2. พิมพ์ครั้งที่ 2
หลักการบัญชีเบื้องต้น
(Fundamental Accounting Principles)
อังคณา นุตยกุล
วิไล ศรีธนางกูล
ประทินพร แรมวัลย์

3. เอกสารประกอบการสอน
หลักการบัญชีเบื้องตน (ปรับปรุงใหม)
ผูเรียบเรียง : รองศาสตราจารยอังคณา นุตยกุล
ผูชวยศาสตราจารย ดร.วิไล ศรีธนางกุล
ผูชวยศาสตราจารยประทินพร แรมวัลย
พิมพครั้งที่ 1 : จํานวน 105 เลม สิงหาคม 2554
พิมพครั้งที่ 2 : จํานวน 250 เลม ธันวาคม 2554
ออกแบบปก : โครงการสวนดุสิต กราฟฟคไซท
พิมพที่ : หางหุนสวนจํากัด เอ็ม แอนด เอ็ม เลเซอรพริ้นต
โทร : 0-2215-3999

4. คํานํา
เอกสารประกอบการสอนเลมนี้ ไดเรียบเรียงขึ้นเพื่อใชประกอบการเรียนการสอน วิชา 3821302 หลักการ
บัญชีเบื้องตน(Fundamental Accounting Principles) 3(2-2-5) ตามหลักสูตรบริหารธุรกิจ(ปรับปรุงพ.ศ.2552)
มหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต โดยมีวัตถุประสงค เพื่อใหนักศึกษาและผูสนใจโดยทั่วไปสามารถศึกษาคนควาและ
ฝกฝนไดดวยตนเอง เกิดความรูความเขาใจใน หลักการและวิธีทางการบัญชีตามวงจรการบัญชี สําหรับกิจการ
บริการ กิจการพณิชยกรรม และกิจการอุตสาหกรรม ตลอดจนหลักการวิเคราะหขอมูลเบื้องตนจากงบการเงิน ไดเปน
อยางดี
เนื้อหาในเอกสารประกอบการสอนเลมนี้ ประกอบดวย ลักษณะทั่วไปของการบัญชี การจัดทํางบการเงิน
หลักการและวิธีทางการบัญชีตามวงจรการบัญชี การบัญชีสําหรับกิจการบริการ การบัญชีสําหรับกิจการพณิชยกรรม
การบัญชีสําหรับกิจการอุตสาหกรรม การวิเคราะหงบการเงิน และการวิเคราะหทุนดําเนินงานและเงินสด
ในการเรียบเรียงเอกสารประกอบการสอนนี้ คณะผูเรียบเรียงไดนําประสบการณจากการสอนและการศึกษา
คนควาหาขอมูลจากแหลงตางๆทั้งภาครัฐและเอกชนโดยเฉพาะอยางยิ่งทานเจาของเอกสาร ตํารา หนังสืออางอิง ที่
ผูเขียนใชในการคนควาอางอิง ทําใหสามารถเรียบเรียงเอกสารประกอบการสอนเลมนี้ไดจนสมบูรณ จึง
ขอขอบพระคุณทานเจาของตํารา บริษัท สํานักพิมพที่ใชในการอางอิงเปนอยางสูง ทานเปนผูหนึ่งที่ทําใหวงวิชาการ
ขยายแผไพศาล คณะผูเรียบเรียงหวังเปนอยางยิ่งวา เอกสารประกอบการสอนหลักการบัญชีเบื้องตน(Fundamental
Accounting Principles) เลมนี้จะเปนประโยชนตอนักศึกษาและผูสนใจโดยทั่วไปตามวัตถุประสงคขางตน
อังคณา นุตยกุล
วิไล ศรีธนางกูล
ประทินพร แรมวัลย
2 พฤษภาคม 2552

5. คํานําพิมพครั้งที่ 2
ในการจัดพิมพครั้งนี้ ผูเขียนไดปรับปรุงเนื้อหาในแตละบทใหทันสมัยขึ้นเพื่อใหสอดคลองกับการ
เปลี่ยนแปลงของมาตรฐานการบัญชีและมาตรฐานการรายงานทางการเงิน
ขอขอบพระคุณผูบริหารมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนดุสิต ที่ใหโอกาสและสนับสนุนในการจัดทําตําราวิชาการ
เลมนี้ และขอบพระคุณคณาจารยหลักสูตรการบัญชีทุกๆทานที่ไดใหคําแนะนําชวยเหลือใหตําราเลมนี้เสร็จสิ้น
สมบูรณ ผูเขียนหวังเปนอยางยิ่งวา ตํารา หลักการบัญชีเบื้องตน(Fundamental Accounting Principles (ฉบับ
ปรับปรุง พ.ศ. 2554) เลมนี้จะเปนประโยชนตอผูศึกษาและผูสนใจโดยทั่วไป และหากมีขอเสนอแนะโปรดติดตอไดที่
pratinporn_rae@dusit.ac.th จักขอบพระคุณยิ่ง
อังคณา นุตยกุล
วิไล ศรีธนางกูล
ประทินพร แรมวัลย
31 พฤษภาคม 2554

6. คําอธิบายรายวิชา
3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน(Fundamental Accounting Principles) 3(2-2-5)
ศึกษาความสําคัญของขอมูลทางการบัญชี บทบาทหนาที่ของหนวยงานบัญชีในองคกร
หลักการและวิธีทางการบัญชีตามวงจรการบัญชี การบัญชีสําหรับกิจการบริการ กิจการพณิชยกรรม
และกิจการอุตสาหกรรม การบัญชีภาษีมูลคาเพิ่ม การจัดทํางบการเงินและการวิเคราะหขอมูล
เบื้องตนจากงบการเงิน

8. สารบัญ
หนา
คํานํา (1)
สารบัญ (5)
สารบัญภาพ (9)
สารบัญตาราง (11)
บทที่ 1 ลักษณะทั่วไปของการบัญชี 1
ประวัติของการบัญชี 1
ความหมายของการบัญชี 2
ความหมายของการทําบัญชี 3
ผูมีหนาที่จัดทําบัญชี 3
ผูทําบัญชี 4
ประโยชนของขอมูลทางการบัญชี 4
ประเภทของการบัญชี 5
ประเภทของกิจการ 5
แมบทการบัญชี 7
สถาบันที่เกี่ยวของกับวิชาชีพบัญชี 13
จริยธรรมของผูประกอบวิชาชีพบัญชี 13
งบการเงิน 14
ความหมายของงบการเงิน 15
งบแสดงฐานะการเงิน 16
งบกําไรขาดทุนเบ็ดเสร็จ 24
งบแสดงการเปลี่ยนแปลงในสวนของเจาของ 33
งบกระแสเงินสด 35
หมายเหตุประกอบงบการเงิน 38
สรุป 40
แบบฝกหัด 42
บทที่ 2 หลักการบันทึกบัญชี 45
หลักการบันทึกบัญชี 45
แนวคิดทางการบัญชี 46
รายการคา 46
เอกสารประกอบการบันทึกบัญชี 47
สมการบัญชี 48

9. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
(4)
การวิเคราะหรายการคากับสมการบัญชี 49
หลักการบัญชีคู 54
ผังบัญชี 61
การบันทึกรายการในสมุดบัญชีและการจัดทํางบทดลอง 64
ประเภทของสมุดบัญชี 65
การบันทึกรายการคาในสมุดรายวันทั่วไป 67
การบันทึกรายการคาในสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป 74
งบทดลอง 84
สรุป
แบบฝกหัด
88
89
บทที่ 3 การวัดผลการดําเนินงาน 99
เกณฑที่ใชในการบันทึกบัญชี 99
การปรับปรุงรายการบัญชี 99
การแกไขขอผิดพลาดทางการบัญชี 130
งบทดลองหลังการปรับปรุง 136
กระดาษทําการ 138
รายการปดบัญชี 145
รายการเปดบัญชี 154
การโอนกลับรายการ 155
สรุป 157
แบบฝกหัด 158
บทที่ 4 การบัญชีสําหรับกิจการซื้อขายสินคา 165
การซื้อและการขายสินคา 165
เอกสารที่เกี่ยวกับการซื้อขายสินคา 166
ราคาทุนสินคา 170
คาขนสง 170
สวนลด 172
การรับคืนสินคาและสวนลด 174
การสงคืนสินคาและสวนลด 174
ภาษีมูลคาเพิ่มสําหรับกิจการซื้อขายสินคา 174
การบันทึกบัญชีเกี่ยวกับสินคาคงเหลือ 175
ระบบบันทึกบัญชีสินคาคงเหลือแบบตอเนื่อง 175
ระบบบันทึกบัญชีสินคาคงเหลือเมื่อสิ้นงวด 180

10. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
(5)
รายการที่ควรพิจารณานับเปนสินคาคงเหลือ 240
การคํานวณมูลคาสินคาคงเหลือ 241
สรุป 246
แบบฝกหัด 248
บทที่ 5 สมุดรายวันเฉพาะ 257
ความหมายของสมุดรายวันเฉพาะ 257
ประเภทของสมุดรายวันเฉพาะ 258
สมุดบัญชีแยกประเภทยอย 258
การบันทึกรายการในสมุดรายวันเฉพาะ 260
สมุดรายวันซื้อ 261
สมุดรายวันสงคืนและสวนลด 265
สมุดรายวันขาย 270
สมุดรายวันรับคืนและสวนลด 274
สมุดรายวันรับเงินหรือสมุดเงินสดรับ 279
สมุดรายวันจายเงิน หรือ สมุดเงินสดจาย 285
สรุป 292
แบบฝกหัด 294
บทที่ 6 การบัญชีสําหรับกิจการอุตสาหกรรม 301
ความหมายของการบัญชีสําหรับกิจการอุตสาหกรรม 301
งบการเงินของกิจการอุตสาหกรรม 301
การดําเนินงานของกิจการอุตสาหกรรม 306
ลักษณะของการผลิต 308
สวนประกอบของตนทุนการผลิต 308
สินคาคงเหลือของกิจการอุตสาหกรรม 309
การบันทึกบัญชีสําหรับกิจการอุตสาหกรรม 310
สรุป 329
แบบฝกหัด 330
บทที่ 7 การวิเคราะหงบการเงิน 337
ความหมายของการวิเคราะหงบการเงิน 337
เทคนิคและวิธีการวิเคราะหงบการเงินของธุรกิจ 337
การวิเคราะหอัตรารอยละตอยอดรวม หรือการวิเคราะหแนวตั้ง 337
การวิเคราะหแนวโนม หรือการวิเคราะหแนวนอน 341
การวิเคราะหงบการเงินโดยใชอัตราสวนทางการเงิน 343

11. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
(6)
สรุป 357
แบบฝกหัด 358
บทที่ 8 การวิเคราะหเงินทุนดําเนินงานและเงินสด 361
ความหมายของงบแสดงการหมุนเวียน 361
ความหมายของเงินทุนดําเนินงาน 361
ประโยชนของการวิเคราะหเงินทุนดําเนินงาน 362
งบแสดงการเปลี่ยนแปลงเงินทุนดําเนินงานสุทธิ 362
งบแสดงแหลงที่มาและการใชไปของเงินทุนดําเนินงาน 362
งบกระแสเงินสด
ประโยชนของงบกระแสเงินสด
371
371
รูปแบบการรายงานงบกระแสเงินสด 380
การจัดทํางบกระแสเงินสด 383
สรุป 397
แบบฝกหัด 398
บรรณานุกรม 403
ภาคผนวก 407

12. สารบัญภาพ
ภาพที่ หนา
1.1 แผนภูมิแมบทการบัญชี สําหรับการจัดทํา และนําเสนองบการเงิน 12
2.1 แผนภูมิวงจรบัญชี 58
5.1 แผนภูมิแสดงความสัมพันธของบัญชีแยกประเภททั่วไปและบัญชีแยกประเภทยอย 256
5.2 แผนภูมิขั้นตอนการทําบัญชีของกิจการที่ใชสมุดรายวันเฉพาะ 258
6.1 แสดงวงจรการบันทึกตนทุนการผลิต 307
6.2 แสดงวงจรการบันทึกตนทุนการผลิตที่เกิดขึ้นในงวดปจจุบัน 325
8.1 สรุปกระแสเงินสดที่เกิดขึ้นในแตละงวดการดําเนินงาน 380
8.2 แสดงการเปลี่ยนแปลงของบัญชีเงินสดเมื่อหนี้สินและสวนของเจาของ
เปลี่ยนแปลง
385
8.3 แสดงการเปลี่ยนแปลงของบัญชีเงินสดเมื่อสินทรัพยอื่นๆเปลี่ยนแปลง 386

13. (10)

14. สารบัญตาราง
ตารางที่ หนา
2.1 สรุปการวิเคราะหรายการคาของรานภูมิใจบริการ 45
3.1 แสดงการบันทึกบัญชีเปรียบเทียบการตัดจําหนายหนี้สูญตามหลักเกณฑกฎหมาย
ภาษีอากรและตามหลักเกณฑทางบัญชี
117
3.2 แสดงตารางแยกอายุลูกหนี้ 121
3.3 แสดงตารางแยกอายุลูกหนี้ 122
3.4 แสดงการบันทึกการแกไขขอผิดพลาดทางการบัญชี 125
4.1 แสดงเปรียบเทียบการบันทึกบัญชีตามระบบบัญชีสินคาแบบตอเนื่องและระบบ
สินคาเมื่อสิ้นงวด
176
4.2 แสดงการคํานวณราคาทุนสินคาวิธีถัวเฉลี่ยเคลื่อนที่ 237
6.1 แสดงขั้นตอนการดําเนินงานของกิจการอุตสาหกรรม 307
6.2 แสดงการบันทึกบัญชีสินคาคงเหลือในสมุดรายวันทั่วไปเปรียบเทียบ 2 วิธี 319

15. ฉ

16. บทที่ 1
ลักษณะทั่วไปของการบัญชี
การบัญชี (accounting) เปนงานบริการอยางหนึ่งที่มีบทบาทสําคัญตอการดําเนินงานของหนวยงาน
ธุรกิจ (business enterprise) ทั้งหนวยงานที่มีวัตถุประสงคในการแสวงหากําไร (profit organization) และ
หนวยงานที่มิไดแสวงหากําไร (nonprofit organization) แตมุงเนนการบริการอยางมีประสิทธิภาพ เนื่องจากการ
บัญชีจะชวยใหขอมูลพื้นฐานสําหรับการวางแผน การควบคุม และการตัดสินใจในการเลือกแนวทางปฏิบัติ เพื่อให
สามารถดําเนินงานไดบรรลุตามเปาหมายของหนวยงาน ขอมูลทางการบัญชีจะแสดงอยูในรูปของตัวเลขที่สะทอน
เหตุการณที่เกิดขึ้นแลวจากกิจกรรมตาง ๆ ของหนวยงาน โดยการบัญชีจะเปนแหลงรวบรวมขอมูลอยางมีระบบและให
ขอมูลที่เปนประโยชนแกผูใชขอมูลทั้งภายในและภายนอกหนวยงานสามารถแสดงออกมาในรูปแบบของรายงานที่
แตกตางกันไปตามวัตถุประสงคของใชขอมูลทางการบัญชี ดังนั้นไมวาหนวยงานจะตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงคใดผูใช
ประโยชนของขอมูลทางการบัญชีทั้งภายในกิจการและภายนอกกิจการ ซึ่งตองการวัดคาทางการเงินของหนวยงานนั้น
ๆ จะตองอาศัยขอมูลทางการบัญชีทั้งสิ้น การบัญชีจึงถือไดวาเปนเครื่องมือสําคัญในการวัดคาความสําเร็จและความ
ลมเหลวของหนวยงาน โดยเฉพาะหนวยงานธุรกิจควรมีความรูเกี่ยวกับการบัญชีอยางเพียงพอที่จะใชในการตัดสินใจ
ทางธุรกิจได
ประวัติของการบัญชี
การบัญชีไดกําเนิดขึ้นควบคูกับการประกอบธุรกิจการคาในอดีต โดยมีพัฒนาการอยางตอเนื่องตาม
สภาพแวดลอมที่เปลี่ยนไปจากการคนพบหลักฐานในชวงแรกประมาณ 3,000 ปกอนคริสตศักราช จนถึงศตวรรษที่ 13
พบวา การจดบันทึกรายการบัญชี เริ่มตั้งแต สมัยอียิปต บาบิโลเนีย กรีก และโรมัน ซึ่งพบหลักฐานการจดบันทึก
บนแผนดินเหนียว และบนแผนขี้ผึ้ง โดยบันทึกขอมูลทางการบัญชีเปนแผนแสดงรายรับ แผนแสดงรายจาย แผนแสดง
การผลิต แผนแสดงหนี้สิน รวมทั้งบันทึกสินคาคงเหลือปลายงวด รายงานประจําเดือน และรายงานประจําป การบันทึก
รายการบัญชีดังกลาว บันทึกไวทั้งสองดาน คือ ดานรายรับแสดงการรับเงินสดจากใคร และดานรายจายแสดงการ
จายเงินสดใหใคร ตอมาในปลายศตวรรษที่ 13 เริ่มพบหลักฐานการจดบันทึกบัญชีตามหลักการบัญชีคู (double
entry book keeping) ที่เมืองฟลอเรนซ ประเทศอิตาลี แตหลักฐานที่แสดงการบันทึกรายการบัญชีคูที่สมบูรณ
พบที่ เมืองเจนัว ประเทศอิตาลี ในป ค.ศ. 1340 ซึ่งเปนศูนยกลางทางการคาในยุคที่ประเทศอิตาลีมีความ
เจริญรุงเรือง ในป ค.ศ. 1494 ฟรา ลูกา ปาซิโอลิ (Fra Luca Pacioli) ชาวอิตาเลียนไดเขียนหนังสือเชิง
คณิตศาสตรเลมหนึ่ง ชื่อ “The Summa de Arithmetica Geometria Proportionate Proportionalita” ซึ่งมีบท
หนึ่งเปนเรื่องเกี่ยวกับหลักการบัญชีคู โดยใชสมการพีชคณิตเปนพื้นฐานวาสินทรัพยเทากับหนี้สินบวกสวนของ
เจาของและผลบวกของเดบิตเทากับผลบวกของเครดิต ซึ่งถือเปนแนวคิดของหลักการบัญชีคูที่สําคัญไดใชมาจนถึง
ปจจุบันและฟราลูกาปาซิโอลิ ไดรับการยกยองเปนบิดาแหงการบัญชี (เมธากุล เกียรติกระจายและศิลปพร ศรีจั่นเพชร,
2544, หนา 1 – 4)
แนวคิดทางการบัญชีไดพัฒนาปรับเปลี่ยนตามสภาพสังคมและเศรษฐกิจที่ซับซอนมากขึ้น จาก
ผลกระทบการปฏิวัติอุตสาหกรรมในประเทศอังกฤษและสหรัฐอเมริกาในศตวรรษที่ 19 และตนศตวรรษที่ 20 ทําใหเกิด
การพัฒนาการทางการบัญชีในเรื่องตาง ๆ เชน การประกอบการคาเปลี่ยนจากธุรกิจเจาของคนเดียวมาเปนหาง

17. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
2
หุนสวนและบริษัทจํากัด แนวคิดทางการบัญชีจากการใชทฤษฎีความเปนเจาของ (ownership theory) เปลี่ยนเปน
ทฤษฎีความเปนหนวยงาน (entity theory) แยกเปนอิสระจากเจาของหรือผูลงทุน มีการดําเนินงานตอเนื่อง
(going concern) และวัดผลการดําเนินงานเมื่อสิ้นงวดระยะเวลาหนึ่ง ๆ แทนที่จะวัดผลการดําเนินงานเมื่อการคา
สิ้นสุดลง และในชวงดังกลาวประเทศอังกฤษและสหรัฐอเมริกา เริ่มกอตั้งสมาคมวิชาชีพซึ่งมีอิทธิพลอยางมากตอ
วิวัฒนาการทางการบัญชี ประเทศไทยก็ไดรับอิทธิพลจากสมาคมวิชาชีพของประเทศดังกลาวจนถึงปจจุบัน
การบัญชีในประเทศไทยปรากฏหลักฐานมีการตราพระราชบัญญัติลักษณะเขาหุนสวน และบริษัท
รัตนโกสินทรศก 130 (พ.ศ. 2455) กําหนดใหบริษัทจํากัดตองจัดทําบัญชี และมีผูสอบบัญชีตรวจสอบ จนกระทั่งมี
การเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 ซึ่งมีผลตอการตื่นตัว ทางเศรษฐกิจของประเทศมาก ในป พ.ศ. 2482
รัฐบาลไดออกประมวลรัษฎากรมาบังคับใชจัดเก็บภาษีเงินไดนิติบุคคลจากกําไรสุทธิสําหรับป และจัดเก็บภาษีเงิน
ไดบุคคลธรรมดาโดยประเมินจาก ยอดรายรับหรือรายได และมีการตราพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2482
กําหนดใหผูประกอบการธุรกิจตองจัดทําบัญชีเพื่อประโยชนในการจัดเก็บภาษีตามประมวลรัษฎากร โดยบังคับให
หางรานตาง ๆ จัดทําบัญชี 5 เลม ประกอบดวย
1. บัญชีทรัพยสินรวมสินคาในครอบครอง
2. บัญชีเงินสด
3. บัญชีลูกหนี้ และบัญชีเจาหนี้
4. บัญชีรายวันซื้อ และรายวันขาย
5. บัญชีแยกประเภทรายได และคาใชจาย
นอกจากนั้นการจัดทําบัญชีตองบันทึกเปนภาษาไทย ถาเปนภาษาตางประเทศจะตองกํากับ
ภาษาไทยไว และจัดทํางบการเงินอยางนอยปละ 1 ครั้ง
ความหมายของการบัญชี
ความหมายของคําวา “การบัญชี” ตามพจนานุกรม หมายถึง ทะเบียนสมุด หรือกระดาษที่จด
รายชื่อและจํานวน
สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตของสหรัฐอเมริกา (The American Institute of
Certified Public Accountants) เรียกยอ ๆ วา “AICPA” ไดกลาวเกี่ยวกับ คําวา “การบัญชี” ไว ดังนี้ (อางถึงใน
เมธากุล เกียรติกระจายและศิลปพร ศรีจั่นเพชร, 2544, หนา 31)
“Accounting is the art of recording, classifying and summarizing in significant manner
and in terms of money transactions and events which are, in part at least, of a financial character and
interpreting the results there of”
จากการแปลความขางตน “การบัญชีเปนศิลปะของการนํารายการหรือเหตุการณที่เกี่ยวกับการเงิน
มาจดบันทึกและจัดใหเปนหมวดหมูพรอมทั้งสรุปผลในรูปจํานวนเงิน ตลอดจนการวิเคราะหความหมายจากผลนั้น
ดวย”
สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตแหงประเทศไทย (2538, หนา 4) ไดใหคําจํากัดความ
ของการบัญชีไวดังนี้ “การบัญชี คือ ศิลปะของการเก็บรวบรวม บันทึก จําแนกและทําสรุปขอมูลอันเกี่ยวกับเหตุการณ

18. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
3
ทางเศรษฐกิจในรูปตัวเงิน ผลงานขั้นสุดทายของการบัญชี คือ การใหขอมูลทางการเงินซึ่งเปนประโยชนแกบุคคลหลาย
ฝายและผูที่สนใจในกิจกรรมของกิจการ
จากคําจํากัดความดังกลาว สามารถสรุปสาระสําคัญไดดังนี้
1. การจดบันทึก (recording) เปนการจดบันทึกรายการหรือเหตุการณเกี่ยวกับการเงินตามลําดับ
วันที่
2. การจําแนก (classifying) เปนการนําขอมูลที่จดบันทึกไวมาจําแนกหรือจัดประเภทรายการ
ออกเปนหมวดหมู เชน หมวดสินทรัพย หนี้สิน สวนของเจาของ รายได และคาใชจาย
3. การสรุปผล (summarizing)เปนการนําขอมูลที่จําแนกไวเปนหมวดหมูมาสรุปจัดทําไวในรูปของ
งบการเงินเมื่อสิ้นรอบระยะเวลาบัญชี ซึ่งประกอบดวยงบดุล งบกําไรขาดทุน งบกระแสเงินสด งบแสดงการ
เปลี่ยนแปลงในสวนของเจาของ และหมายเหตุประกอบงบการเงิน
4. การแปลความหมาย (interpreting) เปนการนํางบการเงินมาวิเคราะหและสรุปแปลความหมาย
หรือเปรียบเทียบรายการที่สําคัญของเหตุการณในปปจจุบันกับในอดีตและเพื่อคาดการณเหตุการณในอนาคต
เพื่อใหผูใชงบการเงินนําไปพิจารณาตัดสินใจ
ความหมายของการทําบัญชี
การทําบัญชี (book keeping) หมายถึง “การบันทึกรายการทางบัญชีที่เกิดขึ้น เพื่อเปนฐานในการ
จัดทํารายงานทางการเงิน” (สมาคมนักบัญชีและผูสอบบัญชีรับอนุญาตแหงประเทศไทย, 2538, หนา 24) หรือ
กลาวไดวาเปนการบันทึกรายการ หรือขอมูลทางการบัญชีในสมุดบัญชีของกิจการตามที่ไดวางระบบบัญชีไว
เรียบรอยแลว เชน บันทึกรายการในสมุดรายการขั้นตน ไดแก สมุดรายวันเฉพาะ สมุดรายวันทั่วไป และผาน
รายการจากสมุดรายวันไปสมุดบัญชี ขั้นปลาย คือ บัญชีแยกประเภท การบันทึกรายการปรับปรุง การปดบัญชี
และการจัดทํางบการเงิน ผูที่มีหนาที่จัดทําดังกลาว เรียกวา ผูทําบัญชี (bookkeeper)
ความแตกตางของการบัญชีกับการทําบัญชี
เนื่องจากการบัญชีกับการทําบัญชีมีความเกี่ยวของกับขอมูลทางการบัญชีเชนเดียวกัน แตถา
พิจารณาจากลักษณะและขอบเขตของงานแลวจะเห็นไดวาการทําบัญชีจะเปนสวนหนึ่งของการบัญชี กลาวคือ
ผูทําหนาที่เกี่ยวกับการบัญชีเรียกวา นักบัญชี (accountant) จะทําหนาที่ที่มีขอบเขตงานกวางกวางานของผูทํา
บัญชี โดยนักบัญชีนอกจากจะจดบันทึกการบัญชีในสมุดรายวันขั้นตน สมุดรายวันขั้นปลาย และจัดทํางบการเงิน
แลว นักบัญชียังสามารถออกแบบและวางระบบบัญชี กําหนดนโยบายบัญชี วิเคราะหและแปลความหมายขอมูล
ของงบการเงิน และตรวจสอบบัญชี ตลอดจนจัดทํารายการเฉพาะเรื่องทางการบัญชีตามที่ผูบริหารมอบหมาย
ผูมีหนาที่จัดทําบัญชี
ผูมีหนาที่จัดทําบัญชี หมายถึง ผูมีหนาที่จัดใหมีการทําบัญชีตามพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ.
2543 ซึ่งกําหนดผูมีหนาที่จัดทําบัญชีในประเทศไทยไว ดังนี้
1. หางหุนสวนจดทะเบียน
2. บริษัทจํากัด

19. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
4
3. บริษัทมหาชนจํากัดที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย
4. นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายตางประเทศที่ประกอบธุรกิจในประเทศไทย
5. กิจการรวมคาตามประมวลรัษฎากร
6. สถานที่ประกอบการธุรกิจเปนประจําในสถานที่หลายแหงแยกจากกัน ใหผูมีหนาที่รับผิดชอบใน
การจัดการธุรกิจในสถานที่นั้น เปนผูมีหนาที่จัดทําบัญชี
7.บุคคลธรรมดา หางหุนสวนสามัญตามที่รัฐมนตรีประกาศกําหนด
ผูทําบัญชี
ผูทําบัญชีตามความหมายของพระราชบัญญัติการบัญชี พ.ศ. 2543 หมายถึง ผูรับผิดชอบในการทําบัญชี
ของผูมีหนาที่จัดทําบัญชี ไมวาจะกระทําในฐานะเปนลูกจางของผูมีหนาที่จัดทําบัญชีหรือไม โดยผูมีหนาที่จัดทําบัญชี
ตองจัดใหมีผูทําบัญชี ซึ่งเปนผูมีคุณสมบัติและเงื่อนไขตามที่อธิบดีกรมทะเบียนการคา ประกาศกําหนดคุณสมบัติและ
เงื่อนไขของการเปนผูทําบัญชี พ.ศ. 2543 ซึ่งมีผลบังคับใชตั้งแตวันที่ 10 สิงหาคม 2544 ดังตอไปนี้
1. ผูทําบัญชีมีคุณวุฒิไมต่ํากวาอนุปริญญา หรือประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.) ทางการบัญชี
หรือเทียบเทา จากสถาบันการศึกษาซึ่งทบวงมหาวิทยาลัย คณะกรรมการขาราชการพลเรือน (ก.พ.) หรือ
กระทรวงศึกษาธิการเทียบวาไมต่ํากวาอนุปริญญา หรือประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง (ปวส.) ทางการบัญชี สามารถ
จัดทําบัญชีใหหางหุนสวนจดทะเบียน และบริษัทจํากัดที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย ซึ่ง ณ วันปดบัญชีในรอบปบัญชีที่
ผานมา มีทุนจดทะเบียนไมเกิน 5 ลานบาท มีสินทรัพยรวมไมเกิน 30 ลานบาทและมีรายไดรวมไมเกิน 30 ลานบาท
2. ผูทําบัญชีมีคุณวุฒิไมต่ํากวาปริญญาตรีทางการบัญชีหรือเทียบเทาจากสถาบันการศึกษาซึ่ง
ทบวงมหาวิทยาลัย หรือคณะกรรมการขาราชการพลเรือน(ก.พ.) หรือกระทรวงศึกษาธิการ เทียบวาไมต่ํากวาปริญญาตรี
ทางการบัญชีสามารถจัดทําบัญชีใหแกกิจการ ดังตอไปนี้
2.1 หางหุนสวนจดทะเบียน และบริษัทจํากัดที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย ซึ่งณ วันปดบัญชีใน
รอบปบัญชีที่ผานมามี ทุนจดทะเบียนหรือสินทรัพยรวมหรือรายไดรวมรายการใดรายการหนึ่งเกินกวาที่กําหนดไว
2.2 บริษัทมหาชนจํากัดที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมายไทย
2.3 นิติบุคคลที่ตั้งขึ้นตามกฎหมายตางประเทศที่ประกอบธุรกิจในประเทศไทย
2.4 กิจการรวมคาตามประมวลรัษฎากร
2.5 ผูประกอบธุรกิจธนาคาร เงินทุนหลักทรัพย เครดิตฟองซิเอร ประกันชีวิตประกันวินาศภัย
2.6 ผูประกอบธุรกิจ ซึ่งไดรับการสงเสริมการลงทุนตามกฎหมายวาดวยการสงเสริมการลงทุน
ประโยชนของขอมูลทางการบัญชี
ประโยชนของขอมูลทางการบัญชีขึ้นอยูกับวัตถุประสงคของผูใชขอมูล ซึ่งผูใชขอมูลทางบัญชีจําแนกได
2 ประเภท คือ บุคคลภายในกิจการและบุคคลภายนอกกิจการ ดังนั้นประโยชนของขอมูลทางการบัญชีมีไดดังตอไปนี้
1. ประโยชนของขอมูลทางการบัญชีที่มีตอบุคคลภายในกิจการ ซึ่งไดแก ผูบริหาร และฝายจัดการ
และพนักงาน มีดังนี้
1.1 เปนขอมูลที่เปนประโยชนตอการวางแผน ควบคุม และการตัดสินใจ

20. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
5
1.2 ทําใหทราบถึงเหตุการณและสถานการณทางการเงินที่แทจริงของกิจการใหมากที่สุด และ
รวดเร็วที่สุด
1.3 ทําใหทราบขอมูลเกี่ยวกับความมั่นคงและความสามารถในการทํากําไรของกิจการ เพื่อใช
ประเมินความสามารถในการจายคาตอบแทน บําเหน็จรางวัล สวัสดิการ และโอกาสการจางงาน
2. ประโยชนของขอมูลทางการบัญชีที่มีตอบุคคลภายนอกกิจการ ซึ่งไดแก เจาหนี้ของกิจการ ผูถือหุน
บุคคลทั่วไป และหนวยงานรัฐบาล มีดังนี้
2.1 เปนขอมูลทางการบัญชีใชในการประเมินฐานะความมั่นคงทางการเงินของกิจการ
2.2 เปนขอมูลทางการบัญชีใชในการพิจารณาการใหสินเชื่อ การติดตามทวงถามลูกหนี้ ตลอดจน
ความสามารถในการชําระหนี้ของลูกหนี้
2.3 เปนขอมูลทางการบัญชีใชในการคํานวณภาษีอากรใหกับภาครัฐ
ประเภทของการบัญชี
เนื่องจากความตองการใชขอมูลการบัญชีมีความแตกตางกันไปตามประเภทของผูใชขอมูลและ
วัตถุประสงคของการใชการบัญชีจึงแบงออกได 3 ประเภท (กาญจนา ศรีพงษ, 2545,หนา 1-7 และ 1-8) ดังนี้
1. การบัญชีการเงิน (financial accounting) เปนการจัดหาขอมูลใหแก บุคคลภายนอก ซึ่งไมมี
สวนเกี่ยวของในการดําเนินงานขององคกรไดแก ผูลงทุน ผูใหสินเชื่อ หนวยงานของรัฐที่เกี่ยวของ และผูสนใจทั่วไป
ขอมูลการบัญชีเสนอในรูปแบบของงบการเงิน ไดแก งบแสดงฐานะการเงิน และผลการดําเนินงาน โดยมี
วัตถุประสงคเพื่อประโยชนในการตัดสินใจ
2. การบัญชีเพื่อการจัดการ (managerial accounting) เปนการจัดหาขอมูลใหแก ผูบริหารของ
องคกร นอกเหนือจากรายงานทางการบัญชีการเงิน การบัญชีเพื่อการจัดการยังใหขอมูลอื่น ๆ ที่จําเปนในการ
บริหารจัดการเปนการภายใน ซึ่งมีวัตถุประสงคเพื่อประโยชนในการวางแผน และการควบคุมการดําเนินงานใหมี
ประสิทธิภาพ
3. การบัญชีภาษีอากร (tax accounting) เกี่ยวของในเรื่องการประเมินภาษี และการวางแผนทาง
ภาษี ซึ่งขึ้นอยูกับประเภทของหนวยงาน กรณีหนวยงานรัฐบาล เชน กรมสรรพากรจะจางนักบัญชีภาษีอากรทํา
หนาที่จัดเก็บภาษี ประเมินภาษี และตรวจสอบความถูกตองของขอมูลในแบบฟอรมการเสียภาษีของผูเสียภาษี ซึ่ง
จะชวยใหองคกรไดรับการลดหยอนในการเสียภาษี เชน การบริจาคเงินใหสาธารณชน สําหรับหนวยงานธุรกิจนัก
บัญชีภาษีอากรชวยผูเสียภาษีในการกรอกแบบฟอรม การคํานวณ และวางแผนทางภาษี
ประเภทของกิจการ
สามารถแบงประเภทของกิจการไดเปน 2 ลักษณะ โดยแบงตามรูปแบบการจัดตั้งกิจการ และแบงตาม
รูปแบบการประกอบการ
1. ประเภทของกิจการตามรูปแบบการจัดตั้งกิจการ แบงเปน 3 ประเภทดังนี้
1.1 กิจการเจาของคนเดียว (Individual Proprietorships)เปนกิจการที่มีบุคคลคนเดียว
เปนผูกอตั้งและเปนเจาของ โดยเจาของจะนําเงินสดและสินทรัพยมาลงทุนในกิจการเพียงผูเดียว เจาของจะเปนทั้งผู
ลงทุนในกิจการและเปนผูบริหารดูแลการบริหารในทุกสวนของกิจการ หากกิจการมีผลกําไรจากการดําเนินงาน กําไรที่

21. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
6
เกิดขึ้นนั้นจะเปนของเจาของ แตหากกิจการมีผลขาดทุนหรือมีความรับผิดชอบในหนี้สิน เจาของจะตองรับผลขาดทุน
นั้นทั้งหมดและรับผิดชอบในหนี้สินทั้งหมดของกิจการ โดยไมจํากัดจํานวนแตเพียงผูเดียว รูปแบบของกิจการ
เจาของคนเดียว เชน รานคาปลีก สํานักงานบัญชี อูซอมรถยนต เปนตน
1.2 หางหุนสวน (partnership) เปนกิจการที่มีบุคคลตั้งแตสองคนขึ้นไปรวมกันจัดตั้ง
ขึ้นทําสัญญาตกลงเขาเปนหุนสวนทํากิจการรวมกัน มีวัตถุประสงคที่จะแบงปนผลกําไรขาดทุนที่เกิดจากการดําเนิน
กิจการตามที่ไดตกลงกันไวในสัญญา ผูเปนหุนสวนอาจนําเงินสด หรือ สินทรัพย หรือแรงงานมารวมลงทุนในกิจการ
การขยายกิจการของหางหุนสวนสามารถทําไดงายกวากิจการเจาของคนเดียว ประเภของหางหุนสวนตามกฎหมาย
แบงเปน 2 ประเภท คือ หางหุนสวนสามัญ และหางหุนสวนจํากัด
1.2.1 หางหุนสวนสามัญ (Ordinary Partnership หรือ Unlimited Partnership)
เปนหางหุนสวนที่ผูเปนหุนสวนทุกคนตองรับผิดชอบในหนี้สินของหางหุนสวนโดยไมจํากัดจํานวน ดังนั้นการลงทุนของ
ผูเปนหุนสวนจะลงทุนดวยสินทรัพย หรือแรงงานก็ได ผูเปนหุนสวนทุกคนมีสิทธิเขามาบริหารงานเอง โดยแบงหนาที่กัน
ทําหรือแตงตั้งใหหุนสวนคนใดคนหนึ่งเปนผูจัดการ แลวดําเนินการในนามของหางหุนสวน หางหุนสวนสามัญจะจด
ทะเบียนเปนนิติบุคคลหรือ ไมจดทะเบียนเปนนิติบุคคลก็ได ถาหางหุนสวนสามัญจดทะเบียนเปนนิติบุคคลจะเรียกวา
หางหุนสวนสามัญนิติบุคคล จัดเปนบุคคลตามกฎหมายแยกตางหากจากผูเปนหุนสวน
1.2.2 หางหุนสวนจํากัด (Limited Partnership) เปนหางหุนสวนที่ประกอบดวยผู
เปนหุนสวน 2ประเภท คือ หุนสวนประเภทจํากัดความรับผิดชอบ และหุนสวนประเภทไมจํากัดความรับผิดชอบ โดยที่
หุนสวนประเภทจํากัดความรับผิดชอบ ผูเปนหุนสวนจะรับผิดชอบในหนี้สินของหางหุนสวนไมเกินจํานวนเงินที่ตนรับจะ
ลงทุนในหางหุนสวน การลงทุนจะตองลงทุนดวยเงินสดหรือสินทรัพยเทานั้น จะลงทุนดวยแรงงานไมได จึงไมมีสิทธิที่จะ
เขามาบริหารงานหรือดําเนินการในนามของหางหุนสวน จะมีสิทธิเพียงการออกความเห็นใหคําแนะนําและตรวจสอบการ
ดําเนินงานของหางได สวนหุนสวนประเภทไมจํากัดความรับผิดชอบ ผูเปนหุนสวนจะรับผิดชอบในหนี้สินของหางหุนสวน
โดยไมจํากัดจํานวน การลงทุนจะลงทุนดวยเงินสด สินทรัพย หรือแรงงานก็ได และมีสิทธิที่จะเขามาบริหารงานหรือ
ดําเนินการในนามของหางหุนสวนได หางหุนสวนจํากัดกฎหมายกําหนด ใหจะตองจดทะเบียนเปนนิติบุคคล ถาไมไดจด
ทะเบียนกฎหมายใหถือวาหางหุนสวนนั้นเปน หางหุนสวนสามัญ
1.3 บริษัทจํากัด(corporation) เปนกิจการที่กฎหมายกําหนดใหจดทะเบียนเปนนิติ
บุคคล มีบุคคลเริ่มกอตั้งบริษัท ตั้งแต 7 คนขึ้นไป แบงทุนของกิจการออกเปนหุนมีมูลคาหุนละเทา ๆ กัน และนํา
ออกจําหนายใหผูที่จะลงทุนซื้อหุนของบริษัท เรียกวา ผูถือหุน (stockholder) ผูถือหุนจะรับผิดชอบหนี้สินของ
กิจการไมเกินจํานวนคาหุนที่ยังชําระไมครบ การแบงประเภทบริษัทจํากัดตามกฎหมาย แบงเปน 2 ประเภท คือ
บริษัทจํากัด และ บริษัทมหาชนจํากัด
1.3.1 บริษัทจํากัด (Private Company Limited) หรือ บริษัทเอกชนจํากัด เปน
บริษัทที่จัดตั้งตามประมวลกฎหมายแพงพาณิชย มีผูรวมกอการจัดตั้งอยางนอย เจ็ดคนรวมตกลงจัดตั้งบริษัท โดย
แบงทุนของกิจการเปนหุนมีมูลคาหุนละเทากัน มูลคาหุนตองไมต่ํากวาหุนละ 5 บาท บริษัทจะขายหุนต่ํากวาราคาตาม
มูลคาไมได และไมสามารถขายหุนใหแกประชาชนทั่วไปได การชําระคาหุนครั้งแรกเมื่อจัดตั้งบริษัทตองไมนอยกวา
25%ของมูลคาหุน หากมีสวนเกินมูลคาหุนใหชําระใน ครั้งแรก ผูถือหุนจะมีความรับผิดชอบจํากัดไมเกินจํานวนเงินที่
ตนยังใชไมครบมูลคาของหุนที่ตนถือ บริษัทจะซื้อหุนสามัญของบริษัทกลับคืนไมไดและไมสามารถออกหุนกูได

22. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
7
1.3.2 บริษัทมหาชนจํากัด (Public Company Limited) เปนบริษัทที่จัดตั้งตาม
พระราชบัญญัติบริษัทมหาชนจํากัด พ.ศ. 2535 เปนบริษัทที่จัดตั้งขึ้นมาเพื่อเสนอขายหุนตอประชาชน มีผูเริ่มจัดตั้ง
บริษัทตั้งแตสิบหาคนขึ้นไป แบงทุนของกิจการเปนหุนมีมูลคาหุนละเทากัน บริษัทออกขายหุนต่ํากวาราคาตามมูลคา
ได ผูถือหุนตองชําระคาหุนเมื่อจัดตั้งบริษัทโดยชําระคาหุนเต็มมูลคาในครั้งเดียว บริษัทสามารถที่จะซื้อหุนสามัญของ
บริษัทกลับคืนไดและสามารถสามารถออกหุนกูได และไมวาบริษัทจะมีการจายเงินปนผลหรือไม ตองมีการตั้งสํารอง
ตามกฎหมาย อยางนอยหนึ่งในยี่สิบสวนของจํานวนผลกําไรที่บริษัทหาไดหรือรอยละ 5 ของกําไรสุทธิในปนั้น ๆ และ
สามารถหยุดไดเมื่อสํารองตามกฎหมายมีจํานวนถึงหนึ่งในสิบหรือรอยละ 10 ของจํานวนทุนจดทะเบียน
2. ประเภทของกิจการตามรูปแบบลักษณะการประกอบการ แบงปน 2 ประเภท ดังนี้
2.1 ธุรกิจบริการ (service firm) เปนธุรกิจที่ดําเนินงานเกี่ยวกับการใหบริการแกลูกคา
โดยไดรับคาตอบแทนเปนคาบริการ เชน สํานักงานบัญชี ธุรกิจขนสง อูซอมรถ ธนาคาร โรงพยาบาล โรงแรม เปนตน
2.2 ธุรกิจพณิชยกรรม เปนธุรกิจที่ดําเนินงานเกี่ยวกับการขายสินคา แบงปน 2
ประเภท คือ ธุรกิจซื้อขายสินคา และธุรกิจผลิตสินคา
2.2.1 ธุรกิจซื้อขายสินคา (merchandising firm) หรือธุรกิจจําหนาย
สินคา เปนกิจการที่ซื้อสินคามาเพื่อขาย เชน หางสรรพสินคา ธุรกิจคาสง เปนตน
2.2.2 ธุรกิจผลิตสินคา (manufacturing firm) หรือกิจการอุตสาหกรรม
เปนธุรกิจที่ซื้อวัตถุดิบมาแปลงสภาพใหเปนสินคาสําเร็จรูปเพื่อจําหนายใหแกกิจการอื่น หรือผูบริโภค เชน โรงงาน
ตัดเย็บเสื้อผา โรงงานกลั่นน้ํามัน โรงงานผลิตรถยนต เปนตน
แมบทการบัญชี
แมบทการบัญชี (accounting framework) กําหนดขึ้นเพื่อวางแนวคิดที่เปนพื้นฐานในการจัดทําและ
นําเสนองบการเงินแกผูใชงบการเงินที่เปนบุคคลภายนอก แมบทการบัญชีมีวัตถุประสงค ดังนี้(สภาวิชาชีพบัญชี, 2549,
หนา 4)
1.1 เพื่อเปนแนวทางสําหรับคณะกรรมการมาตรฐานการบัญชีในการพัฒนามาตรฐานการ
บัญชีในอนาคตและในการทบทวนมาตรฐานการบัญชีที่มีในปจจุบัน
1.2. เพื่อเปนแนวทางสําหรับคณะกรรมการมาตรฐานการบัญชีในการปรับขอกําหนดมาตรฐาน
และการปฏิบัติทางบัญชีที่เกี่ยวของกับการนําเสนองบการเงินใหสอดคลองกันโดยถือเปนหลักเกณฑในการลด
จํานวนทางเลือกของวิธีการบันทึกบัญชีที่เคยอนุญาตใหใช
1.3 เพื่อเปนแนวทางสําหรับผูจัดทํางบการเงินในการนํามาตรฐานการบัญชีมาปฏิบัติรวมทั้งเปน
แนวทางในการปฏิบัติสําหรับเรื่องที่ยังไมมีมาตรฐานการบัญชีรองรับ
1.4 เพื่อเปนแนวทางสําหรับผูสอบบัญชีในการแสดงความเห็นตองบการเงินวาไดรับจัดทําขึ้น
ตามมาตรฐานการบัญชีหรือไม
1.5 เพื่อชวยใหผูใชงบการเงินสามารถเขาใจความหมายของขอมูลที่แสดงใน งบการเงินซึ่ง
จัดทําขึ้นตามมาตรฐานการบัญชี
1.6 เพื่อใหผูสนใจไดทราบขอมูลเกี่ยวกับแนวทางในการกําหนดมาตรฐานการบัญชีของ
คณะกรรมการมาตรฐานการบัญชี

23. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
8
ขอบเขตเนื้อหาของแมบทการบัญชี
แมบทการบัญชีไดกําหนดเกณฑสําหรับการจัดทําและนําเสนองบการเงินในเรื่องเกี่ยวกับผูใช
งบการเงิน วัตถุประสงคของงบการเงิน ขอสมมติในการจัดทําและนําเสนองบการเงิน ลักษณะเชิงคุณภาพของงบ
การเงิน องคประกอบของงบการเงิน การรับรูองคประกอบของงบการเงิน แนวคิดเกี่ยวกับการวัดมูลคาและแนวคิด
เกี่ยวกับทุนและการรักษาระดับทุนโดยสรุปรายละเอียด(เมธากุล เกียรติกระจาย, และศิลปพร ศรีจั่นเพชร, 2544,
หนา 96-116) ไดดังนี้
2.1. ผูใชงบการเงิน ประกอบดวย บุคคลฝายตาง ๆ ที่สนใจขอมูลทางการบัญชี ที่จะบอกถึง
ประสิทธิภาพในการดําเนินงานของกิจการเพื่อใชในการวางแผนและตัดสินใจเชิงเศรษฐกิจ สามารถตอบสนอง
ความตองการที่แตกตางกันตามประเภทของผูใชงบการเงิน ดังนี้
2.1.1 ผูบริหารของกิจการตองการทราบขอมูลทางการบัญชีเพื่อประโยชนในการ
วางแผน ควบคุมและตัดสินใจเชิงเศรษฐกิจ
2.1.2 ผูลงทุนตองการทราบขอมูลเพื่อประเมินความเสี่ยงและผลตอบแทนจากการ
ลงทุน
2.1.3 ผูใหกูและเจาหนี้ตองการทราบขอมูลทางการบัญชีเพื่อทราบถึงความมั่นคง
ทางการเงิน สภาพคลองและแสดงความสามารถของกิจการในการชําระหนี้
2.1.4 ลูกจางหรือกลุมตัวแทนตองการทราบขอมูลทางการบัญชีเพื่อประเมิน
ความสามารถของกิจการในการจายคาตอบแทน
2.1.5 ลูกคาตองการทราบขอมูลเกี่ยวกับการดําเนินงานตอเนื่องของกิจการโดยเฉพาะ
ตองการมีความสัมพันธอันยาวนาน หรือตองการพึ่งพากิจการ
2.1.6 รัฐบาลและหนวยงานราชการตองการขอมูลเกี่ยวกับการดําเนินงานของกิจการ
เพื่อการจัดสรรทรัพยากร การกํากับดูแล การกําหนดนโยบายทางภาษี การจัดทําสถิติดานตาง ๆ และเพื่อใชเปน
ฐานในการคํานวณรายไดประชาชาติ
2.1.7 สาธารณชนตองการทราบขอมูลเกี่ยวกับแนวโนมการดําเนินงานและความสําเร็จ
ของกิจการ เพราะอาจไดรับผลกระทบตอสาธารณชนเกี่ยวกับการจางงานและการรับซื้อสินคาจากผูผลิต
2.2 วัตถุประสงคของงบการเงิน หมายถึง ประโยชนที่ไดรับจากการใชงบการเงินประเภทตาง ๆ
เชน งบดุล งบกําไรขาดทุน งบแสดงการเปลี่ยนแปลงในสวนของเจาของ งบกระแสเงินสด นโยบายการบัญชี
หมายเหตุประกอบงบการเงิน งบประกอบอื่น และคําอธิบายที่ทําใหงบการเงินนั้นสมบูรณ ซึ่งในแตละงบการเงินมี
วัตถุประสงคที่ใหประโยชนตาง ๆ กัน เชน ประโยชนในการตัดสินใจลงทุนและใหสินเชื่อ ประโยชนในการประเมิน
กระแสเงินสดเกี่ยวกับจํานวนเงิน จังหวะเวลาและความแนนอนของเงินสดที่พึงไดรับ ประโยชนในการไดทราบ
ขอมูลเกี่ยวกับฐานะการเงิน ผลการดําเนินงานและการเปลี่ยนแปลงฐานะการเงินของกิจการ ประโยชนในการ
ประเมินสภาพการณในอนาคตได และประโยชนในการใชขอมูลของงบการเงินประเมินผลการบริหารงานเพื่อ
ความรับผิดชอบของผูบริหารได
2.3 ขอสมมติในการจัดทําและนําเสนองบการเงิน เปนขอกําหนดของแมบทการบัญชี เพื่อใหงบ
การเงินบรรลุวัตถุประสงค ซึ่งประกอบดวย เกณฑคงคาง และการดําเนินงานตอเนื่อง

24. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
9
2.3.1 เกณฑคงคาง หมายถึง รายการและเหตุการณทางการบัญชี จะรับรูเมื่อเกิดขึ้น
มิใชเมื่อมีการรับหรือจายเงินสดหรือรายการเทียบเทาเงินสด ทําใหกิจการตองบันทึกบัญชีรายไดคางรับเปนขอมูล
เกี่ยวกับทรัพยากรที่จะไดรับเงินสดในอนาคต ซึ่งเปนรายการและเหตุการณทางบัญชีที่เขาเกณฑการรับรูรายได
แลว แตยังไมไดรับชําระเงิน การบันทึกบัญชีรายไดรับลวงหนาเปนรายการและเหตุการณทางบัญชีที่ยังไม
เขาเกณฑการรับรูรายไดแตกิจการไดรับเงินสดแลว การบันทึกบัญชีคาใชจายคางจายเปนขอมูลเกี่ยวกับภาระ
ผูกพันที่กิจการตองจายเปนเงินสดในอนาคตซึ่งเปนรายการและเหตุการณทางบัญชีที่เขาเกณฑการรับรูคาใชจาย
แลวแตกิจการยังไมไดจายชําระเงิน และการบันทึกบัญชีคาใชจายจายลวงหนาเปนรายการและเหตุการณทาง
บัญชีที่ยังไมเขาเกณฑการรับรูคาใชจาย แตกิจการไดจายชําระเงินแลว
2.3.2 การดําเนินงานตอเนื่อง หมายถึง กิจการจะดําเนินงานตอเนื่อง และดํารงอยูตอไป
ในอนาคตเพื่อใหประสบผลสําเร็จตามแผนและเปาหมายและขอผูกพันที่ไดกําหนดไวงบการเงินจึงตองดําเนินการ
ตามเกณฑคงคางและการดําเนินงานตอเนื่องเพื่อประเมินความสามารถในการดําเนินงานตอเนื่องของกิจการ
นอกจากกิจการมีเจตนาหรือมีความจําเปนเลิกกิจการ หรือ ไมสามารถดําเนินงานอยางตอเนื่องตอไปได กิจการ
ตองเปดเผยขอเท็จจริงเกี่ยวกับสถานการณ หรือเงื่อนไขที่เปนเหตุใหกิจการไมสามารถดําเนินงานตอไปได รวมทั้ง
เปดเผยหลักเกณฑที่ใชในการจัดทํางบการเงินดวย
2.4 ลักษณะเชิงคุณภาพของงบการเงิน ตามแมบทการบัญชี หมายถึง คุณสมบัติที่ทําใหขอมูล
ในงบการเงินมีประโยชนตอผูใชงบการเงิน กลาวคือ ชวยใหผูจัดทํางบการเงินมีบรรทัดฐานในการตัดสินใจเลือก
วิธีการบัญชีและผูใชงบการเงินมีความเขาใจตรงกับผูจัดทํางบการเงิน ลักษณะเชิงคุณภาพหลักของงบการเงิน
แมบทการบัญชีไดกําหนดไวมี 4 ประการดังนี้
2.4.1 ความเขาใจได (understandability) หมายถึง ขอมูลทางการบัญชีที่นําเสนอในงบ
การเงินตองชวยใหผูใชงบการเงินเขาใจ และใชประโยชนตอการตัดสินใจของผูใชที่มีความรูพื้นฐานอยางเพียงพอ
แมขอมูลจะมีความซับซอน แตถาเกี่ยวของกับการตัดสินใจ ผูจัดทํางบการเงินยังคงตองเสนอขอมูล ซึ่งแมบทการ
บัญชีไดกําหนดวากิจการยังคงตองเปดเผยขอมูลที่จําเปน เนื่องจากขอมูลที่นําเสนอจะใหประโยชนแกผูใชงบ
การเงินในการตัดสินใจเชิงเศรษฐกิจ
2.4.2 ความเกี่ยวของกับการตัดสินใจ (relevance) หมายถึง ขอมูลทางการบัญชีชวยใหผูใชงบ
การเงินสามารถคาดคะเนฐานะการเงินและผลการดําเนินงานในอนาคต รวมทั้งเรื่องอื่น ๆ เชน การจายเงินปนผล
การจายคาจาง ความสามารถในการกอใหเกิดกระแสเงินสดไดเพียงไร เพื่อนักลงทุนตัดสินใจซื้อหุน และไดรับ
ผลตอบแทนคุมคากับเงินที่ลงทุนหรือเรียกวา เปนขอมูลที่เปนประโยชนตอการตัดสินใจเชิงเศรษฐกิจ ซึ่งขอมูลนั้น
มีคุณลักษณะที่สําคัญ คือ การใหความรูเกี่ยวกับผลลัพธของการตัดสินใจในอดีต ซึ่งสามารถนํามาใชในการ
ตัดสินใจในอนาคต อีกทั้งชวยคาดคะเน หรือยืนยันเหตุการณที่จะเกิดขึ้นในอนาคตและเปนขอมูลที่พรอมจะ
นําไปใชในการตัดสินใจเกี่ยวกับปญหาที่เกี่ยวของไดตามความตองการ นอกจากนั้นในเรื่องความมีนัยสําคัญ
(materiality) ของขอมูลทางการบัญชี ถาผูใชงบการเงินไมไดรับทราบแลว อาจตัดสินใจผิดไปจากกรณีที่ได
รับทราบ ซึ่งจะมีผลกระทบตอการตัดสินใจเชิงเศรษฐกิจของผูใชงบการเงินได
2.4.3 ความเชื่อถือได (reliability) หมายถึง ขอมูลนั้นไมมีความผิดพลาดที่มีนัยสําคัญ หรือไม
มีความลําเอียง ผูใชขอมูลสามารถเชื่อไดวาขอมูลนั้นแสดงสภาพทางเศรษฐกิจ หรือเหตุการณตาง ๆ ที่แสดงความ
เชื่อถือไดของขอมูล ซึ่งมีคุณลักษณะ 5 ประการ ดังนี้

25. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
10
1) การเปนตัวแทนอันเที่ยงธรรม (faithful representation) หมายถึง การแสดงรายการ
และเหตุผลทางการบัญชีอยางเที่ยงธรรม ตามที่ตองการใหแสดงหรือควรจะแสดงโดยเปนขอมูลที่ชัดเจน และ
แนนอนบางครั้งเปนขอมูลการประมาณการจะมีการประมาณการอยางสมเหตุสมผลและเปนไปตามหลักการบัญชี
ที่รับรองทั่วไป
2) เนื้อหาสําคัญกวารูปแบบ (substance over form) หมายถึง การนําเสนอ งบ
การเงินตามเนื้อหา และความเปนจริงทางเศรษฐกิจ แมเนื้อหาทางเศรษฐกิจของเหตุการณนั้น อาจแตกตางจาก
รูปแบบทางกฎหมาย ทั้งนี้เพื่อใหผูใชงบการเงินไดทราบขอมูลเกี่ยวกับกิจกรรมทางเศรษฐกิจของรายการ และ
เหตุการณทางบัญชีที่แทจริง
3) ความเปนกลาง (neutrality) หมายถึง การเสนอขอมูลทางการบัญชีที่มีความ
นาเชื่อถือ มีความเปนกลาง สามารถสะทอนกิจกรรมทางเศรษฐกิจอยางแทจริง
4) ความระมัดระวัง (prudence) หรือหลักความระมัดระวัง หมายถึง ในการจัดทํางบ
การเงิน ผูจัดทําควรใชดุลพินิจที่จําเปนในการเลือกปฏิบัติทางการบัญชีภายใตความไมแนนอน เพื่อมิใหสินทรัพย
หรือรายไดแสดงจํานวนสูงเกินไป และหนี้สิน หรือคาใชจายแสดงจํานวนต่ําเกินไป ทั้งนี้เพื่อใหเกิดความมั่นใจวา
กิจการไดคํานึงถึงความเสียหาย หรือความไมแนนอนที่อาจเกิดขึ้น
5) ความครบถวน (completeness) หมายถึง ขอมูลทางการบัญชีตองครบถวน
ภายใตขอจํากัดของความมีนัยสําคัญ และตนทุนในการจัดทํา โดยตนทุนในการจัดทําไมควรสูงกวาประโยชน
2.4.4 การเปรียบเทียบกันได (comparability) หมายถึง การเปรียบเทียบงบการเงิน ของ
กิจการในรอบระยะเวลาตางกันหรือการเปรียบเทียบงบการเงินของธุรกิจตาง ๆ เพื่อใหผูใชงบการเงินสามารถ
ประเมินฐานะทางการเงิน กระแสเงินสด ผลการดําเนินงาน การเปลี่ยนแปลงฐานะทางการเงิน และสามารถ
คาดคะเนแนวโนมของฐานะการเงินและผลการดําเนินงานของกิจการที่เปรียบเทียบได
2.5 องคประกอบของงบการเงิน หมายถึง การจัดประเภทของรายการและเหตุการณทางบัญชีที่
แสดงไวในงบการเงินตามลักษณะเชิงเศรษฐกิจ องคประกอบที่เกี่ยวของโดยตรงกับการวัดฐานะการเงินในงบดุล
ไดแก สินทรัพย หนี้สิน และสวนของเจาของ องคประกอบที่เกี่ยวของโดยตรงกับการวัดผลการดําเนินงานในงบ
กําไรขาดทุน ไดแก รายได และคาใชจาย สวนงบแสดงการเปลี่ยนแปลงฐานะทางการเงินสะทอนถึงองคประกอบ
ในงบกําไรขาดทุนและการเปลี่ยนแปลงองคประกอบในงบดุล
2.6 การรับรูองคประกอบของงบการเงิน หมายถึง การรวมรายการเขาเปนสวนหนึ่งของงบดุล
และงบกําไรขาดทุน หากรายการนั้นเปนไปตามคํานิยามขององคประกอบ และเขาเกณฑการรับรูรายการที่เปนไป
ตามคํานิยามขององคประกอบใหรับรูเมื่อเขาเงื่อนไขทุกขอดังนี้
2.6.1 มีความเปนไปไดคอนขางแนนอนที่ประโยชนเชิงเศรษฐกิจในอนาคตของรายการจะ
เขาหรือออกจากกิจการ
2.6.2 รายการดังกลาว มีราคาทุน หรือมูลคาที่สามารถวัดไดอยางนาเชื่อถือ
2.7 แนวคิดเกี่ยวกับการวัดมูลคา หมายถึง การกําหนดจํานวนที่เปนตัวเงินเพื่อรับรูองคประกอบ
ของงบการเงินในงบดุล และงบกําไรขาดทุน แมบทการบัญชีไดกําหนดเกณฑในการวัดมูลคาไว ดังนี้

26. 3821302 หลักการบัญชีเบื้องตน (Fundamental Accounting Principles)
11
2.7.1 ราคาทุนเดิม (historical cost) หมายถึง การบันทึกสินทรัพยดวยจํานวนเงินสดหรือ
รายการเทียบเทาเงินสดที่จายไป ณ เวลาที่ไดมาซึ่งสินทรัพยนั้น และบันทึกหนี้สินดวยจํานวนเงินสดหรือรายการ
เทียบเทาเงินสดที่คาดวาจะตองจายเพื่อชําระหนี้สินคาที่เกิดจากการดําเนินงานปกติ
2.7.2 ราคาทุนปจจุบัน (current cost) หมายถึง ราคาสินทรัพยที่ตองจายดวยเงินสดหรือ
รายการเทียบเทาเงินสดเพื่อใหไดมาซึ่งสินทรัพยชนิดเดียวกัน หรือสินทรัพยที่เทาเทียมกันในขณะนั้น และจํานวน
เงินสดหรือรายการเทียบเทาเงินสดที่ตองชําระหนี้สินในขณะนั้น
2.7.3 มูลคาที่ควรจะไดรับ (realizable cost) หมายถึง มูลคาที่กิจการอาจไดรับเงินสด
หรือรายการเทียบเทาเงินสดจากการขายสินทรัพยในขณะนั้น หรือมูลคาของหนี้สินที่เกิดจากการดําเนินงาน
ตามปกติที่คาดวาตองจายคืนดวยเงินสดหรือรายการเทียบเทาเงินสด
2.7.4 มูลคาปจจุบัน (present value) หมายถึง การแสดงสินทรัพยดวยมูลคาปจจุบันของ
กระแสเงินสดรับสุทธิในอนาคตซึ่งคาดวาจะไดรับและหนี้สินที่แสดงมูลคาปจจุบันของกระแสเงินสดจายสุทธิซึ่ง
คาดวาจะตองชําระหนี้ภายใตการดําเนินงานตามปกติ
2.8 แนวคิดเกี่ยวกับทุน และการรักษาระดับทุน แนวคิดเกี่ยวกับทุน คือ การหามูลคาของ
สินทรัพยสุทธิ หรือสวนของเจาของ หรือมูลคาของทุนในชวงเวลาใดเวลาหนึ่ง ผลแตกตางของสินทรัพยสุทธิ หรือ
มูลคาของทุน ณ วันตนงวดกับวันปลายงวด คือ ผลที่ไดจากการดําเนินงานหรือกําไรในความหมายของนัก
เศรษฐศาสตร กลาวคือ กําไร หมายถึง การเพิ่มขึ้นของสวนทุน แนวคิดการรักษาระดับทุน แบงออกเปน 2 สวน
2.8.1 การรักษาระดับทุนทางการเงิน (financial capital maintenance) หมายถึง แนวคิด
ที่วากําไรเกิดขึ้นเมื่อจํานวนที่เปนตัวเงินของสินทรัพยสุทธิเมื่อสิ้นรอบระยะเวลาบัญชีสูงกวาจํานวนที่เปนตัวเงิน
ของสินทรัพยสุทธิเมื่อเริ่มรอบระยะเวลาบัญชี โดยไมรวมรายการที่เกิดขึ้นระหวางกิจการกับเจาของในระหวางรอบ
ระยะเวลาบัญชีนั้น
2.8.2 การรักษาระดับทุนทางการผลิต (physical capital maintenance) แนวคิดที่วากําไร
เกิดขึ้นเมื่อกําลังการผลิตที่กิจการสามารถใชผลิตจริงเมื่อสิ้นรอบระยะเวลาบัญชีสูงกวากําลังการผลิตเมื่อเริ่มรอบ
ระยะเวลาบัญชี หรืออาจแสดงในรูปของทรัพยากรหรือเงินทุนที่ตองจายเพื่อใหไดกําลังการผลิตนั้นโดยไมรวมการ
แบงปนสวนทุนใหกับเจาของหรือเงินทุนที่ไดรับจากเจาของในรอบระยะเวลาเดียวกัน
โดยแมบทการบัญชีสําหรับการจัดทําและนําเสนองบการเงินสามารถแสดงไดดังภาพที่ 1.1