1. ΢ΤΝΓΡΟΜΟ ΑΙΦΝΙΓΙΟΤ ΘΑΝΑΣΟΤ ΒΡΔΦΩΝ.
Ο ΡΟΛΟ΢ ΣΟΤ ΚΑΠΝΙ΢ΜΑΣΟ΢
Κ. Κνδηθνπνύινπ, Σ. Νηνύγθνπ Νηδάνπ, Λ. Κνβάηζε
Εξγαζηήξην Ιαηξνδηθαζηηθήο θαη Τνμηθνινγίαο,
Ιαηξηθή ζρνιή, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο
Ο αηθλίδηνο θαη απξόζκελνο ζάλαηνο ελόο βξέθνπο, γηα ιόγνπο
αδηεπθξίληζηνπο αθόκε θαη κεηά ηε λεθξνηνκή, είλαη ε ζπρλόηεξε αηηία
ζαλάηνπ θαηά ηνλ πξώην ρξόλν ηεο δσήο, κεηά ηελ πεξηγελλεηηθή πεξίνδν.
Σηηο ηππηθέο πεξηπηώζεηο, ην ζύνδρομο αιθνίδιου θανάηου βρεθών
εθδειώλεηαη ζε έλα θαηλνκεληθά πγηέο βξέθνο πνπ ηνπνζεηήζεθε γηα ύπλν
ρσξίο λα ππάξρεη ππνςία όηη ζπκβαίλεη θάηη ην αζπλήζηζην. Σύληνκα
δηαπηζηώλεηαη όηη ην βξέθνο είλαη λεθξό, ελώ ε ζπκβαηηθή λεθξνηνκή
απνηπγράλεη λα απνθαιύςεη ηελ αηηία ζαλάηνπ.
Η πξώηε πεξηγξαθή ηνπ ζπλδξόκνπ εκθαλίζηεθε ζηε δεθαεηία ηνπ ’60.
Σηε δηεζλή βηβιηνγξαθία αλαθέξεηαη σο Sudden Infant Death Syndrome
(SIDS), crib death, cot death. Τν ζύλδξνκν αηθληδίνπ ζαλάηνπ βξεθώλ
απνηειεί παγθόζκην θαηλόκελν κε ζπρλόηεηα πνπ πνηθίιιεη από 0.2 έσο 3
πεξηζηαηηθά αλά 1,000 γελλήζεηο δώλησλ λενγλώλ. Σηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο
ηεο Ακεξηθήο ν κέζνο όξνο ηεο ζπρλόηεηαο εθδήισζεο ηνπ ζπλδξόκνπ
θπκαίλεηαη από 1.6 έσο 3 πεξηζηαηηθά αλά 1,000 γελλήζεηο δώλησλ λενγλώλ,
κε αμηνζεκείσηε θπιεηηθή θαηαλνκή: 0.5% ζηνπο Αζηάηεο, 1.3% ζηε ιεπθή
θπιή, 1.7% ζηνπο Λαηίλνπο, 2.9% ζηελ έγρξσκε θπιή, 5.9% ζηνπο Ιλδηάλνπο
ηεο Ακεξηθήο. Η θαηλνκεληθά πςειή επίπησζε ζηνπο Ιλδηάλνπο ηεο Ακεξηθήο
πηζαλόηαηα λα νθείιεηαη ζηε κε ιεπηνκεξή λεθξνηνκή πνπ δηελεξγείηαη από
απηνύο, κε απνηέιεζκα ε πξαγκαηηθή αηηία ζαλάηνπ λα δηαθεύγεη ηεο

2. δηάγλσζεο. Η πιεηνλόηεηα ησλ πεξηζηαηηθώλ αθνξά ζε βξέθε ειηθίαο 2-3
κελώλ, ελώ ειάρηζηα κόλν πεξηζηαηηθά αθνξνύλ ζε ειηθίεο θάησ ησλ 3
εβδνκάδσλ ή άλσ ησλ 6 κελώλ. Σην 60-70% ησλ πεξηπηώζεσλ
πξνζβάιινληαη άξξελα βξέθε, ελώ ζπρλόηεξα εθδειώλεηαη θαηά ηνπο
ρεηκεξηλνύο κήλεο (ηδίσο ηνλ Ιαλνπάξην), θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ βξαδπλνύ
ύπλνπ κεηαμύ 24:00-09:00.
Πιήζνο γελεηηθώλ, πεξηβαιινληηθώλ θαη θνηλσληθώλ παξαγόλησλ
έρνπλ ζπζρεηηζζεί κε ηνλ απμεκέλν θίλδπλν γηα εθδήισζε ηνπ SIDS. Τέηνηνη
παξάγνληεο θηλδύλνπ είλαη ε πξνσξόηεηα, ην ρακειό γηα ηελ ειηθία θύεζεο
βάξνο γέλλεζεο, ε έιιεηςε πξνγελλεηηθήο θξνληίδαο, ε θαζπζηεξεκέλε ή
ειιηπήο πεξηγελλεηηθή θξνληίδα, ην ρακειό θνηλσληθννηθνλνκηθό επίπεδν ηεο
νηθνγέλεηαο, ε ρακειή ζεξκνθξαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ε πξελή ζέζε ζηνλ
ύπλν, ην καιαθό θξεβάηη, ε ππεξζέξκαλζε ηνπ ζώκαηνο κε βαξηά
θιηλνζθεπάζκαηα ή ελδπκαζία, ζπλνδέο παζήζεηο ηνπ βξέθνπο (π.ρ.
θαξδηαθέο αξξπζκίεο), ε λεαξή ειηθία ηεο κεηέξαο, ε πνιπηνθία κε κηθξά
κεζνδηαζηήκαηα κεηαμύ ησλ ηνθεηώλ, ην ηζηνξηθό αλαηκίαο ζηηο κεηέξεο ή ε
ρξήζε εμαξηεζηνγόλσλ νπζηώλ από απηέο, ην θάπληζκα ηεο κεηέξαο θαηά ηελ
εγθπκνζύλε, ην παζεηηθό θάπληζκα ηνπ βξέθνπο, ε ύπαξμε ηνπ ζπλδξόκνπ
ζην ηζηνξηθό ησλ αδειθώλ θ.ά. Αλαθέξεηαη όηη ζε νηθνγέλεηα πνπ έραζε λεαξό
κέινο ηεο από ην SIDS, ν θίλδπλνο εθδήισζήο ηνπ ζε κία επόκελε θύεζε
θπκαίλεηαη από 5 έσο 10 αλά 1000 γελλήζεηο ή είλαη πεξίπνπ πεληαπιάζηνο
ζε ζρέζε κε ην γεληθό πιεζπζκό, πηζαλνινγώληαο ζπγγελή δηαηαξαρή ηνπ
κεηαβνιηζκνύ. Οη πνιύδπκεο θπήζεηο, ηέινο, δε θαίλεηαη λα δηαηξέρνπλ
κεγαιύηεξν θίλδπλν.

3. Παξόιν πνπ ε ζεκαζία ηνπο ακθηζβεηείηαη, πιήζνο επξεκάησλ έρνπλ
πεξηγξαθεί ζε παηδηά πνπ θαηέιεμαλ από ην ζύλδξνκν αηθληδίνπ ζαλάηνπ
βξεθώλ. Απηά είλαη ε θαζπζηέξεζε ηεο ζσκαηηθήο αλάπηπμεο, ε αύμεζε ησλ
ιείσλ κπτθώλ ηλώλ ζηελ πλεπκνληθή αξηεξία, πνπ απνηειεί έλδεημε έθζεζεο
ζε ρξόληα ππνμία, ε ππεξηξνθία ηεο δεμηάο θαξδηαθήο θνηιίαο, ε απμεκέλε
εμσκπειηθή αηκνπνίεζε, ε θαηαθξάηεζε θαηνύ ιίπνπο, ε ππεξπιαζία ησλ
επηλεθξηδηαθώλ ρξσκαθηληθώλ θπηηάξσλ, ε γινίσζε ηνπ εγθεθάινπ, νη
ελδνζσξαθηθέο πεηέρεηεο θιπ.
Η αηηηνπαζνγέλεηα ηνπ SIDS είλαη κέρξη ζηηγκήο άγλσζηε, κε πνηθίινπο
κεραληζκνύο λα έρνπλ πξνηαζεί ζηελ πξνζπάζεηα εξκελείαο ηνπ. Η
κεγαιύηεξε ζπρλόηεηα εθδήισζεο ηνπ ζπλδξόκνπ κεηαμύ 2-3 κελώλ
ζπκπίπηεη κε ηελ πεξίνδν ηεο θπζηνινγηθήο αλνζνινγηθήο εμαζζέληζεο πνπ
παξαηεξείηαη ζηελ ειηθία απηή (2-6 κελώλ), ρσξίο λα έρεη βξεζεί
ζπγθεθξηκέλνο παζνγελεηηθόο κεραληζκόο. Η κεγαιύηεξε ζπρλόηεηα, αιιά θαη
δηάξθεηα, ησλ αλαπλεπζηηθώλ παπιώλ θαη ησλ επεηζνδίσλ άπλνηαο
ακθηζβεηείηαη σο πηζαλόο αηηηνινγηθόο κεραληζκόο. Εξεπλώληαη νη βιάβεο ηνπ
εγθεθαιηθνύ ζηειέρνπο θαη ηνπ θαξσηηδηθνύ ζσκαηίνπ, νη θαξδηαθέο
αλσκαιίεο κε πξσηαγσληζηή ηηο κεηαβνιέο ηνπ θαξδηαθνύ ξπζκνύ, θαζώο θαη
ε αλσξηκόηεηα ησλ θέληξσλ ειέγρνπ ηεο ζεξκνθξαζίαο, ηνπ θαξδηαθνύ θαη
ηνπ αλαπλεπζηηθνύ ξπζκνύ, ιόγσ ηνπ λεαξνύ ηεο ειηθίαο. Η ππεξ-
αληηδξαζηηθόηεηα ησλ αληαλαθιαζηηθώλ ηεο αεξνθόξνπ νδνύ θαη ε απόθξαμε
απηήο, ελνρνπνηνύληαη γηα αλαηνκηθνύο θαη αλαπηπμηαθνύο ιόγνπο (π.ρ.
νπίζζηα ζέζε ηεο γιώζζαο, αλσξηκόηεηα λεπξνκπτθνύ ειέγρνπ). Αθόκε,
πηζαλνινγνύληαη νη δηαηαξαρέο έθθξηζεο ρεκηθώλ δηακεζνιαβεηώλ, όπσο νη
θαηερνιακίλεο, νη ελδνξθίλεο, ε ζεξνηνλίλε, θαη ε δπζιεηηνπξγία ηνπ

4. απηόλνκνπ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο, κε πηζαλή ηελ αύμεζε ηεο δξάζεο ηνπ
ζπκπαζεηηθνύ λεπξηθνύ ζπζηήκαηνο. Υπέξ απηνύ ζπλεγνξνύλ ηα απμεκέλα
επίπεδα ληνπακίλεο θαη λνξαδξελαιίλεο πνπ ελίνηε αλεπξίζθνληαη.
Καζώο ε παζνγέλεηα ηνπ ζπλδξόκνπ αηθληδίνπ ζαλάηνπ βξεθώλ είλαη
άγλσζηε, ε δηάγλσζε ηίζεηαη εμ’ απνθιεηζκνύ άιισλ παζνινγηθώλ
θαηαζηάζεσλ. Ιδηαίηεξεο πξνζνρήο ρξήδνπλ ηα βξέθε πνπ αλήθνπλ ζηελ
νκάδα πςεινύ θηλδύλνπ, δειαδή όζα εκθάληζαλ ρακειό Apgar score ζην 1ν
θαη 5ν ιεπηό κεηά ηε γέλλεζή ηνπο, όζα πάζρνπλ από δηαηαξαρέο ηεο
αλαπλεπζηηθήο ιεηηνπξγίαο, ηνπ θαξδηαθνύ ξπζκνύ ή ηεο ζεξκνξύζκηζεο θαη
όζα παξνπζηάδνπλ θαζπζηέξεζε ζηε ζσκαηηθή ηνπο αλάπηπμε.
Έηζη, ζε ππνςία εθδήισζεο ηνπ SIDS, ρξήζηκν είλαη λα δεηείηαη
πιήξεο παξαθιηληθόο έιεγρνο, ν νπνίνο ζα πεξηιακβάλεη βηνρεκηθό έιεγρν
(γιπθόδε, Na, K, Cl, Ca, P, Mg, νπξία), κέηξεζε ηνπ pH θαη ησλ αεξίσλ
αίκαηνο, απιή αθηηλνγξαθία ζώξαθνο θαη καγλεηηθή ηνκνγξαθία αλώηεξεο
αεξνθόξνπ νδνύ, αθηηλνινγηθό έιεγρν ηνπ αλώηεξνπ πεπηηθνύ ζπζηήκαηνο κε
θαηάπνζε βαξηνύρνπ γεύκαηνο, ειεθηξνθαξδηνγξάθεκα θαη 24σξε
ειεθηξνθαξδηνγξαθηθή παξαθνινύζεζε ηνπ θαξδηαθνύ ξπζκνύ,
ειεθηξνεγθεθαινγξάθεκα, pHκεηξία νηζνθάγνπ κε ηαπηόρξνλε κειέηε ηεο
αλαπλνήο, ελίνηε 4-8σξε κειέηε ηνπ ύπλνπ θαη home monitoring. Σε ό,ηη
αθνξά ην home monitoring, απηό ζπλίζηαηαη ζε θαη’ νίθνλ παξαθνινύζεζε
ηεο αλαπλνήο θαη ηνπ θαξδηαθνύ ξπζκνύ ηνπ βξέθνπο, ελώ ε ρξεζηκόηεηα ηεο
κεζόδνπ ακθηζβεηείηαη από ηνπο δηάθνξνπο επηζηήκνλεο. Κη απηό, γηαηί
απαηηείηαη εθπαίδεπζε ησλ γνλέσλ ζηε ρξήζε ησλ ζπζθεπώλ, θαιή γλώζε
ηεο θπζηνινγίαο ηνπ βξέθνπο θαη ησλ θπζηνινγηθώλ παξαιιαγώλ, έγθαηξε
αλαγλώξηζε νπνηαζδήπνηε παζνινγηθήο θαηάζηαζεο, ελώ ην θόζηνο ηνπ

5. εμνπιηζκνύ είλαη ηδηαίηεξα πςειό. Από ηελ άιιε πιεπξά, δελ εγγπάηαη ηελ
πξόιεςε όισλ ησλ πεξηζηαηηθώλ SIDS, εθόζνλ, όπσο αλαθέξζεθε, πνιιά
πεξηζηαηηθά δελ παξνπζηάδνπλ ηίπνηα παζνινγηθό πξηλ ηελ εθδήισζε ηνπ
ζπλδξόκνπ.
Η πξώηε ζπζρέηηζε κεηαμύ ηνπ ζπλδξόκνπ αηθλίδηνπ ζαλάηνπ βξεθώλ
θαη ηνπ θαπλίζκαηνο ρξνλνινγείηαη έγηλε ην 1966. Παξάγνληεο θηλδύλνπ γηα
ηελ εθδήισζε ηνπ SIDS ζεσξνύληαη ην θάπληζκα ηεο κεηέξαο θαηά ηελ
εγθπκνζύλε, ε έθζεζε ηεο εγθύνπ ζε παζεηηθό θάπληζκα, ην παζεηηθό
θάπληζκα ησλ βξεθώλ κεηά ηε γέλλεζή ηνπο, ελώ βξέθε πνπ εθηίζεληαη ζηνλ
θαπλό ηόζν ελδνκεηξίσο όζν θαη κεηά ηε γέλλεζή ηνπο δηαηξέρνπλ ζαθώο
πςειόηεξν θίλδπλν. Σήκεξα, ην παζεηηθό θάπληζκα ζεσξείηαη ε πξώηε αηηία
ζαλάηνπ ζε παηδηά ειηθίαο από ελόο κελόο έσο ελόο έηνπο.
Η λεθξνηνκή έδεημε όηη ζηνπο πλεύκνλεο βξεθώλ πνπ θαηέιεμαλ από
SIDS βξέζεθαλ πςειόηεξεο ζπγθεληξώζεηο ληθνηίλεο θαη θνηηλίλεο, ζπγθξηηηθά
κε άιιεο αηηίεο ζαλάηνπ. Η θνηηλίλε είλαη ηνμηθό παξάγσγν, πξντόλ δηάζπαζεο
ηεο ληθνηίλεο, πνπ ζπγθεληξώλεηαη ζηα νύξα ησλ παηδηώλ, απνδεηθλύνληαο όηη
γίλνληαη καληώδεηο παζεηηθνί θαπληζηέο. Οη ρεκηθέο νπζίεο ηνπ θαπλνύ
απνδείρζεθε πσο βιάπηνπλ ηνλ αλαπηπζζόκελν εγθέθαιν θαη ην εγθεθαιηθό
ζηέιερνο, όπνπ εδξάδνληαη ηα θέληξα ειέγρνπ ηεο αθύπληζεο θαη ηεο
θαξδηναλαπλεπζηηθήο ιεηηνπξγίαο. Η ληθνηίλε είλαη έλα ηζρπξό εξέζηζκα ησλ
ρνιηλεξγηθώλ λεπξώλσλ θαη δξα ζηνπο ληθνηηληθνύο ππνδνρείο ηεο
αθεηπινρνιίλεο, είηε θεληξηθά είηε πεξηθεξηθά. Φνξεγνύκελε πξνγελλεηηθά ζε
πεηξακαηόδσα, ηξνπνπνηεί ηηο απαληήζεηο ηεο αλαπλνήο ζηελ ππνμία.
Επηπιένλ, ε ληθνηίλε πξνθαιεί αγγεηνζύζπαζε θαη ειάηησζε ηεο αηκαηηθήο
ξνήο δηακέζνπ ηνπ πιαθνύληα, κεηώλνληαο ηελ παξνρή νμπγόλνπ θαη

6. ζξεπηηθώλ νπζηώλ ζην έκβξπν. Τν πξνγελλεηηθό θάπληζκα επηδξά δπζκελώο
ζηελ αλάπηπμε ηνπ αεξαγσγνύ θαη ηεο ειαζηηθόηεηαο ησλ πλεπκόλσλ. Τέινο,
ην κνλνμείδην ηνπ άλζξαθα δεζκεύεηαη από ηα εξπζξά αηκνζθαίξηα
κεηώλνληαο ηε ζπγγέλεηά ηνπο κε ην νμπγόλν, ελώ ε πίζζα θαη ηα ινηπά
ζσκαηίδηα ηνπ θαπλνύ απμάλνπλ ηελ επαηζζεζία ηνπ νξγαληζκνύ ζηηο
ινηκώμεηο ηνπ αλαπλεπζηηθνύ, πνπ απνηεινύλ επηβαξπληηθό παξάγνληα γηα
ηελ εθδήισζε ηνπ ζπλδξόκνπ.
Σηελ πξνζπάζεηα ζπζρέηηζεο ηνπ ξόινπ ηνπ θαπλίζκαηνο κε ην
ζύλδξνκν αηθλίδηνπ ζαλάηνπ βξεθώλ, δηάθνξεο έξεπλεο
πξαγκαηνπνηήζεθαλ, θπξίσο εθηόο ησλ ειιαδηθώλ ζπλόξσλ.
Σηηο Η.Π.Α. κειεηήζεθαλ νη γελλήζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ρξνληάο
1995 (λενγλά κε βάξνο γέλλεζεο πάλσ από 500g) θαη ηα αξρεία
πεξηγελλεηηθήο ζλεηόηεηαο ησλ εηώλ 1995 θαη ’96. Μεηξήζεθαλ 3,064
αλαγλσξηζκέλνη ζάλαηνη από SIDS. Από ηα πηζηνπνηεηηθά γέλλεζεο
ιήθζεθαλ πιεξνθνξίεο όπσο ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία, ην βάξνο γέλλεζεο, ε
δηάξθεηα θύεζεο, ε έλαξμε θαη ε ζπρλόηεηα πξνγελλεηηθήο θξνληίδαο, ε
ζπρλόηεηα θαπλίζκαηνο ηεο κεηέξαο θαηά ηελ εγθπκνζύλε θ.ά. Οη εξεπλεηέο
(Pollack, 2001) θαηέιεμαλ ζην όηη ην θάπληζκα ηεο κεηέξαο πξνγελλεηηθά
ππεξδηπιαζηάδεη ην θίλδπλν εθδήισζεο ηνπ ζπλδξόκνπ, αθνύ ην 23.6% ησλ
ζαλάησλ από SIDS θαίλεηαη λα απνδίδνληαη ζε απηό. Η ζρέζε είλαη
δνζνεμαξηώκελε αθνύ ν θίλδπλνο εθδήισζεο απμάλεηαη θαηά 2.47 θνξέο εάλ
ε κεηέξα θαπλίδεη 1-10 ηζηγάξα εκεξεζίσο θαηά ηελ εγθπκνζύλε, θαηά 3.02
θνξέο εάλ θαπλίδεη 11-20, θαηά 3.22 θνξέο εάλ θαπλίδεη πεξηζζόηεξα από 20
ηζηγάξα ηε κέξα. Εθζηξαηείεο δηαθνπήο ηνπ θαπλίζκαηνο δηαζέζηκεο ζε όιεο

7. ηηο θαπλίζηξηεο εγθύνπο ζα κπνξνύζαλ λα απνηξέςνπλ έσο θαη 108 ζαλάηνπο
εηεζίσο.
Σηελ πνιηηεία ηεο Γεσξγίαο ησλ Η.Π.Α. κειεηήζεθαλ ηα πηζηνπνηεηηθά
γέλλεζεο θαη ζαλάηνπ κεηαμύ 1/1/97-31/12/00 (Shah et al., 2006). Σην
δηάζηεκα απηό θαηαγξάθεθαλ 510,209 γελλήζεηο, γηα ηηο 489,494 εθ ησλ
νπνίσλ ππήξραλ πιεξνθνξίεο ζρεηηθά κε ην εάλ ε κεηέξα θάπληδε θαηά ηελ
πεξίνδν ηεο εγθπκνζύλεο. Από ηηο ηειεπηαίεο, 81,736 κεηέξεο δήισζαλ όηη
θάπληδαλ, δειαδή πεξίπνπ ην 9% ηνπ ζπλόινπ. Αθόκε, ζεκεηώζεθαλ 4,495
ζάλαηνη, εθ ησλ νπνίσλ νη 438 απνδόζεθαλ ζην ζύλδξνκν αηθληδίνπ ζαλάηνπ
βξεθώλ (ζπρλόηεηα πεξίπνπ 0.9/1,000 γελλήζεηο δώλησλ λενγλώλ).
Σπκπεξαζκαηηθά, ζε 2.4/1,000 πεξηζηαηηθά SIDS ε κεηέξα θάπληδε θαηά ηελ
εγθπκνζύλε, ελώ ζε 0.8/1,000 όρη. Μεηαμύ όισλ ησλ SIDS, ην 20.7%
απνδόζεθε ζην κεηξηθό θάπληζκα, ελώ κεηαμύ ησλ SIDS πνπ γελλήζεθαλ
από κεηέξεο θαπλίζηξηεο θαηά ηελ εγθπκνζύλε ην πνζνζηό απηό αλέξρεηαη ζε
61.3%.
Σηηο πεξηνρέο Southwest, Yorkshire θαη Trent ηεο Αγγιίαο, ζπλνιηθνύ
πιεζπζκνύ 17 εθαηνκκπξίσλ θαηνίθσλ, ζεκεηώζεθαλ 195 ζάλαηνη βξεθώλ
κεηαμύ 1993-95 (Blair et al., 1996). Γηα θάζε λεθξό βξέθνο ρξεζηκνπνηήζεθαλ
ηέζζεξηο κάξηπξεο ηεο ίδηαο ειηθίαο, δειαδή ζπλνιηθά 780 κάξηπξεο γηα ηα
195 πεξηζηαηηθά. Τα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο ζπλνςίδνληαη ζην όηη ηόζν ην
θάπληζκα ηεο κεηέξαο όζν θαη ην θάπληζκα ηνπ παηέξα απνηεινύλ
αλεμάξηεηνπο επηβαξπληηθνύο παξάγνληεο ζηελ εθδήισζε ηνπ ζπλδξόκνπ
αηθληδίνπ ζαλάηνπ βξεθώλ, κε ηνλ θίλδπλν λα απμάλεηαη ηδηαίηεξα κε ηε
κεγάιε έθζεζε ηνπ βξέθνπο ζηνλ θαπλό κεηά ηε γέλλεζε. Τν θάπληζκα ηεο
κεηέξαο θαηά ηελ εγθπκνζύλε απμάλεη ηνλ θίλδπλν θαηά 4.84 θνξέο, ελώ κεηά

8. ηε γέλλεζε θαηά 5.19 θνξέο. Αθόκε, ελνρνπνηείηαη ε ύπαξμε άιισλ
θαπληζηώλ, εθηόο ησλ γνλέσλ, ζην πεξηβάιινλ ηνπ παηδηνύ, κε ηελ έθζεζε
ζην παζεηηθό θάπληζκα (αξηζκόο θαπληζηώλ, αξηζκόο ηζηγάξσλ, εκεξήζηα
έθζεζε ηνπ βξέθνπο ζηνλ θαπλό αλά ώξεο) λα έρεη δνζνεμαξηώκελε ζρέζε
κε ηνλ θίλδπλν εθδήισζεο ηνπ SIDS. Υπνινγίδεηαη όηη ν αξηζκόο ησλ
ζαλάησλ από ην ζύλδξνκν ζα κπνξνύζε λα κεησζεί ζρεδόλ θαηά 2/3 εάλ νη
γνλείο δελ θάπληδαλ.
Σε Ννξβεγία, Σνπεδία θαη Δαλία πξαγκαηνπνηήζεθε επηδεκηνινγηθή
έξεπλα κεηαμύ 1/9/92-31/8/95 (Alm et al., 1998). Καηαγξάθεθαλ 244
πεξηζηαηηθά SIDS θαη ρξεζηκνπνηήζεθαλ 869 κάξηπξεο. Η Σθαλδηλαβηθή
έξεπλα επηβεβαηώλεη πσο ην θάπληζκα απνηειεί αλεμάξηεην παξάγνληα
θηλδύλνπ γηα ην SIDS, κε δνζνεμαξηώκελε ηε κεηαμύ ηνπο ζρέζε.
Δπζκελέζηεξε ζεσξείηαη ε επίδξαζε ηνπ κεηξηθνύ θαπλίζκαηνο θαηά ηε
δηάξθεηα ηνπ 1νπ θαη 3νπ ηξηκήλνπ ηεο θύεζεο, ελώ ππνζηεξίδεηαη όηη εάλ ε
κεηέξα δελ είλαη θαπλίζηξηα, ε επίδξαζε ηνπ θαπλίζκαηνο ηνπ παηέξα
ζεσξείηαη ακειεηέα. Αθόκε, παξαηεξήζεθε ζεηηθή ζπζρέηηζε κεηαμύ ηνπ
θαπλίζκαηνο ηεο κεηέξαο θαη ηεο ζπρλόηεηαο εθδήισζεο πξνβιεκάησλ
ζειαζκνύ ζην βξέθνο, πξνζβνιήο από δηάθνξεο ινηκώμεηο, επαλεηζαγσγήο
ησλ βξεθώλ ζην λνζνθνκείν θαη ιήςεο αληηβηνηηθώλ. Σπλεπώο, ε δηαθνπή ηνπ
θαπλίζκαηνο ζα είρε πνιιαπιά νθέιε γηα ην βξέθνο.
Με ηελ πξόνδν ηεο επηζηήκεο θαη ηελ εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο, ε κειέηε
ηνπ ζπλδξόκνπ πέξαζε ζε γελεηηθό επίπεδν. Οη κεηαβνιέο ζηε κεζπιίσζε ηνπ
DNA έρνπλ ζπζρεηηζζεί κε ηνλ θαξθίλν, ελώ ε επίδξαζε δηαθόξσλ
πεξηβαιινληηθώλ παξαγόλησλ πξνγελλεηηθά ζηε δνκή ηνπ γελεηηθνύ πιηθνύ
ζπγθεληξώλεη νινέλα θαη πεξηζζόηεξν ην ελδηαθέξνλ ησλ εξεπλεηώλ. Ο

9. θαπλόο πξνθαιεί νμεηδσηηθό stress, απνηέιεζκα ηνπ νπνίνπ κπνξεί λα είλαη
πνηθηιία βιαβώλ ζην DNA. Οη ηειεπηαίεο ζπλίζηαληαη ζε θαζνιηθή
ππνκεζπιίσζε θαζώο θαη ζε ππεξκεζπιίσζε ησλ δηλνπθιενηηδίσλ CpG ησλ
εθθηλεηώλ ησλ γνληδίσλ. Τέηνηεο αιιαγέο ζην γελεηηθό πιηθό παίδνπλ
θαζνξηζηηθό ξόιν ζην βαζκό αλαδίπισζεο ηνπ DNA θαη θαη’ επέθηαζε ζηε
δπλαηόηεηα κεηαγξαθήο, ελεξγνπνίεζεο ή απελεξγνπνίεζεο γνληδίσλ, πνπ
απνηειεί βαζηθό κεραληζκό γηα ηελ εκβξπνγέλεζε, ηελ θπηηαξηθή
δηαθνξνπνίεζε, ηελ νκαιή αλάπηπμε ελόο νξγαληζκνύ θαη ηελ εθδήισζε
αζζελεηώλ ζηε κεηέπεηηα δσή ηνπ παηδηνύ. Τίζεηαη επνκέλσο ην εμήο
εξώηεκα: εάλ ην θάπληζκα ζρεηίδεηαη ηόζν κε ηελ εθδήισζε ηνπ ζπλδξόκνπ
αηθληδίνπ ζαλάηνπ βξεθώλ, όζν θαη κε ηε κεζπιίσζε ηνπ DNA, κήπσο
ππάξρεη ζπζρέηηζε θαη κεηαμύ SIDS θαη κεζπιίσζεο; Θα κπνξνύζε,
επνκέλσο, ε κεζπιίσζε ηνπ DNA κεηξνύκελε ζε δείγκαηα πεξηθεξηθνύ
αίκαηνο λα απνηειέζεη έλα λέν πηζαλό βηνινγηθό δείθηε εθδήισζεο ηνπ SIDS;
Μέρξη λα απνζαθεληζηεί πιήξσο ε αηηηνπαζνγέλεηα ηνπ ζπλδξόκνπ
αηθληδίνπ ζαλάηνπ βξεθώλ, ε θαιύηεξε ζεξαπεία ζα είλαη ε πξόιεςε. Ήδε
από ην 1991, ην American SIDS Institute νξγαλώλεη εθζηξαηείεο ελεκέξσζεο
ηνπ θνηλνύ γηα ηε ζσζηή θαηάθιηζε ησλ βξεθώλ ζηελ ύπηηα ζέζε (“Back to
Sleep” campaign). Σύκθσλα κε ηηο ηειεπηαίεο θαηεπζπληήξηεο νδεγίεο ηεο
Ακεξηθαληθήο Αθαδεκίαο Παηδηαηξηθήο (Revised American Academy of
Pediatrics' guidelines, October 2005), πξνηείλεηαη ε έγθαηξε πξνγελλεηηθή
θξνληίδα, ε δηαθνπή ηνπ θαπλίζκαηνο θαηά ηελ εγθπκνζύλε, ε κε έθζεζε ηνπ
βξέθνπο ζε πεξηβάιινλ θαπληζηώλ, ν ζειαζκόο (πξνζηαηεύεη έκκεζα
κεηώλνληαο ηελ επαηζζεζία ζηηο ινηκώμεηο), ε θαηάθιηζε ζε ύπηηα ζέζε, ε
δηαηήξεζε ηεο ζεξκνθξαζίαο ηνπ δσκαηίνπ ζηνπο 16-20o C, ε ειαθξά έλδπζε

10. ηνπ βξέθνπο πξνο απνθπγή ππεξζέξκαλζεο απηνύ, ε ρξήζε θξεβαηηώλ κε
αλάινγεο πξνδηαγξαθέο, ε ρξήζε πηπίιαο θαηά ηνλ πξώην ρξόλν ηεο δσήο
θιπ. Γηα ηε ζπζηεκαηηθόηεξε ελεκέξσζε ηνπ θνηλνύ, ν Οθηώβξηνο έρεη νξηζηεί
σο ν κήλαο θαηά ηνπ SIDS (SIDS awareness month), κε δηάθνξεο εθδειώζεηο
από πνιινύο θνξείο. Έηζη, κέρξη ζήκεξα, έρεη επηηεπρζεί ε κείσζε ησλ
πεξηζηαηηθώλ ηνπ ζπλδξόκνπ αηθληδίνπ ζαλάηνπ βξεθώλ ζε πνζνζηό πνπ λα
ππεξβαίλεη ην 50%.
Σπκπεξαζκαηηθά, 2,300 βξέθε θαηαιήγνπλ εηεζίσο από ην SIDS. Η
θαηάθιηζε ζε πξελή ζέζε, ε ππεξζέξκαλζε ηνπ βξέθνπο θαη ην θάπληζκα
αλαγλσξίδνληαη σο νη ζεκαληηθόηεξνη ηξνπνπνηήζηκνη παξάγνληεο θηλδύλνπ.
Αληηθαπληζηηθά πξνγξάκκαηα πξόιεςεο ηεο δεκόζηαο πγείαο κεηαμύ ησλ
εγθύσλ θαη ησλ εθήβσλ θνξηηζηώλ ππνινγίδεηαη όηη κπνξεί λα απνηξέςνπλ ην
3.5% ησλ πεξηζηαηηθώλ ή αιιηώο ην 12% ησλ ζαλάησλ από SIDS κεηαμύ ηεο
εθηηζέκελεο ζε θαπλό νκάδαο πςεινύ θηλδύλνπ.
Σε παξόκνηα ζπκπεξάζκαηα θαηαιήγεη αλαζθόπεζε (Anderson et al.,
1997) ζύκθσλα κε ηελ νπνία ην θάπληζκα ηεο κεηέξαο πξνγελλεηηθά απμάλεη
ηνλ θίλδπλν εθδήισζεο ηνπ ζπλδξόκνπ θαηά 2.08 θνξέο, ελώ ην θάπληζκα
ηεο κεηέξαο κεηά ηε γέλλεζε θαηά 1.94 θνξέο. Επηβαξπληηθόο παξάγνληαο
θηλδύλνπ ζεσξείηαη ην θάπληζκα ηνπ παηέξα ή άιινπ κέινπο ηεο νηθνγέλεηαο.
Αλαθέξεηαη όηη εάλ ζην νηθνγελεηαθό πεξηβάιινλ ππάξρνπλ ηξεηο ή
πεξηζζόηεξνη θαπληζηέο, ν θίλδπλνο απμάλεηαη θαηά 5.72 θνξέο, ελώ δελ
παξαηεξείηαη ζηαηηζηηθώο ζεκαληηθή αύμεζε εάλ ν παηέξαο είλαη θαπληζηήο
θαη ε κεηέξα όρη. Δνζνεμαξηώκελεο απνδείρζεθαλ νη ζρέζεηο ηόζν ζηελ
πξνγελλεηηθή όζν θαη ζηε κεηαγελλεηηθή έθζεζε ζηνλ θαπλό, αλάινγα κε ηνλ
αξηζκό ησλ ηζηγάξσλ εκεξεζίσο, ησλ θαπληζηώλ θαη ηελ εθηηκώκελε έθζεζε

11. ζε ώξεο. Έηζη, εκεξήζηα έθζεζε ηνπ βξέθνπο ζε θαπλό γηα πεξηζζόηεξεο από
8 ώξεο, απμάλεη ηνλ θίλδπλν εθδήισζεο ηνπ SIDS θαηά 8.3 θνξέο.
Βιβλιογραφία
Alm B, Milerad J, Wennergren G, Skjaerven R, Oyen N, Norvenius G, Daltveit
AK, Helweg-Larsen K, Markestad T, Irgens LM. A case-control study of
smoking and sudden infant death syndrome in the Scandinavian
countries, 1992 to 1995. The Nordic Epidemiological SIDS Study. Arch
Dis Child. 1998;78(4):329-34.
Anderson HR, Cook DG. Passive smoking and sudden infant death
syndrome: review of the epidemiological evidence. Thorax.
1997;52(11):1003-9. Review.
Fleming PJ, Blair PS, Bacon C, Bensley D, Smith I, Taylor E, Berry J, Golding
J, Tripp J. Environment of infants during sleep and risk of the sudden
infant death syndrome: results of 1993-5 case-control study for
confidential inquiry into stillbirths and deaths in infancy. Confidential
Enquiry into Stillbirths and Deaths Regional Coordinators and
Researchers. BMJ. 1996 ;313(7051):191-5.
Pollack HA. Sudden infant death syndrome, maternal smoking during
pregnancy, and the cost-effectiveness of smoking cessation intervention.
Am J Public Health. 2001 ;91(3):432-6.
Shah T, Sullivan K, Carter J. Sudden infant death syndrome and reported
maternal smoking during pregnancy. Am J Public Health.
2006;96(10):1757-9.