In 2013 heeft de Expertgroep BKE/SKE in opdracht van de Vereniging Hogescholen een voorstel voor een programma van eisen voor een basis- en seniorkwalificatie examinering opgeleverd. In de presentatie onder andere aandacht voor het programma van eisen, het conceptueel kader, criteria voor de bewijslast en de belangrijkste kansen en valkuilen.

1. Implementatie
van de BKE/SKE
in het hbo: Over
kansen en
valkuilen
Welkom!
Dominique Sluijsmans
Lectoraat Professioneel Beoordelen
Zuyd Hogeschool
Remko van der Lei
Hanzehogeschool Groningen
Tamara van Schilt-Mol
Lectoraat Toetsen en Beoordelen
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
19maart
2015

2. Dominique
Sluijsmans
Lector
Professioneel
Beoordelen
Zuyd Hogeschool

3. Komend uur
• inleiding over het belang van
toetsbekwaamheid
• de BKE van Zuyd en
Hanzehogeschool in vogelvlucht
• het recent opgestarte netwerk
BKE/SKE
• wat zijn de belangrijkste kansen en
valkuilen van de BKE/SKE?
3/19/2015

4. Focus op
functie
BKE/SKE,
niet op
vorm
wat beoogt een BKE/SKE en welke
bewijslast is nodig om te bepalen of
deze functie wordt geborgd?

5. Programma van eisen
• wat moeten examinatoren kennen en
kunnen en kunnen opleidingen dat borgen
in termen van leeruitkomsten en
bijbehorende indicatoren
• welke beoordelingscriteria kunnen worden
gesteld aan de bewijslast die
examinatoren moeten leveren om als
examinator te kunnen worden
gekwalificeerd

6. Definitie examinator
Iedere docent/beoordelaar
die eindverantwoordelijk is
voor één of meer fasen van
de toetscyclus.

7. Conceptueel
kader voor
programma
van eisen
- Kwaliteitspiramide eigentijds
toetsen en beoordelen
- De toetscyclus

8. Kwaliteitspiramide*
Toetsbekwaamheid
Toetsorganisatie
Toetsitems
Toetsen
Toetsprogramma’s
Toetsbeleid
Kwaliteit
*Joosten-ten Brinke, D. (2011).
Eigentijds toetsen en beoordelen
(lectorale rede). Tilburg: Fontys
Hogescholen.
Sluijsmans, D. M. A., Peeters, A.,
Jakobs, L., & Weijzen, S. (2012).
Kwaliteit van toetsing onder de loep.
Onderwijsinnovatie, 4, 17-26.
jdbvbvbdhvbns
bnvbsvnbdsbvs
bvbvbsdvbsvbv
bdksbvvbdkvbk
s

9. Toetscyclus
Hanzehogeschool Groningen (2013)
bcebwbwe
f

10. Werkvorm
en
toetsvorm
is aan de
hogeschool
(het hoe)!

11. Externe
validering
plannen van
aanpak
Hogescholen kunnen het plan van aanpak extern
valideren, door het voor te leggen aan een andere
hogeschool of hogescholen. Door deze intercollegiale
consultatie borgen zij het
BKE/SKE-niveau en werken zij toe naar de
wederzijdse erkenning van deze certificering. Formulieren
voor deze validering zijn ontwikkeld door Hanze en Zuyd.

12. Criteria
voor de
bewijslast
van de BKE
en de SKE

13. Waaraan moet bewijslast voldoen?
• Validiteit
• Betrouwbaarheid
• Transparantie
• Bruikbaarbaarheid
• Authenticiteit
• Actualiteit

14. 3/19/2015
Renée en Pascalle

15. Twee
voorbeelden:
Zuyd
Hogeschool
en Hanze-
hogeschool

16. Zes bouwstenen voor
implementatie BKE bij Zuyd
• visie en doelen BKE
• in te richten structuren en processen
• aansluiting bij de cultuur
• borgen van juiste competenties
• inzet van voldoende middelen
• heldere resultaten

17. Visie en doelen
• Aansluiting bij onderwijsvisie Zuyd
– Praktijkgerichte leeromgeving
– Verbinden onderwijs en onderzoek
– Leren in communities
• Drie doelen
– Docenten kunnen verantwoorden waarom zij goede
beslissingen nemen over studenten op basis van een
onderbouwde redeneerketen.
– Docenten kunnen deze redeneerketen aan anderen uitleggen.
– Docenten zijn gemotiveerd tot het continu verbeteren van hun
toetspraktijken.

18. Structuur en processen (1)
Benoemen van actoren en hun TBV’s:
• College van Bestuur (opdrachtgever)
• Dienst Onderwijs en Onderzoek (opdrachtnemer)
• Projectgroep bestaande uit
– projectleider
– inhoudelijk projectleider
– onderzoeksgroep o.l.v. lectoraat Professioneel Beoordelen
– docenten (participatief ontwerpen)
– BKE-coaches (intern, begeleiding docenten)
– BKE-assessoren (extern, borging kwaliteit bewijslast)
– Externe adviseur in de persoon van Remko van der Lei (tevens
kenniskringlid lectoraat PB)

19. Structuur en processen (2)
Tijdslijn:
• maart ’15 – juni ’15: ontwikkeling beargumenteerd programma
(leren van ervaringen andere hogescholen en methodiek
toesnijden op context en aanwezige expertise Zuyd) inclusief
opzet van zes inspiratiemiddagen (kick-off, vier werkmiddagen en
afsluitende presentaties)
• voor de zomervakantie: werving en aanmelding docenten 1e
tranche
• sept. ’15: start 1e tranche met 20 docenten
• jan. ’16: start 2e tranche
• mei/juli ’16: evaluatie en flankerend onderzoek
• sept. ’16: start 3e groep en verankering in HR-cyclus

20. Cultuur
• Aansluiting bij kernwaarden van Zuyd:
- Ambitieus
- Inspirerend
- Open
- Vakkundig
- Ondernemend
• Werken vanuit een gezamenlijke
verantwoordelijkheid

21. Competenties

22. Middelen
TIJD om alle actoren in het proces hun taken te kunnen laten
uitvoeren inclusief tijd onderzoeksgegevens aan te leveren

23. Resultaten (1)
Voor student:
– leert van de toets, bijv. weet wat de volgende stap is in het leerproces.
– begrijpt de beslissing die de docent heeft genomen (bijv. snapt waarom
een 7 een 7 is)
– Heeft inzicht in het doel en het beslissingsmodel van de toets
– wordt meer betrokken bij het ontwerp, uitvoering en evaluatie van de
toets.
Voor docent:
– voelt zich bekwamer, omdat hij bewust is van de stappen die genomen
moeten worden in de toetscyclus en hoe zijn toets zich verhoudt tot het
onderwijsprogramma (bewust bekwaam)
– heeft inspiratie opgedaan om toetsen te ontwerpen
– werkt graag samen met collega’s aan verbetering van toetsen

24. Resultaten (2)
Voor Zuyd als organisatie:
– er is kennis ontwikkeld hoe docenten met en van elkaar kunnen leren
– er is een databank ontwikkeld met goede toetsvoorbeelden
– er is meer regie op de kwaliteit van toetsing

25. Remko van der
Lei
Expert hoger
onderwijs /
Onderwijskundig
adviseur
Hanzehogeschool
Groningen

26. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern

27. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• 4c/id
• Contactarm / afstandsonderwijs
• Inbedden in eigen onderwijs van kandidaat-examinator
• Bestaande toetsen
• Vrijwillige aanmelding voor pilot
• Voor zittende docent-examinatoren (in bezit BDB): apart
certificeren
• Voor nieuwe docent-examinatoren: als onderdeel BDB
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Ontwerpprincipes BKE pilot

28. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Pilot BKE Verpleegkunde 1e semester 2013
• Externe validering programma 2e semester 2013
• Training assessoren (1e ronde) 2e semester 2013
• BKE onderdeel van BDB per 1 september 2014
• Ontwerp en pilot SKE 2013-2014
• Uitrol SKE per 1 februari 2015
• BKE hogeschoolbreed 1 september 2016 (?)
– Daarna: zonder BKE geen eindverantwoordelijkheid in toetscyclus
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Projectplanning

29. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Doorlopen toetscyclus met eigen toets
• Bewijslast in portfolio
• Kick-off-bijeenkomst
• Handleiding in elo
• Begeleiding door eigen toetscommissie
• Criteriumgericht interview
• Belangrijkste criteria:
– Materiaal compleet?
– Doorloopt de kandidaat de toetscyclus en kan hij daarop reflecteren?
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Opzet BKE (vet is toetsing)

30. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• 260+ geslaagden
• Ook onvoldoendes (ca. 5-10%)
• In pilot relatief veel afhakers (prioriteiten, geen verplichting)
• In koplopersgroep minder onvoldoendes dan in grote stroom
• Kwaliteitsverbetering voor betreffende toetsen
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Resultaten

31. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Bij SKE vergelijkbare opzet:
– Portfolio
– Criteriumgericht interview
• Aansluiten bij programma van eisen landelijk
• Andere eisen m.b.t. portfolio
– Focus op andere lagen in kwaliteitspiramide
– Vakoverstijdende onderwijseenheid
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
SKE

32. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• SKE-1: Toetscyclus
– Richten op kwaliteitsborging
– Proces en uitvoering voor vaststellen richtlijnen / criteria
• SKE-2: Toetsprogramma
– Toetsplan a.d.h.v. opleidingsvisie beoordelen
– Positie van vakoverstijgende toetsen in het programma
– Resultaatanalyse van één blok
– Leeruitkomsten benoemen voor scholingsbehoefte
• SKE-3:Toetsbeleid
– Analyse van het toetsbeleid
– Koppelen aan eigen visie
• SKE-4: Collega’s
– Geeft aan hoe je collega’s begeleidt en van feedback voorziet
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
SKE - beoordeling

33. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Altijd:
– Verbetervoorstellen en
– Onderbouwing o.b.v. literatuur
• CGI’s:
– Focus op authenticiteit / handelen van kandidaat
– (Kleine) gaten uit het portfolio vullen
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
BKE en SKE - beoordeling

34. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• 2 kandidaten per school doen BKE
• Assessoren eerste keer: onderwijskundig adviseurs met
expertise toetsing
• Daarna olievlekwerking: BKE’ers krijgen assessorentraining
• Assessoren beoordelen collega’s van andere schools
• Grotere groep assessoren – belang van kalibreren en
coördinatie
• SKE in pilotfase: 1 assessor (onderwijskundige), 2 kandidaten
die ook elkaars materiaal beoordelen (dus per kandidaat 2
beoordelingen op het portfolio)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Assessoren – BKE en SKE

35. Slides Remko invoegen
3/19/2015
Voorbeeld Hanze
Belangrijkste lessons learned
……
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Nieuwe visie op onderwijs
• Nieuwe visie op docentkwaliteit
• Docentprofessionalisering
• Eigen toetsbeleid vanaf 2004
– Toetscyclus
– Toetscommissies
• Hogeschoolbrede projecten Kwaliteitscultuur en
Kwaliteit Toetsen & Beoordelen (2010 – 2014)
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Inbedding intern
16-3-2015 Stafbureau Onderwijs & Onderzoek – Hanzehogeschool Groningen 1
• Eerst projectmatige opzet
• Daarna overdracht aan staande organisatie (HRM/P&O) –
onderdeel van de BDB
2. Invulling BKE/SKE bij Hanze
Opzet

36. Tamara van
Schilt-Mol
Associate Lector
Toetsen en
beoordelen
Hogeschool van
Arnhem en
Nijmegen

37. Oorspronkelijk doel
• kaders zijn geschetst, ‘hoe’ is aan de
hogescholen
• ervaren behoefte aan:
– uitwisselen ervaringen bij ontwikkeling
en implementatie
– uitwisselen materialen
– validering materialen/aanpakken

38. Deelnemers
• 29 personen
• 15 hbo-instellingen en 1 universiteit
Avans
Christelijke Hogeschool Ede
Fontys
Hanzehogeschool Groningen
Hogeschool Leiden
Hogeschool Rotterdam
Hogeschool Utrecht
Hogeschool van Arnhem en Nijmegen
Hogeschool Zeeland
Kempel
Marnix Hogeschool
Saxion
Stoas Vilentum
Vrije Universiteit
Windesheim
Zuyd Hogeschool

39. Programmalijnen
• visie: ontwikkelen van gezamenlijk onderschreven visie,
met ruimte voor eigen invulling
• inhoudelijke invulling: uitwisselen good practices en
materiaal, gebruik maken van ervaring
• organisatorische aspecten: uitwisselen good practices,
gebruik maken van ervaring
• externe validering: valideren van elkaars materiaal
• onderzoek: BKE in het HBO: leidt dit ertoe dat docenten
zich bekwamer voelen en bekwamer zijn?

40. Hoe nu verder?
• jaarlijks 2 à 3 bijeenkomsten
• werkgroepen die programmalijnen
voorbereiden/uitwerken
• uitvoeren onderzoek namens netwerk
BKE/SKE, uitvoering onder aansturing van
de betrokken lectoraten
• wegens grote belangstelling herzien van
oorspronkelijk beoogde structuur
• …

41. Valkuilen
• BKE wordt klassieke aanbodgerichte cursus
• outputgericht (genereren van certificaten)
• te weinig verankering in personeelsbeleid/
functioneren en beoordelingscyclus
• gericht op behalen van korte termijn resultaten
• te weinig aandacht voor de context
• te weinig aandacht voor de behoeften van
docenten
• te weinig aandacht voor de complexiteit van een
implementatieproces
• te weinig bekwame assessoren
• ……..

42. Kansen
• beter inzicht in de kwaliteit van huidige
toetspraktijk
• bevorderen lerend gezelschap (leren in
communities)
• opbouwen van database met inspirerende
voorbeelden
• werken aan toetsprogramma
• betrokkenheid studenten verhogen door ze te
betrekken bij het verzamelen van de bewijslast
• kennisontwikkeling over het ontwikkelen van
toetsbekwaamheid
• samenwerking tussen hogescholen

43. Discussie

44. Dank!
dominique.sluijsmans@zuyd.nl
r.r.van.der.lei@pl.hanze.nl
tamara.vanschiltmol@han.nl