reageren met
doeltreffende initiatieven.
Ik wens u veel leesplezier!
Atto Harsta
voorzitter
MORE NATURE INSIDE
03

VERSLAG SYMPOSIUM 20 JAAR VOORUIT booosting06
> >
booosting VERSLAG SYMPOSIUM 20 JAAR VOORUIT 07
V00RUIT
technologie en communicatie aan de hand van het boek ‘De zelfdenkende
pil’. Het boek, onder redactie van Rutger van Santen tot stand gekomen, is
een bundeling van essays van wetenschappers uit verschillende vak-
gebieden en hun kijk op de komende 20 jaar.
In delen wordt een film getoond waarin Booosting prominenten, Jan Brouwer,
Mick Eeckhout, Jos Lichtenberg, Jouke Post en Jan Westra, zich uitspreken over
de toekomst. Zij verwachten dat producenten een grotere rol zullen spelen,
dat conceptuele innovatie meer integratie vraagt en dat de materialiteit van
architectuur weer belangrijk wordt. Ook vragen zij zich af wat Booosting kan
doen voor bedrijven die innoveren. Welke maatschappelijke problemen kan
de bouw helpen oplossen en hoe kan Booosting daartoe een stimulans zijn?
WAT EEN PRACHTIGE LOCATIE OM ONZE TWINTIGSTE VERJAARDAG TE
VIEREN: IN DE GROTE ZAAL VAN HET SCHEEPVAART- EN TRANSPORT COLLEGE
OP DE MÜLLERPIER, UITKIJKEND OVER DE HAVENS VAN ROTTERDAM.
Toch was het niet zo gepland, legt scheidend voorzitter Harm Boomsma uit
nadat hij iedereen welkom heeft geheten. Het is voor Booosting immers
gebruikelijk om bij de TU Delft of de TU Eindhoven te gast te zijn, maar door
een ‘bedrijfsongeval in Delft’ moesten de feestelijkheden uitwijken naar
Rotterdam. De link tussen Rotterdam en Booosting was overigens snel gelegd,
ze staan immers allebei in het teken van hard werken, aldus Boomsma. Een
bont gezelschap, waaronder vele oud-bestuurders en een keur aan sprekers,
kwam bijeen om stil te staan bij 20 jaar Booosting. Of eigenlijk bij de
komende 20 jaar, want Booosting kijkt natuurlijk vooruit en niet achterom.
Welke innovaties en ontwikkelingen beïnvloeden de komende twintig jaar
ons vak, dat van architecten, ontwerpers en productontwikkelaars? Robert
Winkel (nieuw bestuurslid) trad op als moderator van de middag.
Jouke Post viel in voor Rutger van Santen en toont ons de samenhang tussen
de samenleving en de vraag naar technische innovaties in de loop van de
geschiedenis. Ook voor Booosting is e.e.a. veranderd. Het ging ooit over
meterkasten, maar de vraagstukken worden steeds groter, complexer en
interessanter. De ingenieur werkt niet meer alleen, maar samen met alfa’s
en gamma’s. Het leitmotiv is ‘engineering for a sustainable society’. Post
bespreekt drie aspecten; wetenschap en medische technologie, duurzame
10102008
B000STING
20JAAR
Engineering for
a sustainable
society

van Egeraat en Zwarts & Jansma in respectievelijk Moskou en Zoetermeer. In
zijn snelcursus auteursrecht wijst Vollaard op het onderscheid tussen
intellectueel eigendom (recht tot verveelvuldiging en openbaarmaking) en
industrieel eigendom (patent). Bij intellectueel eigendom gaat het niet om
het idee, maar om de expressie van een idee. De creatie moet origineel zijn
en de maker is automatisch auteursrechthebbende. Recht kun je verkopen
en geldt tot 50-70 na de dood van de auteur. Het bezwaar van Vollaard is
gebaseerd op het feit dat architecten werken in een traditie van voort-
borduren op voorgangers. En dat is een grijs gebied, zeker voor een rechter.
Het gaat bovendien om gebruiksvoorwerpen, openbare kunst waar niet aan
valt te ontkomen. In navolging van Open Source is dit een pleidooi voor
Open Design. Je kunt ook sommige rechten voorbehouden in plaats van alle
rechten voorbehouden. Dat maak je kenbaar met Creative Commons
symbooltjes. De oproep is: ga Open Source!
De eerste branchevreemde spreker is Ruud Smits, hoogleraar Innovatie
Wetenschappen in Utrecht. Hij geeft aan alleen van de bouw te weten dat
het een gesloten en conservatief imago heeft en is vereerd desondanks te
mogen spreken. Innovatie lijkt voor de buitenwereld vooral een hele jonge
wetenschap met een hoog R&D intensief gehalte, aldus Smits, maar dat is
een misverstand. Innovatie is (met internet als voorbeeld) een combinatie
van de stand van de techniek en de (maatschappelijke) context. En die is
altijd anders en gaat gepaard met creatieve destructie. Met iets nieuws moet
ook het oude nog kapot en dat is meteen het lastige van innovatie. Smits
bevestigt de door Post genoemde noodzaak om met meer dan alleen
ingenieurs aan innovatie te werken. Hij noemt daarbij het significante onder-
scheid tussen inventie (het domein van wetenschap met peer reviews) en
innovatie (waar Bill Gates van Microsoft marktleider maakt??). Het effect van
innovatie is lastig vast te stellen en economen zijn het er onderling dan ook
niet over eens. Reden waarom het CPB, die de theorie van Adam Smith
hanteert, innovatie niet meetelt. En dan te bedenken dat de politiek beleid
maakt op basis van gegevens van het CPB! Smits ziet de bouwpraktijk de
komende tijd voor een aantal relevante vragen gesteld. Hoe om te gaan met
creatieve destructie in een branche die bekend staat als star? Life cycle
kosten zullen zwaarder gaan wegen dan investeringskosten en dat zal boven-
dien leiden tot nieuwe vormen van aanbesteden. Een belangrijke pijler voor
verandering is nog altijd onderwijs. Daar wordt de kiem gelegd. En de
implementatie van duurzaamheid zal een grote opgave zijn, nu alle techniek
ervoor eigenlijk al gereed is.
Piet Vollaard pleit in zijn prikkelende bijdrage van © naar CC (van copyright
naar Creative Commons) voor een Open Source houding en toont aan dat
architecten zich helemaal niet bezig zouden moeten houden met copyright
op hun werk. Dat zit innovatie alleen maar in de weg en is bovendien
juridisch moeilijk hard te maken als het erop aankomt. Om de willekeur van
juristen en de absurditeit van de rechtzaken te onderstrepen toont Vollaard
voorbeelden van Peter Struyken’s lichtkunstwerk onder het NAi, het
beeldmerk van Ben van Berkel’s brug in Rotterdam en de rechtzaken van Erick
booosting VERSLAG SYMPOSIUM 20 JAAR VOORUIT 09
>
VERSLAG SYMPOSIUM 20 JAAR VOORUIT booosting
>
08
Hoe om te gaan met creatieve
destructie in een branche die
bekend staat als star?

anti-graffiti en anti-reflectie. De automobielindustrie gaat nog voorop in de
toepassingen van nanotechnologie (in de vorm van bijvoorbeeld kras-
bestendige lakken), maar Leydecker voorziet voor architectuur en design in
de ontwikkeling van nano-toepassingen een ticket naar een grotere markt.
Nano kan immers onzichtbaar de functionaliteit van de oppervlakte aan-
passen aan specifieke eisen.
Sybrand van der Zwaag van Aerospace (DC Mat) van de TU Delft, laat in zijn
betoog zien hoe zelfherstellende materialen werken en wat we ermee kunnen
doen. Tot voor kort hebben we altijd materialen gemaakt waarbij de atomen
op de goede plek werden gebracht waar ze vervolgens moesten blijven.
Schade moest worden voorkomen. Maar dat denken wordt anders. Het
menselijk bot heeft bijvoorbeeld cellen die schade van binnenuit repareren.
Maar waarom zou je zelfherstellende bouwmaterialen willen? In het geval
repareren veel geld kost of als hoge betrouwbaarheid vereist is. Of als de
oppervlaktekwaliteit heel belangrijk is en wanneer reparatie in hoge mate tot
In een tweede filmfragment constateren de prominenten een verschuiving
van aandacht naar de schaal van de stad, de grotere structuur. Een flexibel
invulbaar, geconcentreerd wonen en werken, met ‘mutatiecapaciteit’. Kunst-
stof en recycle technologie zullen een hoge vlucht nemen, is de verwachting.
Het conceptueel niveau zal belangrijk blijven, net als de antenne functie waar
Booosting zich altijd al sterk voor heeft gemaakt.
Interieurarchitecte Silvia Leydecker uit Keulen is in nanotechnologie gedoken.
Nano wil zeggen heel klein en hoogst reactief. Het wordt toegepast om
producten te optimaliseren, bescherming te bieden tegen schade, minder
onderhoud nodig te maken. Door reductie van gewicht efficiënt en
besparend te zijn of duurzaamheid c.q. comfort te vergroten. Materialen
worden op maat aangepast, waarbij oppervlakten van materialen bijzondere
eigenschappen krijgen. Voorbeelden zijn krasvast of krasbestendig, zelf-
reinigend of easy-to-clean, maar ook bijvoorbeeld luchtreinigend, met UV-
bescherming, brandveilig, waterafstotend, anti-vingerafdruk, anti-bacterieel,
10
te gaan toepassen. Liever eerst aantrekkelijk maken en daarna werken aan
goedkopere oplossingen, dan wachten tot de toepassing goedkoop is.
Jan Brouwer, nog maar net afgezwaaid als Rijksadviseur Infrastructuur,
bracht met zijn voordracht Fast Lane de innovatie op het gebied van
mobiliteit in beeld. Mobiliteit, de niet aflatende verplaatsingsdrift van de
mens, vraagt om verkeersregels en om meer ruimte voor onze medemens.
Maar de diverse vormen van infrastructuur, reëel en virtueel, zijn on-
voldoende op elkaar afgestemd. Mobiliteit was lange tijd verbonden aan een
zeker optimisme, maar sinds het rapport van de club van Rome gaat het
imago bergafwaarts. Brouwer doet een poging om de mobiliteit uit het
pessimisme te tillen. Virtuele mobiliteit wordt steeds belangrijker, maar in
de stedenbouw is daar te weinig aandacht voor. Andere disciplines en
ontwerpbenaderingen moeten worden ingeschakeld voor de toekomst van
de stad. Vanuit de rol van Rijksadviseur Infrastructuur plaatst Brouwer enkele
opmerkingen over de relatie tussen mobiliteit en stad. Infrastructuur is van
irritatie leidt. Voorbeelden zijn de Mihara Bridge in Hokkaido (Japan) van zelf
herstellend beton en de bruggen in de binnenstad van Amsterdam, die zich-
zelf met een combinatie van CO2 en water uit de gracht repareren. Maar ook
de zelfherstellende coating, die krassen in de autolak herstelt door bloot-
stelling aan zonlicht. In het slechtste geval wordt al deze kennis alleen door
lucht- en ruimtevaart techneuten benut, in het beste geval ook door
architecten, aldus Van der Zwaag.
Booosting is een mentaliteit, wordt in het laatste filmfragment gesteld. En
ook al komt innovatie veelal voort uit commerciële overwegingen, voor
ontwerpers is het natuurlijk vooral een intellectuele uitdaging. Booosting
moet de nieuwsgierigheid naar het maken vasthouden. Advies aan jonge
ontwerpers is dat ze nooit tevreden moeten zijn met wat er is. Ze moeten
moedig zijn, naïef, intelligent en niet ophouden te vechten tegen problemen
in het bouwproces. En daarvoor moeten ze uithoudingsvermogen hebben.
Wim Sinke (Energy Research Center of the Netherlands (ECN)) bestrijdt in
zijn betoog de zeven mythes over zonne-energie. We praten dan over zonne-
stroom en gaan voor het gemak even uit van een black box; licht erin, stroom
eruit. De mythe is dat zonne-energie voor niches is, maar recente onder-
zoeken tonen aan dat het juist een grote toekomst heeft. Het heeft niet alleen
effect in de Sahara, maar is de best verdeelde energiebron ter wereld. Dat het
nooit zou kunnen concurreren, wordt tegengesproken door actuele cijfers
over piekvraag en de verwachting dat over 10 jaar een goed distributienet
aanwezig zal zijn. Architecten en stedenbouwers beschouwen zonne-
energie als een beperking bij het ontwerpen, terwijl volgens Sinke zonne-
energie toegevoegde waarde biedt aan gebouwen. Dat het niet betrouwbaar
zou zijn, wordt gepareerd met de reactie dat met een intelligent net, in
combinatie met andere duurzame energie, voldoende zonne-energie kan
worden opgeslagen. Het zou niet duurzaam zijn, maar zelfs in Nederland
wordt de investering nu al binnen 3 jaar terugverdiend. En dat het beter is
nog even te wachten met instappen wordt fel bestreden, want het is nu de
hoogte tijd om te handelen. Sinke roept ons dan ook op om zonne-energie
11booosting VERSLAG SYMPOSIUM 20 JAAR VOORUIT
> >
Schaalvergroting
in de aandacht
van Booosting
van het huis
naar de stad
De ontwikkeling van
nano-toepassingen
voor architectuur en
design een ticket
naar een grotere
markt
In het beste geval
wordt al deze
kennis ook door
architecten benut

>
wezenlijke betekenis voor de stad. Stationslocaties worden bijvoorbeeld
steeds belangrijker. Hun programma uitgebreider, met meer commercie.
Stationsomgevingen zijn knooppunten geworden voor verschillende
vormen van infrastructuur. Een groot aantal stations in Nederland is dan ook
tot nationaal sleutelproject benoemd. Infrastructuur zelf ziet Brouwer de
komende 20 jaar niet zoveel veranderen. Files zullen we nog wel een tijdje
houden, maar de middelen zullen langzaam veranderen. Schonere
motoren, elektrificatie, minder geluid en fijnstof kunnen op termijn een einde
maken aan de schermen langs de snelweg. Brouwer constateert een
schaalvergroting in de aandacht van Booosting van het huis naar de stad.
En vraagt zich na afloop af waarom niemand kritisch reageerde op zijn
betoog over de stedelijke en regionale schaal. Programmatische studies naar
nieuwe mobiliteitsknooppunten zijn een prima initiatief, maar hij ziet liever
dat Booosting zich weer bezighoudt met het ‘Booostinghuis’ in plaats van
het ‘Snelweghuis’.
Tot slot stelt Harm Boomsma het nieuwe bestuur voor en vraagt de
aanwezigen waar hun bedrijf over 20 jaar zal staan. En hij vraagt wat het
nieuwe bestuur moet gaan doen om de leden te steunen. Berend Groeneveld
streeft naar meer samenwerking bovenin de bouwkolom en Iwan van
Bochove wil naar 50% duurzame energie in de EU. Atto Harsta wil meer
natuur als voorbeeld voor het ontwerp en Jouke Post wil de bouwkolom laten
kantelen, de TU’s integreren en Booosting daarin de schakel laten zijn.
Martin Smit wil kijken naar andere vakgebieden en Marcel Vroom pleit voor
een terugkeer naar de basis van Booosting en wil vooral nieuwe technologie
agenderen. Aan het einde van deze propvolle middag houdt Atto Harsta zijn
‘maiden speech’ als nieuwe voorzitter en roept ons op om gezamenlijk aan
de slag te gaan. Om met elkaar naar buiten toe laten zien wat Booosting
doet en denkt en vooral heel veel innovatie te gaan realiseren. Iedereen is
Booosting! We kunnen 20 jaar vooruit! <<
tekst: Jasper Moelker
foto’s: Frank van den Burg
<
1312
Iedereen is
Booosting!
We kunnen 20
jaar vooruit!
Waar zullen jullie
bedrijven over
20 jaar zal staan?
booosting VERSLAG SYMPOSIUM 20 JAAR VOORUIT
n ROBERT WINKEL TRAD OP ALS MODERATOR VAN DE MIDDAG

14 15
‘INNOVATIE IS HET OUDSTE BEROEP VAN DE WERELD’ IS DE BOUDE UIT-
SPRAAK VAN PROF. DR. IR. RUUD SMITS BIJ HET BEGIN VAN ZIJN VOOR-
DRACHT.
Al in de oudheid had de bedenker van beter gereedschap voorsprong op zijn
soortgenoten. Innovatie is dus van alle tijden en innovatie heeft ook altijd
een wezenlijk verandering van de maatschappij bewerkstelligt. Zo heeft de
uitvinding van het wiel het hele transportsysteem veranderd en heeft de
uitvinding van de stijgbeugel in de 5e eeuw (#check) in Mongolie een
beslissende invloed gehad op de ontwikkeling van een klassenmaatschappij
in 16e eeuws Europa. ‘Maar’, zo waaschuwt Smits, ‘Innovatie is veel meer
dan Research en Development’. Het is vreemd dat de overheid met het
programma Nederland-Innovatieland zo inzet op innovatie in de industrie.
Zeventig procent van de Nederlandse economie bestaat uit diensten, en in
de toekomst groeit dit percentage alleen maar. Een groot deel van de
innovatie is dan ook te vinden in de dienstensector. Big Brother van
Endemol is een zeer succesvolle innovatie. En in de tuinbouw, een belang-
rijke sector in Nederland, wordt er niet meer fruit verkocht maar worden er
wel steeds meer diensten aan gekoppeld. Bijvoorbeeld geschild, of als
gemengde fruitsalade in bakjes. Niet meer maar wel onderscheidend van de
concurrenten én met meer winst.
INVENTIE EN INNOVATIE
Ruud Smits wil graag een veelgemaakte verwarring de wereld uit helpen: die
tussen inventie en innovatie. Inventie is een wetenschappelijk proces waar
nieuwe ontdekkingen gedaan worden, innovatie is een maatschappelijk
proces waar waarde aan een nieuw idee gekoppeld wordt. Einstein is een
duidelijke inventor, Bill Gates een rasechte innovator.
Innovatie is geen solistisch werk zo stelt Smits. Het is teamwerk, waar
geharde Beta’s samenwerken met Gamma’s; techneuten met commerciëlen.
Want een innovatie is pas een innovatie als het een succesvolle markt kent.
‘there in no more beautiful curve than the selling curve’ plachte Raymond
Loewy, ontwerper van de greyhoundbus en het cola flesje te zeggen.
Nog een misvertand: Innovatie komt de slimme geest aanwaaien. Nee, zegt
Smits: innovatie is moeilijk. Voor innovatie moet men uit de bestaande
systemen breken. Gewoonten en normen opzij zetten, tegenstand over-
winnen. Creative Destruction: de oude strcuturen afbreken om er weer
nieuwe, verbeterde structuren voor te kunnen opbouwen.
Innovatie vergt dan ook een lange adem: het is een continue inspanning om
mensen te overtuigen en concurrenten voor te blijven. De omstandigheden
veranderen daarbij doorlopend: economische structuren veranderen, de
globalisering zet door. Een land als Nederland kan al lang niet meer
concurreren met opkomende industriële landen als Korea en China. We
moeten doorschuiven in de Value Chain: meer toegevoegde waarde aan
diensten en producten koppelen: extra diensten, vernieuwde zorg, uitdagend
design. Hierin loopt Nederland (nog) voor ten opzichte van de Aziatische
landen. Deze verschuiving van aandacht betekent ook een andere wijze van
onderwijs: meer op creativiteit, meer nadruk op samenwerking en oorspron-
kelijk denken, minder op het stampen van kennis.
En voor de bouw, heeft Smits nog innovatiesuggesties voor de bouw?
Jazeker. De eerste is de huidige aanneempraktijken te veranderen. Minder
op kosten, meer op life-cycle costs en dus meer op kwaliteit. Ook het
onderwijs moet aangepast. Ook in het bouwkundig onderwijs moet meer de
nadruk komen op creativiteit en samenwerking. Niet alleen met de eigen
(beta) schoolgenoten, maar ook met gamma studenten als bedrijfskunde en
economie. En pak de twee huidige thema’s op: zorg en duuzaamheid. De
babyboomers gaan vanaf volgend jaar met pensioen. Speel er op in met
meer diensten.
Misschien is dat nog wel het belangrijkste advies van innovatieprofessor
Smits van deze bijeenkomst: minder stenen stapelen, meer diensten. <<
VERSLAG RUUD SMIT 20 JAAR VOORUIT booosting
NIEUWE PERSPECTIEVEN Innovatie,
het oudste beroep van de wereld
booosting VERSLAG RUUD SMIT 20 JAAR VOORUIT
>>

16
>
17
Voor Piet Vollaard is het duidelijk wat Booosting te komende jaren moet
doen wil het zijn innovatieve aspiraties behouden: ‘Sluit je aan bij de open
cultuur van de 21ste eeuw en bevorder de Open Source visie in de bouw-
wereld. Neem het voortouw in een cultuur van delen en zet een database op
van Open Source ideeën met hun voorwaarden. <<
txt: Frido van Nieuwamerongen
foto’s: Frank van den Burg
* Uitspraak van Banksky, een kunstenaar die de unieke kunstexpressie
bekritiseerde door kunstwerken te bewerken of eigen kunst in musea te hangen.
(waar ze meestal binnen twee uur weer verwijderd werden)
PIET VOLLAARD PLEIT VOOR AFSCHAFFING VAN HET AUTEURSRECHT EN AAN
TE SLUITEN BIJ DE ‘DELEN-CULTUUR VAN DE 21STE EEUW.
Veel architecten beschermen nog steeds hun gebouwen met het auteurs-
recht. Zij proberen daarmee niet alleen plagiaat tegen te gaan, of het beeld-
merk te beschermen, nee zelfs wordt er geprobeerd uitbreidingen van een
gebouw te voorkomen. Een extra dakkapel zit er niet in als het aan de
auteursrechtadepten ligt: een aantasting van de goede naam van de
architect.
Het is Piet Vollaard, architect en directeur van Archined, een doorn in het
oog. Het past geheel niet meer bij deze tijd van copy-paste en samplen.
Neem nou het voorbeeld van de gekromde arcade bij het Nederlands
Architectuur Instituut, door de architect Jo Coenen bedacht voor evene-
menten. Echter toen de pilaren werden beschilderd voor de tentoonstelling
over Zuid Afrika, protesteerde Peter Struycken hier tegen. Zijn kunstwerk, een
lichtobject in de gekromde arcade, zou erdoor aangetast worden en zijn
‘goede naam’ bezoedeld. Het NAi heeft de schilderingen maar verwijderd.
Omdat er over de auteursrechten bij architectuur veel onduidelijk is wil
Vollaard eerst kort schetsen wat het begrip precies inhoud. ‘Het auteursrecht
is het recht tot verveelvoudiging en openbaarmaking van een werk van
wetenschap, letterkunde of kunst’. Dit recht is in 1886 vastgelegd in de
Berner Conferentie. Het recht beschermt geen ideeën, ideeën zijn niet te
beschermen. Het beschermt alleen de expressie van ideeën. Dus niet het
idee telefoonnummers te verzamelen in een telefoonboek, wel de wijze
waarop het boek is ontworpen. De auteurrechten liggen automatisch bij de
ontwerper, zelfs bij verkoop van de rechten.
Het klinkt misschien erg logisch dat de ontwerper beschermd wordt, toch
vindt Vollaard het voor architecten zeer achterhaald. Allereerst omdat elke
architect bij zijn ontwerpen schatplichtig is aan talloze andere ontwerpers.
Elk gebouw borduurt voort op eerdere ontwerpen. Maar dit is voor Vollaard
nog niet eens het belangrijkste argument. Veel essentiëler is het feit dat
architectuur gebruiksvoorwerpen ontwerpt. En als het gebruik verandert,
moet het gebouw mee kunnen veranderen. Weerstand hiertegen is amoreel!
GOOI OPEN DIE POORT!
Nee, voor Vollaard is het zonneklaar. Het auteursrecht hoort bij de achter-
haalde periode van de Romantiek waarin de unieke schepping van de
kunstenaar werd aanbeden. Nu, in de 21ste eeuw, verspreid de cultuur zich
zo snel en is zo lastig vast te stellen wat de bronnen van een kunstwerk zijn,
dat auteursrechten voor ontwerpen zinloos is. Nee gooi open die poort!
Het auteursrecht is een rem op innovatie; delen is de motor van onze
informatietijdperk.
Vollaard stelt voor aan te sluiten bij de Open Source cultuur zoals we die al
kennen op het Internet en de kunsten. Het kennisnetwerk Wikipedia en het
computerbesturingssysteem Linux zijn twee van de vele voorbeelden.
Open Source wil zeggen dat de ontwerper de bron vrijgeeft voor gebruik
door anderen, en daarmee afziet van zijn auteursrechten. Maar ook in de
Open Source cultuur blijven spelregels nodig. De maker kan vastleggen wat
anderen met zijn ontwerpen mogen doen. Bijvoorbeeld alleen voor niet-
commercieel gebruik of te gebruiken met naamsvermelding. Hiervoor zijn
al grafics gemaakt die op Internet regelmatig te zien zijn bij foto’s of muziek.
(zie kader)????
NIEUWE PERSPECTIEVEN
Copyright is for losers ©®*
VERSLAG PIET VOLLAARD 20 JAAR VOORUIT booosting
>
booosting VERSLAG PIET VOLLAARD 20 JAAR VOORUIT

18
Tijdens het symposium op 10 oktober 2008 kwamen nano technologie en
zelf herstellende materialen aan bod, maar er zijn natuurlijk veel meer
veelbelovende nieuwe technologieën die Booostingleden mogelijkheden
bieden nieuwe producten, bouwdelen of concepten te ontwikkelen. Er is op
dit moment veel innovatie op het gebied van materialen en technieken, de
mogelijkheden zijn vrijwel onbegrensd. Voor een aantal producten is het
echter wachten op de doorbraak, de eerste ‘killer application’.
Nano coatings
Nanotechnologie is onzichtbaar en toch van enorme invloed op producten
en materialen volgens Sylvia Leydecker. Nu nog duur, maar op de lange
termijn is een efficiënter gebruik van materialen door nanotechnologie te
voorzien. Te denken valt aan hele dunne coatings die extra kwaliteiten toe-
voegen aan het onderliggende materiaal, zoals brandwerende-, anti-
bacteriële- of uv remmende coatings. Concrete voorbeelden zijn coatings op
beeldbuizen om die antistatisch te maken, en coatings om plastic bestendig
te maken tegen krassen. Omdat nanocoatings een zeer nauwkeurig
productieproces vereisen, en voor iedere toepassing specifiek ontwikkeld
moeten worden, zijn ze nog duur. Toch zijn er ook voor de bouw toe-
passingen denkbaar. Zo is het mogelijk om een materiaal met carbo nano
tubes te bedrukken waardoor het materiaal stroom kan geleiden.
NIEUWE
TECHNOLOGIEN
booosting VERSLAG SYBRAND VAN DER ZWAAG 20 JAAR VOORUIT 19
Zelf herstellende
materialen
De lezing van Sybrand van der Zwaag ging juist in op zelf herstellende
materialen. We ontwerpen nu voorwerpen uit materialen op een manier
waarbij we proberen schade te voorkomen. Maar ieder materiaal loopt
tijdens de gebruiksfase schade op. Zelf herstellende materialen repareren
deze schade zelf. Organismen in de natuur bevatten cellen om te creëren,
om te signaleren en om te vernietigen. Bij zelf herstellende materialen is
hetzelfde principe van toepassing. Zal bij een ‘standaard’ materiaal een
haarscheur bij belasting na de rustperiode verder worden vergroot, bij zelf
herstellende materialen is in de rustperiode het materiaal (deels) hersteld.
Daardoor is het materiaal sterker geworden en worden nieuwe belastingen
beter verwerkt. Het onderzoek spitst zich nu toe op het inbrengen van
bacteriën in beton die wakker worden als de beton scheurt, en dat dan
repareren. Zowel Leydecker als Van der Zwaag waren van mening dat de rol
van een Booostinglid die is van het eerste schaap dat over de dam springt,
daarna volgt de rest van de kudde. Nieuwe technologieën zijn immers volop
beschikbaar. <<
txt: Jeroen van Nieuwenhuizen
VERSLAG SYLVIA LEYDECKER 20 JAAR VOORUIT booosting
VLNR:
% LITRACON, BETON MET GLASVEZELS, WWW.LITRACON.HU
, MODEL VOOR EEN HOUTEN GRIDSHELL DOOR SHIGERU BAN ARCHITECTS
VOOR CENTRE POMPIDOU IN METZ WWW.SHIGERUBANARCHITECTS.COM
VLNR:
% AEROGEL / NANOGEL IN EEN KUNSTSTOF PROFIEL,
WWW.CABOT-CORP.COM/NANOGEL
, PROEFHUIS VAN KARTON ONTWIKKELD VANUIT DE UNIVERSITEIT VAN SYDNEY
>>

Er zijn een groot aantal drivers die nieuwe ideeën voort kunnen brengen.
Door daar als Booostinglid bewust mee om te gaan is innovatie te
stimuleren en aan te wakkeren. Op 10 oktober 2008 werden als voorbeeld
zonne-energie en mobiliteit belicht door respectievelijk Wim Sinke en Jan
Brouwer. Maar allereerst moet de bouw afstappen van de statische en
projectgeoriënteerde beheersing van het bouwen. Het proces moet
dynamischer, met aandacht voor de gehele levenscyclus van het gebouw. De
fragmentatie van het proces moet verdwijnen. De gerichtheid op de prijs -
met maximale afdekking van kosten en risico’s - moet vervangen worden
door een proces gericht op waarde en nut. Er is vasthoudendheid nodig om
de uitdagingen die nieuwe materialen, technieken en drivers ons bieden aan
te gaan, en om ze in de markt te zetten. Tegelijk moet de bouw van een
aanbod gestuurde naar een vraag gestuurde markt, zodat de ‘kennis-pull’
wordt gestimuleerd.
NIEUWE DRIVERS
booosting VERSLAG JAN BROUWER 20 JAAR VOORUIT 21
Zonnestroom
Zonne-energie is duurzaam, de terugverdientijd kan terug worden gebracht
tot 3 jaar, het is betaalbaar en toepasbaar. In 2050 kunnen we 20 procent van
al onze energie uit zonne-energie halen. Het is de best over de aardbol
verdeelde energiebron, maar bedrijven en overheden willen de centrale
regie niet uit handen geven. Zij vormen de belemmeringen, en het is aan
Booostingleden om de transitie naar decentrale zonne-energie te entameren.
Dat was de boodschap van Wim Sinke van ECN in zijn lezing op 10 oktober.
Sinke wil bijvoorbeeld het elektriciteitsnetwerk gebruiken om energie te
leveren aan anderen in plaats van energie te leveren vanuit grote centrales
aan eindgebruikers. Eindgebruikers kunnen ook leverancier worden. Zonne-
energie is een belangrijke bouwsteen voor onze toekomstige samenleving,
en de decentrale opwekking daarvan biedt enorme kansen.
Mobiliteit
Jan Brouwer hield op 10 oktober een betoog voor mutatiecapaciteit. Voor
flexibele structuren. Volgens Brouwer zijn we toe aan een andere waar-
neming van ruimte en tijd, de mens wil voortdurend reizen. Mobiliteit kan
een belangrijke driver zijn voor innovatie. Een ontwerpend onderzoek met
futuristische ondertoon zou Booosting volgens Brouwer niet misstaan.
Innovatoren zijn tenslotte ontevreden, willen verrast worden, willen reizen.
‘Reizen’ als driver voor innovatie. <<
txt: Jeroen van Nieuwenhuizen
GALERIJVLOEREN VAN MICROBETON BIJ HET PROJECT
MONACOPAD IN HAARLEM VAN MARCO HENSSEN
ARCHITECTEN WWW.MICROBETON.NL
% ENERGIE-INNOVATIE IN DE BOUW: GEÏNTEGREERDE OPWEKKING VAN
ZONNESTROOM, MAYERSLOOT, BROEK OP LANGEDIJK, ONTWERP BEAR
ARCHITECTEN, GOUDA FOTO: WIM SINKE
20 VERSLAG WIM SINKE 20 JAAR VOORUIT booosting
>
<

QUOTES 20 JAAR VOORUIT booosting22
> >
booosting QUOTES 20 JAAR VOORUIT 23
V00RUIT
10102008
B000STING
20JAAR
Architecten gast in onderzoekslaboratoria. Sylvia Leydecker
Levensduur gestuurd ontwerpen. Stephan Valk
More nature inside design. Atto Harsta
Personal recruitment en architectuur gekoppeld. Henk van Laarhoven
40% groet en specialisme. Eduard Böhtlingk
Smalness, sublime, smart, lokaal, decentraal. Jeroen van Nieuwenhuizen
Horizontale bouwketen; bouwbedrijf is centrale partij. Frank van Rossum
Samenwerken boven in de bouwkolom. Berend Groeneveld
Comfortontwikkeling = milieubewustzijn. Eric Vreedenburgh
Geld verdienen met kennis delen. Roals Vandepoel
Integratie van materialen en installaties. Rick van Tiel
Booosting schakel tussen 3TU en bouwkolom nieuwe stijl. Jouke Post
Innovator stuurt bouwproces aan. Dirk Groeneveld
50% duurzame energie. Iwan van Bochove
Waar staat jullie organisatie over 20 jaar?

Bekwaam en bevlogen. Friso Kramer
Ketenintegratie. Aart vd Velden
Nieuwe technologieën agenderen. Marcel Vroom
Activiteiten met nieuwe technieken. Karel Vollers
Architectuur waarbij gebruiker centraal staat. Cees van Balen
Controle Center voor nieuwe informatie. Just Renckens
20 JAAR VOORUIT booosting24
Gebruiker in beeld krijgen en leren kennen. Robert Winkel
Kennisinstituten betrekken bij Booosting. Mick Eekhout
Beter communiceren. Erik Wip
Serendipity. Eric Vreedenburgh
Vanuit de politieke ideologie samenwerkingsverbanden samenstellen. Frank van Rossum
Iedereen is Booosting. Atto Harsta
booosting 20 JAAR VOORUIT 25
>
Wat moet booosting doen om aan die ambities te kunnen voldoen?
<
illustraties: Jouke Post

Jos Lichtenberg
Innovaties die er echt toedoen zijn innovaties die zich op een conceptueel
nivo afspelen. En dat betekent ook dat de mensen en ok de bedrijven die je
daarvoor nodig hebt integrators zijn. En ik denk dat de sleutel tot heel veel
openingen juist zit in het gegeven dat je het gehelde traject in z’n geheel kunt
zien. Dat is wat ik bedoel met integrator.
Jan Brouwer
Nu moet die Booost daar weer komen om weer dingen te maken om
wérkelijk die materialiteit van de architectuur op een goede manier aan de
orde te stellen.
Mick Eekhout
Ik zou Booosting willen adviseren om een soort generieke brainstorm te
houden over hoe de toekomst over 20 jaar eruit ziet in de hoofden van al die
deelnemers en wat de bouw daar aan kan bijdragen. Want veel van die
problemen zijn maatschappelijke problemen. En wat Booosting daaraan kan
20 JAAR VOORUIT NIEUWE PERSPECTIEVEN booosting26
en gewoond. En waarbij in dit overvolle Nederland en waarbij wat mij betreft
alles in de Randstad mag wonen en de rest (ja want we krijgen meer tijd)
mag dan weer wat romantisch en flexibeler zijn in het gebruik.
In de huidige en nog steeds en zeer zeker in de toekomstige tijd, is dat we
op een hele andere manier die flexibiliteit willen hebben. Namelijk dat er, wat
ik dan zou willen noemen, een stuk mutatiecapaciteit wordt geïntroduceerd,
zodat je bij wijze van spreken in je huis aan de overkant, je hebt volgende
week een feestje en dan kun je dat huis op een andere manier indelen.
Jan Westra
Wij hebben toen in onze groep gezegd, je moet gewoon over grenzen heen
durven te stappen. Dan moet je ook zeggen in de toekomst zijn er geen
leidingen meer. Het is toch belachelijk om dingen in leidingen te stoppen.
Dus er is een endoderm materiaal in 2050 en dat materiaal doet wat jij wilt,
is programmeerbaar. Dus als ik daar op druk dan komt er iets uit, water, gas
of iets dergelijks.
bijdragen om dat te stimuleren? En dan weet je zeker dat je niet alleen maar
in een vriendenclubje zit, maar dat je ontwikkelingen die je je voorneemt ook
werkelijk van maatschappelijke betekenis zullen gaan worden en dat is een
soort horizonverbreding die ik Booosting graag toewens.
BLOK 2 NIEUWE TECHNOLOGIEEN
VOOR BOUWINNOVATIE
Jan Brouwer
Ik zou zeggen de stad. De stad in zijn grotere structuren. En niet meer dat
ene woninkje op een stukje grond van 400 m2
, maar veel geconcentreerder
wonen waar grote structuren gemaakt zouden kunne worden die weer op
een of andere wijze flexibel invulbaar zijn en waar je na vijf jaar ook weer een
andere functie zou kunnen invullen, waarbij geconcentreerd wordt gewerkt
27booosting 20 JAAR VOORUIT NIEUWE PERSPECTIEVEN
> >
INNOVATIE, HET OUDSTE BEROEP VAN DE WERELD
Jouke Post
Ontwikkelingen zullen uit een hele andere hoek komen. Ik denk echt dat de
producenten een héle belangrijke rol gaan spelen en dat die hun innovaties
door zullen zetten tot op het nivo van het complete bouwwerk
Jan Westra
Zorgen dat mensen gelukkig worden. Maar ik denk dat het belangrijkste zou
zijn voor de komende 20 jaar is dat de andere kant dus de vragende partij
veel meer begrip krijgt voor datgene wat wij eigenlijk beogen.
BLOK 1 NIEUWE PERSPECTIEVEN
VOOR BOUWINNOVATIE
NIEUWE PERSPECTIEVEN >INTRO TEKST EEN SAMENVATTING UIT DE FILM (TITEL?) ... VERTOOND OP DE
BIJEENKOMST OP ..... OID

28 booosting 20 JAAR VOORUIT NIEUWE PERSPECTIEVEN 29
Jouke Post
Ik denk dat de kunststoffen en de recyclingtechnologieën dat zullen de grote
klappers worden. De kunst is - om het zo maar te zeggen - het rammelend
te houden. Dat er gewoon foutjes kunnen ontstaan. Want juist met het
maken van foutjes komen juist die leuke dingen eruit. Die je niet verwacht
en die nou juist de uitvinding zijn.
Jos Lichtenberg
De echte grote verandering die vindt plaats op een veel conceptueler nivo.
Dus de echte innovator gaat uit al die bottum-up ontwikkelingen op een
bepaald moment de stukjes eruit pakken die hij kan gebruiken.
Maar ik denk juist dat de doorbraken liggen op die andere terreinen. Dus
heel goed begrijpen hoe je markt in elkaar zit. De antennefunctie. Eigenlijk
is dat voor een deel ook waar Booosting altijd al zich sterk voor gemaakt
heeft. En daarnaast echt denk ik de technologie van hoe breng ik nou zo’n
onderwerp van A naar B? hoe kom ik nou bij het doel wat ik voor ogen heb?
BLOK 3 NIEUWE DRIVERS
VOOR BOUWINNOVATIE
Mick Eekhout
Innovatie kan je opvatten als een commerciële betekenis. Maar eigenlijk
onder de architecten gezegd is het een intellectuele uitdaging. Mijn advies
voor jonge startende ontwerpers zou zijn dat zijn nooit tevreden moeten zijn
met wat er is. Dat ze nooit moeten willen weten wat er in de toekomst ligt.
Dus ze moeten moedig zijn, ze moeten ook naïef zijn, ze moeten wel
intelligent en ze moeten niet ophouden. Een goed uithoudingsvermogen
hebben. Niet ophouden te vechten tegen alle problemen in het bouwproces
om hen heen en ze moeten uithoudingsvermogen hebben.
Jan Westra
Net zoals Renzo Piano zei: ‘Je moet eigenlijk op de knieën door de
fabrieksvloer heen kruipen om erachter te komen hoe ze het nu eigenlijk
precies doen.’ Díe nieuwsgierigheid die moeten ze in ieder geval hebben. En
daarnaast moeten ze oog hebben wat dat ook voor bijdragen levert aan de
totale productie. Kijk, je moet niet vergeten. Booosting is voortgekomen uit
drang.
Jos Lichtenberg
De kunst om een marktprobleem helder te formuleren en dat te vertalen in
fysieke producten dat daar eigenlijk de kern van de doorbraak ligt.
Het identificeren van wat is nou echt het probleem in de markt. Als je dat
goed kunt is dat wat mij betreft de basis van marketing eigenlijk.
Jouke Post
Innovatie is op zich nooit een driver. Dat komt uit ergernis voort.
Jan Brouwer
Je moet Booosting kwalificeren als een mentaliteit. Van al die gedrevenheid.
Als de gedrevenheid er is dan komt het resultaat vanzelf. <<<
20 JAAR VOORUIT NIEUWE PERSPECTIEVEN booosting
>
<

30
>
booosting ONTWIKKELINGEN 20 JAAR VOORUIT 31
>
Composieten > Composieten veroveren de markt doordat ze beter bestand
zijn tegen veroudering door UV-straling, temperatuur-schommelingen of
mechanische beschadigingen. Composieten bieden fantastisch nieuwe
kansen voor ontwerpers en bouwers om te experimenteren met kleur,
uiterlijk, afmetingen en gewicht.
Hout > Met name bij veelvormige driedimensionale schaalconstructies zijn
houten gridshells ofwel netwerkschalen goed bruikbaar. Netwerken van lijn-
vormige elementen zijn relatief gezien zeer sterk en economisch gunstig
vanwege het extensieve materiaalgebruik.
Karton > Karton kan worden opgebouwd uit verschillende lagen, is een-
voudig te bewerken en de eigenschappen van het karton zijn aan te passen
om invloeden van bijvoorbeeld vocht, brand of puntlasten te weerstaan. Het
is licht van gewicht, relatief goedkoop, elektrisch isolerend en (op)vouwbaar.
Het is te bedrukken, geschikt voor hergebruik en het is milieuvriendelijk.
Duurzaam bouwen > Duurzaam bouwen biedt legio kansen voor Booosting-
leden om energiezuinig, efficiënt en milieuvriendelijk te bouwen. Vooral nu
de technologische ontwikkelingen elkaar in rap tempo opvolgen op dit
gebied.
IFD > Industrieel Flexibel Demontabel bouwen is reeds succesvol, maar kan
verder worden uitgerold in de bouw. Het biedt goede mogelijkheden om
producten en bouwsystemen te vernieuwen en verder te integreren.
Licht van gewicht > Het bouwproces kan efficiënter als je snel en licht bouwt.
Lichte gebouwen zijn niet alleen eenvoudiger te bouwen, ze zijn ook
gemakkelijk verplaatsbaar of makkelijker aan te passen.
Beton > De ontwikkelingen in de betontechnologie spitsen zich toe op het
samenstellen van steeds intelligentere combinaties van cement, vulstoffen
en toeslagstoffen. Lichter, sterker en slimmer.
Inflatable, deflatable > De voordelen van inflatabels en deflatables zijn al
langer bekend, maar door de ontwikkeling van nieuwe membranen en folies
opent zich een scala aan nieuwe mogelijkheden die licht van gewicht zijn.
Membranen > Membranen kunnen uit verschillende vezels worden samen-
gesteld, zijn enorm sterk, goed te bedrukken en hebben een lange levens-
duur. Natuurlijke vezels zijn een kans voor dit lichte materiaal.
Verlichting > LED-verlichting is de toekomst. De lampen hebben geringe
afmetingen, een laag stroomverbruik, zijn makkelijk af te stellen en hebben
een zeer lange levensduur.
Isolatie > Aerogel of Nanogel is één van de veelbelovende nieuwe isolatie-
materialen die kansen bieden voor nieuwe producten in de bouw.
Glas > Er is nog veel innovatie mogelijk in de verschillende lagen waaruit
toepassingen in glas tegenwoordig worden opgebouwd. Ook de samen-
stelling van het glas zelf biedt veel nieuwe perspectieven voor de toekomst,
zoals de opwekking van energie.
ONTWIKKELINGEN 20 JAAR VOORUIT booosting
ONTWIKKELINGEN
KJEROEN VAN NIEUWENHUIZEN SCHETST HIER NOG MEER
ONTWIKKELINGEN DIE DE ARCHITECTUUR IN DE TOEKOMST
ZULLEN VERANDEREN.

32
Krimp > Krimp is een kans voor kwaliteit voor recreatiegebieden, woon-
gebieden en bedrijfsterreinen. Wordt slopen nu pas vaak in het laatste geval
overwogen, in een krimpende markt zal de vraag naar kwaliteit daar
vermoedelijk verandering in brengen. Krimp van de bevolking zou wel eens
een uniek kans kunnen zijn om een hoogwaardiger samenleving te realiseren.
Het proces > Een zo vroeg mogelijk in een innovatieproces opgezette
integrale samenwerking is essentieel. Partijen moeten met anderen mee-
denken in één proces. Ook kennisoverdracht vanuit andere vakgebieden is
daarbij belangrijk.
Computer > De computer biedt steeds krachtiger software, mogelijkheden
voor rapid prototyping, het genereren van intelligente ontwerpen, beelden,
gebouwen en animaties. Er zijn legio kansen voor innovatie dankzij deze
tool.
Cradle to Cradle > De kracht van Cradle to Cradle is slim, zuinig en
accommoderend om te gaan met de aarde. De industrie moet revolutionair
anders gaan produceren, met andere materialen en andere grondstoffen.
Water > Bouwen op water biedt in ons waterrijke land een scala aan
mogelijkheden voor nieuwe woonvormen, drijvende systemen of funde-
ringen. Kansen voor innovatie dus.
Eindgebruikers > Er liggen enorm veel kansen om in te spelen op de wensen
van eindgebruikers. Dat kan door middel van unieke producten voor de
klant, of door te focussen op een regio of consumentengroep. <<
booosting INTERVIEW ATTO HARSTA & HARM BOOMSMA 33
>
INDUSTRIALISEREN VAN HET BOUWPROCES ALLEEN VINDEN ZE NIET MEER
GENOEG BIJ BOOOSTING. ER MOETEN MAATSCHAPPELIJKE KWESTIES
WORDEN AANGEPAKT, ALS CO2-UITSTOOT EN HET AFVALPROBLEEM. DAT
VRAAGT OOK OM ANDERE PARTNERS. AL TWINTIG JAAR
‘Tja, die kreet innovatie’, verzuchten Harm Boomsma en Atto Harsta bijna
in koor. De vertrekkende en de nieuwe voorzitter van Booosting worstelen
beiden met de in hun ogen inmiddels uitgeholde term. Booosting
stimuleert al twintig jaar de innovaties in de
bouw door toeleveranciers ontwerpers en
architecten bij elkaar te brengen en samen
nieuwe producten te ontwikkelen. Terugkijkend
heeft dit een indrukwekkend scala aan
gerealiseerde producten opgeleverd. Maar
tegenwoordig lijkt het wel of iedereen bezig is
met innovaties en out of the box denken.
Harsta: ‘Als aannemers geen vooroverleg meer
plegen en op een andere manier het aan-
bestedingsproces organiseren, noemen ze het
ook innovatie. Of als een corporatie andere
woonvormen introduceert. Iedereen innoveert.’
Of de vlag de lading nu dekt of niet, ook in de volgende twintig jaar zal het
jubilerende Booosting, naar Harsta’s stellige overtuiging aan de basis staan
van menig technische vernieuwing in de bouw. ‘We blijven actief met
producten als vernieuwende glasgevelconcepten, flexibele bouwcasco’s en
industriële bouwsystemen. Maar het gaat niet meer om het vernieuwen
louter omdat het technisch kan. Die slag is inmiddels wel gemaakt.
Harstra: ‘We willen producten ontwikkelen die ook sociaal- maat-
schappelijke problemen oplossen. Zoals de CO2-uitstoot, het afvalprobleem
en het energieverbruik. Daar moeten Booosting-leden leidend in zijn.’
Om dat te bewerkstelligen zal het bestuur van de stichting op zoek gaan naar
nieuwe partners. Innovatieve woningcorporaties, energiebedrijven, beleggers
misschien. Partijen die problemen in de gebouwde omgeving aan den lijve
ondervinden en dus precies weten waaraan behoefte is. Harsta: ‘Om een
CO2-neutrale wijk te ontwikkelen heb je
een energiebedrijf nodig dat gelooft in
decentrale opwekking en niet koste wat
kost de eigen bestaande infrastructuur
wil uitnutten. Maar je moet er ook een
corporatie, stadsdeel of vooruitstrevende
ontwikkelaar bij betrekken. Dergelijke
vraagstukken los je niet alleen op door een
slimme ontwerper en een innovatieve
toeleverancier bij elkaar te brengen.’
De nieuwe leden die Booosting zoekt,
zijn bovendien partijen die lang genoeg
aan projecten gebonden zijn om meer
investeringen te willen plegen die zich pas over langere termijn terug-
verdienen. De angstvallige focus van veel bouwpartijen op de primaire
investeringskosten is dodelijk voor elke vorm van innovatie. Het levens-
cyclusdenken met aandacht voor de exploitatieperiode is noodzakelijk.
Partijen moeten ook bereid zijn hun nek uit te steken om vastgeroeste
patronen en samenwerkingsverbanden te doorbreken.
ONTWIKKELINGEN 20 JAAR VOORUIT booosting
BOOOSTING ZOEKT VERBREDING BIJ
ANDERE DISCIPLINES
<

booosting INTERVIEW ATTO HARSTA & HARM BOOMSMA 35
Grote inspiratiebron is, als het aan Harsta ligt de natuur. In de toespraak die
hij vrijdag tijdens het jubileumcongres in Rotterdam afsteekt. spreekt hij de
overtuiging uit dat gebouwen in de toekomst ‘more nature inside’ krijgen.
Met een knipoog naar Intel, de leverancier van de rekenchips in zo’n beetje
alle pc’s. Een pv-paneel doet volgens Harsta niet veel anders dan de
bladgroenkorrels in de bladeren van planten. ‘En waarin verschilt
betonkernactivering van een wijdvertakt bloedvatennet dat warmte en
koude afgeeft in het lichaam’, vraagt hij. ‘Er zal meer naar de natuur worden
gekeken voor het ontwikkelen van echt slimme producten en processen.
Biomimicry heet het vak dat de natuur probeert te imiteren.’
Dat zorgt er volgens de aanstaande voorzitter automatisch voor dat
gebouwen leefbaarder zullen worden en beter aansluiten bij de menselijke
natuur. Heel anders dan het grauwe jaren zeventig-wegrestaurant langs de
A15 waar Boomsma en Harsta elkaar ontmoeten voor het interview. De
verdiepinghoogte is laag, de ramen klein en op een milde najaarsdag staat
de cv-ketel al hard te loeien en zorgt voor een verstikkend klimaat. Harsta
wordt erg treurig van dergelijke gebouwen en ziet daar een belangrijke
opdracht voor de leden van Booosting. ‘We realiseren ons onvoldoende
hoelang gebouwen er staan nadat ze van de tekentafel komen. De
intelligentie van twintig miljoen jaar evolutie kan en zal onze omgeving, de
gebouwen en de gebouwde omgeving verbeteren.’
Boomsma heeft met een club bouwpartners die hij met zijn eigen bedrijf
begeleidt, inmiddels het allerhoogste abstractieniveau aangeboord. Hij buigt
zich met een bonte mix van bedrijven over de ideale woonwerksituatie in
2015. Niet eens zo heel ver weg. Toen voor die exercitie de kosten in kaart
werden gebracht voor een gemiddelde werkplek in Nederland, bleek het
gebouw daarvan slechts 40 procent voor zijn rekening te nemen. Tot
verrassing van iedereen bleek de ict voor een werkplek globaal een even
groot aandeel te beslaan.
Die constatering was aanleiding om ook partijen als Philips en Cisco bij de
brainstorm te betrekken, waarna de discussie een heel andere kant op ging.
De groep heeft voorlopig een aantal stedelijke knooppunten geselecteerd
waar grote investeringen gaan plaatsvinden en is nog mijlenver verwijderd
van iets concreets als een gebouw. Maar Boomsma is ervan overtuigd dat
er heel interessante oplossingen uit zullen komen.
Dit zijn compleet andere kwesties dan die waarover de oprichters van
Booosting zich destijds bogen, realiseren de komende en de vertrekkende
voorzitter zich. Technische vernieuwing was voor mannen als Jan Brouwer,
Mick Eekhout en Jan Pesman bijna een doel op zich. Ze hebben aan de basis
gestaan van vele indrukwekkende vernieuwingen, zoals lichte stalen
bouwsystemen, constructieve glastoepassingen en composiet-gevel-
panelen. Zonder de interactie tussen architecten, ontwerpers en toe-
leveranciers was dat nooit voor elkaar gekomen. Harsta: ‘Maar nu moeten
we een stap verder gaan. Dat gevelpaneel moet door slimme toevoegingen
als titaniumdioxide de CO2-uitstoot terugdringen en de glaskap moet ook
elektriciteit opwekken of het tapwater opwarmen. Wat gelijk blijft, is dat we
net als vroeger consequent over de schutting blijven kijken bij andere
vakgebieden als scheepsbouw, vliegtuigbouw en productontwerp.’
‘Wat Booosting in de toekomst waarschijnlijk beter moet doen’, geeft
Boomsma zijn opvolger tot besluit mee, ‘is het belang benadrukken van de
Booosting-bijdrage. Als ik bijzondere bouwprojecten tegenkom ergens in
Nederland, zijn er in negen van de tien gevallen Booosting-partners bij
betrokken. Alleen weet niemand dat en wordt er ook op geen enkele manier
ruchtbaarheid aan gegeven. We mogen onszelf best wat vaker op de borst
kloppen en het Booosting-merk nadrukkelijker uitdragen.’ <<
Dit interview is geplaatst in den Cobouw van 8 oktober 2008.
tekst: Ad Tissink
foto:
INTERVIEW ATTO HARSTA & HARM BOOMSMA booosting34
>
<

DRIVERS VERANDEREN VAN VOORAL TECHNO-
LOGISCHE EN INDUSTRIELE DRIVERS NAAR MEER
SOCIAAL, MAATSCHAPPELIJK EN ECOLOGISCH
VAN AARD. ?????
We staan aan de vooravond van een aantal zeer
complexe transities die nú opgelost moeten
worden om de wereld van morgen duurzaam en
leefbaar te houden. Wij moeten vernieuwende
technieken, materialen en processen inzetten om
cruciale problemen op gebieden als energie,
afval, water en voedsel op te lossen. Van een
energievoorziening gebaseerd op fossiele naar
duurzame brandstoffen, van synthetische naar
bio-based producten, van gericht op vooral
nieuwbouw naar een verandering van de totale
voorraad. Naar bewustwording over gebouwgebruik bij allen die erin
wonen, werken of verblijven. Dat is cruciaal omdat de gebruiker uiteindelijk
bepaalt of een duurzaam gebouw ook duurzaam is in het gebruik. Wij
moeten beginnen om de gebruiker serieus te nemen en ook te betrekken bij
de realisatie van gebouwen. Niet voor niets is dit een van de speerpunten
in het Booostingthema van 2009 More Nature Inside.
BOOOSTING 2.0
Zoals in mijn inleiding aangegeven zal Booosting haar rol en betekenis
continue moeten afstemmen op datgene wat de bouw nodig heeft.
Booosting kan deze uitdagende transitie, vanuit haar unieke positie en het
specifieke profiel van haar aangeslotenen, versnellen. Dat betekent nog meer
inspireren, innoveren, informeren. Dit alles teneinde meer te realiseren.
Realiseren. Doen. Doen wij dat dan als Booosting, vraagt u zich wellicht af?
Nee, Booosting (lees: de organisatie van -
vrijwillig - bestuur en secretariaat) niet. Het
zijn onze aangeslotenen die (in) veel (ge-
vallen) en vaak ook met elkaar realiseren.
Het 20 jarig bestaan van Booosting was
een mooi punt om Booosting 2.0 in te
luiden, een update van de werkwijzen. De
goede dingen blijven en worden versterkt,
bugs worden verwijderd en overbodige
zaken eruit gestaakt. Booosting is sinds
een aantal jaar het Platform voor Kop-
lopers in Bouwinnovatie. De oprichters
waren natuurlijk ook al bouwkoplopers,
maar hun accent lag alleen wat anders.
Vaak onbewust staat Booosting aan het begin van veel bouwvernieuwingen.
Vreemd genoeg. Nu, onder de werktitel Booosting 2.0, blijven wij gedreven
werken in de voorhoede. Het verschil is dat we het nu bewuster gaan doen
en óók communiceren dat wij dat doen en wat wij doen.
VERJONGING
Ik wil Booosting verjongen. Met het nieuwe bestuur is daarmee al een flinke
stap gemaakt. We zullen ook jonge ontwerpers, architecten, toeleveranciers
en opdrachtgevers aan ons moeten binden. Dat is cruciaal voor het
dynamische karakter van Booosting. Koploper ben je mijns inziens niet voor
eeuwig; dat is naast een attitude ook een fase binnen een bedrijf en mens.
Blijkt dat ook op te gaan voor En juist als innovator moet je al die signalen
(drivers) kunnen oppakken, verwerken en tot vernieuwing weten te brengen.
booosting IN 2009 39
VAN DRIVERS NAAR DOEN
>
booosting38
>

booosting IN 2009 41
opgave, ontwerp, ontwikkelingen en gebruik. En integraal ontwerpen en
bouwen kan alleen met architecten die dat volledige proces beheersen en
kunnen managen. De architect nieuwe versie 2.0 weet zich omringt door
specialisten op allerlei gebieden. Hij/zij is in staat om uit alle kennisinput
één integraal ontwerp te maken.
OPEN EN SAMEN INNOVEREN
U vraagt zich wellicht af of Booosting straks zelf gaat bouwen, producten
ontwikkelen en op de markt brengen? Nee. De rol van Booosting is en blijft
die van stimuleren, interesseren, informeren, kennisdelen en vooral
gelijkgestemde, op vernieuwing gerichte mensen bij elkaar brengen. Het
succes van innoveren is dat de juiste partijen met gedreven mensen
achter hun nieuwe idee staan, zich er voor hard maken. Durven te doen wat
nu noodzakelijk is; namelijk bouwen aan de wereld van morgen die in balans
is met de natuur en de aarde.
Daarvoor zijn nieuwe ontwerpen ontwikkelmethodieken noodzakelijk. Het
open innoveren met gelijkgestemde enthousiaste maar vooral geïnspireerde
mensen is op en top Booosting. Open Source kan die versnelling in de bouw
tot stand brengen. Dat betekent nog intensiever kennis, ideeën en
ervaringen met elkaar uitwisselen.
VAN DRIVERS NAAR DOEN
Booosting faciliteert het innovatieproces door de juiste mensen en ideeën
bij elkaar te brengen. Maar het bestuur wil dit nog meer en beter gaan doen.
Naast de bekende communciatiemiddelen gaan wij intensiever gebruik
maken van nieuwe ICT en mediatools, zoals web 2.0 en digitale gemeen-
schappen.
Wij gaan door met het signaleren van de drivers van de wereld van
morgen; ontwikkelingen, technieken en materialen waarvan wij denken dat
die een verschil gaan uitmaken. Het bediscussiëren van vernieuwing
tijdens het bezoeken van productielocaties, experimenten, projecten en
tijdens de expertsessies, looops en poools draagt bij aan het kennis- en
kennissenniveau noodzakelijk om innovatiekoploper te blijven.
Booosting is een uniek doorgeefluik voor nieuwe kennis en inzichten aan alle
partijen die er ontvankelijk voor zijn en het ook werkelijk in de praktijk
kunnen toepassen.
Over twintig jaar ben ik graag aanwezig bij Booosting 4.0 – het veertigjarig
jubileum. Ik hoop dan met velen van u te kunnen terugkijken op ideeën en
initiatieven die we de komende periode met elkaar gaan realiseren.
Samen met Koplopers in bouwinnovatie, die durven geloven in nieuwe
producten en nieuwe vormen van architectuur gaan wij het nieuwe jaar in.
Dat is en blijft Booosting. Van drivers naar doen!
Atto Harsta
Voorzitter
<
40
Booosting 2.0 moet die scherpte, de fijngevoeligheid, het signalerings- en
acceptatievermogen van trends en ontwikkelingen houden en de aansluiting
met de jongste generaties innovatoren herstellen. De toevoeging van een
student aan het bestuur is daar reeds een goed voorbeeld van. De relaties
met de drie TU’s en ook de andere universiteiten en hogescholen is
eveneens een punt van continue aandacht.
MINDER PRATEN OVER INNOVEREN EN MEER DOEN
Booosting onderscheidt zich van al die ‘pratende ‘innovatieclubs’ waar er de
afgelopen tien jaar nogal wat van zijn bij gekomen (is dat dan de verdienste
van het innovatieplatform van Balkenende?).
Voor het vernieuwde bestuur ligt hier de grootste uitdaging. Het realiseren
van vernieuwing. Zorgen dat er meer concreet vernieuwd wordt en dat de
binnen- en buitenwereld dat ook te weten krijgt. Het kritische en
opbouwende Booosting geluid gaat weer meer over de bouwbühne. Dat kan
alleen als alle Booosting aangeslotenen daar actief aan meewerken. Laat
weten dat u erbij hoort en wat u aan het Doen bent om die verandering in
de bouw te realiseren. De bouw heeft die BOOOST hard nodig!
ARCHITECTUUR 2.0
Van Drivers naar Doen en van Doen naar Architectuur 2.0. Op naar een
gebouwde omgeving die beter aansluit bij de hedendaagse maatschappelijke
behoeften. Architectuur 2.0 bezit over de gehele linie een hogere ruimtelijke,
technologische en esthetische kwaliteit. Daar zijn de eerste Booosting-
koplopers nu reeds mee bezig en daar zullen wij hen en alle andere
vakgenoten toe stimuleren. Het realiseren van gebouwen waarin licht, lucht,
ruimte en klimaat integraal en op een vernieuwende manier zijn
georganiseerd, zodanig dat het welzijn van de gebruikers er daadwerkelijk
op vooruitgaat. Gebouwen waarin de techniek en esthetiek wederom
ondergeschikt zijn aan het functioneren van het gebouw en de mens die er
in verblijft. De gevel eindelijk wordt verlost van haar dunne esthetische
vernis. Dit kan alleen tot stand komen via een integrale benadering van
QUOTES 20 JAAR VOORUIT booosting
>

DOELSTELLING booosting42 booosting TESTIMONIALS 43
‘Innovatie door Inspiratie, Informatie en de mensen die er toe Doen.
Bij Booosting ontmoet je inspirerende gelijkgestemden, waarmee je op
boeiende locaties of na prikkelende kennisuitwisselingsbijeenkomsten kan
praten over het hoe en wat rondom bouwinnovatie. Juist de laagdrempelige
sfeer van innovatoren uit allerlei disciplines en met allerlei achtergronden
(ontwerpers, architecten, toeleveranciers en opdrachtgevers) maakt het
elkaar ontmoeten en samen zaken oppakken zo krachtig. Een positieve en
snelle manier om de dagelijkse bouwpraktijk met één booost een stap verder
te brengen. Dát is Booosting!
’Atto Harsta, Directeur Aldus bouwinnovatie, Voorzitter Booosting
‘Als je mee wilt werken aan het stroomlijnen van de bouwkolom én van het
bouwen, dan zit je bij Booosting goed.’
Berend Groeneveld, Directeur InterDam Projects, Penningmeester
‘Je wilt je enthousiasme voor innovatie delen, je wilt je bijdrage leveren aan
nieuwe richtingen in de bouw: dus ben je aangesloten bij Booosting!’
Iwan van Bochove, R&D Ecofys, Algemeen bestuurslid
‘Aansluiten bij Booosting levert nieuwe kennis en kennissen op.’
Esther Hebly, Hoofd R&D Oskomera Gevelbouw, Algemeen bestuurslid
‘In ieder geval is het netwerk van mensen die geïnteresseerd zijn in
vooruitgang, in vernieuwing in de bouw heel belangrijk. Booosting biedt de
mogelijkheid om mensen met dezelfde mindset te ontmoeten, gelijk-
gestemden, die je op straat niet zo maar tegenkomt.
’Robert Winkel, Architect/directeur MEI architecten & stedenbouwers,
Algemeen bestuurslid Booosting
DOELSTELLING
Booosting heeft zich als doel gesteld het proces van vernieuwing
en verbetering in de bouw wezenlijk te versnellen; daarvoor wil zij
ideeën en projecten op het gebied van Onderzoek, Ontwerp en
Ontwikkeling initiëren en faciliteren.
WAAROM AANSLUITEN BIJ BOOOSTING?
>

booosting 20 JAAR VOORUIT 45
voorzitter Atto Harsta Aldus Bouwinnovatie >> nieuwe functie <<
Vicevoorzitter Martin Smit Martin W Smit Architects >> nieuw lid <<
Penningmeester Berend Groeneveld Interdam Projects >> nieuw lid <<
Secretaris Karel Vollers TU Delft, faculteit Bouwkunde
Algemeen lid Esther Hebly Oskomera Gevelbouw
Algemeen lid Iwan van Bochove Ecofys >> nieuw lid <<
Algemeen lid Robert Winkel MEI architecten en stedenbouwers >> nieuw lid <<
Studentbestuurslid Jasper Moelker TUD Bouwkunde/Bout >> nieuw lid <<
n ATTO HARSTA n MARTIN SMIT n BEREND GROENEVELD n KAREL VOLLERS
! ESTTHER HEBLY ! IWAN VAN BOCHOVE ! ROBERT WINKEL ! JASPER MOELKER
BESTUUR
<
TARIEVEN
BOOOSTING
De tarieven voor aangeslotenen bij Booosting per 1 januari 2009 zijn per
categorie, per jaar als volgt vastgesteld:
A. Architectenbureaus: 1 - 2 partners/medewerkers € 281,00
3 - 10 partners/medewerkers € 561,00
> 10 medewerkers € 1.122,00
B. Productie- en bouwbedrijven:
€ 45 miljoen omzet € 1.122,00
€ 45 - 450 miljoen € 1.683,00
€ 450 miljoen omzet € 2.346,00
C. Industrieel ontwerpbureaus: zie A
D. Advies- en constructiebureaus: zie A
E. Brancheorganisaties: € 1.122,00
F. Onderwijs: € 561,00
(Tarieven zijn exclusief 19% BTW)
Voor zuster/dochterorganisaties die een aparte naamsvermelding,
adressering en contactpersoon wensen wordt 50% van het oorspronkelijke
tarief voor de betreffende categorie in rekening gebracht.
De contributie wordt voldaan per kalenderjaar.
Een opzegging graag schriftelijk en vóór 1 december indienen bij het
secretariaat.
U bent een koploper in de bouw en u wilt meer weten over
Booosting, platform voor Koplopers in Bouwinnovatie.
Vraag informatie aan bij het secretariaat of neem deel aan
een activiteit en spreek met één van de bestuursleden.
T 010 282 9950
E info@booosting.nl
Indien uw interesse is gewekt, vindt er een persoonlijk
kennismakingsgesprek plaats waarin twee vragen centraal
staan:
> Wat kan Booosting voor u betekenen?
> Wat kunt u voor Booosting betekenen?
In de eerstvolgende bestuursvergadering wordt uw
interesse besproken. Ballotage maakt onderdeel uit van
de toetreding. Op deze wijze bewaken wij de innovatie-
kwaliteit van het netwerk.
Indien het bestuur uw belangstelling positief waardeert,
ontvangt u een aanmeldingsformulier, u kunt dat invullen
en aan het secretariaat toesturen.
U bent nu aangeslotene van Booosting, hét netwerk voor
innovatieve bouwprofessionals.
WORDT LID booosting44
<
LID
WORDEN?
INFO
VRAGEN
AAN-
MELDING
KENNIS-
MAKING
ACCEP-
TATIE
AANSLUITEN BIJ
BOOOSTING?

>
46 20 JAAR VOORUIT booosting
n BOOOSTING BRANCHEVREEMD 5/08 JACHTBW
! ELEVATOR PITCH ROTTERDAM MAART 2006 ! LOOOP
n BEDRIJFSBEZOEK POLYNORM ???????
Booosting kan ook omschreven worden als een ideële club. Voor aan-
geslotenen zijn alle bijeenkomsten uiteraard gratis toegankelijk. Voor (nog)
niet bij ons aangesloten organisaties die geïnteresseerd zijn in deelname
wordt een bescheiden toegangsbedrag in rekening gebracht. En soms prijkt
de omschrijving AVA bij de uitnodiging. Dit staat voor Alleen toegankelijk
Voor Aangeslotenen. Een dergelijke besloten bijeenkomst is er 1 à 2 per jaar.
Dan hebben we het gemakshalve even niet over de studentenprijsvragen, de
toolkits, workshops en Ronde Tafels. En de studies, debatten & discussies
en expertmeetings kunnen op verzoek ook worden toegelicht.
Bovendien is het goed te weten dat het energieke bestuur voostander is van
het combineren van verschillende activiteiten. Dit omdat dat de inhoud van
deze tijdsbesteding versterkt. U kunt dan denken aan een Looop én een
bedrijfsbezoek.
NIEUWJAARSBORREL
Tijdens de 1e bijeenkomst van het
nieuwe jaar een proost en bekend-
making van het nieuwe thema. In
2008 is het thema More Nature
Inside.
SYMPOSIUM
Een themadag ter ere van het
lustrum. Oktober 2008: 20 jaar
Booosting; Booosting 20 jaar
vooruit!
BEDRIJFSBEZOEK
Aangeslotenen presenteren hun
productiemogelijkheden en hun
kennisexpertise.
ACTIVITEITEN
BOOOSTING
Elke maand organiseren bestuur en secretariaat van Booosting een bijeen-
komst waarin kennis wordt overgedragen op een stimulerende wijze. Doel
is de onderlinge samenwerking te stimuleren en nieuwe kennis over te dragen
teneinde gebouwdelen, bouwtechnieken en gebouwen te kunnen verbeteren.
De meeting wordt vaak aangevuld met de, inmiddels befaamde, tegenlezing,
een positief kritische én leerzame noot, als opmaat voor de discussie. Zowel
een Booostingbedrijf, als een interessante ‘externe‘ organisatie kan gastheer
zijn.
Regelmatig wordt Booostingspecialisten gevraagd hun expertise in te
zetten bij de ontwikkeling van nieuwe producten en om mee te werken aan
nieuwe initiatieven om de bouw - in de breedste zin van het woord - verder
te ontwikkelen. Veel bestuursleden zijn jurylid van Prijsvragen, zoals
Geveltotaal, Comité van aanbeveling Goed Industrieel Ontwerp, de Daylight
Award, Bouwinnovatieprijs.
Bestuursleden wordt gevraagd naar hun visie op bouwinnovaties, de vakpers
publiceert hun vooruitstrevende visies met frequentie. Anderzijds schrijven
bestuursleden ook zelf vaak in vakbladen.
Veel contactpersonen zijn ook werkzaam als docenten aan een van de
faculteiten van de Technische Universiteiten in Nederland, België en
Duitsland. Het bestuur is in 2007 uitgebreid met een studentbestuurslid, om
nog nauwere banden met studenten en de diverse studieverenigingen te
bereiken.
Er is goede samenwerking met andere kennisinstituten en onderzoeks-
instellingen als Designlink, ECN, Esprithuis, Innovatienetwerk, SBR,
SenterNovem, SEV, SLD, Syntens, TNO, TWA Netwerk.
47booosting ACTIVITEITEN
NIEUWJAARSBORREL JANUARI 08
KRAANSPOOR AMSTERDAM
>

49
innovatienieuws van de bij Booosting aangesloten organisaties. U kunt zich
hierop abonneren tegen een gereduceerd tarief van € 40,00 ? per jaar.
Aangeslotenen ontvangen de nieuwsbrief gratis. Binnenkort verschijnt een
digitale nieuwsbrief en wordt de website interactiever. <<
booosting ACTIVITEITEN
! THEMABIJEENKOMST ???????
n PROJECTBEZOEK CITYZEN MEI 2008
<
48
PROJECTBEZOEK
Interessant nieuw gebouw bezoeken
4/07 kerk Maassluis 5/08 CitzM
ARCHITECTENPRESENTATIE
Kennismaking met nieuw aangesloten architectenbureaus
BOOOSTING BRANCHEVREEMD
Leren van aanpalende disciplines, zoals scheeps-, jachtbouw, (zweef-)vlieg-
tuigbouw, ruimtevaart, automotive, mode, kunst, food, decorbouw en
textielindustrie.
ELEVATOR PITCH
Advies en steun aan jonge ontwerpers/uitvinders
PRODUCTONTWIKKELINGBIJEENKOMST
In teamverband specifieke problemen oplossen of nieuwe productie-
mogelijkheden samen aanpakken
THEMABIJEENKOMST
Met specialisten verdiepen we in een middag de actualiteit van bijvoorbeeld
Hout of Staal of Licht of Amfibisch bouwen, Autarkisch bouwen, zonne-
energie.
LOOOP
Tien Booosting experts buigen zich een dagdeel over een concrete
probleemstelling van een opdrachtgever. Een effectieve brainstorm over
bijvoorbeeld technische knelpunten of beperkte toepassingsmogelijkheden
van de (door de opdrachtgever) voorgestelde technologie. Offerte op
aanvraag. Okt07 VAP
NIEUWSBRIEF
Vijf keer per jaar geeft Booosting een nieuwsbrief uit. Deze staat boordevol
>
n AUTOMOTIVE
! TU E
20 JAAR VOORUIT booosting

Op 31 augustus 1988 is Booosting platform voor koplopers in bouwinnovatie opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van
industrie, industrieel ontwerpers en architecten. Booosting heeft zich als doel gesteld het proces van vernieuwing en verbetering in
de bouw wezenlijk te versnellen; daarvoor wil zij ideeën en projecten op het gebied van Onderzoek, Ontwerp en Ontwikkeling initiëren
en faciliteren. Door haar structuur en de stimulerende en activerende initiatieven die zij ontplooit heeft Booosting een unieke positie binnen de bouw verworven. Aangeslotenen
wordt de gelegenheid geboden om hun eigen bouwwereld te vergroten door ervaringen te delen, ideeën op te doen en banden aan te gaan met aanpalende disciplines.
booosting
>
GROOTHANDELSGEBOUW UNIT A7.006
BEZOEKADRES: STATIONSPLEIN 45 ROTTERDAM
POSTADRES: POSTBUS 386 3000 AJ ROTTERDAM
TELEFOON 010 2829 950 TELEFAX 010 2829 813
E-MAIL INFO@BOOOSTING.NL SITE WWW.BOOOSTING.NL
booosting COLOFON booosting IN DE PLANNING
ooo
CONTACTPERSOON
Jolanda Steenhouwer
BEREIKBAAR
maandag en donderdag 9.00-14.30 uur en dinsdag 9.00 - 17.30 uur
REDACTIE
Atto Harsta, Martin Smit, Jolanda Steenhouwer
VORMGEVING
Patricia Brouwer Design
DRUK
Drukkerij Impressed
MET DANK AAN
fotograaf Frank van den Burg, Jeroen Mensink (JAM*), Frido van
Nieuwamerongen (arconiko architecten) en Jeroen van
Nieuwenhuizen (MoveYou)
<<<
ACTIVITEITEN 2009
Jaarthema More Nature Inside
20 januari Nieuwjaarsborrel, uitreiking BooostingBoook
24 maart 3D Printen, Materialise Leuven
april projectbezoek The Wall Utrecht
15 mei projectbezoek Rabobank Bestuurscentrum Utrecht
In de planning
Architect en Productontwikkeling
Biomimicry (learning from nature)
Booosting Branchevreemd Zweefvliegtuigfabriek Duitsland
Bouwprocesinnovatie
Centraal Staal
Scheuten Glas
WWW.B000STING.NL
PARTICIPANTEN booosting50
ADVIES- EN CONSTRUCTIEBUREAUS > ABT adviseurs in
bouwtechniek- www.abt.eu > Aldus bouwinnovatie- www.aldus.nl > Arcadis-
www.arcadis.nl > Arsycon- www.arsycon.nl > Corsmit Raadgevend
Ingenieursbureau- www.corsmit.nl > dgmr raadgevende ingenieurs-
www.dgmr.nl > DHV Bouw en Industrie- www.dhv-bouw.nl
> Ecofys- www.ecofys.nl > Façade Consulting & Engineering- www.facade.nl
www.egm.nl ????
> GeNie Consult en Partners- www.genieconsult.nl > IBS Consultants-
www.ibsconsultants.nl > InnoBuild- www.innobuild.nl > Inno Experts-
www.inno-experts.nl > Interdam Projects- www.interdamprojects.com >
MetzConsult- l.metz@hccnet.nl > RGD, directie Advies en Architecten-
www.vrom.nl/rijksgebouwendienst > Schoonderbeek & Partners Advies-
www.spaede.nl > Ingenieursbureau Zonneveld- www.zonneveld.com
> Els Zijlstra- www.materia.nl <
PRODUCTIE- EN BOUWBEDRIJVEN > Alcoa Architectuursystemen-
www.alcoa.com > Bayards Aluminium Constructies- www.bayards.nl
> BIK Bouwprodukten- www.bik-nl.com > BRS Staalwerken- www.brs.nl
> Corus Bouw- www.corusbouw.nl > van Geel Legrand-
www.vangeellegrand.nl > Holland Composites Industrials-
www.hollandcomposites.nl > Holonite- www.holonite.nl > Hunter Douglas
Construction Elements- www.luxalon.com > Limelight- www.limelight.nl
> Mat Afbouw- www.matafbouw.nl > MBI- www.mbi.nl > De Meeuw
Oirschot- www.demeeuw.com/nl > Modcon- www.modcon.nl > Octatube
Space Structures- www.octatube.nl > Oskomera- www.oskomera.com >
Plastica Plaat- www.plastica.nl > Platinox Special Products-
www.platinox.nl > Polyblock > Poly-Ned- www.polyned.nl > Poly Products-
www.polyproducts.nl > Rockwool- www.rockwool.nl > SAPA Building
System- www.saparcsystem.com > Trespa International-
www.trespa.com/nl > Ubbink Nederland- www.ubbink.nl > Vastbouw Oost-
www.vastbouw.nl > Zoontjens- www.zoontjens.nl <
ARCHITECTENBUREAUS > AA Architecten- www.aaarchitecten.nl
> Archipel Ontwerpers- www.archipelontwerpers.nl > Architectenburo
Agterberg- www.agterberg.net > AREA architecten-
www.area-architekten.nl > Arconiko Architecten- www.arconiko.com
> Atelier PRO- www.atelierpro.nl > Van der Breggen architecten-
www.vanderbreggenarchitecten.nl > Böhtlingk architectenbureau-
www.bohtlingk.nl > Jan Brouwer > CEPEZED- www.cepezed.nl > EGM
Architecten- www.egm.nl > Henket en partners architecten- www.henket.nl
> Marco Henssen Architecten- www.marcohenssen.nl > Martin W Smit
Architects- www.mwsarchitects.com > MAS architectuur-
www.masarchitectuur.nl > Mei Architecten en Stedenbouwers- www.mei-
arch.nl > Architecten Van Mourik- www.architectenvanmourik.nl >
MoveYou- www.moveyou.nu > Piode- www.piode.nl > Jouke Post-
www.xxarchitecten.nl > RPHS architecten- www.rphs.nl
> Jan Timmers- www.jantimmersenco.nl > Verburg Hoogendijk Architecten-
www.vharch.nl <
INDUSTRIEEL ONTWERPBUREAUS > Designers ‘N Associates | DNA-
www.dna-dna.nl > Creative Constructions- www.creativeconstructions.eu >
Friso Kramer > Robin Hood Produkties- www.robinhoodprodukties.nl >
Marcel Vroom- www.marcelvroom.nl <
BRANCHE-ORGANISATIES > Bouwen met Staal-
www.bouwenmetstaal.nl > Cement&BetonCentrum-
www.cementenbeton.nl > Centrum Hout- www.centrum-hout.nl > VMRG-
www.vmrg.nl <
ONDERWIJS > TU Delft, vakgroep Bouwtechnologie-
www.buildingtechnology.tudelft.nl > TU Eindhoven, faculteit Bouwkunde-
www.bwk.tue.nl/ade < <
<
51

Aldus bouwinnovatie
Atto Harsta,strategisch en
marktgericht bouwinnovator
Bemuurde Weerd OZ 31
3514 AP UTRECHT
T 030 238 0304
F 030 238 0305
E info@aldus.nl
Arcadis
Charif Mounji
projectleider
Gevers Deynootweg 93
DEN HAAG
Postbus 84319
2508 AH DEN HAAG
T 070 3583 533
F 070 3546 163
E c.mounji@arcadis.nl
architecten van Mourik
Klaas Herrema
architect
Wassenaarseweg 32
2596 CJ DEN HAAG
T 070 360 6830
F 070 356 1204
E kh@architectenvanmourik.nl
Arconiko Architecten
Frido van Nieuwamerongen
architect/directeur
Groothandelsgebouw, unit A7.006
Stationsplein 45
ROTTERDAM
Postbus 399
3000 AJ ROTTERDAM
T 010 412 3181
F 010 404 7597
E arconiko@arconiko.com
>
booosting SPONSORED BY 53
AA Architecten
Jemima de Brauwere
architect/partner
Caballero Fabriek
Saturnusstraat 60
2516 AH DEN HAAG
T 070 350 4203
F 070 351 2717
E denhaag@aaarchitecten.nl
ABT
Frans van Herwijnen
algemeen directeur
Arnhemsestraatweg 358
VELP
Postbus 82
6800 AB ARNHEM
T 026 368 3111
F 026 368 3110
E f.v.herwijnen@abt.eu
Alcoa Architectuursystemen
Wim J.H. van den Berg
directeur
Daltonstraat 17
HARDERWIJK
Postbus 30
3840 AA HARDERWIJK
T 0341 464 603
F 0341 427 225
E wimjhvanden.berg@alcoa.com
>
SPONSORED BY booosting52
Dit Booostingboook is tot stand
gekomen met hulp van de volgende
sponsors:

Bouwen met Staal
Arend Dolsma, marketing- /
communicatiemedewerker
Boerhaavelaan 40
ZOETERMEER
Postbus 190
2700 AD ZOETERMEER
T 079 353 1277
F 079 353 1278
E arend@bouwenmetstaal.nl
BRS Groep
Peter Thun
algemeen directeur
Industriestraat 15
MOERKAPELLE
Postbus 27
2750 AA MOERKAPELLE
T 079 593 1414
F 079 593 2479
E p.thun@brs.nl
>
Area Architekten
Rob Korver
architect/directeur
Kuiperij 4
1185 XS AMSTELVEEN
T 020 645 5941
F 020 647 3698
E info@area-architekten.nl
Bayards Aluminium Constructies
Dick de Kluyver
commercieel directeur
Veerweg 2
Nw LEKKERLAND
Postbus 9
2958 ZG Nw LEKKERLAND
T 0184 683 000
F 0184 684 345
E sales@bayards.nl
BIK Bouwprodukten
Rob Verwer
managing director
Van Rozendaalstraat 13
SPANBROEK
Postbus 3
1716 ZG OPMEER
T 0226 366 161
F 0226 351 180
E rverwer@vaculux.nl
>
Atelier PRO
Paul Vlaar
architect
Kerkhoflaan 11a
DEN HAAG
Postbus 85616
2585 CH DEN HAAG
T 070 350 6900
F 070 351 49710
E pvlaar@atelierpro.nl
Centrum Hout
Eric de Munck, teamleider
houtpromotie + voorlichting
Westeinde 8
ALMERE BUITEN
Postbus 1350
1300 BJ ALMERE
T 036 532 9821
F 036 532 9571
E e.de.munck@centrum-hout.nl
Cement&BetonCentrum
Hans Köhne
marketingcommunicatie
Sint Teunislaan 1
5231 BS DEN BOSCH
T 073 640 1231
F 073 640 1284
E info@cementenbeton.nl

EGM Architecten
Pieter Walraad
architect/partner
Laan der Verenigde Naties 9
DORDRECHT
Postbus 298
3300 AG DORDRECHT
T 078 633 0660
F 078 614 0071
E pieter.walraad@egm.nl
booosting SPONSORED BY 57SPONSORED BY booosting56
Corsmit Raadgevend
Ingenieursbureau
Jan J.M. Font Freide
raadgevend ingenieur/directeur
Sir Winsston Churchilllaan 366
RIJSWIJK
Postbus 208
2280 AE RIJSWIJK
T 070 394 9305
F 070 394 1396
E ff@corsmit.nl
De Meeuw Oirschot
Helga van Oirschot
architect
Industrieweg 4
EINDHOVEN
Postbus 18
5688 ZG OIRSCHOT
T 0499 572 024
F 0499 574 605
E h.voirschot@demeeuw.com
DHV Bouw en Industrie
John G. Kraus
constructeur/directeur
Wijnhaven 140
ROTTERDAM
Postbus 2078
3000 CB ROTTERDAM
T 010 404 4040
F 010 414 3975
E john.kraus@dhv.nl
Ecofys
Iwan van Bochov,
R&D adviseur
Kanaalweg 16G
UTRECHT
Postbus 8408
3503 RK UTRECHT
T 030 2808 300
F 030 2808 301
E I.vanBochove@ecofys.nl
GeNie Consult
Gerard Nieuwenhuijzen
adviseur/directeur
Aalhorst 17
2402 PL ALPHEN AAN DEN RIJN
T 0172 420 432
F 0172 440 900
E genieconsult@planet.nl
Henket & partners architecten
Henk van Laarhoven
architect/partner
Hal 13a, Den Eikenhorst
5296 PZ ESCH
Postbus 2126
5260 CC VUGHT
T 0411 601 618
F 0411 601 887
E h.vanlaarhoven@henket.nl
Holonite B.V.
Paul E. Jas
marketingmanager
Ambachtsweg 9
THOLEN
Postbus 39
4690 AA THOLEN
T 0166 60 13 00
F 0166 60 35 58
E pjas@holonite.nl
> >

Martin W Smit Architects
Martin W Smit
architect/directeur
Valeriaanstraat 84
3765 ER SOEST
T 035 6011 497
E info@mwsarchitects.com
MAS Architectuur
Joost Berger
architect/directeur
Goudsesingel 10
ROTTERDAM
Postbus 76
3000 AB ROTTERDAM
T 010 413 6856
F 010 414 2753
E rotterdam@masarchitectuur.nl
MAT Afbouw
Jan van Strijp
directeur
Schimminck 16
ZALTBOMMEL
Postbus 2035
5300 CA ZALTBOMMEL
T 0418 58 7070
F 0418 58 7060
E info@mat.jajo.com
MBI
Hans van den Heuvel
hoofd produktontwikkeling
Taylorweg 10
VEGHEL
Postbus 259
5460 AG VEGHEL
T 0413 349 400
F 0413 362 938
E hvdheuvel@mbi.nl
>
Jan Brouwer
architect
Josef Israëlslaan 56
2596 AR DEN HAAG
T 070 3244 722
F 070 3268 780
E jan@brouwer-hulst.demon.nl
>
J a n B r o u w e r
Ingenieursbureau Zonneveld BV
Jan van der Windt
constructeur/directeur
Max Euwelaan 23
ROTTERDAM
Postbus 23
3006 AJ ROTTERDAM
T 010 452 8888
F 010 452 9550
E windt@zonneveld.com
InterDam Projects
Berend Groeneveld
directeur
Amerweg 4-8
ZWIJNDRECHT
Postbus 165
3330 AD ZWIJNDRECHT
T 078 623 0030
F 078 623 0039
E berend@interdamprojects.nl
Inno-experts
Harm Boomsma
bouwinnovator/directeur
Fellenoord 130
5611 ZB EINDHOVEN
T 040 266 8605
Lichtenaurlaan 102-120
3062 ME ROTTERDAM
T 010 204 5571
E h.boomsma@inno-experts.nl

Oskomera
Esther Hebly
hoofd R&D
Industrieweg 19
DEURNE
Postbus 5
5750 AA DEURNE
T 0493 325 100
F 0493 325 101
E esther.hebly@oskomera.com
Rockwool Benelux bv
Peter Wuts
Manager Business Development
Industrieweg 15
ROERMOND
Postbus 1160
6040 KD ROERMOND
T 0475 353 628
F 0475 353 629
E peter.wuts@rockwool.nl
>
MEI Architecten en Stedenbouwers
Robert Winkel
architect/directeur
Jobsveem, Lloydstraat 138
3024 AE ROTTERDAM
Postbus 6194
3002 AD ROTTERDAM
T 010 425 2222
E r.winkel@mei-arch.nl
MetzConsult
Renz Metz
adviseur/directeur
Burgemeester Gülcherlaan 7
1217 NX HILVERSUM
T 035 622 1967
F 035 622 1971
E rens.metz@hccnet.nl
Modcon
Ron Neve
directeur
Oostelijke Randweg 3
4782 PZ MOERDIJK
T 0168 712 450
F 0168 712 451
E r.neve@modcon.nl
Octatube Space Structures
Mick Eekhout
directeur
Rotterdamseweg 200
2628 AS DELFT
T 015 257 1300
F 015 262 2300
E m.eekhout@octatube.nl
>
Plastica Plaat
Marc Snoeren
directeur
Industrieweg 92
WAALWIJK
Postbus 180
5140 AD WAALWIJK
T 0416 672 400
F 0416 672 490
E info@plastica.nl
SAP Building System
Arno Hofland
Sales Director
Minervum 1715
BREDA
Postbus 5647
4801 EA BREDA
T 076 587 3400
F 076 571 9485
E arno.hofland@sapagroup.com

Vastbouw Oost
Frank van Rossum
vestigingsmanager
Schrevenweg 1-3
8024 HB ZWOLLE
T 038 4543 624
F 038 453 0481
E f.vanrossum@vastbouw.nl
Verburg Hoogendijk Architekten
Thijs Verburg
architect/directeur
Keizersgracht 188
1016 DW AMSTERDAM
T 020 627 9605
F 020 627 9605
E post@vharch.nl
VMRG
Bert Lieverse
directeur
Einsteinbaan 1
NIEUWEGEIN
Postbus 1496
3430 BL NIEUWEGEIN
T 030 605 3644
F 030 605 3260
E info@vmrg.nl
Zoontjens BV
Paul Heerkens
algemeen directeur
Centaurusweg 19-25
TILBURG
Postbus 61
5000 AB TILBURG
T 013 537 9379
F 013 4550 527
E info@zoontjens.nl
TU Delft/Vakgroep Bouwtechnologie
Karel Vollers
universitair docent
Productontwikkeling
Julianalaan 134
DELFT
Postbus 5043
2600 GA DELFT
T 015 278 4297
F 015 278 4178
E k.vollers@bk.tudelft.nl
TU Eindhoven/Faculteit Bouwkunde
Den Dolech 2
EINDHOVEN
Postbus 513
5600 MB EINDHOVEN
F 040 247 5883
Jos J.N. Lichtenberg, universitair
docent productontwikkeling
T 040 247 2232 (wo-vr)
E j.j.n.lichtenberg@bwk.tue.nl
Jouke M. Post, universitair docent
bouwtechnisch ontwerpen
T 040 247 2472 (di+do)
E j.m.post@bwk.tue.nl
Van der breggen architecten
Maarten van der Breggen
architect/directeur
Scheepmakershaven 29b
3011 VA ROTTERDAM
T 010 280 7299
E info@vandbreggenarchitecten.nl
Van Geellegrand
Frank Verhees
R&D Engineer
Van Salmstraat 76
BOXTEL
Postbus 54
5280 AB BOXTEL
T 0411 653 111
F 0411 682 895
E info@vangeellegrand.nl
>
<

Booosting
postbus386
3000AJRotterdam
antwoordkaart POSTZEGEL
NAAM
BEDRIJF
ADRES
POSTCODEWOONPLAATS
TELEFOON
E-MAIL
isgeïnteresseerdinaansluitingbijBooostingenontvangthierovergraag
informatie.
wilgraagdenieuwsbriefontvangen(tegeneenkostendekkendtarief).
booosting ACRONIEM
booosting
B E V O R D E R E N V A N
O N D E R Z O E K ,
O N T W E R P E N
O N T W I K K E L I N G D O O R
S A M E N W E R K E N D E
T E A M S M . B . T .
I N D U S T R I E L E
G E B O U W ( O N D E R D E L E N )
Ȭ

2008 Booosting Jubileumboook : Booosting 20 jaar vooruit

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (10)

Similar to 2008 Booosting Jubileumboook : Booosting 20 jaar vooruit

Similar to 2008 Booosting Jubileumboook : Booosting 20 jaar vooruit (20)

More from Booosting platform voor koplopers in bouwinnovatie

More from Booosting platform voor koplopers in bouwinnovatie (20)

2008 Booosting Jubileumboook : Booosting 20 jaar vooruit