1. 1
บทที่ 1
ความรู้ท ั่ว ไปเกี่ย วกับ ห้า งหุ้น ส่ว น
ความรู้ท ั่ว ไปของห้า งหุ้น ส่ว น
โดยปกติทั่วไปแล้วการดำาเนินธุรกิจสามารถจัดตั้งได้ 3 รูปแบบ
คือ
1. รูปแบบเจ้าของคนเดียว
2. รูปแบบห้างหุ้นส่วน
3. รูปแบบบริษัทจำากัด
ซึ่งกิจการทั้งสามรูปแบบนี้นอกจากกิจการรูปแบบเจ้าของคน
เดียวจะจัดตั้งได้ง่าย ใช้เงินลงทุนน้อยแล้วกิจการรูปแบบห้างหุ้นส่วนเป็นอีก
รูปแบบหนึ่งที่จัดตั้งได้ง่าย ใช้เงินลงทุนน้อย แต่มีความน่าเชื่อถือกว่ากิจการ
รูปแบบเจ้าของคนเดียว ทั้งนี้เพราะสามารถระดมเงินลงทุนจากผู้เป็นหุ้น
ส่วนซึ่งมีตั้งแต่สองคนขึ้นไปมาขยายกิจการได้สะดวก เหมาะสำาหรับกิจการ
ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง จึงทำาให้เป็นที่สนใจของนักลงทุนเป็นจำานวนมาก
ความหมายของห้า งหุ้น ส่ว น
ตามประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ มาตรา 1012 ได้ให้คำา
จำากัดความทั่วไปของห้างหุ้นส่วนและบริษัทไว้ด้วยกันว่า "อันว่าสัญญาจัด
ตั้งห้างหุ้นส่วนหรือบริษัทนั้น คือ สัญญาซึ่งบุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไปตกลง
เข้ากันเพื่อกระทำากิจการร่วมกัน ด้วยประสงค์จะแบ่งปันกำาไรอันจะพึงได้จาก
กิจการที่ทำานั้น"จากบทบัญญัติของ มาตรา 1012 อาจแยกพิจารณาได้
3 ข้อ ดังนี้
1. มีสัญญาซึ่งบุคคลตั้งแต่สองคนขึ้นไปตกลงเข้ากันคือผู้เป็น
หุนส่วนด้วยกันจะต้องร่วมลงทุนด้วยทรัพย์สินอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือหลาย
้
อย่างรวมกัน เช่น เงินสด สินทรัพย์อื่น หรือแรงงานก็ได้โดยเรียกผู้ร่วม
ลงทุนว่า "ผู้เป็นหุ้นส่วน" (Partner)
2. เพื่อกระทำากิจการร่วมกัน คือ ร่วมกันดำาเนินงานในกิจการ
อันเดียวกันซึ่งจะต้องไม่เป็นกิจการที่ผิดกฎหมาย หรือขัดต่อศีลธรรม
ขนบธรรมเนียม ประเพณี หรือขัดต่อความสงบสุขของประชาชน โดยต้องอยู่
ภายใต้วัตถุประสงค์ของสัญญาจัดตั้งห้างหุ้นส่วน ที่ได้ตกลงกันไว้ในตอนต้น
และต้องไม่แข่งขันกันทำาธุรกิจระหว่างผู้เป็นหุ้นส่วน
3. มีวัตถุประสงค์ที่จะแบ่งปันกำาไรของห้างหุ้นส่วนระหว่างผู้
เป็นหุ้นส่วนทุกคน อันจะได้จากกิจการที่ทำา
ประเภทของห้า งหุ้น ส่ว น
ห้างหุ้นส่วนออกเป็น 2 ประเภท คือ
(1) ห้างหุ้นส่วนสามัญ (Ordinary or Unlimited
Partnership)
(2) ห้างหุ้นส่วนจำากัด (Limited Partnership)

2. 2
ห้า งหุ้น ส่ว นสามัญ คือ ห้างหุ้นส่วนประเภทซึ่งมีผู้เป็นหุ้นส่วน
จำาพวกเดียว โดยผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนต้องรับผิดร่วมกันในบรรดาหนี้สินทั้ง
ปวงของห้างหุ้นส่วนไม่จำากัดจำานวน ผู้เป็นหุ้นส่วนสามารถนำาเงินสด
สินทรัพย์อื่น หรือ แรงงานมาลงทุน ผู้เป็นหุ้นส่วนมีสิทธิเข้ามาจัดการในห้าง
หุนส่วนได้ทุกคน
้
ห้างหุ้นส่วนสามัญ จะจดทะเบียนเป็นนิติบุคคลหรือไม่ก็ได้ดัง
นั้นห้างหุ้นส่วนสามัญจึงแยกออกได้เป็น 2 ประเภท
(1) ห้างหุ้นส่วนสามัญที่มิได้จดทะเบียน ซึ่งไม่มีสภาพเป็น
นิติบุคคลตามกฎหมาย
(2) ห้างหุ้นส่วนสามัญจดทะเบียน ซึ่งมีสภาพเป็นนิติบุคคลตาม
กฎหมายและมีชื่อเรียกโดยเฉพาะว่า "ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล"
ห้า งหุ้น ส่ว นจำา กัด คือห้างหุ้นส่วนประเภทซึ่งมีผู้เป็นหุ้นส่วน 2
จำาพวก ดังนี้คือ
(1) หุ้นส่วนจำาพวกจำากัดความรับผิด ได้แก่ ผู้เป็นหุ้นส่วนคน
เดียวหรือหลายคน ซึ่งรับผิดจำากัดเพียงจำานวนเงินที่ตนรับว่าจะลงทุนในห้าง
หุนส่วนเท่านั้น หุนส่วนประเภทนี้สามารถนำาเงินสด หรือสินทรัพย์อื่นมา
้ ้
ลงทุนเท่านั้น และไม่มีสิทธิเข้ามาจัดการห้าง
(2) หุ้นส่วนจำาพวกไม่จำากัดความรับผิด ได้แก่ หุ้นส่วนคนเดียว
หรือหลายคนซึ่งรับผิดในบรรดาหนี้สินทั้งปวงของห้างหุ้นส่วนโดยไม่จำากัด
จำานวน หุ้นส่วนประเภทนี้สามารถนำาเงินสด สินทรัพย์อื่น และแรงงานมา
ลงทุน และมีสิทธิเข้ามาจัดการห้าง
วิธ ีก ารจดทะเบีย นห้า งหุ้น ส่ว น
วิธีการจดทะเบียน มีขั้นตอนดังนี้
(1) ในกรณีจดทะเบียนจัดตั้งห้างหุ้นส่วนหรือแก้ไขเปลี่ยนแปลงชื่อ
ห้าง ให้ผู้เป็นหุ้นส่วนหรือหุ้นส่วนผู้จัดการ ขอตรวจและจองชื่อห้างหุ้นส่วน
เสียก่อนว่าชื่อที่จะใช้นั้นจะซำ้าหรือคล้ายกับคนอื่นที่จดทะเบียนไว้ก่อนหรือ
ไม่ เมื่อจองชื่อได้แล้วจะต้องขอจดทะเบียนภายใน 30 วัน
(2) ซื้อคำาขอและแบบพิมพ์จากกรมพัฒนาธุรกิจการค้า หรือ
สำานักงานบริการจดทะเบียนธุรกิจทั้ง 7 แห่ง หรือสำานักงานพัฒนาธุรกิจ
การค้าจังหวัด
(3) จัดทำาคำาขอจดทะเบียนและเอกสารประกอบคำาขอยื่นต่อนาย
ทะเบียนเพื่อตรวจพิจารณา
(4) ชำาระค่าธรรมเนียมตามใบสั่งของเจ้าหน้าที่
(5) ถ้าประสงค์จะได้หนังสือรับรองรายการในทะเบียน ให้ยื่นคำาขอ
และชำาระค่าธรรมเนียมต่อ เจ้าหน้าที่
(6) รับใบสำาคัญแสดงการจดทะเบียนและหนังสือรับรองรายการใน
ทะเบียนได้
สถานที่จ ดทะเบีย นห้า งหุ้น ส่ว น

3. 3
1. สำานักงานแห่งใหญ่ตั้งอยู่ในกรุงเทพมหานคร สามารถยื่นจด
ทะเบียนได้ที่สำานักงานบริการจดทะเบียนธุรกิจ 1-7 และส่วนจดทะเบียน
กลาง กรมพัฒนาธุรกิจการค้า ถนนนนทบุรี 1 จังหวัดนนทบุรี
หรือ ทางอินเตอร์เน็ตเว็บไซต์ www.dbd.go.th
2. สำานักงานแห่งใหญ่ตั้งอยู่ในเขตภูมิภาค สามารถยื่นจด
ทะเบียนได้ที่สำานักงานพัฒนาธุรกิจการค้าจังหวัดนั้นๆ ยกเว้น จังหวัด
นนทบุรี สมุทรปราการ และปทุมธานี สามารถขอจดทะเบียนได้ทาง
อินเตอร์เน็ตเว็บไซต์ www.dbd.go.th อีกทางหนึ่ง
หน้า ที่ข องห้า งหุ้น ส่ว น
ห้างหุ้นส่วนจำากัด ห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล ที่จดทะเบียนตาม
ประมวลกฎหมายแพ่งและ พาณิชย์ มีหน้าที่ ต้องจัดทำางบการเงินประจำาปี
ยื่นต่อสำานักบริหารข้อมูลธุรกิจ กรมพัฒนาธุรกิจการค้า หรือ
สำานักงานทะเบียนการค้าจังหวัด แล้วแต่กรณี ภายใน 5 เดือน นับแต่วันปิด
รอบปีบัญชี แม้ว่าจะยังมิได้ประกอบกิจการก็ตาม มิฉะนั้นมีความผิดต้อง
ระวางโทษ ปรับไม่เกินห้าหมื่นบาท
ประเภทการจดทะเบีย น
1. ตั้งห้างหุ้นส่วนสามัญนิติบุคคล
o คำาขอ : แบบ หส.1 , หน้าหนังสือรับรอง
o รายการ : แบบ หส.2 (ใช้เฉพาะหน้า 1 และ 3)
o เอกสารประกอบรายการ : แบบ ว.
1. แบบจองชื่อนิติบุคคล
2. สำาเนาบัตรประจำาตัวของผู้จัดการที่ลงชื่อในคำาขอจด
ทะเบียน
3. สำาเนาบัตรทนายความหรือหลักฐานการเป็นสมาชิกเนติ
บัณฑิตยสภาของผู้รับรองลายมือชื่อ (ถ้ามี)
4. แบบ สสช. 1 จำานวน 2 ฉบับ (ภูมิภาคใช้ 3 ฉบับ)
5. หนังสือมอบอำานาจ (ถ้ามี)
2. ตั้งห้างหุ้นส่วนจำากัด
o คำาขอ : แบบ หส.1 , หน้าหนังสือรับรอง
o รายการ : แบบ หส.2 (ใช้ทั้ง 3 หน้า)
o เอกสารประกอบรายการ : แบบ ว.
o เอกสารประกอบ : แบบ ว. เช่นเดียวกับตั้งห้างหุ้นส่วนสามัญ
นิติบุคคล
การบัน ทึก บัญ ชีเ กี่ย วกับ ห้า งหุ้น ส่ว น
การบันทึกบัญชีของห้างหุ้นส่วน มี 2 วิธี คือ
1. วิธีทุนคงที่ วิธีนี้บัญชีที่ใช้บันทึกรายการเกี่ยวกับการลงทุน
หรือสิทธิส่วนได้เสียของผู้เป็นหุ้นส่วน และหุ้นส่วนแต่ละคนจะมี 2 บัญชีคือ
ก. บัญชีทุน เป็นบัญชีที่แสดงเฉพาะรายการที่เกี่ยวกับทุนของ
หุนส่วนแต่ละคน ใช้สำาหรับบันทึกรายการลงทุนที่มีลักษณะถาวร เช่น การ
้

4. 4
ลงทุนครั้งแรก การเพิ่มทุน การถอนทุน
ข. บัญชีกระแสทุน ใช้บันทึกรายการที่แสดงส่วนได้เสีย
ของผู้เป็นหุ้นส่วนแต่ละคนที่เปลี่ยนแปลงที่มีลักษณะไม่ถาวร เช่น การคิด
ดอกเบี้ยทุน เงินเดือน โบนัส และส่วนแบ่งกำาไรขาดทุน
2. วิธีทุนเปลี่ยนแปลง วิธีนี้จะเปิดบัญชีทุนของหุ้นส่วนแต่ละคน
เพียงบัญชีเดียว เพื่อใช้บันทึกรายการที่ทำาให้ทุนเปลี่ยนแปลง เช่น
การลงทุน การเพิ่มทุน การถอนทุน และรายการอื่น ๆ ที่ทำาให้ทุนของผู้
เป็นหุ้นส่วนเปลี่ยนแปลง
บทที่ 2
การรับ หุ้น ส่ว นใหม่
วิธ ีป ฏิบ ัต ิใ นการรับ หุ้น ส่ว นใหม่
การขยายงานของกิจการประเภทห้างหุ้นส่วนได้แก่ การรับหุ้น
ส่วนใหม่วิธีปฏิบัติในสัญญาเดิมนำามาปรับปรุงใหม่ หรือ ยกเลิกไป
แล้วจัดทำาสัญญาขึ้นมาใหม่ซึ่งจะต้องได้รับคำายินยอมของผู้เป็นหุ้น
ส่วนทุกคนและต้องตกลงในเรื่อง อัตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุน
การรับหุ้นส่วนใหม่ มี 2 วิธี คือ
1. ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่ซื้อส่วนในทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนเดิม
2. ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่นำาเงินสด หรือสินทรัพย์อื่นมาลงทุน
ในห้าง
ลัก ษณะของการรับ หุ้น ส่ว นใหม่
1. ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่ซื้อส่วนในทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนเดิม
ในกรณีนี้หุ้นส่วนใหม่จะซื้อทุนจากหุ้นส่วนเดิมคนเดียว หรือ
หลายคนก็ได้ ผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมอาจจะขายทุนบางส่วน หรือขายหมด
ก็ได้ หุ้นส่วนใหม่จ่ายเงินโดยตรงให้กับหุ้นส่วนเดิมโดยไม่ต้อง
ผ่านสมุดบัญชีของห้าง
2. ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่นำาเงินสด หรือสินทรัพย์อื่นมาลงทุนใน
ห้าง
วิธีนี้ทำาให้สินทรัพย์ห้างและทุนใหม่ของห้างเพิ่มขึ้น ดังนั้น
ผู้เป็นหุ้นส่วนทุกคนจะต้องตกลงกันให้ชัดเจนในเรื่องส่วนในทุน และ
ส่วนแบ่งกำาไรขาดทุนของหุ้นส่วนใหม่ด้วย
วิธ ีก ารแบ่ง กำา ไรขาดทุน ของหุ้น ส่ว นใหม่

5. 5
การรับหุ้นส่วนใหม่นั้นจะต้องกำาหนดอัตราส่วนแบ่งกำาไร
ขาดทุนกันก่อน ถ้ามิได้ตกลงกันตามกฎหมายไทยให้ใช้อัตราส่วน
ทุน
การคำา นวณส่ว นแบ่ง กำา ไรขาดทุน ของผู้เ ป็น หุ้น ส่ว น
ในการรับหุ้นส่วนใหม่นั้น ถ้ามิได้ตกลงกันในเรื่อง
อัตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุน สำาหรับหุ้นส่วนเดิมใช้อัตราส่วนแบ่ง
กำาไรขาดทุนเดิม หรือจะเปลี่ยนแปลงใหม่ก็ได้ ถ้าต้องการ
คำานวณอัตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุนของหุ้นส่วนทุกคนใหม่ จะเป็น
ดังนี้
ตัว อย่า ง หนึ่ง สอง สาม เป็นหุ้นส่วนกันแบ่งกำาไรขาดทุน
เท่ากัน ต่อมารับสี่เข้ามาเป็นหุ้นส่วน กำาหนดให้สี่ ได้รับส่วนแบ่ง
กำาไรขาดทุนเท่ากับ 1/6 การคำานวณอัตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุน
ของหุ้นส่วนทั้งหมดคำานวณได้ดังนี้
สมมติให้อตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุนทั้งสิ้น = 1
ั
สี่ ได้รับส่วนแบ่งกำาไรขาดทุนเป็น
= 1/6
ส่วนแบ่งกำาไรขาดทุน หนึ่ง สอง สาม
= 5/6
หนึ่ง สอง สาม แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน
(1:1:1)
อัตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุนเดิม : อัตราส่วนแบ่ง
กำาไรขาดทุนใหม่
หนึ่ง 1/3 5/6 X 1/3 =
5/18
สอง 1/3 5/6 X 1/3 =
5/18
สาม 1/3 5/6 X 1/3 =
5/18
สี่ 1/6 X 3/3 =
3/18
ดังนั้น อัตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุนของ หนึ่ง สอง สาม สี่ = 5 :
5:5:3
การบัน ทึก บัญ ชีเ กี่ย วกับ การรับ หุ้น ส่ว นใหม่
การรับหุ้นส่วนใหม่มี 2 วิธี คือ
1. ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่ซื้อส่วนในทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนเดิม การ
บันทึกบัญชี มี 2 วิธี คือ
1.1 รับหุ้นส่วนใหม่โดยไม่ปรับปรุงบัญชีของห้าง

6. 6
หุ้นส่วน วิธีนี้ไม่ต้องปรับปรุงบัญชีของห้าง เพียงแต่โอนทุนของหุ้น
ส่วนเดิมไปให้แก่ทุนหุ้นส่วนใหม่ ตามส่วนที่ขาย
ตัว อย่า ง หนึ่ง สอง สาม เป็นหุ้นส่วนกัน หนึ่ง มีทุน 20,000 บาท
สองมีทุน 30,000 บาท สาม มีทุน 40,000 บาท รวมทุนทั้งสิ้น
เท่ากับ 90,000 บาท ต่อมารับ สี่ เข้าเป็นหุ้นส่วนโดยได้รับความ
ยินยอมจากหุ้นส่วนทุกคน และให้สี่ ซือส่วนทุนจาก หนึ่ง 1/2 สอง
้
1/2 และสาม 1/4 โดยจ่ายเงินให้รวมจำานวน 38,000 บาท หนึ่ง
สอง และสาม แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้
เดบิต ทุน - หนึ่ง 10,000
ทุน - สอง 15,000
ทุน - สาม 10,000
เครดิต ทุน - สี่ 35,000
รับสี่เข้าเป็นหุ้นส่วน โดยซื้อส่วนในทุน หนึ่ง 1/2 สอง 1/2
และ สาม 1/4
ตามวิธีนี้ จำานวนเงินที่ได้รับจาก สี่ จะไม่บันทึกในสมุดบัญชี
ของห้าง เพราะถือว่าเป็นการจ่ายเงินส่วนตัวกัน จากตัวอย่างเดิม
หนึ่ง สอง สาม ขายส่วนทุนได้ 38,000 บาท จะเห็นได้ว่าสูงกว่าทุน
ที่โอน
การคำานวณจำานวนเงินที่หุ้นส่วนเดิมได้รับเป็นดังนี้
หนึ่ง สอง
สาม รวม
ทุนที่โอนไปให้สี่ 10,000 15,000
10,000 35,000
บวก กำาไรจากการขาย 1 : 1 : 1 1,000 1,000
1,000 3,000
จำานวนเงินที่ได้รับ 11,000 16,000
11,000 38,000
สมมติว่า สี่ จ่ายเงินในการซื้อส่วนในทุนจำานวน 32,000 บาท การ
คำานวณจำานวนเงินที่หนึ่ง สอง และสาม จะได้รับ จะเป็นดังนี้
หนึ่ง สอง สาม รวม
ทุนที่โอนไปให้สี่ 10,000 15,000
10,000 35,000
หัก ขาดทุนจากการขาย 1 : 1 : 1 (1,000) (1,000)
(1,000) (3,000)
จำานวนเงินที่ได้รับ 9,000 14,000
9,000 32,000
ตัว อย่า ง แสดงการคำานวณทุนของห้างหุ้นส่วนหลังรับหุ้นส่วนใหม่
หนึ่ง สอง สาม
สี่ รวม

7. 7
ทุนเดิมของห้างหุ้นส่วน 20,000 30,000 40,000
- 90,000
สี่ซื้อส่วนในทุน (10,000) (15,000)
(10,000) 35000 -
ทุนของห้างหลังรับสี่ 10,000 15,000 30,000
35,000 90,000
ในการรับหุ้นส่วนใหม่ บางครั้งผู้เป็นหุ้นส่วนเดิมอาจถือว่ามูลค่า
ของสินทรัพย์ หรือหนี้สินของห้างที่มีอยู่ไม่ถูกต้อง ซึ่งต้องมีการปรับปรุง
ราคาสินทรัพย์ และมูลค่าหนี้สินของห้างหุ้นส่วนก่อนที่จะมีการขายส่วน
ในทุนให้แก่หุ้นส่วนใหม่ เพื่อไม่ให้เกิดการได้เปรียบและเสียเปรียบ
ตัว อย่า ง หนึ่ง สอง เป็นหุ้นส่วนกัน หนึ่ง มีทุน 80,000 บาท
สองมีทุน 60,000 บาทแบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน ต่อมารับ สาม เข้า
เป็นหุ้นส่วนโดยได้รับความยินยอมจากหุ้นส่วนทุกคน และให้สาม ซือ ้
ส่วนทุนจาก หนึ่ง และสอง คนละครึ่ง โดยจ่ายเงินให้รวม 60,000
บาท และห้างหุ้นส่วนเดิมตีราคาสินค้าสูงไป 8,000 บาท และตัดหนี้
สูญออก 2,000 บาท การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้
เดบิต ทุน - หนึ่ง 5,000
ทุน - สอง 5,000
เครดิต สินค้า 8,000
ลูกหนี้
2,000
ปรับปรุงบัญชีก่อนรับหุ้นส่วนใหม่
เดบิต ทุน - หนึ่ง 37,500
ทุน - สอง 27,500
เครดิต ทุน - สาม 65,000
หุ้นส่วนเก่าโอนทุนให้หุ้นส่วนใหม่คนละครึ่ง
2. ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่นำาเงินสด หรือสินทรัพย์อื่นมาลงทุนใน
ห้าง
การรับหุ้นส่วนใหม่ โดยให้หุ้นส่วนใหม่นำาเงินสดหรือ
สินทรัพย์อื่น ๆ มาลงทุนในห้างหุ้นส่วน จะทำาให้สินทรัพย์ และทุน
ของห้างหุ้นส่วนเพิ่มขึ้นมากกว่าเดิม ผู้เป็นหุ้นส่วนควรตกลงกันให้
ชัดเจนว่า จะให้ผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่มีส่วนในทุนเป็นจำานวนเท่าใด และ
มีส่วนในกำาไรขาดทุนเท่าใดแล้ว แต่ผู้เป็นหุ้นส่วนจะต้องตกลงกัน
การบันทึกบัญชีเมื่อหุ้นส่วนใหม่นำาเงินสดหรือสินทรัพย์อื่นมาลงทุน
ในห้างหุ้นส่วนจะบันทึกบัญชีโดย เดบิต เงินสด หรือ
สินทรัพย์นั้น ๆ (โดยระบุชื่อสินทรัพย์) และ เครดิต ทุน
ของหุ้นส่วนใหม่
ตัว อย่า ง หนึ่งและ สอง เป็นหุ้นส่วนกัน มีทุน 90,000 บาท และ

8. 8
95,000 บาท แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน ต่อมารับสาม เข้ามาเป็นหุ้น
ส่วนใหม่ เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2547 โดยนำาเงินสด 12,500 บาท
และอาคาร 80,000 บาท มาลงทุน กำาหนดให้สามมีส่วนในทุน เป็น
1/3 ของห้างหุ้นส่วน หลังจากรับสามเข้ามาเป็นหุ้นส่วนแล้ว ทุกคน
แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้
2547 ม.ค. 1 เดบิต เงินสด 12,500
อาคาร 80,000
เครดิต ทุน - สาม 92,500
รับสาม เข้าเป็นหุ้นส่วน โดยนำาสินทรัพย์มาลงทุน
ทุนของห้างหุ้นส่วน มีดังนี้
ทุน – หนึ่ง 90,000 บาท
ทุน – สอง 95,000 บาท
ทุน – สาม 92,500 บาท
รวม 277,500 บาท
จะเห็นได้ว่า สาม มีส่วนในทุนเป็น 1/3 ของทุนทั้งสิ้น
ทุนทั้งสิ้นของห้างหุ้นส่วนเท่ากับ 277,500 บาท
กำาหนดให้ สาม มีส่วนในทุนเป็น 1/3
ดังนั้น สาม จึงมีส่วนในทุนเท่ากับ 92,500 บาท เท่ากับเงินสดและ
อาคารที่นำามาลงทุนถ้าไม่ได้กำาหนดจำานวนเงินสด และสินทรัพย์ที่
ลงทุนของ สาม ไว้ แต่กำาหนดส่วนในทุนเท่ากับ 1/ 3 การ
คำานวณเงินลงทุนของสาม มีดังนี้
สมมติให้ทุนทั้งสิ้น
ของห้างเป็น 1
สาม ลงทุน = 1/3
ทุน หนึ่ง และ สอง รวมกัน = 2/3 ( 1 - 1/3)
ทุนของ หนึ่ง และ สอง (90,000+95,000)
= 185,000
ทุน ของห้าง (185,000 X 3/2) =
277,500 บาท
ดังนั้น ทุนของสาม (277,500 X 1/3)
= 92,500 บาท
ค่า ความนิย มและโบนัส
1. ค่าความนิยม (Goodwill) คือ สินทรัพย์ประเภทไม่มี
ตัวตน (Intangible Assets) เกิดขึ้นเนื่องจากการมีชื่อเสียง การ
บริหารงานเป็นที่ยอมรับ กิจการจัดตั้งมานาน มีฐานะมั่นคง ตั้งอยู่ใน
ทำาเลที่
ดีเป็นที่รู้จักและยอมรับของลูกค้าโดยทั่วไป รวมทั้งสิ้นค้าที่จำาหน่าย

9. 9
เป็นที่น่าเชื่อถือ
2. โบนัส (Bonus) คือ ผลตอบแทน หรือเงินบำาเหน็จ
รางวัลที่ผู้เป็นหุ้นส่วนตกลงที่จะนำาผล กำาไรมาจัดสรรให้หุ้นส่วนผู้
จัดการ เพื่อเป็นกำาลังใจในการปฏิบัติงานในหน้าที่ด้วยความขยัน
ซื่อสัตย์ว ิธ ีก ารคำา นวณค่า ความนิย มและโบนัส
การรับหุ้นส่วนใหม่นั้น หุนส่วนเดิมอาจกำาหนดเงื่อนไขเกี่ยวกับ
้
เงินทุนของห้างหุ้นส่วนใหม่ไว้ จะมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับข้อตกลงที่จะ
ให้แก่หุ้นส่วนใหม่ ว่ามีส่วนในทุนของห้างเท่าใด ดังนั้นจึงมีการคิด
ค่าความนิยมและโบนัสให้แก่หุ้นส่วนเดิมหรือหุ้นส่วนใหม่
การคำานวณหาค่าความนิยม ให้หาผลรวมทุนของหุ้นส่วนเดิม
บวกกับสินทรัพย์ที่นำามาลงทุนของหุ้นส่วนใหม่เทียบกับผลรวมของ
ห้างหุ้นส่วนใหม่ทั้งสิ้น ผลต่างคือ ค่าความนิยม ซึ่งจะให้แก่หุ้น
ส่วนเดิมหรือหุ้นส่วนใหม่นั้น ให้พิจารณาเงินลงทุนของหุ้นส่วนใหม่
เป็นหลัก ถ้าทุนของหุ้นส่วนใหม่เท่ากับสินทรัพย์ที่นำามาลงทุน ผลต่าง
ที่เกิดขึ้นก็เป็นการคิดให้หุ้นส่วนเดิม แต่ถ้าสินทรัพย์ที่ลงทุนของหุ้น
ส่วนใหม่นั้นน้อยกว่าส่วนทุนที่จะได้รับ ถือเป็นค่าความนิยมให้แก่หุ้น
ส่วนใหม่
การคำานวณหาโบนัส ให้พิจารณาทุนของหุ้นส่วนเดิมบวกกับ
สินทรัพย์ที่ลงทุนของผู้เป็นหุ้นส่วนใหม่เทียบกับผลรวมของห้างหุ้น
ส่วนใหม่ทั้งสิ้น จะต้องเท่ากับจำานวนทุนที่กำาหนดให้ เรียกว่า โบนัส
ถ้าสินทรัพย์ที่หุ้นส่วนใหม่นำามาลงสูงกว่าส่วนทุนที่จะได้รับถือเป็น
โบนัสให้แก่หุ้นส่วนเดิมถ้าสินทรัพย์ที่หุ้นส่วนใหม่นำามาลงน้อยกว่า
ส่วนในทุนที่จะได้รับ ผลต่างเป็นโบนัสที่คิดให้กับหุ้นส่วนใหม่
การคิดค่าความนิยมและโบนัสแยกได้เป็น 3 กรณี คือ
1. คิดค่าความนิยมให้แก่หุ้นส่วนเดิมหรือหุ้นส่วนใหม่
2. คิดโบนัสให้แก่หุ้นส่วนเดิมหรือหุ้นส่วนใหม่
3. มิได้ระบุให้ชัดเจนว่าจะคิดค่านิยมหรือโบนัสให้แก่ผู้
ใด
วิธ ีบ ัญ ชี- กรณีค ิด ค่า ความนิย มให้แ ก่ห ุ้น ส่ว นเดิม หรือ หุ้น ส่ว น
ใหม่
ตัว อย่า งที่ 1 ค่าความนิยมคิดให้แก่หุ้นส่วนเดิม
ถ้าหุ้นส่วนใหม่ต้องการลงทุน และพิจารณาเห็นความสามารถ
และชื่อเสียงของหุ้นส่วนเดิม เป็นการให้ผลประโยชน์แก่หุ้นส่วนเดิม

10. 10
ด้วยการคิดค่าความนิยมให้แก่หุ้นส่วนเดิม การบันทึกค่าความนิยม
จะเป็นดังนี้
เดบิต ค่าความนิยม xx
เครดิต ทุน-หุนส่วนที่ได้รับค่าความนิยม
้
xx
ตัว อย่า ง กิ่ง และกาบ เป็นหุ้นส่วน มีเงินทุนทั้งสิ้น 80,000 บาท
โดย กิ่ง มีทุน 50,000 บาท กาบมีทุน 30,000 บาท แบ่งกำาไร
ขาดทุนเท่ากัน ต่อมารับ แก้ว เข้าเป็นหุ้นส่วน โดยนำาเงินสดมาลงทุน
40,000 บาท และให้มีทุนเท่ากับเงินที่นำามาลง กำาหนดให้ทุนทั้งสิ้น
ของห้างหลังรับแก้วเท่ากับ 150,000 บาท
การคำานวณหาค่าความนิยม
ทุนของห้างหุ้นส่วน กิ่ง กาบ แก้ว ทั้งสิ้น =
150,000 บาท
ทุนที่มีอยู่จริง ( 50,000 + 30,000 + 40,000) =
120,000 บาท
ค่าความนิยม = 30,000 บาท
แก้ว นำาเงินสดมาลงทุน = 40,000 บาท
แก้ว มีส่วนในทุน = 40,000 บาท
ดังนั้น ค่าความนิยม 30,000 ให้แก่ กิ่ง และ กาบ คนละ 15,000
บาท
การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับค่าความนิยมเป็นดังนี้
เดบิต ค่าความนิยม 30,000
เครดิต ทุน - กิ่ง
15,000
ทุน - กาบ 15,000
ตัว อย่า งที่ 2 ค่าความนิยมให้หุ้นส่วนใหม่
ตัวอย่าง กิ่ง มีทุน 60,000 บาท กาบมีทุน 90,000 บาท แบ่ง
กำาไรขาดทุนเท่ากัน ต่อมารับ แก้ว เข้าเป็นหุ้นส่วน โดยนำาเงินสดมา
ลงทุน 48,000 บาท และให้มีทุนเท่ากับ 50,000 บาท โดยหุ้นส่วน
ทั้งสองคิดค่าความนิยมให้ แก้ว
เดบิต เงินสด
40,000
ค่าความนิยม 2,000
เครดิต ทุน-แก้ว
50,000

11. 11
วิธ ีบ ัญ ชี – กรณีค ิด โบนัส ให้แ ก่ห ุ้น ส่ว นเดิม หรือ หุ้น ส่ว นใหม่
ตัว อย่า งที่ 3. โบนัสให้แก่หุ้นส่วนเดิม
ถ้าหุ้นส่วนใหม่นำาสินทรัพย์มาลงทุน มากกว่า ทุนที่ได้รับ
ส่วนที่เกินทุนนั้นให้ถือว่าเป็นโบนัส ให้แก่หุ้นส่วนเดิม
ตัว อย่า ง จากโจทย์เดิม ห้างหุ้นส่วน กิ่ง และกาบ มีเงินทุนทั้ง
สิ้น 80,000 บาท โดย กิ่ง มีทุน 50,000 บาท กาบมีทุน 30,000
บาท แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน ต่อมารับ แก้ว เข้าเป็นหุ้นส่วน
โดยนำาเงินสดมาลงทุน 40,000 บาท และให้มีทุนเท่ากับ 1/4
กำาหนดให้ทุนทั้งสิ้นของห้างหลังรับแก้วเท่ากับ 120,000 บาท
การคำานวณหาค่าความนิยม
ทุนของห้างหุ้นส่วน กิ่ง กาบ แก้ว ทั้งสิ้น =
120,000 บาท
ทุนที่มีอยู่จริง ( 50,000 + 30,000 + 40,000) =
120,000 บาท
ค่าความนิยม =0
บาท
แก้ว นำาเงินสดมาลงทุน =
40,000 บาท
แก้วมีส่วนในทุน = 30,000 บาท
โบนัส ให้หุ้นส่วนเดิม
= 10,000 บาท
ดังนั้น โบนัสคิด ให้แก่ กิ่ง และ กาบ คนละ 5,000 บาท
เดบิต เงินสด 40,000
เครดิต ทุน - กิ่ง
5,000
ทุน-กาบ
5,000
ทุน-แก้ว
30,000
ตัว อย่า งที่ 4. โบนัสให้แก่หุ้นส่วนใหม่
ถ้าหุ้นส่วนใหม่นำาสินทรัพย์มาลงทุน น้อยกว่า ทุนที่
ได้รับ ส่วนที่เกินทุนนั้นให้ถือว่าเป็นโบนัส ให้แก่หุ้นส่วนเดิม
ตัวอย่าง จากโจทย์เดิมห้างหุ้นส่วน กิ่ง และกาบ มีเงินทุนทั้งสิ้น
80,000 บาท โดย กิ่ง มีทุน 50,000 บาท กาบมีทุน 30,000 บาท
แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน ต่อมารับ แก้ว เข้าเป็นหุ้นส่วน โดยนำา
เงินสดมาลงทุน 40,000 บาท และให้มีทุนเท่ากับ 50,000

12. 12
กำาหนดให้ทุนทั้งสิ้นของห้างหลังรับแก้วเท่ากับ 120,000 บาท
การคำานวณหาค่าความนิยม
ทุนของห้างหุ้นส่วน กิ่ง กาบ แก้ว ทั้งสิ้น =
120,000 บาท
ทุนที่มีอยู่จริง ( 50,000 + 30,000 + 40,000) = 120,000
บาท
ค่าความนิยม = 0 บาท
แก้ว นำาเงินสดมาลงทุน = 40,000 บาท
แก้ว มีส่วนในทุน = 50,000 บาท
โบนัสให้หุ้นส่วนใหม่ = 10,000 บาท
ดังนั้น โบนัส 10,000 บาท กิ่ง และ กาบ คิดให้แก้ว
เดบิต เงินสด 40,000
ทุน - กิ่ง 5,000
ทุน-กาบ 5,000
เครดิต ทุน-แก้ว
50,000
วิธ ีบ ัญ ชี- กรณีม ิไ ด้ร ะบุใ ห้ช ัด เจนว่า จะคิด ค่า ความนิย มหรือ
โบนัส
- การรับหุ้นส่วนใหม่นั้นหากมิได้ระบุให้ชัดเจนว่าจะคิดค่า
ความนิยมหรือโบนัสให้แก่ผู้ใดจะต้อง พิจารณาอย่างรอบคอบเพื่อ
ให้ทราบวัตถุประสงค์ของผู้เป็นหุ้นส่วน โดยพิจารณาดูจาก
เงื่อนไขอื่น ๆ เช่น เงินสดหรือสินทรัพย์อื่นที่นำามาลงทุนกับส่วนใน
ทุนจำานวนทุนของห้างหลังรับหุ้นส่วนใหม่
การพิจ ารณาการคิด ค่า ความนิย มหรือ โบนัส
- การพิจารณาว่ามีการคิดค่าความนิยมหรือโบนัสให้แก่หุ้น
ส่วนเดิมหรือหุ้นส่วนใหม่มีหลักเกณฑ์ในการพิจารณา 2 ขั้นตอนดังนี้
ขั้น ที่ 1 พิจารณาว่ามีการคิดค่าความนิยมหรือโบนัส
ทุนทั้งสิ้นของห้าง = ทุนรวมของหุ้นส่วนเดิม + เงินลงทุน
ของหุ้นส่วนใหม่

13. 13
ถ้าสมการ 2 ด้าน เท่า กัน แสดงว่า มีการคิดโบนัส
ถ้าสมการ 2 ค้าน ไม่เ ท่า กัน แสดงว่า มีการคิดค่าความนิยม
หรือโบนัส ขั้น ที่ 2
พิจารณาว่ามีการคิดค่าความนิยมหรือโบนัสให้แก่หุ้นส่วนเดิมหรือหุ้น
ส่วนใหม่ เงินลงทุนของหุ้นส่วนใหม่ = ส่วนในทุน
กรณี 1 ถ้าเงินลงทุนของห้างหุ้นส่วนใหม่ < ส่วนในทุน แสดง
ว่ามีการคิดค่าความนิยมหรือโบนัสให้แก่ หุ้น ส่ว นใหม่
กรณี 2 ถ้าเงินลงทุนของห้างหุ้นส่วนใหม่ = ส่วนในทุน แสดง
ว่ามีการคิดค่าความนิยมให้แก่ หุ้น ส่ว นเดิม
กรณี 3 ถ้าเงินลงทุนของห้างหุ้นส่วนใหม่ > ส่วนในทุน แสดง
ว่ามีการคิดโบนัสให้แก่ หุ้น ส่ว นเดิม เช่น 1. ก
ข เป็นหุ้นส่วน มีทุน 45,000 บาท และ 60,000 บาท ตาม
ลำาดับ แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน ตกลงรับ ค เข้ามาเป็นหุ้นส่วนโดย
ให้ ค นำาเงินสดมาลงทุน 50,000 บาท และมีส่วนในทุนเท่ากับ
สินทรัพย์ที่นำามาลงทุนและเท่ากับ 1/4 ของทุนของห้าง ซึ่ง
เท่ากับ 200,000 บาท
2 ก ข เป็นหุ้นส่วน มีทุน 45,000 บาท และ
60,000 บาท ตามลำาดับ แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน ตกลงรับ ค เข้ามา
เป็นหุ้นส่วนโดยให้ ค นำาเงินสดมาลงทุน 50,000 บาท และมีส่วนใน
ทุน 32,000 บาท กำาหนดทุนของห้าง ซึ่งเท่ากับ 155,000 บาท
3. ก ข เป็นหุ้นส่วน มีทุน 45,000 บาท และ
60,000 บาท ตามลำาดับ แบ่งกำาไรขาดทุนเท่ากัน ตกลงรับ ค เข้ามา
เป็นหุ้นส่วนโดยให้ ค นำาเงินสดมาลงทุน 50,000 บาท และมีส่วนใน
ทุน 75,000 บาท กำาหนดทุนของห้าง ซึ่งเท่ากับ 180,000 บาท
บทที่ 3
การลาออกและการถึง แก่ก รรมของผู้เ ป็น หุ้น ส่ว น
วิธ ีก ารลาออกของผู้เ ป็น หุ้น ส่ว น
การลาออกของผู้เป็นหุ้นส่วนสามารถทำาได้ 2 วิธี

14. 14
1. หุ้นส่วนผู้ลาออกขายสิทธิส่วนได้เสียของตนให้แก่บุคคล
ภายนอกหรือผู้เป็นหุ้นส่วนที่เหลืออยู่
2. ห้างหุ้นส่วนชำาระคืนทุนด้วยเงินสดหรือสินทรัพย์ให้แก่หุ้นส่วน
ผู้ลาออก
การลาออกของผู้เป็นหุ้นส่วน
ผู้เป็นหุ้นส่วนสามารถลาออกเมื่อใดก็ได้ แต่ตองคำานึงว่าการลา
้
ออกนั้นกระทำาตามข้อตกลงในสัญญาการจัดตั้งห้างหุ้นส่วนหรือไม่
โดยปกติแล้วจะมีการกำาหนดเงื่อนไขในการลาออกและข้อ
ตกลงในการคำานวณจำานวนเงินชำาระคืนทุนให้แก่หุ้นส่วนผู้ลาออก
1.หุ้น ส่ว นผู้ล าออกขายสิท ธิส ่ว นได้เ สีย ของตนให้แ ก่
บุค คลภายนอกหรือ ผู้เ ป็น หุ้น ส่ว นที่เ หลือ อยู่ใ ห้โ อนเงิน ทุน
ของหุ้น ส่ว นผู้ล าออกไปยัง บัญ ชีท ุน ของผู้เ ป็น หุ้น ส่ว นใหม่
หรือ บัญ ชีท ุน ของผู้เ ป็น หุ้น ส่ว นเก่า ที่ร ับ ซื้อ ไว้
ตัว อย่า ง ห้างหุ้นส่วนตระกูล ก. ประกอบด้วย ไก่ เก้ง
และ กวาง เป็นหุ้นส่วนกัน มียอดคงเหลือบัญชีทุนของหุ้นส่วน
ดังนี้ ไก่ เก้ง และ กวาง เท่ากับ 30,000 บาท 40,000
บาท และ 40,000 บาท ตามลำาดับ แบ่งกำาไรขาดทุนใน
อัตรา 5:3:2
ต่อมาไก่ได้ลาออก โดยขายส่วนของตนให้กับเก้งทั้งหมดใน
ราคา 35,000 บาท และเก้งได้จ่ายเงินให้กับไก่โดยตรง
การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้
เดบิต ทุน-ไก่ 30,000
เครดิต ทุน-เก้ง 30,000
ตัว อย่า ง ห้างหุ้นส่วนตระกูล ก. ประกอบด้วย ไก่ เก้ง และ
กวางเป็นหุ้นส่วนกัน มียอดคงเหลือในบัญชีทุนของ ไก่ เก้ง และ
กวางเท่ากับ 30,000 บาท 40,000 บาท และ 40,000 บาท ตาม
ลำาดับ แบ่งกำาไรขาดทุนในอัตรา 5:3:2
ต่อมาไก่ได้ลาออก โดยขายส่วนของตนให้กับเก้ง และกวางเท่า
ๆ กัน ในราคา 20,000 บาท เก้ง และกวางได้จ่ายเงินให้กับไก่
โดยตรง
การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้
เดบิต ทุน-ไก่ 30,000
เครดิต ทุน-เก้ง 15,000
ทุน-กวาง 15,000
2. ห้า งหุ้น ส่ว นชำา ระคืน ทุน ด้ว ยเงิน สดหรือ สิน ทรัพ ย์ใ ห้แ ก่
หุ้น
ส่ว น

15. 15
ผู้ล า
ออก
วิธีนี้จะมีผลทำาให้สินทรัพย์ของห้างหุ้นส่วนลดลง และบัญชี
ทุนของหุ้นส่วนผู้ลาออกจะถูกปิดไป โดยส่วนใหญ่แล้วบัญชีทุนของ
ผู้เป็นหุ้นส่วนไม่ได้แสดงในมูลค่าปัจจุบันของสิทธิส่วนได้เสียของผู้
เป็นหุ้นส่วน ดังนั้นเพื่อความเป็นธรรมจึงต้องมีการปรับปรุงสินทรัพย์
และหนี้สินให้เป็นราคายุต ิธ รรม
การชำา ระคืน ทุน ให้แ ก่ห ุ้น ส่ว นผู้ล าออก
สามารถพิจารณาได้ 3 วิธี
1. การชำาระคืนทุนให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ลาออกด้วยจำานวนที่
เท่ากับสิทธิส่วนได้เสียของหุ้นส่วนที่ลาออก
2. การชำาระคืนทุนให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ลาออกด้วยจำานวนที่ตำ่า
กว่าสิทธิส่วนได้เสียของหุ้นส่วนที่ลาออก
3. การชำาระคืนทุนให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วนผู้ลาออกด้วยจำานวนที่สูง
กว่าสิทธิส่วนได้เสียของหุ้นส่วนที่ลาออก
ตัว อย่า ง ห้างหุ้นส่วนตระกูล ก. ประกอบด้วย ไก่ เก้ง และ กวาง
เป็นหุ้นส่วนกัน มียอดคงเหลือบัญชีทุนของ ไก่ เก้ง และ กวาง
เท่ากับ 25,000 บาท 37,000 บาท และ 38,000 บาท ตาม
ลำาดับ แบ่งกำาไรขาดทุนในอัตรา 5:3:2 ห้างหุ้นส่วนมีราคา
ตามบัญชีของสินทรัพย์ และหนี้สินเท่ากับราคาตลาด ยกเว้นอาคาร
มีราคาตามบัญชี 140,000 บาท และมีราคาตลาด 150,000 บาท
ให้ท ำา (สมมติว่าไก่ลาออก)
1. ผู้เป็นหุ้นส่วนตกลงกันว่าไก่ควรได้รับเงินสด 30,000 บาท
2. ผู้เป็นหุ้นส่วนตกลงกันว่าไก่ควรได้รับเงินสด 25,000 บาท
3. ผู้เป็นหุ้นส่วนตกลงกันว่าไก่ควรได้รับเงินสด 40,000 บาท
ตีราคาของสินทรัพย์เป็นมูลค่ายุติธรรม
การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับการตีราคาสินทรัพย์ เป็นดังนี้
เดบิต อาคาร 10,000
เครดิต ทุน-ไก่
5,000
ทุน-เก้ง 3,000
ทุน-กวาง 2,000
บันทึกรายการตีราคาสินทรัพย์ใหม่ และนำาผลต่างไปปรับปรุงกับ
บัญชีทุนของผู้เป็นหุ้นส่วน
ไก่ เก้ง กวาง รวม
เงินลงทุนเดิม 25,000 37,000 38,000 100,000
ตีราคา 5,000 3,000 2,000 10,000
สินทรัพย์เพิ่ม
30,000 40,000 40,000 110,000

16. 16
กรณีท ี่ 1 ไก่ค วรได้ร ับ เงิน สด 30,000 บาท
การชำาระคืนทุน เท่ากับ สิทธิส่วนได้เสียของเขา
การบัน ทึก บัญ ชี
เดบิต ทุน-ไก่ 30,000
เครดิต เงินสด 30,000
บันทึกรายการชำาระคืนทุนของไก่
กรณีท ี่ 2 ไก่ค วรได้ร ับ เงิน สด 25,000 บาท
การชำาระคืนทุน น้อยกว่า สิทธิส่วนได้เสียของเขา
จำานวนเงินชำาระคืนทุน 25,000
ยอดบัญชีทุนของไก่ 30,000
∴จ่ายเงินตำ่ากว่าสิทธิส่วนได้เสียของไก่ 5,000
อาจเนื่องมาจาก
1. ผู้เป็นหุ้นส่วนต้องการลาออกจากห้างหุ้นส่วนโดยเร็ว
2. ราคาตลาดของสินทรัพย์ตำ่ากว่าราคาตามบัญชี
การบันทึกบัญชีเป็นดังนี้
เดบิต ทุน-ไก่ 30,000
เครดิต ทุน-เก้ง
3,000
ทุน-กวาง 2,000
เงินสด 25,000
บันทึกการชำาระคืนทุนของไก่เป็นเงิน 25,000 บาท โบนัสจะไปเพิ่ม
ทุนเก้งและกวางในอัตรา 3:2
กรณีท ี่ 3 ไก่ค วรได้ร ับ เงิน สด 40,000 บาท
การชำาระคืนทุน สูงกว่า สิทธิส่วนได้เสียของเขา
จำานวนเงินชำาระคืนทุน 40,000
ยอดบัญชีทุนของไก่ 30,000
∴จ่ายเงินสูงกว่าสิทธิส่วนได้เสียของไก่ 10,000
บันทึกบัญชีจำานวนเงินที่ห้างหุ้นส่วนจ่ายสูงกว่าสิทธิส่วนได้เสียของ
เขาได้ 2 วิธี คือ
1. บันทึกเป็นโบนัสให้ผู้เป็นหุ้นส่วนที่ลาออก
2. บันทึกเป็นค่าความนิยม
บัน ทึก โบนัส ให้ผ ู้เ ป็น หุ้น ส่ว นที่ล าออก
อาจเนื่องมาจาก
1. ต้องการให้เป็นโบนัสแก่ผู้ที่ลาออก
2. ต้องการให้ผู้เป็นหุ้นส่วนออกจากห้างฯโดยเร็ว
3. ราคาตลาดของสินทรัพย์สูงกว่าราคาตามบัญชี

17. 17
จำานวนเงินชำาระคืนทุน 40,000
ยอดบัญชีทุนของไก่ 30,000
∴โบนัสของไก่ 10,000
การบันทึกบัญชี
เดบิต ทุน-ไก่ 30,000
ทุน-เก้ง 6,000
ทุน-กวาง 4,000
เครดิต เงินสด 40,000
บันทึกรายการชำาระคืนทุนของไก่เป็นเงิน 40,000 บาท โบนัส
จะไปลดทุนเก้งและกวางในอัตรา 3:2
บัน ทึก ค่า ความนิย ม
อาจเนื่องมาจาก
1. ผู้เป็นหุ้นส่วนไม่ต้องการลดบัญชีทุนของตน
2. ห้างหุ้นส่วนกำาหนดไว้ในสัญญาว่าให้ใช้วิธีนี้ถ้าผู้
เป็นหุ้นส่วนลาออก
3. ผู้เป็นหุ้นส่วนตกลงกันว่าควรมีการบันทึกเป็นค่า
ความนิยม
สามารถบันทึกบัญชีได้ 2 กรณี คือ
1. บันทึกค่าความนิยมเต็มจำานวน
2. บันทึกค่าความนิยมเฉพาะส่วนที่ให้แก่ผู้เป็นหุ้นส่วน
ที่จะลาออกเท่านั้น
ตัว อย่า ง จากตัวอย่างเดิมสมมติว่าทั้งสามตกลงกันว่าจะบันทึก
ค่าความนิยมของห้างหุ้นส่วนจำานวน 20,000 บาท
วิธีที่ 1 บันทึกค่าความนิยมเต็มจำานวน
เดบิต ค่าความนิยม 20,000
เครดิต ทุน-ไก่
10,000
ทุน-เก้ง 6,000
ทุน-กวาง 4,000
บันทึกค่าความนิยมในอัตรา 5:3:2
เดบิต ทุน-ไก่ 40,000
เครดิต เงินสด 40,000
บันทึกรายการชำาระคืนทุนของไก่
วิธีที่ 2 บันทึกค่าความนิยมเฉพาะส่วนที่จะให้แก่ผู้ที่ลาออกเท่านั้น
เดบิต ค่าความนิยม 10,000
เครดิต ทุน-ไก่ 10,000
บันทึกค่าความนิยมในอัตรา 5:3:2
เดบิต ทุน-ไก่ 40,000

18. 18
เครดิต เงินสด 40,000
บันทึกรายการชำาระคืนทุนของไก่
จากตัวอย่างเดิม สมมติว่าห้างหุ้นส่วนมีราคาตามบัญชีของอาคาร
150,000 บาท แต่ราคาตลาดของอาคาร คือ 165,000 บาท และ
ห้างหุ้นส่วนไม่ต้องการปรับปรุงบัญชี
เดบิต ทุน-ไก่ 25,000
ทุน-เก้ง 4,500
ทุน-กวาง 3,000
เครดิต เงินสด 32,500
บันทึกรายการชำาระคืนทุนของไก่เป็นเงิน 32,500 บาท ส่วนต่างจะ
ไปลดทุนเก้งและกวางในอัตรา 3:2
การถึง แก่ก รรมของผู้เ ป็น หุ้น ส่ว น
1. เมื่อผู้เป็นหุ้นส่วนคนใดคนหนึ่งตายไปนั้น จะมีผลกระทบต่อห้าง
หุ้นส่วนอย่างไร จะขึ้นอยู่กับข้อตกลงในสัญญาที่ได้ตกลงกัน
ไว้แต่แรก
2. หากได้มีการทำาข้อตกลงกันไว้ก่อนว่าให้ห้างหุ้นส่วนยังคง
สามารถดำาเนินกิจการต่อไป จะต้องมีการจ่ายคืนสิทธิส่วนได้
เสียของผู้ตายให้แก่ทายาทและกำาหนดอัตราส่วนแบ่งกำาไร
ขาดทุนใหม่
ขั้น ตอนการชำา ระคืน ทุน ให้ห ุ้น ส่ว นถึง แก่ก รรม
1. ปรับปรุงสินทรัพย์และหนี้สินให้มีราคาตามราคายุติธรรม
2. ปิดบัญชีกำาไรขาดทุน
3. จ่ายชำาระคืนทุนให้แก่ทายาท
ตัว อย่า ง ก ข ค เป็นหุ้นส่วนกัน มีทุนเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2551
คนละ 50,000 บาท 60,000 บาท และ 30,000 บาท ตามลำาดับ
แบ่งกำาไรขาดทุนในอัตราส่วน 2:2:1 ต่อมา ค ได้ถึงแก่กรรมเมื่อวัน
ที่ 30 กันยายน 2551 โดยห้างหุ้นส่วน ก ข ค ยังคงดำาเนินกิจการ
ต่อไป ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2551 ห้างหุ้นส่วนมีผลกำาไร 15,000
บาท และผลกำาไรตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม ถึง วันที่ 30 กันยายน
2551 เท่ากับ 9,000 บาท ห้างฯ ได้จ่ายเงินสดคืนให้แก่ทายาท ค
หลังจากที่ ค ถึงแก่กรรมมาแล้วเป็นเวลา 15 วัน
การบันทึกบัญชี
ก ข ค รวม
กำาไร 1 ม.ค.- 3,600 3,600 1,800 9,000
30 ก.ย. 48
1. บันทึกการแบ่งกำาไรขาดทุนให้แก่นาย ค (ผู้ตาย)
เดบิต กำาไรขาดทุน 1,800
เครดิต ทุน-ค 1,800

19. 19
2. จ่ายคืนทุนให้แก่ทายาท
เดบิต ทุน-ค 31,800
เครดิต เงินสด/เจ้าหนี้-ทายาท 31,800
ตัว อย่า ง ก ข ค เป็นหุ้นส่วนกัน มีทุนเมื่อวันที่ 1 มกราคม
2551 คนละ 50,000 บาท 60,000 บาท และ 30,000 บาท ตาม
ลำาดับ แบ่งกำาไรขาดทุนในอัตราส่วน 2:2:1 ต่อมา ค ได้ถึงแก่กรรม
เมื่อวันที่ 31 มีนาคม 2551 ห้างหุ้นส่วน ก ข ค จึงทำาการคิดส่วน
แบ่งกำาไรโดยประมาณกำาไรจาก 3 ปีล่วงมาแล้ว ด้วยการ ถัว
เฉลี่ยนับตั้งแต่วันปิดบัญชีครั้งสุดท้ายถึงวันตาย กำาไรของห้างหุ้น
ส่วน 3 ปีล่วงมาแล้ว มีดังนี้ ปี 2545, 2546 และ 2547 มี
จำานวน 60,000 บาท, 70,000 บาท และ 20,000 บาท ตามลำาดับ
ห้างฯ ได้จ่าย เงินสดคืนให้แก่ทายาท ค หลังจากที่ ค ถึงแก่กรรมมา
แล้วเป็นเวลา 15 วัน
การคำานวณสิทธิส่วนได้เสียที่ ค ได้รับ
กำาไรโดยประมาณเฉลี่ย = 60,000 +
70,000 + 20,000
3
= 50,000
กำาไรโดยประมาณเฉลี่ยถึงวันตาย = 50,000 *
3/12
= 12,500 บาท
ส่วนแบ่งกำาไรโดยประมาณของ ค = 12,500 * 1/5
= 2,500 บาท
การบันทึกบัญชี
1. บันทึกการแบ่งกำาไรขาดทุนให้แก่นาย ค (ผู้ตาย)
เดบิต กำาไรขาดทุน 2,500
เครดิต ทุน-ค 2,500
2. จ่ายคืนทุนให้แก่ทายาท
เดบิต ทุน-ค 32,500
เครดิต เงินสด/เจ้าหนี้-ทายาท 32,500

20. 20
บทที่ 4
การเลิก ห้า งหุ้น ส่ว น
วิธ ีก ารเลิก ห้า งหุ้น ส่ว น
การเลิกห้างหุ้นส่วน แบ่งได้ 3 กรณี คือ
1. การเลิกห้างหุ้นส่วนสามัญโดยผล
ของกฎหมาย
. 2. การเลิกห้างหุ้นส่วนสามัญโดยคำาสั่งศาล
. 3. การ
เลิกห้างหุ้นส่วนสามัญโดยความประสงค์ของหุ้นส่วน
ขั้น ตอนการชำา ระบัญ ชี
ในการชำาระบัญชีของห้างหุ้นส่วน ให้ทำาการชำาระบัญชีโดย
เรียงลำาดับดังต่อไปนี้ 1. นำา สิน ทรัพ ย์อ ื่น ออกจำา หน่า ย ผล
ต่างระหว่างราคาตามบัญชีของสินทรัพย์อื่น และ เงินสดที่ ได้รับจาก
การจำาหน่าย คือกำาไรหรือขาดทุนจากการจำาหน่ายสินทรัพย์ ให้โอน
เข้าบัญชีทุนของหุ้นส่วนทุกคนตามอัตราส่วนแบ่งกำาไรขาดทุน
.
2. ห้า งหุ้น ส่ว นจะเหลือ สิน ทรัพ ย์เ พีย งอย่า งเดีย ว คือ เงิน สด
ให้น ำา เงิน สดจ่า ยชำา ระหนี้ด ัง นี้
. 2.1 จ่ายชำาระหนี้ให้แก่บุคคลภายนอก เช่น เจ้าหนี้
ตั๋วเงินจ่าย เงินกู้ธนาคาร
2.2 จ่ายชำาระหนี้ภายใน เช่น เงินกู้จากผู้เป็นหุ้นส่วน
3. จ่า ยคืน ทุน ให้ห ุ้น ส่ว นแต่ล ะคนตาม
จำา นวนที่ล งทุน ไว้ การชำา ระ
บัญ ชี จะแสดงข้อมูลและตัวเลขตามขั้นตอนต่าง ๆ ในรูปรายงานที่
เรียกว่า งบแสดงการชำาระบัญชี โดยเรียงตามลำาดับขั้นตอนดังนี้
. 1. จัดประเภท
สินทรัพย์ หนี้สิน และ ทุนของหุ้นส่วน
. 1.1 สินทรัพย์ แบ่งเป็น 2 ประเภท คือ เงินสด และ

21. 21
สินทรัพย์อื่นที่มิใช่เงินสด 1.2 หนี้สิน แบ่งเป็น 2
ประเภท คือ หนี้สินภายนอก และ หนี้สินภายใน
. 1.3 ทุนของหุ้นส่วน จัดแยกตามชื่อของหุ้นส่วนแต่ละ
คน . 2. แสดงรายการ
จำาหน่ายสินทรัพย์ และแบ่งกำาไรขาดทุนจากการจำาหน่ายสินทรัพย์
ให้หุ้นส่วนโดยนำาไปเป็นรายการลดหรือเพิ่มทุนตามอัตราส่วนแบ่ง
กำาไรขาดทุน . 3. ชำาระหนี้
สินภายนอก
. 4. ชำาระหนี้สินภายใน ถึงแม้ว่าขั้นตอนการชำาระหนี้สิน
ภายใน จะเกิดขึ้นก่อนการคืน . 5. จ่ายคืนทุน
ขั้น ตอนการ
จัด ทำา งบแสดงการชำา ระบัญ ชี
ในการจัดทำางบแสดงการชำาระบัญชีแบ่งได้ 4
กรณี . 1. หุ้นส่วนมี
ทุนเพียงพอที่จะรับภาระขาดทุน จากการชำาระบัญชี
. 2. หุ้นส่วนมีทุนไม่เพียงพอที่จะรับภาระขาดทุน
จากการชำาระบัญชี แต่มีเงินให้ห้างกู้
3. หุนส่วนมีทุนไม่เพียงพอที่จะรับภาระขาดทุนจากการ
้
ชำาระบัญชี แต่ไม่มีเงินให้ห้างกู้ 4. การจำาหน่ายสินทรัพย์อื่น
มากกว่าหนึ่งงวด
ห้างหุ้นส่วนตระกูล ก
งบแสดงการชำาระบัญชี
วันที่...........................................
รายการ สินทรัพย์ หนี้สิน เงินกู้- ทุนหุ้นส่วน
เงินสด อืน ๆ
่ หุ้น ไก่ เก้ง กวาง
ส่วน
การบัน ทึก บัญ ชีเ ลิก ห้า งหุ้น ส่ว น
การบันทึกบัญชีเลิกห้างหุ้นส่วน มีขั้นตอนดังนี้
1. จำาหน่ายสินทรัพย์และแบ่งผลกำาไร
ขาดทุน 1.1 จำาหน่าย
สินทรัพย์และแบ่งผลกำาไร
เดบิต เงินสด xx

22. 22
เครดิต ทุน- หุนส่วนแต่ละคน
้ xx
สินทรัพย์อื่นๆ
xx 1.2 จำาหน่ายสินทรัพย์และแบ่งผล
ขาดทุน เดบิต เงินสด
xx
ทุน- หุ้นส่วนแต่ละคน xx
เครดิต สินทรัพย์อื่นๆ xx
2. ชำาระหนี้สินภายนอก
เดบิต เจ้าหนี้ xx
เครดิต เงินสด
xx . 3.
จ่ายชำาระหนี้ภายใน
เดบิต เงินกู้- หุนส่วน
้ xx
เครดิต เงินสด
xx 4. จ่ายคืนทุนให้หุ้นส่วน
เดบิต ทุน- หุ้นส่วน
xx เครดิต
เงินสด xx
วิธ ีก ารบัญ ชีก ารชำา ระบัญ ชีก ิจ การห้า งหุ้น ส่ว น
การชำาระบัญชีกิจการห้างหุ้นส่วนมีวิธีการชำาระบัญชี 2 วิธี
คือ การจ่ายคืนทุนหุ้นส่วนครั้งเดียว และ การจ่ายคืนทุนหุ้นส่วนส่วน
เป็นงวด ๆ
1. การชำาระบัญชีโดยการจ่ายคืนทุนหุ้นส่วนครั้งเดียว
บัญชี 1.1. หุนส่วนมีทุนเพียงพอที่จะรับภาระขาดทุนจากการชำาระ
้
ชำาระบัญชี แต่มีเงินกู้ ทุนไม่เพียงพอที่จะรับภาระขาดทุนจากการ
1.2. หุนส่วนมี
้
ชำาระบัญชี แต่ไนส่วงินกู้ ุนไม่เพียงพอที่จะรับภาระขาดทุนจากการ
1.3. หุ้ ม่มีเ นมีท
2.การจำาหน่ายสินทรัพย์เป็นงวด ๆ และจ่ายคืนทุนเป็นงวดๆ
1. การชำา ระบัญ ชีโ ดยการจ่า ยคืน ทุน หุ้น ส่ว นครั้ง เดีย ว
บัญชี 1.1. หุนส่วนมีทุนเพียงพอที่จะรับภาระขาดทุนจากการชำาระ
้
ในกรณีนี้จะไม่มีการจ่ายเงินคืนทุนแก่หุ้นส่วนจนกว่าจะขาย
สินทรัพย์ได้ทั้งหมดเรียบร้อยแล้ว ในกรณีที่บัญชีทุนของหุ้นส่วนทุก
คนเป็นเครดิต เงินที่ห้างมีทั้งหมดจะจ่ายให้เจ้าหนี้ภายนอก บัญชีเงิน
กู้หุ้นส่วน และบัญชีทุนของแต่ละคน ตามลำาดับ
ตัว อย่า งที่ 1 งบดุลของห้างหุ้นส่วน ก ข ณ วันที่ 31
ธันวาคม 2551 เป็นดังนี้

23. 23
ห้างหุ้นส่วน ก ข
งบดุล
ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2551
สินทรัพย์
สินทรัพย์หมุนเวียน
เงินสด 20,000
ลูกหนี้ 60,000
สินค้า 60,000
140,000
สินทรัพย์ไม่หมุนเวียน
เครื่องตกแต่ง(สุทธิ)
80,000
รวมสินทรัพย์
220,000
หนี้สินและส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วน
หนี้สินหมุนเวียน
เจ้าหนี้ 80,000
เงินกู้-ก 20,000
100,000
ส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วน
ทุน-ก 50,000
ทุน-ข 70,000
120,000
รวมหนี้สินและส่วนของผู้เป็นหุ้นส่วน
220,000
ก และ ข ตกลงแบ่งกำาไรขาดทุนในอัตรา 70:30 ตาม
ลำาดับ หุ้นส่วนทั้งสองตกลงเลิกกิจการตั้งแต่วันที่ 1 มกราคม 2552
สินค้าคงเหลือของห้างจำาหน่ายได้ในราคา 50,000 บาท เครื่อง
ตกแต่งจำาหน่ายได้ในราคา 60,000 บาท ห้างเก็บเงินจากลูกหนี้ได้
44,000 บาท
ให้ทำา 1 งบแสดงการชำาระบัญชี
2 บันทึกบัญชีการชำาระบัญชีในสมุดรายวันทั่วไป
ห้างหุ้นส่วน ก ข
งบแสดงการชำาระบัญชี
วันที่ 1-31 มกราคม 2552
สินทรัพย์ หนี้สิน ทุนหุ้นส่วน

24. 24
รายการ เงินสด อืนๆ
่ เจ้าหนี้ เงินกู้- ทุน-ก ทุน-ข
ก
อั ต ร า ส่ ว น แ บ่ ง 70/1 30/1
กำาไรขาดทุน 00 00
ยอดคงเหลื อ ก่ อ น
จำาหน่ายสินทรัพย์ 20,0 200, 80,0 20,0 50,0 70,0
00 000 00 00 00 00
จำาหน่ายสินทรัพย์ 154, - - -
000 200, 32,2 13,8
000 00 00
คงเหลือ 174, 80,0 20,0 17,8 56,2
000 00 00 00 00
จ่ า ยชำา ร ะห นี้ เจ้ า - -
หนี้ 80,0 80,0
00 00
คงเหลือ 94,0 20,0 17,8 56,2
00 00 00 00
จ่ายชำาระเงินกู้-ก - -
20,0 20,0
00 00
คงเหลือ 74,0 17,8 56,2
00 00 00
จ่ายคืนทุน - - -
74,0 17,8 56,2
00 00 00
การบันทึกบัญชีในสมุดรายวันทั่วไป

25. 25
สมุดรายวันทั่วไป
วัน/ รายการ เลข เดบิต เครดิต
เดือน/ปี ที่
บัญชี
2552 เงินสด 154,00
มค 1- ทุน-ก 0
31 ทุน-ข 32,200
สินค้า 17,800 60,000
ลูกหนี้ 60,000
เครื่องตกแต่ง 80,000
จำาหน่ายสินทรัพย์และแบ่ง
ผลขาดทุน
เจ้าหนี้ 80,000
เงินสด 80,000
จ่ายชำาระหนี้เจ้าหนี้
เงินกู้-ก 20,000
เงินสด 20,000
จ่ายชำาระหนี้เงินกู้-ก
ทุน-ก 17,800
ทุน-ข 56,200
เงินสด 74,000
จ่ายคืนทุน