http://xristx.blogspot.gr/2013/03/10-1.html#.WM6KrPlTLIV Γλώσσα Δ΄ 10. 1. ΄΄Παιχνίδια με τις λέξεις΄΄

1. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
http://xristx.blogspot.gr/
Γλώσσα Δ΄- Ενότητα 10η - Κεφάλαιο 1ο
:
Παιχνίδια με τις λέξεις ΄΄΄΄
Γραμματική
Φύλλα εργασιών
Παρουσιάσεις
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.1

2. 94
ΕΕννόόττηητταα 1100
ΛΛέέξξεειιςς φφττεερροουυγγίίζζοουυνν ππέέρραα
ττααξξιιδδεεύύοουυνν σσττοονν ααγγέέρραα
ΠΠααιιχχννίίδδιιαα µµεε ττιιςς λλέέξξεειιςς
Κυριολεξία κα ι µετα
φορά
Όταν µια λέξη ή φράση χρησιµοποιείται µε την κανονική, την πραγµατική
της σηµασία, λέµε ότι χρησιµοποιείται κυριολεκτικά.
Τότε έχουµε κυριολεξία.
π.χ. Μας κέρασε γλυκό ποτό που το έφτιαξε µόνη της.
Όταν µια λέξη ή φράση δεν χρησιµοποιείται µε την κανονική, την
πραγµατική της σηµασία αλλά µε διαφορετική, λέµε ότι χρησιµοποιείται
µεταφορικά.
Τότε έχουµε µεταφορά.
π.χ. Μου ήρθε µια γλυκιά νύστα καθώς έβλεπα τηλεόραση.
Στην κυριολεκτική φράση το ποτό είναι όντως γλυκό, ενώ στη µεταφορική
φράση η νύστα δεν είναι ούτε µπορεί να είναι γλυκιά. Με τη δεύτερη έκφραση
θέλουµε απλώς να δώσουµε στη νύστα ένα επιπλέον χαρακτηριστικό.
mgavala
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.2

3. 95
Ασκήσεις
1. Να γράψεις στην παρένθεση Κ για την κυριολεξία και Μ για τη
µεταφορά.
α) Αγόρασε µια δερµάτινη ζώνη. (………)
β) Μια πύρινη ζώνη περικύκλωσε το σπίτι. (………)
γ) Μην παίζεις µαζί του. (………)
δ) Μην τσακίζεις τις σελίδες τον βιβλίου. (………)
ε) Οι στρατιώτες µας τσάκισαν τις δυνάµεις του εχθρού. (………)
στ) Οι κυνηγοί σκότωσαν ένα αγριογούρουνο. (………)
ζ) Σκοτώνεται κάθε µέρα στη δουλεία. (………)
2. Να γράψεις µια µεταφορική φράση δίπλα στην κυριολεκτική φράση.
Κυριολεξία Μεταφορά
α) Σήκωσε βαρύ κιβώτιο. …………………………………………………………………………………….
β) Κλείνω τα µάτια. …………………………………………………………………………………….
γ) Καταπίνω δύσκολα το χάπι. ………………………………………………………………………………….
3. Να γράψεις µια κυριολεκτική φράση δίπλα σε κάθε µεταφορική φράση.
Μεταφορά Κυριολεξία
α) ∆εν παίρνει από λόγια. …………………………………………………………………………………….
β) Έχασε το χρώµα της. …………………………………………………………………………………….
γ) Τα νιάτα φεύγουν γρήγορα. ………………………………………………………………………………….
mgavala
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.3

4. Δημιουργός: eva-edu
Ο Κωστής και ο Αλέξης
λέξεις. Κάθε παιδί λέει λέξεις
Γίνεται πολύ φασαρία γιατί
Ποιά παιδιά παίζουν το παιχνίδι
.............................................................................................................................
Τι παιχνίδι παίζουν;.........................................................................................................
Γιατί γίνεται φασαρία; .....................................................................................
.............................................................................................................................
xristx.blogspot.gr Χρήστος Χαρμπής
και ο Αλέξης , η Υβόνη και ο Φάνης παίζουν ένα παιχνίδι
παιδί λέει λέξεις που αρχίζουν από Α ή Β ή ∆
φασαρία γιατί τα παιδιά µιλάνε όλα µαζί και γελάνε
παιχνίδι;...................................................................................................
...................................................................................................................................................
;.........................................................................................................
; ................................................................................................................
.........................................................................................................................................................
Βιβλίο
∆ώρο
ΧΑ ΧΑ
Μερικές φορές λέµε λόγια που δεν είναι
δεν µπορούν να γίνουν δηλαδή µιλάµε
µεταφορικά
Θέλω να φάω την Εύα επειδή την αγαπάω
ΟΜΩΣ ∆εν µπορώ να φάω την Εύα µε
µου. Η Εύα δεν είναι φαγητό
Μερικές φορές λέµε λόγια που είναι
και µπορούν να γίνουν δηλαδή
κυριολεκτικά
Θέλω να φάω ψωµί
Το ψωµί µπορώ να το φάω µε το
Χρήστος Χαρμπής
παίζουν ένα παιχνίδι µε
Α ή Β ή ∆ ή Ρ ή Μ.
µαζί και γελάνε δυνατά.
;...................................................................................................
.............................
;.......................................................................................................................
...........................
............................
που δεν είναι αλήθεια και
γίνουν δηλαδή µιλάµε
επειδή την αγαπάω πολύ.
φάω την Εύα µε το στόµα
είναι φαγητό.
λόγια που είναι αλήθεια
γίνουν δηλαδή µιλάµε
φάω ψωµί.
το φάω µε το στόµα µου
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.4

5. δασκάλα ΒΜ ∆΄τάξη
Κυριολεξία και µεταφορά
Ξαναθυµάµαι τι είναι κυριολεξία και τι µεταφορά
Κυριολεξία έχουµε όταν χρησιµοποιούµε µια λέξη ή φράση µε τη
βασική, την πραγµατική της σηµασία.
Πχ Κόβω το κρέας σε µικρά κοµµάτια.
Ζεστή σούπα
Μεταφορά έχουµε όταν χρησιµοποιούµε µια λέξη ή φράση µε
διαφορετική από την πραγµατική της σηµασία. Με τις µεταφορές
κάνουµε το λόγο µας πιο ζωντανό, πιο παραστατικό.
Κόβει το µυαλό της (είναι έξυπνη)
Ζεστή καρδιά
Χωρίζω τις παρακάτω φράσεις
Χρυσό σκουλαρίκι, γλυκιά καραµέλα, σιδερένια πόρτα, σκληρό
χαρτόνι, σκληρή κριτική, χρυσός άνθρωπος, γλυκό µωρό, σιδερένια
θέληση, νόστιµα γεµιστά, νόστιµο κορίτσι, µαύρη ζωή ,πικρός καφές,
πικρή ζωή, µαύρη µπλούζα,
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.5

6. ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.6

7. Μετατρέπω τις παρακάτω κυριολεξίες σε µεταφορές κάνοντας όποιες
αλλαγές είναι απαραίτητες
ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
Σιδερένια κάγκελα
Μέθυσα από κρασί
Πέτρινος τοίχος
Ανοίγω το παράθυρο
Το φως του ήλιου
Έχασα τη γόµα µου
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.7

8. 209
∆È ÛËÌ·›ÓÔ˘Ó ÔÈ Ï¤ÍÂȘ;
EENNOOTTHHTTAA 1188
√√ÈÈ ÛÛËËÌÌ··ÛÛ››Â˜˜ ÙÙˆˆÓÓ ÏϤ¤Í͈ˆÓÓ
∏ Ô˘Ú¿ Ù˘
··ÏÏÂÂÔÔ‡‡˜˜ ÌÂÚÈΤ˜ ÊÔÚ¤˜
Â›Ó·È ÌÌ··‡‡ÚÚËË.
∂ÁÒ ÛÙÔ ’¯· ÂÈ,
∫·Ú·ÁÎÈfi˙Ë. ªËÓ ÙÔÓ
ÂÌÈÛÙ‡ÂÛ·È ÙÔÓ ¡ÈfiÓÈÔ.
∂›Ó·È ··ÏÏÂÂÔÔ‡‡.¢ÂÓ ·ÓÙ¤¯ˆ È·! ∏
˙ˆ‹ ÌÔ˘ Â›Ó·È ÌÌ··‡‡ÚÚËË! ¶¿ÏÈ
ÓËÛÙÈÎfi˜ ı· Ì›ӈ.
1188..11 ∫∫˘˘ÚÚÈÈÔÔÏÏÂÂÍÍ››·· -- ªªÂÂÙÙ··ÊÊÔÔÚÚ¿¿
∫˘ÚÈÔÏÂÍ›· ¤¯Ô˘Ì fiÙ·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ٷ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈο, Ù· Â›ıÂÙ·, Ù· Ú‹Ì·Ù·, Ù· ÂÈÚÚ‹Ì·-
Ù· Î·È ÙȘ ÌÂÙÔ¯¤˜ Ì ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ÛËÌ·Û›·.
ªÂÙ·ÊÔÚ¿ ¤¯Ô˘Ì fiÙ·Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈԇ̠ÌÈ· ϤÍË Ì ·ÏÏ·Á̤ÓË ÛËÌ·Û›·, Ë ÔÔ›· fï˜ Û˘Ó-
‰¤ÂÙ·È Ì ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ΋ Ù˘ ÛËÌ·Û›·.
¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∞ 40 ™Â ÔȘ ÚÔÙ¿ÛÂȘ ¤¯Ô˘Ì ΢ÚÈÔÏÂÍ›· Î·È Û ÔȘ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿;
1. ¢ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· Ȉ ·˘Ùfi ÙÔ Ê¿ÚÌ·ÎÔ. ∂›Ó·È Ôχ ÈÎÚfi.
2. ª¿ÙˆÛ·Ó Ù· fi‰È· ÙÔ˘ ÛÙȘ ÛÎÏËÚ¤˜ ¤ÙÚ˜.
3. ªÂ ÙÔ ÍË̤ڈ̷ ÈÎÚ¿ Ó¤· ¤ÊÙ·Û·Ó ÛÙÔ ÓËÛ›.
4. ™Ù·Ì¿Ù· Ó· ÌÈÏ¿˜ fiÙ·Ó ÙÚˆ˜ Î·È Ì¿Û· ηϿ ÙÔ Ê·ÁËÙfi ÛÔ˘.
5. ¢ÂÓ Î·Ù¿Ï·‚· ÙÈ Â›Â. ª·ÛÔ‡Û ٷ ÏfiÁÈ· ÙÔ˘.
6. ∆ÔÓ ·Ú·Î¿ÏÂÛ· Ó· Ì ‚ÔËı‹ÛÂÈ, ·ÏÏ¿ ›¯Â ÛÎÏËÚ‹ ηډȿ Î·È Ì ·ÁÓfiËÛÂ.
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.8

9. Κυριολεξία και µεταφορά
Όταν οι λέξεις µιας πρότασης χρησιµοποιούνται µε την πραγµατική τους σηµασία, τότε έχουµε
κυριολεξία. Όταν όµως οι λέξεις δε χρησιµοποιούνται µε την πραγµατική τους σηµασία, αλλά
αποδίδουν µια ιδιότητα διαφορετική, που δεν υπάρχει στην πραγµατικότητα, τότε έχουµε
µεταφορά.
Παράδειγµα κυριολεξίας
Μέθυσε από το πολύ κρασί. Αγόρασε ένα χρυσό δαχτυλίδι.
Στα παραπάνω παραδείγµατα έχουµε κυριολεξία, δηλαδή έχουµε κάτι πραγµατικό, γιατί πράγµατι
µπορεί κάποιος να µεθύσει από κρασί ή να αγοράσει ένα χρυσό δαχτυλίδι.
Παράδειγµα µεταφοράς
Μέθυσε από ευτυχία. Ο Τάκης έχει χρυσή καρδιά.
Στα παραπάνω παραδείγµατα έχουµε µεταφορά, διότι η ευτυχία δεν είναι κρασί για να µεθύσει
κάποιος ούτε µπορεί κάποιος να έχει χρυσή καρδιά. Απλώς χρησιµοποιούµε τη λέξη αυτή για να
δείξουµε τη µεγάλη ευτυχία ή πόσο καλός είναι κάποιος. Με τη µεταφορά µπορούµε να
αποδώσουµε πιο έντονα κάποια συναισθήµατα κι έτσι να κάνουµε το λόγο µας πιο ζωντανό.
Παραδείγµατα κυριολεξίας και µεταφοράς
Κυριολεξία Μεταφορά
Ο αετός πετάει µε τα φτερά του ανοιγµένα και ακίνητα. Σήµερα η οµάδα πετάει
Η Ελένη έριξε κάτω τα πράγµατα που κρατούσε. Ρίξε µια µατιά σε αυτό το βιβλίο.
Ράβει το κουµπί στο παντελόνι της. Βρήκε το κουµπί του και τον κάνει ότι θέλει.
Γελάσαµε µε το ανέκδοτο που µας είπε ο κύριός µας. Απ’ τη χαρά του γελάνε και τα µουστάκια του.
1. Να σηµειώσεις δίπλα σε κάθε πρόταση Κ για κυριολεξία ή Μ για
µεταφορά.
α. Το άλογο τρέχει. ( ) στ. Έφαγα µια τούµπα. ( )
β. Έβαλε τα κλάµατα. ( ) ζ. Βάζω τα ρούχα στην ντουλάπα. ( )
γ. Ταξιδεύει µε τρένο. ( ) η. Έχει σιδερένια θέληση. ( )
δ. Ο Νίκος φουσκώνει το µπαλόνι. ( ) θ. Τι κολόνια φορά; ( )
ε. Πού ταξιδεύει ο νους σου; ( ) ι. Θα έρθεις στην εκδροµή; ( )
2. Να γράψεις τις φράσεις στη σωστή στήλη.
(το πουλί πετάει, έχασε το κουράγιο της, τον έστρωσε στη δουλειά, η φαντασία του
καλπάζει, έχασε την τσάντα της, τα άλογα καλπάζουν, πετάει η οµάδα, στρώνει το
σεντόνι, µασάει τα λόγια του, το µωρό δε µασάει ακόµα)
Κυριολεξία Μεταφορά
Τάξη Γ΄
Όνοµα______________________
Επώνυµο__________________
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.9

10. 3. Να γράψεις µια µεταφορική φράση για καθεµιά από τις παρακάτω
κυριολεξίες.
α. Τρώει όλο το φαγητό του.
Τον τρώει η ζήλια.
β. Η µητέρα έπεσε από το κρεβάτι.
……………………………………………………………………………..
γ. Το φως άναψε.
……………………………………………………………………………..
δ. Έσπασε δύο ποτήρια.
……………………………………………………………………………..
ε. Ο ήλιος λάµπει.
……………………………………………………………………………...
4. Να γράψεις µια κυριολεξία για καθεµιά από τις παρακάτω µεταφορές.
α. Μπήκε γρήγορα στο νόηµα.
Ο πατέρας µπήκε στο σπίτι.
β. Τα τελευταία χρόνια κολυµπάει στο χρήµα.
……………………………………………………………………………...
γ. Αντάλλαξαν βαριά λόγια.
……………………………………………………………………………...
δ. Σκέφτεται µε καθαρό µυαλό.
……………………………………………………………………………...
ε. Κάθεται σε αναµµένα κάρβουνα.
……………………………………………………………………………...
5. Να βάλεις κόµµα στις παρακάτω προτάσεις.
Μέσα στο µαγαζί υπήρχαν κούκλες αυτοκινητάκια µπάλες ηλεκτρονικά
παιχνίδια.
Μαρία µάζεψε τα πράγµατά σου.
Κάθε µέρα κάναµε µπάνιο παίζαµε στην αµµουδιά µαζεύαµε κοχύλια ψαρεύαµε
µε τη βάρκα και κάναµε βόλτες.
Πήγαινε Σίµο να ανοίξεις την πόρτα.
Άρχισε να βγάζει από την τσάντα της βιβλία τετράδια µολύβια µπογιές παιχνίδια
και χαρτιά.
Η µητέρα του είναι νέα ψηλή όµορφη και αδύνατη.
6. Να βάλεις στο παρακάτω κείµενο κόµµα, όπου χρειάζεται.
Ο Νικήτας ο θείος του Παναγιώτη ζει στο εξωτερικό. Γεννήθηκε στην Κρήτη
µεγάλωσε σπούδασε και κάποια στιγµή αποφάσισε να πάει στην Αµερική. Εκεί
τα πράγµατα δεν ήταν εύκολα. ∆εν ήξερε τη γλώσσα δεν είχε κανένα γνωστό
ήταν δύσκολο να βρει δουλειά και τα χρήµατα ήταν λιγοστά. Τώρα όµως ζει
καλά µαζί µε την οικογένειά του. Συχνά νοσταλγεί την πατρίδα του την Ελλάδα
γι’ αυτό ο πατέρας του Νικήτα του στέλνει καφέ τσίπουρο λουκούµια και ό,τι
άλλο ξέρει ότι του αρέσει πολύ. files.eleytheriekfrasi.webnode.gr
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.10

11. ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
Να διαβάσεις τις παρακάτω προτάσεις και δίπλα από κάθε πρόταση
να βάλεις ένα Κ αν είναι κυριολεξία ή ένα Μ αν είναι µεταφορά.
Το παιχνίδι κόπηκε στη µέση. ―
Ο Νίκος βούτηξε βαθιά µέσα στο νερό. ―
Πήγε η καρδιά του στον τόπο της . ―
Άρχισαν να τραγουδούν µε όλη την ψυχή τους. ―
Ο Γιώργος κοιµήθηκε βαθιά. ―
Κάθησε ο καθένας στον τόπο του. ―
Το µολύβι κόπηκε στα δυο. ―
Άρχισαν να τραγουδούν µε όλη την φωνή τους. ―
Ο Θανάσης παλεύει µε τον Κώστα. ―
Η καρδιά του είναι πέτρα. ―
Αρρώστησε βαριά. ―
Έχει κορµί λαµπάδα. ―
Ο Γιώργος πάλευε τρεις ώρες µε τα πελώρια κύµατα. ―
Καληµέρα, είπε µε ζεστή φωνή. ―
Τα παιδιά κρεµάστηκαν από τα χείλη του. ―
Τα σιδερένια αντικείµενα είναι σκληρά. ―
Μασά τα λόγια του. ―
Στα ψηλά βουνά ο χειµώνας είναι βαρύς. ―
Λιάππης Β.
ΟΝΟΜΑ:________________________________________________________________
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.11

12. Γη και θάλασσα
Κυριολεξία και μεταφορά
Όταν οι λέξεις μιας πρότασης χρησιμοποιούνται με την πραγματική τους σημασία, τότε
έχουμε κυριολεξία. Όταν όμως οι λέξεις δε χρησιμοποιούνται με την πραγματική τους
σημασία, αλλά αποδίδουν μια ιδιότητα διαφορετική, που δεν υπάρχει στην
πραγματικότητα, τότε έχουμε μεταφορά.
Παράδειγμα κυριολεξίας:
Μέθυσε από το πολύ κρασί. Αγόρασε ένα χρυσό δαχτυλίδι.
Στα παραπάνω παραδείγματα έχουμε κυριολεξία, δηλαδή έχουμε κάτι πραγματικό, γιατί
πράγματι μπορεί κάποιος να μεθύσει από κρασί ή να αγοράσει ένα χρυσό δαχτυλίδι.
Παράδειγμα μεταφοράς:
Μέθυσε από ευτυχία. Ο Τάκης έχει χρυσή καρδιά.
Στα παραπάνω παραδείγματα έχουμε μεταφορά, διότι η ευτυχία δεν είναι κρασί για να
μεθύσει κάποιος ούτε μπορεί κάποιος να έχει χρυσή καρδιά. Απλώς χρησιμοποιούμε τη
λέξη αυτή για να δείξουμε τη μεγάλη ευτυχία ή πόσο καλός είναι κάποιος. Με τη
μεταφορά μπορούμε να αποδώσουμε πιο έντονα κάποια συναισθήματα κι έτσι να κάνουμε
το λόγο μας πιο ζωντανό.
Παραδείγματα κυριολεξίας και μεταφοράς
Κυριολεξία Μεταφορά
Ο αετός πετάει με τα φτερά του ανοιγμένα και ακίνητα. Σήμερα η ομάδα πετάει.
Η Ελένη έριξε κάτω τα πράγματα που κρατούσε. Ρίξε μια ματιά σε αυτό το βιβλίο.
Ράβει το κουμπί στο παντελόνι της. Βρήκε το κουμπί του και τον κάνει ότι θέλει.
Γελάσαμε με το ανέκδοτο που μας είπε ο κύριός μας. Απ’ τη χαρά του γελάνε και τα μουστάκια του.
1. Να σημειώσεις δίπλα σε κάθε πρόταση Κ για κυριολεξία ή Μ για μεταφορά.
α. Το άλογο τρέχει. ( ) στ. Έφαγα μια τούμπα. ( )
β. Έβαλε τα κλάματα. ( ) ζ. Βάζω τα ρούχα στην ντουλάπα. ( )
γ. Ταξιδεύει με τρένο. ( ) η. Έχει σιδερένια θέληση. ( )
δ. Ο Νίκος φουσκώνει το
μπαλόνι.
( ) θ. Τι κολόνια φορά; ( )
ε. Πού ταξιδεύει ο νους σου; ( ) ι. Θα έρθεις στην εκδρομή; ( )
ONOMA:____________________
ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ:____________
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.12

13. Γη και θάλασσα
2. Να γράψεις τις φράσεις στη σωστή στήλη.
(το πουλί πετάει, έχασε το κουράγιο της, τον έστρωσε στη δουλειά, η φαντασία του
καλπάζει, έχασε την τσάντα της, τα άλογα καλπάζουν, πετάει η ομάδα, στρώνει το
σεντόνι, μασάει τα λόγια του, το μωρό δε μασάει ακόμα)
Κυριολεξία Μεταφορά
3. Να γράψεις μια μεταφορική φράση για καθεμιά από τις παρακάτω
κυριολεξίες.
α. Τρώει όλο το φαγητό του.
Τον τρώει η ζήλια.
β. Η μητέρα έπεσε από το κρεβάτι.
……………………………………………………………………………..………………………………………………………
γ. Το φως άναψε.
……………………………………………………………………………..………………………………………………………
δ. Έσπασε δύο ποτήρια.
……………………………………………………………………………..………………………………………………………
ε. Ο ήλιος λάμπει.
……………………………………………………………………………...………………………………………………………
4. Να γράψεις μια κυριολεξία για καθεμιά από τις παρακάτω μεταφορές.
α. Μπήκε γρήγορα στο νόημα.
Ο πατέρας μπήκε στο σπίτι.
β. Τα τελευταία χρόνια κολυμπάει στο χρήμα.
……………………………………………………………………………...………………………………………………………
γ. Αντάλλαξαν βαριά λόγια.
……………………………………………………………………………...………………………………………………………
δ. Σκέφτεται με καθαρό μυαλό.
……………………………………………………………………………...………………………………………………………
ε. Κάθεται σε αναμμένα κάρβουνα.
……………………………………………………………………………...………………………………………………………
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.13

14. Όνομα: …………………………. 26/03/12
Μάθημα: Παιχνίδια με τις λέξεις
Ερωτήσεις κατανόησης ποιήματος
1. Ποια παιδιά παίζουν;
……………………………………………………………..
2. Τι παιχνίδι παίζουν τα παιδιά;
……………………………………………………………..
3. Τι έγιναν οι λέξεις που έλεγαν τα παιδιά;
………………………………………………………………
4. Ποια εικόνα του ποιήματος σου αρέσει περισσότερο;
………………………………………………………………
………………………………………………………………
5. Ποια παιχνίδια με λέξεις γνωρίζεις;
………………………………………………………………
……………………………………………………………....
Γραμματικό φαινόμενο: Κυριολεξία- Μεταφορά
Κυριολεξία έχουμε όταν μια λέξη ή φράση χρησιμοποιείται με
την πραγματική της σημασία.
Μεταφορά έχουμε όταν μια λέξη ή φράση δε χρησιμοποιείται
με την πραγματική της σημασία.
Άσκηση
Βάλε Κ (κυριολεξία) ή Μ (μεταφορά) στα κουτάκια:
Τα λόγια του ήταν πικρά και μας φαρμάκωσαν.
Άστραψε απ’ άγρια χαρά το μέτωπο του κλέφτη.
Μασά την τροφή του.
Μασά τα λόγια του.
Και του γελούσαν τα βουνά,τα πέλαγα κι οι κάμποι.
Η αλεπού χάθηκε στο δάσος.
Ο άνθρωπος αυτός είναι αλεπού.
Μαριάνθη Χαλκίτη
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.14

15. Όνομα:………………………… 27/03/12
Μάθημα: Παιχνίδια με τις λέξεις 2
1. Βρες τις απαντήσεις στα παρακάτω αινίγματα:
2. Τι σημαίνουν οι παρακάτω παροιμίες;
 Δυο γάιδαροι μαλώνανε σε ξένο αχυρώνα.
………………………………………………………………
………………………………………………………………
 Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι αργεί να ξημερώσει.
………………………………………………………………
………………………………………………………………
3. Βρες και εσύ δύο παροιμίες, γράψτες και εξήγησέ τες.
……………………………………………………………
………………………………………………………………
……………………………………………………………
………………………………………………………………
Μέσα σ’ ένα βαρελάκι έχω δυο
λογιών κρασάκι. Τι είναι;
………………….
Στρογγυλό μηδενικό,
καθαρά ελληνικό
θεραπεύει φίνα την μικρή
μας πείνα. Τι είναι;
………………….
Πράσινος πύργος, κόκκινα
τζάμια, αράπηδες χορεύουν
μες στα φυλλοκάρδια. Τι
είναι;
………………
Άμα βλέπω δεν το βλέπω
και το βλέπω όταν δε
βλέπω. Τι είναι;
………………..
Αγαπητό τετράποδο
τις γάτες κυνηγάει, με
λύκους έχει πόλεμο
και τα μαντριά
φυλάει. Τι είναι;
……………
Μαριάνθη Χαλκίτη
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.15

16. Ενότητα 10α Παιχνίδια με τις λέξεις
Ευνίκη Τοκατλή
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.16

17. 59
8. Λέξεις φτερουγίζουν πέρα, ταξιδεύουν στον αγέρα
Παιχνίδια με τις λέξεις
1. Να διαβάσεις τις παρακάτω προτάσεις και δίπλα από κάθε πρόταση να
βάλεις ένα Κ αν είναι κυριολεξία ή ένα Μ αν είναι μεταφορά.
Άνοιξε το παράθυρο ( ) Μ’ έπιασε πονοκέφαλος ( )
Χάλασε ο καιρός ( ) Χάλασε το κέφι μου ( )
Έσπασε το τζάμι ( ) Έκοψα το ψωμί ( )
Κατάπια τη γλώσσα μου ( ) Έκοψε τις φωνές ( )
Τράβηξα μία φωτογραφία ( ) Έβαλε τις φωνές ( )
Έπιασα ένα ψάρι ( ) Έσκισα τη γάτα ( )
Έπιασα την καλή ( ) ∆ούλεψε το μυαλό του ( )
Πετάει το αεροπλάνο ( ) ∆ούλευε όλη μέρα ( )
Πετάει το μυαλό μου ( ) Έσκισα το βιβλίο ( )
Έκοψα το τσιγάρο ( ) ∆ιάβασε το μάθημα ( )
Άνοιξε τα αυτιά σου ( ) ∆ιάβασε τη σκέψη του ( )
Χάλασε το ραδιόφωνο ( ) Πόνεσε η ψυχή μου ( )
2. Να διαβάσεις προσεκτικά τις παρακάτω φράσεις και να τις κατατάξεις
στην κατάλληλη στήλη.
πικρή κουβέντα, όμορφη μέρα, δυνατά χέρια, όμορφα λόγια, απαλή κουβέρτα,
απαλή μουσική, βαρύς άνθρωπος, βαριά κουβέντα, βαρύ κιβώτιο, βαθύς ποταμός,
λεπτή κλωστή, βαθιά σκέψη, λεπτή φωνή, δυνατός θόρυβος, βαθύς ύπνος, βαριά
καρδιά, μαύρη σκέψη, θολά νερά, θολό μυαλό.
ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ ΜΕΤΑΦΟΡΑ
΄Εκδοση των Εκπαιδευτηρίων «Ο ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΠΑΥΛΟΣ»
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.17

18. Πολλές φορές για να τονίσουμε το ουσιαστικό, χρησιμοποιούμε ένα σχήμα
λόγου που λέγεται παρομοίωση.
Για να σχηματιστεί παρομοίωση χρησιμοποιούμε τις λέξεις σαν και όπως.
Π.χ. έγινε κόκκινος σαν την παπαρούνα.
Άσκηση 1
Στις παρακάτω προτάσεις να βάλεις τις παρομοιώσεις που ταιριάζουν.
( σαν το λεμόνι, σαν κυπαρίσσι, σαν ξυράφι, σαν χελώνα, σαν δελφίνι)
 Αυτό το παιδί είναι ψηλό ................................................................................................
 Η Μαρία κολυμπά ..........................................................................................................
 Είναι κίτρινο ..................................................................................................................
 Είναι κοφτερό .................................................................................................................
 Είναι αργός .....................................................................................................................
Άσκηση 2
Να γράψεις αυτό που ταιριάζει
(σκαρφαλώνει, έλιωσε, ελαφρύς, ορμητικός, γλυκός, ήρεμη)
 ...............................σαν το κερί.
 .............................σαν το ποτάμι.
 Η θάλασσα είναι ....................σαν λάδι.
 ................................σαν το κατσίκι.
 Είναι .....................σαν πούπουλο.
 ...........................σαν μέλι.
emathima
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.18

19. Όνομα:_____________________________________________________________
Άσκηση 1
Συμπληρώνω τα κενά με τις παρακάτω παρομοιώσεις.
 Μαλώνουν .......................................................................................................................
 Η Αφροδίτη τραγουδάει .................................................................................................
 Χάδι απαλό .....................................................................................................................
 Μαύρος ...........................................................................................................................
 Γυρίζει..............................................................................................................................
 Άσπρος ............................................................................................................................
Άσκηση 2
Να συμπληρώσεις τις παρακάτω παρομοιώσεις
 Κίτρινος σαν..........................................
 Πονηρός σαν..........................................
 Κολυμπάει σαν........................................
 Κόβει σαν ................................................
 Ξεγλιστράει σαν........................................
Άσκηση 3
Να γράψεις από μία πρόταση με τις παρομοιώσεις σαν παπαρούνα, σαν μέλι, σαν
κυπαρίσσι.
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
σαν βαμβάκι, σαν γάλα, σαν πίσσα, σαν αηδόνι, σαν σβούρα, σαν
το σκύλο με τη γάτα
emathima
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.19

20. Όνομα:_____________________________________________________________
Άσκηση 1
Να υπογραμμίσεις τις παρομοιώσεις
 Η θάλασσα ήταν ήρεμη σαν λάδι
 Σαν δεν θέλεις να έρθεις, θα φύγω μόνος μου.
 Είναι πιστός σαν σκύλος
 Κοιμήθηκε ήσυχα σαν πουλάκι.
 Σαν έφτασαν το βράδυ μετά το ταξίδι, ήταν όλοι κουρασμένοι.
 Το πρόσωπό του έλμπε σαν να ήταν άγγελος.
 Με κοιτούσε σαν να με έβλεπε πρώτη φορά.
Άσκηση 2
Στις παρακάτω προτάσεις να βάλετε τις παρομοιώσεις που ταιριάζουν
 Είναι πολύ έξυπνος. Το μυαλό του κόβει σαν ...............................
 Μην στριφογυρίζεις σαν ....................................
 Είναι μόνος σαν .........................στον κάμπο.
 Ο Λευτέρης είναι γρήγορος σαν......................
 Ο σκληρός άνθρωπος έχει καρδιά σαν............................
 Περπατάει αθόρυβα σαν................................
Άσκηση 3
Να αντιστοιχίσεις...
Μάγουλα σαν πούπουλο
Μέση σαν κισσός
Ελαφρύς σαν μήλο
Τυλίγεται σαν το θεριό
Δυνατός σαν δαχτυλίδι
Άγριος σαν τον Ηρακλή
emathima
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.20

21. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.21

22. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.22

23. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.23

24. Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://xristx.blogspot.gr σελ.24