1. Л.Очирхуяг 1,3, Д.Булган 2, Б.Баяртунгалаг3
1 Зэрлэг амьтан хамгаалах нийгэмлэг (WCS)-ийн
Монгол дахь хөтөлбөрийн газар
2 Байгальорчин, аялал жуулчлалын яам,
Байгаль орчны мэдээллийн төв
3 Монгол улсын их сургууль, Физик-Электроникийн
сургууль, NUM-ITC-UNESCO-гийн Зайнаас тандан
судлал, Газарзүйн мэдээллийн системийн лаборатори

2. • Зорилго
• Удиртгал
• Арга зүй
• Үр дүн
• Дүгнэлт
• Талархал

3. • AVHRR, MODIS өгөгдлийг мэдээ,
мэдээллийг ашиглан шороон шуурганы
илрvvлэх индексийг тооцоолох
• Цаг уурын станцын мэдээллийг
Газарзvйн Мэдээллийн Систем (ГМС)-
рvv оруулах
• Дээрх 2 мэдээллийг хам боловсруулж
шороон шуурганы зураглал хийх
• Бусад судлаач, хэрэглэгчидэд тvгээх
• Цаашид LIDAR-ийн мэдээ, шороо
шуурганы зөөгдөлтийг тооцож vзэхэд
хэрэгтэй суурь мэдээллийг бэлдэх

4. Агаар мандлын хүчтэй
урсгалын (салхи) нөлөөгөөр,
хөрс, элсэн дээрх сул болон
өнгөн хэсгийн элс, шороо
агаарт дэгдэж алсын
барааны үзэгдэцийг муутгах
үзэгдлийг шороон шуурга
(зарим газар элсэн шуурга)
гэнэ.

5. 1998 оны 4-р сард Монгол говь, цөлийн бүсээс үүсэн шороон шуурга

7. • Жил бvрийн 3-р сараас 5-р сар хvртэл Монгол
орны говь, хээрийн бvсэд цаг уурын аюултай
vзэгдлийн нэг болох шороон шуурга ихээхэн
тохиолдог билээ.
Шороон шуургатай єдрийн тоо.
Эх сурвалж: Л.Нацагдорж, Д.Жvгдэр

8. • Дараахь зурагнаас шороо хийсдэг өдрийн тоог харвал
Хангай, Хэнтий, Хөвсгөлийн уулархаг нутгаар 10 өдрөөс
цөөн, Их нууруудын хотгор, говь цөлийн бүс нутгаар 61-
127 өдөр, Алтайн цаад говьд 91-120 өдөр, Арц Богдын
орчинд 80 өдөр орчим болж байна.
Шороо хийсдэг єдрийн тоо
Эх сурвалж: Л.Нацагдорж, Д.Жvгдэр

9. Салхины хурд(м/с)
Бүс
5-аас бага 6-10 11-15 16-20 21-25 26-аас их
Шороон шуурга
Говь - 11.5 46.5 38.4 2.3 1.2
Хээр - 16 38 41 3 2
Явган шороон шуурга
Говь 0.1 27.2 62.1 10.5 - -
Хээр 2 52 33 12 - -

10. Баруун Тєв Зvvн Ємнє Нийт
Эх сурвалж: Л.Нацагдорж, Д.Жvгдэр
Бvсээр хуваасан Монгол орны шороон
шуурганы олон жилийн давтамж

11. • True color composite (RGB)
3 сувгийн нийлэмжээр зурагыг харах
Part of Monitor
spectrum color guns
Band
SWIR 3
4
Near IR
Red Band
2
5
3
Green
Blue Band
1
3
2
11

12. Aerosol Vapor Index (AVI)
1. Мэдээний анхдагч
боловсруулалт: ti=0.1ni-50
Энд : i=4, 5
2. Газарзvйн холболт
3. AVI=n5-n4+200
4. AVI, шороон шуурганы зураг

13. • Brightness temperature diffrences index (BTDI)
Элс, шорооны хэмжээ нь дулаан нил улаан
туяаны спектртэй шууд хамааралтай байдаг.
• Агаарт байгаа элс, шорооны
ширхэгийн цацаргалт нь 11 um-
ийн сувагт 12um-ээсээ бага байдаг.
• 2 сувгийн хувьд газрын гадарга
дээрх шороо, агаарт байгаа элс,
шорооны цацаргалт ойролцоо
байдаг.
• Brightness temperature difference
index (BTDI) нь шороон шуургыг
илрvvлэх, тvvний нягтшилийг
тодорхойлж чадна.
• BTDI нь элс, шорооны
ширхэгийн хэмжээтэй Энд: Зураас: 75-250um элс, шорооны ширхэг
хамааралтай байдаг. Тасархай зураас: 0-75um элс, шорооны ширхэг

14. • Brightness temperature diffrences index (BTDI)
SW Rt
Элс, шороо Tdl Tdl < Ts t
Rb
Газрын гадарга s Ts
Iλ ≈ Bλ (Ts)exp(-τλ)+（1-exp(-τλ) Bλ(Ta)

15. • Brightness temperature diffrences index (BTDI)
BTDI = ch4-ch5
AVHRR/NOAA (1)
BTDI =ch32-ch31
MODIS/TERRA (2)
Энд: Ch4：AVHRR-4 (10.3μｍ～11.3μｍ);
Ch5：AVHRR-5 (11.5μｍ～12.5μｍ);
Ch31：MODIS-31 (10.780μｍ～11.280μｍ)
Ch32：MODIS-32 (11.770μｍ～12.270μｍ)

16. • Brightness temperature diffrences index (BTDI)
Анхдагч Нvдэн
боловсруулалт тайлал BTDI
ГМС-ийн
давхарга
Шороон Давхцуулах
шуурганы
зураглал

17. 2006 оны 3-р сарын 7-ний 2006 оны 3-р сарын 8-ны
MODIS югюгдлийн бодит юнгюний MODIS югюгдлийн бодит юнгюний
нийлмэл зураг (RGB-143) нийлмэл зураг (RGB-143)

18. 2002 оны 4-р сарын 5-ны
юдюр
2002 оны 4-р сарын 6-ны
юдюр 18

19. 2006 оны 3-р сарын 6-ны юдрийн 2006 оны 3-р сарын 7-ны юдрийн
шороон шуурга AVHRR югюгдюлююр шороон шуурга AVHRR югюгдюлююр

20. 2006 оны 3-р сарын 8-ны юдрийн 2006 оны 3-р сарын 9-ний юдрийн
шороон шуурга AVHRR югюгдюлююр шороон шуурга AVHRR югюгдюлююр

21. 2006 оны 3-р сарын 6-ны юдрийн 2006 оны 3-р сарын 9-ний юдрийн
шороон шуурга MODIS югюгдлюлююр шороон шуурга MODIS югюгдлюлююр

22. March.6, 2006 by AVHRR/NOAA and MODIS/TERRA
March.9, 2006 by AVHRR/NOAA and MODIS/TERRA

23. 20060306 20060307 20060308 20060309
Сул 65 85 67 35
6
Дунд 30 54 29 33
5
Д
Хүчтэй 22 9 21 45
а
в 4
х
ц NOAA
а 3
MODIS
л
ы
н 2
т
о 1
о
0
12 14 15 16 18
NOAA 2 2 1 2
MODIS 4 5 1 1 1
Салхины хурд (м/с)

24. 8
Д
а 7
в 6
х
ц 5
л NOAA
ы 4
MODIS
н 3
т 2
о
1
о
0
12 14 16
NOAA 1 3 1
MODIS 7
Салхины хурд (м/с)
2006 оны 3-р сарын 8-ны єдєр

25. 3.5
Д
а 3
в
х 2.5
ц
а 2 NOAA
л
ы 1.5 MODIS
н
1
т
о 0.5
о
0
14 16 18 20 21 22 24 28
NOAA 3 2 1 1 2 1
MODIS 2 2 3 2 1 3 1
Салхины хурд (м/с)
2006 оны 3-р сарын 9-ний єдєр

26. 2008-3-14 12:22 2008-3-15 11:27 2008-3-15 13:11
2008-3-16 10:32

27. 2009-4-23 11:24 RGB:143 2009-4-23 11:24 BTDI:31, 32

28. 2009-4-23 14:30 RGB:143 2009-4-23 14:30 BTDI:31, 32

29. 2009-4-24 11:46 RGB:143 2009-4-24 11:46 BTDI:31, 32

30. 2010-4-24 14:39 RGB:143 2009-4-25 13:44 RGB:143
2010-4-27 13:31 RGB:143

32. 1. Хиймэл дагуулын
мэдээгээр ялангуяа
MODIS өгөгдлөөр
монгол орны шороон
шуурганы зураглалыг
хийж, цаашид бусад
судлаач, эрдэмтэд болон
хэрэглэгчид ашиглаж
болохыг гаргасан.

33. 2. Азийн шороон шуурганы судлаачдын
"Asian Dust Network" –д гишүүн болж
олон улсын эрдэмтэдийн судалгаа,
шинжилгээний үр дүнтэй танилцаж,
мэдээлэл солилцож, тус сүлжээний
судалгааны арга зүй болох аерозолын
усны индексийг бодуулах арга зүйг
ашиглаж, монгол орны шороон
шуурганы зураглалыг 2002 оноос хойш
хийж тус сүлжээгээр солилцож байна

34. 3. Агаар мандлын обьектуудын
хоорондын хамаарал, ялгаварыг тооцох
хэсэгчилсэн цонхны арга (split-window
method) дээр үндэслэн Brightness
Temperature Difference Index (BTDI)
буюу температурын ялгаврын
индексийг гарган авч хиймэл дагуулын
мэдээг боловсруулан шороон шуурганы
зураглах арга зүйг боловсруулан БОМТ-
ийн нэг бүтээгдэхүүн болгосон.

35. 4. Шороон шуургатай єдрүүдийг зураглахад
хэр таарцтай шалгах үүднээс 2006 оны 3
дугаар сарын 6-наас 9-ний єдєр болсон
шороон шуургатай єдрүүдийг
AVHRR/NOAA болон MODIS/TERRA
єгєгдлүүдийг ашиглан зураглаж үзлээ . Мєн
эдгээр єдрүүдэд цаг уурын станцад
ажигласан, хэмжсэн цаг уурын
үзүүлэлтүүдийг авч, ГМС-д оруулан дээрх
аргазүйгээр бодсон шороон шуурганы
мэдээнд дүн шинжилгээ хийсэн болно.

36. 5. Цаашид газрын бусад
мэдээлэл болох LIDAR-ийн
мэдээ, агаар мандлын оптик
зузаан зэрэг vзvvлэлттэй холбож
судлаж, цаашдын зөөгдөлтийн
талаар судалгаа, математик
загвар гаргах шаардлагатай
байна.

37. • 40 жилийн ой тохиож буй БОМТ-ийн хамт
олон, үе үеийн ажилчидад баярын мэнд
хүргэе.
• NASA-гийн LP DAAC-ийн EOS
хютюлбюр MODIS югюгдлююр, БОАЖЯ-
ы Байгаль орчны мэдээлэл төв
AVHRR югюгдюлююр хангаж, мюн Ус
Цаг Уурын хvрээлэн, МУИС ФЭС-ийн
NUM-ITC-UNESCO-гийн ЗТС/ГМС-
иийн лаборатори газрын мэдээлэл,
хиймэл дагуулын өгөгдлийн
анхдагч боловсруулалт хийхэд
тусалсанд талархаж байна.

38. Анхаарал тавьсанд
баярлалаа
38