1. ESTRUTURA DE NIMBOS, único libro de poesía editado por Xosé María
Díaz Castro en vida. Estes poemas, contidos en Nimbos (1961) son os
principais do autor homenaxeado o vindeiro 17 de maio de 2014.
Corresponde a este ÍNDICE:
PÓRTICO (I)- contén os poemas:
· “Coma ventos fuxidos”
· “Nimbos”
· “Coma brasas”
NOITE (II)
· “Borrallo”
· “Alfa e omega”
· “Noite do mundo”
· “Coma un anxo airado”
· “O verme e a estrela”
LUS (III)
· “Esmeralda”
· “Veleiquí os homes”
· “No novo ceo”
· “A noite é necesaria”
ESPRANZA (IV)
· “Terra sucada”
· “Penélope”
· “Quezáis”
· “Terra do tempo”
MILAGRE (V)
· “Polpa dorida”
· “Remuíño”
· “Cova alumada”
· “Trasfiguración”
· “Vísperas”
· “O berro das pedras”
SOÑO (VI)
· “A cerna”
· “Coma un río”
· “No esplendor do día”
FERIDA (VII)
· “Cortina”
· “Ai, capitán”
· “Terra achaiada”
· “Coma unha escada”
· “Monumento á ausencia”
· “Coma unha insua”
· “Coma unha espada”.
*****
A priori os títulos dos poemas son curiosos, de moitos tipos, pero
significativos; cada título é síntese do contido do poema en cuestión, e para
iso o autor utiliza metáforas, comparacións e outros recursos. Ademais
nótase que segue, p. ex. na parte de Ferida, unha relación entre elementos,
e é que esa Ferida á que se refire o título sétimo (tamén se podería
considerar recorrente, á par que motivada, a división en sete partes) é a que
a beleza lle produce ao autor como se a beleza fose unha espada, “Coma
unha espada”, onde o refrán é a máxima «A beleza feriume para sempre».
(a revisar por Alfonso esta interpretación)

2. POEMAS ESCOLLIDOS
(Tirados literalmente da obra editada por Galaxia)
1º.- Introdutor da obra, na parte de Pórtico.
“Coma ventos fuxidos”
Estes non son poemas, nin cimentos
de poemas siquera. Son fragmentos
de min mesmo perdidos,
coma ventos fuxidos,
por antigos camiños esquencidos:
¡Díaz Castro perdido no traxeito
dun recordo moi longo, recolleito
por un anxo e salvado
nalgún intre de amor desesperado!
_______________________________
Intento de síntese/interpretación da mensaxe:
O autor manifesta neste preámbulo a súa intención expresiva,
emotiva e intimista, e cunha exclamación evócase a si mesmo en
terceira persoa. Xa se poden apreciar algúns dos temas
característicos de Díaz Castro a través das imaxes dos “ventos
fuxidos” e os “antigos camiños esquecidos”, que refiren o mundo
natural, cun matiz de misterio ou esquiveza con eses adxectivos de
“fuxidos”, referido ós ventos; e “esquecidos”, para os camiños, que
contan asemade co epíteto “antigos”, o cal quizais tamén lles dea un
matiz de afastamento, singularidade, mesmo certa maxia, cun
atrevemento maior. Outro símbolo é o do anxo que recolle o recordo
do autor e que o salva, este símbolo é mostra da espiritualidade do
autor intimamente relacionada coa cultura galega de relixión cristiá.
2º.- Seguinte ao primeiro, o poema inicial da obra (Pórtico)
“NIMBOS”
Se é que un poema é só un nimbo de lus
que os ollos cegos póñenlles ás cousas
soñadas, ou amadas nas teebras,
das cousas que xa foron e se foron
pro siguen sendo e non se ven xa máis,
das sombras que, xogando cos meus ollos,
na miña vida en lume se enxeriron,
eu deixo eiquí os nimbos, coma cinza
de rosas que onte encheron de perfume
o mundo, morto xove, dalgún soño.
Nota en relación ó poema, desviada cara ó concepto de poesía e arte:
No poema inicial da obra Nimbos, o autor aporta a súa concepción
da poesía, explicando o que para el é un poema, un “nimbo de lus”,
unha iluminación da expresión humana a través da lingua,
manifestada en literatura. Entra en xogo un tema transcendental, a
necesidade humana de expresión de sentimentos, materializada a
través das artes, e sendo a poesía un especial recurso polo feito de
referir conceptos e utilizar figuras retóricas que, en consonancia coa
lóxica, a cultura xeral e demais costumes, saberes da xente; logran
(as fig. retóricas ou estilísticas) reforzar a mensaxe que o autor quere
transmitir, e que de ningún modo chegará dunha forma total ao
lector, senón que os lectores darán a súa propia interpretación da
expresión artística dunha persoa en base ás experiencias, vivencias,
preferencias, instintos e sensacións propias.
Para compensar a
desviación temática da
nota ao pé do poema,
engadir que no poema
“Nimbos” Díaz Castro dá
a súa visión propia sobre o
que representa un poema,
o que supón en algúns
exemplos e para el mesmo.

3. 3º.- Na miña opinión, de potente e concentrada mensaxe, tipo
existencial quizais, este poema breve, da parte Noite de Nimbos.
ALFA E OMEGA
Foi o comezo do tempo un berro de sede dende a lus.
A vocación do mundo é subir entre cadavres
por un camiño de sede e lusquefús.
A espranza do mundo é o amor consumido de sede
na consumación da crus.
A fin suprema do tempo é un estalido de gloria na lus.
__________
· Tema central existencial: orixe, natureza, porvir e fin do mundo
(Apocalipse); grande importancia do tema da relixión. Penso que
Díaz Castro sintetiza neste poema a mensaxe bíblica, dándolle a súa
propia forma co punto de referencia na “lus”, outro dos grandes
temas literarios do autor.
Posibilidade: identificar primeiro verso coa Xénese, os versos
segundo e terceiro co mundo actual, a crítica bíblica ás costumes da
xente (vixente hoxe coa crítica social), a mensaxe bíblica de
redención mediante a intercesión de Xesucristo (o amor, a crus) e
finalmente a mensaxe do libro da Apocalipse, que vén a falar dun
retorno de Cristo, que aquí se representa como “un estalido de gloria
na lus”.
· Desviando o tema da relixión, e entendendo a espiritualidade da
poesía de Díaz Castro, transcendental ós dogmas eclesiásticos e á
“versión oficial”, caben todo tipo de interpretacións sobre este
poema. Quizais a dada sexa a máis sinxela, pero é evidente que hai
un xogo entre a expresión lírica (lus, mundo, camiño, espranza,
amor, gloria) e a cultura popular galega cristiá (o comezo do tempo -
alfa-, a vocación do mundo, o amor, a consumación -de Cristo- na
crus, a fin suprema do tempo -omega-), de forma que brinda un fácil
entendemento da mensaxe substancial, pero a impronta dun autor
con tanta capacidade de condensación lírica, un ton intimista e o
reflexo de moitas emocións e sentimentos non se pode reducir á
anterior paráfrase contrastada co argumento da Biblia nin tampouco
a unha mera ollada do autor sobre o mundo, co lamento do seu
porvir e a idealización do seu termo.
(Evidentemente, admítense disensións. Atte. Antonio)

4. A PARTIR DE AQUÍ, TÓMESE O RELEVO DOS
COMENTARIOS, MAÑÁ (VENRES 16/05/2014) VOLVERASE A
ELES NO PROGRAMA RADIOFÓNICO DE 3º ESO
ATTE. ANTONIO (SEGUEN MÁIS POEMAS ESCOLLIDOS)
4º.- O VERME E A ESTRELA
Esta sede infinita de pureza
ausoluta, esta sede de xustiza
que nos queima, esta sede de beleza...
baixo as alas da pedra da preguiza
e a paga do pecado en cada esquina
e a herbiña sobre a foia e a ruína...
¡Esta sede de lus, mentres o vento
da morte zúa arredor das cousas
que están no noso corazón, cincento
sopro que arrinca os días, queima as chousas
máis íntimas, e bárreas coma a ágoa...!
A lus do mundo é a que arde nunha bágoa.
(Importante, atender aos temas ao longo dos poemas)
5º.- A NOITE É NECESARIA
(Curiosamente no apartado de Lus da obra Nimbos)
Hai homes cheos de sombra,
homes a contralús
que che fan ver a Deus
coma un mar de lus.
A Noite é necesaria
pra que ti poidas ver
sobre o medo e o mal
as estrelas arder.
(Nota: dar interpretación, tamén filosófica, para a figura de Deus e o
mar de lus. Por outra parte, apreciar o sentido da paisaxe e a
natureza, pois nas terras de Xestoso, e como non, nas achegadas
terras de Guitiriz, hai unha bóveda celeste impresionante polo verao,
digna de ver, e clara referencia que fai o autor, quen seguro tería
nostalxia desa visión celestial durante a súa estadía na opaca cidade
de Madrid).

5. 6º.- O máis famoso e moi fermoso poema, na parte de Espranza;
PENÉLOPE
Un paso adiante e outro atrás, Galiza,
e a tea dos teus sonos non se move.
A espranza dos teus ollos se espreguiza.
Aran os bois e chove.
Un bruar de navíos moi lonxanos
che estrolla o sono mol coma unha uva.
Pro ti envólveste en sabas de mil anos,
e en sonos volves a escoitar a chuva.
Traguerán os camiños algún día
a xente que levaron. Deus é o mesmo.
Suco vai, suco vén, ¡Xesús María!,
e toda cousa ha de pagar seu desmo.
Desorballando os prados coma sono,
o Tempo vai de Parga a Pastoriza.
Vaise enterrando, suco a suco, o Outono.
¡Un paso adiante e outro atrás, Galiza!
7º.- COMA UN RÍO (Na parte de Soño)
Coma un río quixera eu ser: cantar
con estrelas no lombo cara ó mar,
deixando unha chorima en cada pedra,
e unha bágoa de Deus en cada herba.
Hai unha cousa clara coma o sol:
prós nosos ollos no está feita a lus
do mundo, o abrente frío que se abreu
cando abrimos os ollos sobre o mundo.
E eu coma a néboa polos outos montes
que lles cobre a ferez e mailas bágoas;
e eu coma a estrela que entra polo oco
do lousado do pobre na agonía.
Hai unha cousa clara coma a lus:
que no é pra nós a música do mundo,
a promesa raiante da hora enorme
en que se dixo: ¡outro home véu ó mundo!
E eu coma un fondo río de recendos,
de voces e de luces: coma o aire,
que beixa todo e non se apousa en nada
máis que no sangue, na raíz do sangue...

6. 8º.- Cabería algún máis, pero remato por considerar o último, onde
aparece a máxima «A beleza feriume para sempre». Está na última
parte de Nimbos, na titulada como Ferida.
COMA UNHA ESPADA
Tódolos ríos pasan pola miña
alma, cheos de Deus, música e lapas.
Tódalas pombas fan o meu amor.
A beleza feriume para sempre.
Ó traveso da escura teadaraña
deste mundo unha estrela cai no río
da miña vida e quédame chamando.
A beleza feriume para sempre.
En cada voz eu oio unha chamada
cun longo eco de adeus que non entendo,
pro que me fire coma espada ardendo.
A beleza feriume para sempre.
E as falopas dos anos van caendo
sobre a sede inmortal e os ollos tristes,
¡pro no enterran a boca da ferida!
A beleza feriume para sempre.
_______
Xosé María Díaz Castro