6

1. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Edyta Majkowska
Stosowanie informatyki w transporcie kolejowym
311[38].O1.06
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
dr inż. Paweł Zając
dr inż. Marek Młyńczak
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Edyta Majkowska
Konsultacja:
mgr inż. Halina Bielecka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[38].O1.06
„Stosowanie informatyki w transporcie kolejowym”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu technik transportu kolejowego.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Informatyka w transporcie kolejowym 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 10
4.1.3. Ćwiczenia 10
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Narzędzia informatyczne wspomagające procesy w transporcie kolejowym 12
4.2.1. Materiał nauczania 12
4.2.2. Pytania sprawdzające 17
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
4.3. Komunikacja i przesyłanie informacji 25
4.3.1. Materiał nauczania 25
4.3.2. Pytania sprawdzające 29
4.3.3. Ćwiczenia 29
4.3.4. Sprawdzian postępów 31
5. Sprawdzian osiągnięć 32
6. Literatura 37

4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności stosowania technik
informatycznych w transporcie kolejowym.
W poradniku zamieszczono:
1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś
opanować, aby przystąpić do realizacji programu jednostki modułowej.
2. Cele kształcenia programu jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania (rozdział 4) umożliwiający samodzielne przygotowanie się do
wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Wykorzystaj do poszerzenia wiedzy
wskazaną literaturę oraz inne źródła informacji. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają:
− wskazówki potrzebne do realizacji ćwiczenia,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonania ćwiczenia,
− sprawdzian postępów.
4. Zestaw zadań testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu
całej jednostki. Zaliczenie tego testu jest dowodem osiągnięcia wiedzy i umiejętności
określonych w tej jednostce modułowej.
Jednostka modułowa: „Stosowanie informatyki w transporcie kolejowym”, której treści
teraz poznasz, jest jedną z jednostek koniecznych do zapoznania się z działalnością
przedsiębiorstwa kolejowego.
Bezpieczeństwo i higiena pracy
Pracownia komputerowa, w której będziesz wykonywał ćwiczenia praktyczne wymaga
umiejętnego korzystania ze sprzętu, poszanowania go oraz użytkowania zgodnie z zasadami
BHP. Stosowanie tych zasad zapewnia sprawne funkcjonowanie pracowni. Musisz, zatem
zapoznać się z przepisami obowiązującymi w pracowni, regulaminem pracy, a także
organizacją zajęć.

5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych
311[38].O1.02
Stosowanie prawa
transportu kolejowego
311[38].O1.03
Marketing usług
kolejowych
311[38].O1.04
Rozpoznawanie
elementów taboru
kolejowego
311[38].O1
Podstawy transportu
kolejowego
311[38].O1.05
Rozpoznawanie
elementów drogi
kolejowej
311[38].O1.06
Stosowanie informatyki
w transporcie
kolejowym
311[38].O1.01
Przestrzeganie przepisów
bezpieczeństwa i higieny
pracy, ochrony
przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska

6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posługiwać się edytorem tekstu w zakresie pisania i formatowania tekstów,
− posługiwać się encyklopediami elektronicznymi on-line,
− korzystać z dostępnych za pomocą komputera źródeł informacji,
− posługiwać się standardowymi opcjami i formułami arkusza kalkulacyjnego,
− układać komórki, tak aby ułatwić prezentację danego arkusza,
− utworzyć formuły dla danego pola w arkuszu kalkulacyjnym,
− rozróżniać adresowanie względne od bezwzględnego,
− sporządzać wykresy statystyczne i wykresy funkcji, dostosowując ich kształt i opisy do
cech przedstawionych danych,
− sortować i znajdować dane w tabelach,
− tworzyć i stosować filtry oraz autofiltry na zbiorach danych,
− stosować przepisy BHP na stanowisku komputerowym.

7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− posłużyć się systemem operacyjnym komputera oraz komunikować się poprzez sieć
komputerową,
− skorzystać z komputerowego oprogramowania wspomagającego realizację procesu
transportowego,
− sporządzić, w formie elektronicznej, dokumentację techniczną wypełnionych czynności
służbowych,
− sporządzić korespondencję służbową,
− wykorzystać systemy informatyczne w kontaktach z klientami,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa pracy na stanowisku komputerowym.

8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Informatyka w transporcie kolejowym
4.1.1. Materiał nauczania
Rola informatyki w kolejnictwie
W chwili obecnej, w warunkach gospodarki rynkowej i wolnej konkurencji wymaga się
efektywnego zarządzania. Nie jest to już możliwie bez sprawnego i nowoczesnego systemu
informatycznego. Dotyczy to także firm transportowych, w tym przewoźników kolejowych
i zarządców infrastruktury kolejowej.
W transporcie kolejowym wykorzystywanie informatyki sprowadza się do trzech
podstawowych warstw:
1. Zarządzania przedsiębiorstwem i controlingu (controling jest to proces planowania,
koordynowania i kontroli przebiegu procesów ekonomicznych dla utrzymania
organizacji na drodze do osiągnięcia wyznaczonych przez tą organizację celów),
2. Działalności operacyjnej,
3. Zarządzania utrzymaniem taboru i infrastruktury kolejowej.
Wszelkie systemy informatyczne obsługujące poszczególne obszary muszą ze sobą
współpracować i zazwyczaj korzystać ze wspólnych danych.
Obecnie na kolejach wykorzystywane są zintegrowane systemy zarządzania klasy ERP
(ang. Enterprise Resource Planning - Planowanie Zasobów Przedsiębiorstwa). Systemy te są
systemami informatycznymi stworzonymi w celu zapewnienia wspomagania zarządzania
procesami finansowymi i kontrolnymi, jak również niektórymi procesami pomocniczymi,
związanymi z zarządzaniem infrastrukturą w obszarze planowania i nadzorowania procesów
inwestycyjnych.
Stosowanie informatyki w działalności operacyjnej sprowadza się do korzystania ze
specjalistycznego oprogramowania, przeznaczonego dla jednego rodzaju transportu,
pasażerskiego lub towarowego. Systemy te związane są przede wszystkim ze wspomaganiem
i obsługą przewozów pasażerskich, systemem rezerwowania miejsc, przewozem ładunków,
tworzeniem oraz publikowaniem rozkładów jazdy. Tworzone są one zazwyczaj
indywidualnie, dla poszczególnych przewoźników.
Bardzo ważne są systemy informowania o rozkładzie jazdy pociągów oraz o ofertach
taryfowych. Standardowe jest już dzisiaj udostępnianie takich informacji w Internecie,
zarówno dla użytkowników komputerów, jak i telefonów komórkowych poprzez WAP.
Niektóre koleje udostępniają w Internecie aktualizowane na bieżąco informacje
o opóźnieniach pociągów. System taki działa na przykład na kolejach czeskich. Informacje
o przejściu pociągu przez poszczególne posterunki wprowadzane są ręcznie na bieżąco przez
dyżurnych ruchu i wykorzystywane są między innymi do publikowania informacji
o opóźnieniach pociągów. Informacje te dostępne są na stronach internetowych kolei czeskich
oraz na dworcach kolejowych.
W przypadku przewoźników towarowych w Europie powszechnie stosuje się aplikacje
służące do prowadzenia działalności akwizycyjnej, nadawania przesyłek, monitorowania ich
przewozu oraz do dokonywania rozliczeń z klientami oraz z innymi przewoźnikami
kolejowymi.
W Europie istnieją międzynarodowe systemy wymiany informacji o pociągach,
wagonach towarowych i przesyłkach, oraz system wymieniający pomiędzy uczestniczącymi
w nim kolejami informacje o zdarzeniach związanych z wagonami obcymi.

9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
Informatyka wspiera działalność operacyjną zarządcy infrastruktury kolejowej, przede
wszystkim w zakresie kierowania ruchem kolejowym, śledzeniem i rejestrowaniem pracy
eksploatacyjnej oraz tworzeniem produktu, czyli rozkładu jazdy. Do kierowania i sterowania
ruchem kolejowym używane będą na pewno w niedługim czasie, wyspecjalizowane
technologie korzystające z zaawansowanych systemów telekomunikacyjnych.
W zakresie tworzenia rozkładu jazdy zarządcy infrastruktury posługują się zwykle
aplikacjami graficznymi, korzystającymi ze szczegółowych opisów sieci kolejowej.
Dzięki zastosowaniu informatyki w obszarze zarządzania majątkiem kolejowym, taborem
i infrastrukturą kolejową, można uzyskać oszczędności związane ze zmniejszeniem kosztów
utrzymania tego majątku. W tym obszarze informatyka wspiera procesy planowania
i realizacji prac utrzymaniowych, pozwalających na ich optymalizację. Stosując informatykę
możliwe jest na przykład dokonywanie rewizji oraz przeglądów taboru towarowego
i pasażerskiego w dowolnych cyklach dnia ich pracy. Zarządca infrastruktury kolejowej może
w odpowiedni sposób planować i śledzić realizację prac utrzymywanych linii kolejowych.
System Ewidencji Pracy Eksploatacyjnej (SEPE)
Nowocześnie zarządzana kolej wymaga istnienia takiej komórki, jaką jest Centrum
Kierowania Przewozami. Centrum to ma za zadanie nadzorowanie i śledzenie
przemieszczania się pociągów zgodnie z rozkładem jazdy i zapewnianie ich punktualności.
Centralizacja sterowania ruchem pociągów pozwala na nowoczesną i pełną organizację
prowadzania ruchu, a wykorzystanie w tej pracy nowoczesnych technologii komputerowych
przynosi same korzyści. Systemy komputerowe pracujące w czasie rzeczywistym zbierają
i przetwarzają informacje o ruchu na danej sieci, wykorzystując ją do wizualizacji
i sterowania ruchem kolejowym. Wspomagają również archiwizację zaistniałych już zdarzeń.
Od 2001 roku w przedsiębiorstwie PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. wprowadzono
System Ewidencji Pracy Eksploatacyjnej (SEPE), który stał się podstawowym narzędziem
pracy dyspozytorskiej.
System ten umożliwia przetwarzanie danych dotyczących realizacji rozkładu jazdy na
liniach kolejowych zarządzanych przez PKP PLK S.A. wprowadzanych do systemu przez
dyspozytorów liniowych na stanowiskach znajdujących się w ekspozyturach kierowania
ruchem. SEPE umożliwia także sporządzanie wykresu rzeczywistego biegu pociągów, które
mają w systemie założony szczegółowy rozkład jazdy (pasażerskich i towarowych). Dzięki
bieżącej obserwacji realizacji rozkładu jazdy pociągów i wykonanej pracy eksploatacyjnej,
a także określania przyczyn opóźnień pociągów oraz wydarzeń zaistniałych na sieci linii
kolejowych, w systemie możliwe jest sporządzanie statystyk z pracy eksploatacyjnej
(np. liczba uruchomionych pociągów, punktualność kursowania pociągów, ilość
przejechanych pociągokilometrów) i przyglądanie się pracy pociągów, na przykład według
dat, obszarów, kategorii i rodzaju pociągu czy przewoźnika.
Logistyka Nodus
W 2004 roku PCC Rail Szczakowa, prywatny przewoźnik kolejowy w Polsce, wdrożył
kompleksowy proces informatyzacji, obejmujący wprowadzenie w pełni zintegrowanych
systemów, pakiet klasy ERP z systemem gospodarki remontowej, a także specjalistyczne
oprogramowanie obsługujące procesy związane ze spedycją kolejową – Logistyka Nodus.
Oprogramowanie to obejmuje zagadnienia związane z częścią produkcyjno-handlową
działalności spedytora i przewoźnika kolejowego. Zawiera takie elementy jak:
− obsługę taboru (lokomotyw i wagonów), w zakresie przeglądów i napraw bieżących
i okresowych, a także ewidencji napraw,
− planowanie przewozów, zarządzanie taborem i zasobami ludzkimi w układzie kierunków,
relacji, tonażu, towarów, kosztów, przychodów i zysków,
− kalkulację kosztów przewozów,

10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
− bieżącą obsługę ruchu pociągów, w zakresie rejestracji wniosków i określonych
rozkładów jazdy, wydawania dyspozycji na przewóz i planów dobowych, dokumentów
przewozowych, ewidencji działalności dyspozytorskiej,
− rejestrację i sprzedaż usług przewozowych, rejestrację umów handlowych, zleceń
przewozowych, taryf przewozowych, wystawianie faktur za wykonane przewozy,
− rejestrację i sprzedaż usług spedycyjnych,
− rejestrację dodatkowych, dowolnych usług definiowanych w systemie, na przykład mycie
wagonów, odprawa celna, dzierżawa wagonów, przeładunki, magazynowanie, itp.,
− rozliczanie kosztów i przychodów,
− tworzenie statystyk i analiz procesów biznesowych w zakresie działalności kolejowej
i spedytorskiej.
Aplikacje realizacji przewozów i gospodarki wagonami
Jedną z wielu firm informatycznych na rynku polskim, działającą w sektorze
transportowym, również w transporcie kolejowym, jest PKP Informatyka Spółka z o.o.,
powstała w 2001 roku z przekształcenia Centrum Informatyki Kolejnictwa (CIK) i obecnie
wchodzi w skład Grupy PKP.
W ciągu ostatnich kilkunastu lat w firmie tej powstało wiele systemów informatycznych,
związanych z obsługą procesów transportowych, spedycyjnych oraz zarządzania koleją.
Jednym z takich rozwiązań są aplikacje realizacji przewozów i gospodarki wagonami. Na
system ten składa się dziewięć podstawowych aplikacji, wspomagających procesy
zarządzania taborem kolejowym oraz prowadzenia przewozów kolejowych.
1. CZUD (Czynsze – Ujęcie danych) – to aplikacja służąca do usprawnienia procesów
kierowania przewozami.
2. Aplikacja CZRT (Czynsze Rozliczenia Towarowe) jest aplikacją realizującą funkcje
związane z naliczaniem czynszu za pobyt obcych wagonów towarowych na sieci PKP,
kontrolę pobytu wagonów towarowych PKP za granicą wraz z kontrolą naliczonego przez
obce zarządy czynszu za ich użytkowanie, obsługę reklamacji z tytułu opłat za
użytkowanie wagonów, sporządzanie raportów zawierających analizy pobytu wagonów
PKP za granicą i obcych na PKP oraz płatności z tym związanych.
3. ZPWO (Zwrot Próżnych Wagonów Obcych) jest to aplikacja, która ma za zadanie
wspomaganie prawidłowego wykorzystania wagonów obcych zarządów kolejowych
przebywających na sieci PKP oraz obliczenie należności za niepokryte próżne przebiegi.
4. ORZ (Obce – rejestracja zdarzeń) służy do śledzenia wagonów towarowych
przemieszczających się po sieci PKP (głównie wagonów obcych zarządów kolejowych).
5. INF (Informowanie o wagonach, przesyłkach i umowach), ma na celu usprawnienie
i ujednolicenie informowania o wagonach umowach i przesyłkach.
6. TG (Terminal Graniczny) – to aplikacja śledząca ruch wagonów towarowych
przekraczających granicę w międzynarodowym ruchu kolejowym.
7. ZTG (Zintegrowany Terminal Graniczny) jest aplikacją śledzącą ruch wagonów
kolejowych przekraczających granicę w towarowym ruchu międzynarodowym.
8. KPS - PLANY (Kierowanie Pracą Stacji – Planowanie Pociągów) jest to aplikacja
umożliwiająca tworzenie zamówień na pociągi towarowe i pojazdy trakcyjne luzem oraz
planowanie pociągów towarowych.
9. INFO - LHS (System Śledzenia i Rozliczania Przewozów) – to system do śledzenia
i rozliczania przewozów towarowych spółki LHS oraz obsługi wymiany informacji
z innymi firmami przewozowymi. Zarządzanie przedsiębiorstwem jest wspomagane przez
całą gamę generowanych raportów.

11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
Ewidencja wagonów
Do prowadzenia ewidencji wagonów włączanych do eksploatacji stosuje się dwie
aplikacje: Ewidencja Wagonów – EWAG oraz Gospodarka Wagonami Prywatnymi
i Wynajętymi – GPW.
Do podstawowych funkcji tego systemu zaliczamy przede wszystkim:
− nadawanie numerów wagonom nowo - zakupionym i wprowadzanie ich do ewidencji
wraz z parametrami opisującymi,
− rejestrowanie technicznych odbiorów wagonów,
− dokonywanie zmian numeracji wagonów z powodu zmian ich parametrów techniczno –
eksploatacyjnych,
− rejestrowanie zmian dotyczących ewidencji wagonów, jak np. zmiana użytkownika czy
stacji macierzystej,
− rejestrowanie wagonów przeznaczonych do skreślenia lub skierowanych do likwidacji,
− udostępnianie informacji o wagonach lub strukturze parku wagonowego.
System EWAG służy do zbierania najaktualniejszej bazy danych o wagonach i w ten
sposób umożliwia prowadzenie właściwej gospodarki wagonami.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jaka jest rola informatyki w kolejnictwie?
2. Jakie systemy informatyczne wykorzystujemy w procesie transportu kolejowego?
3. Co to jest system SEPE?
4. Do czego służy oprogramowanie Logistyka Nodus?
5. Jakie aplikacje realizuje się w przewozach i gospodarce wagonami?
6. Do czego służy system EWAG?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Na podstawie dostępnych źródeł opisz wykorzystywane na kolei systemy realizacji
przewozów i gospodarki wagonami.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania związanym z wykorzystywaniem informatyki na
kolei,
2) wyszukać na stronie Internetowej lub w literaturze przykłady aplikacji realizacji
przewozów i gospodarki wagonami,
3) wyszukać na stronie internetowej PKP Informatyka spółka z o.o. (www.pkpik.pl) ofertę
tej firmy w zakresie tworzenia aplikacji do realizacji przewozów i gospodarki wagonami,
4) scharakteryzować podstawowe funkcje aplikacji do realizacji przewozów i gospodarki
wagonami.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych.

12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
Ćwiczenie 2
Na podstawie dostępnych źródeł scharakteryzuj system Gospodarki Wagonami
Prywatnymi i Wynajętymi – GPW.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) wyszukać na stronie Internetowej lub w literaturze opis systemu Gospodarki Wagonami
Prywatnymi i Wynajętymi – GPW,
2) scharakteryzować zakres wykorzystywania systemu GPW,
3) opisać podstawowe funkcje występujące w systemie GPW.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić rolę informatyki na kolei ?  
2) odróżnić systemy ewidencji taboru kolejowego od systemów
wspomagających realizację procesu transportowego?
 
3) zdefiniować system SEPE i EWAG?  
4) określić zakres wykorzystywania systemu GPW?  

13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
4.2. Narzędzia informatyczne wspomagające procesy
w transporcie kolejowym
4.2.1. Materiał nauczania
Edytor tekstów
Obecnie większość wszelkich tekstów, podań, dokumentów technicznych,
korespondencji służbowej, ofert cenowych przygotowuje się komputerowo, zazwyczaj za
pomocą edytora tekstu. Użytkownik, oprócz umiejętności wpisywania samego tekstu,
powinien znać zasady redagowania tego tekstu, aby przygotowywany dokument spełniał
powierzoną mu rolę. Użytkownik musi znać zasady doboru odpowiedniej wielkości i rodzaju
czcionki, wyrównywania tekstu, używania podkreśleń, oraz elementów graficznych.
Edytory tekstów używa się również do tworzenia różnego rodzaju ankiet, formularzy,
kwestionariuszy, a także korespondencji seryjnej.
Korespondencja seryjna
Tworzenie korespondencji seryjnej związane jest z przygotowaniem dokumentu o tej
samej treści, przeznaczonej dla różnych adresatów. Do korespondencji seryjnej zaliczamy
między innymi: imienne zaproszenia na uroczystość, zawiadomienie o spotkaniu lub
zebraniu, wysłanie ankiety do wypełnienia, oferty cenowe czy oferty przetargowe.
W korespondencji seryjnej można tworzyć także etykiety, koperty i listy seryjne. Przykładem
może być tworzenie etykiety adresowej, która najczęściej jest naklejką zawierającą dane
adresata naklejaną na kopertę.
Tworząc korespondencję seryjną należy przygotować dwa dokumenty:
− dokument główny – dokument, który będzie wysłany do wielu osób (list właściwy,
zaproszenie, koperta, wizytówka, itp.),
− źródło danych – drugi dokument zawierający dane osób lub instytucji, do których będzie
wysyłany dokument główny.
Korespondencja seryjna jest procesem, który scala ze sobą te dwa dokumenty i przebiega
według następujących etapów:
− wybór dokumentu głównego,
− utworzenie pliku z danymi,
− utworzenie dokumentu głównego oraz wstawienie do niego pól korespondencji seryjnej,
− scalenie, czyli połączenie dwóch dokumentów,
− sprawdzenie poprawności i drukowanie lub wysyłanie za pomocą poczty elektronicznej
scalonego dokumentu.
W korespondencji seryjnej można utworzyć nowy plik z danymi albo skorzystać z już
istniejącego, na przykład z dowolnej bazy danych, tabeli arkusza czy też tabeli Worda.
Arkusz kalkulacyjny
Arkusz kalkulacyjny jest programem komputerowym używanym przede wszystkim do
przeprowadzania obliczeń oraz analizy danych. Zastosowanie arkuszy w chwili obecnej jest
bardzo szerokie – od prostych obliczeń matematycznych po skomplikowane analizy danych.
Arkusz kalkulacyjny zawiera tabele z komórkami, w których można umieszczać dane lub
formuły. Danymi mogą być teksty lub liczby.
Formuły, wpisywane w odpowiedni sposób do komórek, są działaniami – definiowanymi
przez użytkownika – wykonującymi operacje na danych z arkusza. Operacje takie można
wykonywać używając funkcji dostępnych w arkuszu. Do takich funkcji zaliczymy
np.: funkcję JEŻELI, ORAZ, SUMA, itp.

14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
W arkuszu kalkulacyjnym wyróżniamy również formuły tablicowe, różniące się od
standardowych formuł tym, że mogą tworzyć więcej niż jeden wynik. Formuły te używają
jako argumentów jednej lub kilku tablic, dając w wyniku jedną lub kilka komórek, które
w rezultacie tworzą tablicę.
Aby wprowadzić formułę tablicową należy:
− zaznaczyć obszar wynikowy formuły tablicowej,
− wpisać formułę tablicową,
− zatwierdzić formułę tablicową wciskając kombinację klawiszy [Shift+Ctrl+Enter].
Po zatwierdzeniu formuły tablicowej, formuła ta pojawi się we wszystkich komórkach
zaznaczonego wcześniej zakresu. Wpisana formuła, dla zaznaczenia jej tablicowego
charakteru, zostanie ujęta w klamrowe nawiasy ({=formuła}). Należy pamiętać, aby takich
nawiasów nie wprowadzać samodzielnie.
Zawarte w arkuszu dane można przedstawić w postaci różnych wykresów, będących tzw.
graficzną interpretacją danych. Zazwyczaj korzysta się z kreatora, dającego możliwość
wybrania najbardziej odpowiedniego wykresu umożliwiającego odpowiednią interpretację
danych.
Tworzenie sprawozdawczości
Omówienie tego tematu oparte zostało o instrukcję o kontroli biegu pociągów
pasażerskich i towarowych dla Spółki PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
Sprawozdawczość na kolei związana jest z tworzeniem:
1) sprawozdań technicznych,
2) sprawozdań handlowych,
3) sprawozdań międzynarodowych.
Program komputerowy Systemu Ewidencji Pracy Eksploatacyjnej (SEPE), stanowi
podstawowe narzędzie do opracowywania sprawozdawczości i statystyki. W program ten
wyposażone są odpowiednie komórki w Zakładach Linii Kolejowych i Oddziałach
Regionalnych.
Do podstawowych rodzajów sprawozdawczości, wytwarzanych w tym systemie
zaliczamy przede wszystkim:
− sprawozdania o opóźnieniach pociągów,
− raporty o czasach odjazdu pociągów ze stacji początkowych,
− raporty o czasach przyjęcia pociągów międzynarodowych na stacjach granicznych,
− raporty o czasach przybycia pociągów do stacji końcowej.
Redagowanie korespondencji służbowej
Tworzenie korespondencji jest ważną i praktycznie w chwili obecnej nieodłączną częścią
każdej pracy. Pracownik, niezależnie od zajmowanego stanowiska, redaguje w czasie pracy
szereg pism. Korespondencja jest jedną z form porozumiewania się, a jej celem może być
przekazywanie informacji o przedsiębiorstwie, potwierdzenie i uzupełnienie treści umów
zawartych ustnie lub telefonicznie, udokumentowanie postanowień lub decyzji, itp.
Korespondencję służbową można podzielić na:
− wewnętrzną, służącą do porozumiewania się wewnątrz przedsiębiorstwa,
− zewnętrzną, wpływającą i wychodzącą, stanowiąca więź między przedsiębiorstwem
a otoczeniem zewnętrznym.

15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
Każde tworzone w przedsiębiorstwie pismo powinno zawierać podstawowe elementy.
Zaliczamy do nich:
− pole nagłówkowe, zawierające nazwę i adres nadawcy pisma,
− pole adresata, zawierające nazwę i siedzibę firmy lub miejsce zamieszkania adresata,
− miejscowość i datę powstania pisma,
− pole wpływu, stanowiące miejsce na pieczątkę wpływu dokumentów do firmy,
− w pismach urzędowych, w których występuje prośba o dokonanie czynności prawnej,
powinno napisać się, czego dotyczy sprawa, określenie sprawy jest swoistym tytułem
pisma, to na jego podstawie bez czytania tekstu, dokonuje się rozdzielenia pisma do
załatwienia,
− treść pisma,
− formuła grzecznościowa zakończeniowa – tzw. zwroty pożegnalne np. Z poważaniem,
Z wyrazami szacunku, Załączam pozdrowienia, itp.,
− podpisy,
− załączniki.
Rys. 1. Układ pisma
Wśród korespondencji występującej w przedsiębiorstwach transportowych, możemy
wyróżnić takie pisma jak na przykład: zapytanie ofertowe, oferta handlowa, zamówienie lub
reklamacja.
Zapytanie ofertowe
Zapytanie ofertowe jest to list kierowany do wielu firm, z prośbą o przedstawienie oferty.
W zapytaniu ofertowym nadawca deklaruje chęć nawiązania stosunków handlowych
i prosi o cenniki, katalogi, wzory, próbki, warunki płatności itp. Zapytanie ofertowe może
mieć charakter listu handlowego lub faksu.
Zwrot pożegnalny i podpis
załączniki
Pole nagłówkowe Miejsce i data sporządzenia pisma
Pole adresata
Określenie sprawy
Treść pisma
pieczątka wpływu

16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
Przykład zapytania ofertowego w transporcie kolejowym [PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa sp. z o.o.]
Zapytanie ofertowe na przewóz towarów linią LHS
………………………………… …………….………………………..
……………………..
Klient Miejscowość Data
dotyczy: oferty handlowej
PKP Linia Hutnicza Szerokotorowa Sp. z o. o.
ul. Szczebrzeska 11
22-400 Zamość
Nazwa Klienta: …………………………………………………………………...
Adres: …………………………………………………………………………….
Regon:. …………………………… NIP ……………………………………….
Osoba do kontaktu ………………………………………………………………..
Tel. kontaktowy: ……………….............................................................................
E-mail …………………………………………………………………………….
Nazwa towaru: …………………………………....................................................
Pozycja NHM: …………………………………………………………………....
Załącznik 2 do SMGS, kl. ………………………………………………………..
RID: ………………………………………………………………………………
UN: ……………………………………………………………………………….
Rodzaj komunikacji: Import/eksport
Masa zgłoszona do przewozu: ……………………………………(ton)
Przejście graniczne: Izow / Hrubieszów
Stacja przeznaczenia/nadania: ……………………………………………………
Kraj nadania/przeznaczenia: ……………………………………………………..
Rodzaj wagonów: ………………………………………………………………...
Własność wagonów: wagony prywatne/wydzierżawione przewoźnika
Inne uwagi:………………………………………………………………………..
…………………………………….
Klient podpis
Oferta handlowa
Oferta jest najpopularniejszym i najczęściej tworzonym listem handlowym, stanowiącym
wizytówkę oferenta. Oferta powinna być bardzo dokładna, rzeczowa i zredagowana w taki
sposób, aby przekonała adresata do skorzystania właśnie z niej. Odbiorca powinien dostrzec
zawarte w takim liście handlowym propozycje, czuć się wyróżniony, że do niego właśnie
skierowana jest oferta. Oferta jest wiążącą oferenta propozycją sprzedaży lub kupna towaru,
albo świadczenia usług. Powinna zwierać dokładne informacje o towarze lub o towarach
proponowanych do sprzedaży, między innymi:
− określenie rodzaju towaru lub usługi,
− ceny towarów i usług,
− termin składania zamówienia,
− sposób i miejsce dostawy,

17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
− koszty i rodzaj transportu,
− warunki zapłaty za towary i usługi,
− inne warunki, np. bonifikaty, ulgi.
Do oferty dołącza się cenniki, katalogi, wzory, rysunki.
W budowie oferty można wskazać trzy elementy:
− część wstępna – nadawca powinien wywołać zainteresowanie odbiorcy,
− część zasadnicza - powinna zawierać dokładne wyszczególnienie rodzajów towarów lub
usług,
− część końcowa – powinna zapewnić o dotrzymaniu wszystkich przedstawionych w niej
warunków i zaprosić do nawiązania stosunków handlowych.
Przykład oferty
Zakład Przewozu i Komunikacji Wrocław, 19 – 12 – 2007 r.
ul. Pociągowa 1
55 – 222 Wrocław
Tel. 071 – 1234567 Szanowny Pan
Burmistrz Miasta Oława
Urząd Miasta Oława
ul. Zamkowa 26/14
55 – 200 Oława
Sprawa: oferta współpracy
W związku z ogłoszonym przetargiem na obsługę linii kolejowej, uprzejmie informujemy, że
jesteśmy zainteresowani przystąpieniem do przetargu na obsługę tej linii oraz pragniemy przedstawić
naszą ofertę.
Aktualnie jesteśmy liderem świadczenia usług kolejowych na rynku wrocławskim, obsługujemy
5 linii kolejowych w komunikacji miejskiej i 5 linii kolejowych w komunikacji międzymiastowej.
Posiadamy bazę transportową w postaci 19 pociągów. Posiadamy także własne, dobrze wyposażone
warsztaty naprawcze. Zatrudniamy 20 zawodowych maszynistów, posiadających duże doświadczenie
w praktyce zawodowej. W 2006 roku otrzymaliśmy certyfikat ISO 2001 w zakresie poziomu jakości
świadczonych usług. Posiadamy również dyplomy i odznaczenia zdobyte na targach branżowych.
Mamy nadzieję, że nasza propozycja zainteresuje Państwa. W najbliższym czasie odwiedzi
Państwa nasz przedstawiciel, który zaprezentuje szczegółowo naszą ofertę.
Pozostaje w szacunku
PREZES ZARZĄDU
dr Andrzej Iksiński
Załączniki:
- katalog,
- cenniki.
Zamówienie
Zamówienie stanowi jedno z ważniejszych pism występujących w korespondencji
handlowej. Zazwyczaj jest odpowiedzią na wcześniej otrzymaną ofertę i wówczas zaczyna się
realizacja transakcji handlowej. Zamówienie powinno zawierać dokładne określenie
zamawianego towaru (usługi), jego ilości, jakości, potwierdzenie proponowanych w ofercie
warunków dostawy i płatności.

18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
Przykład zamówienia
Zakład Przewozu i Komunikacji Wrocław, 19 – 12 – 2007 r.
ul. Pociągowa 1
55 – 222 Wrocław
Tel. 071 – 1234567 Centrum Szkoleniowo - Wypoczynkowe
ul. Kolejowa 2
12 – 234 Zakopane
Sprawa: zamówienie i rezerwacja pokoi
W związku z przeprowadzoną rozmową telefoniczną w dniu 15 grudnia 2007 roku przesyłamy
Państwu nasze zamówienie, z prośbą o zarezerwowanie sali konferencyjnej oraz następujących
pokoi dla naszych pracowników w okresie między 30.12.2007 – 3.01.2008.
− trzy pokoje jednoosobowe,
− trzy pokoje dwuosobowe,
− dwa pokoje trzyosobowe.
W dniu dzisiejszym przelaliśmy na Państwa rachunek bankowy zaliczkę w wysokości 1000 zł.
Bardzo prosimy o potwierdzenie zamówienia.
Specjalista ds. osobowych
Ewa Zetowska
Reklamacja i odpowiedź na reklamację
Reklamacja to pismo, w którym odbiorca określa swoje zastrzeżenia i uwagi oraz wysuwa
swoje żądania wobec dostawcy.
Reklamacja związana z transportem kolejowym powinna zawierać:
− nazwę i adres przewoźnika,
− imię, nazwisko i adres zamieszkania osoby składającej reklamację,
− roszczenie wraz z uzasadnieniem,
− wykaz załączonych dokumentów,
− podpis osoby uprawnionej do wniesienia reklamacji.
Do reklamacji należy dołączyć, odpowiednio do przedmiotu roszczenia, oryginały
dokumentów dotyczących zawarcia umowy przewozu oraz inne dokumenty lub potwierdzone
kopie tych dokumentów związanych z rodzajem i wysokością roszczenia.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest arkusz kalkulacyjny i do czego służy?
2. Co to są formuły?
3. Do czego wykorzystuje się edytor tekstu?
4. Co to są formularze?
5. Do czego wykorzystuje się korespondencję seryjną?
6. Jakie wyróżniamy etapy tworzenia korespondencji seryjnej?
7. Jakie rodzaje sprawozdawczości wyróżniamy na kolei?
8. W jakim celu redaguje się korespondencję?
9. Jaka jest różnica między zapytaniem ofertowym a ofertą?
10. Co to jest reklamacja?
11. Jakie elementy powinna zawierać reklamacja?

19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj charakterystyki sprawozdawczości, tworzonej dla potrzeb zakładów linii
kolejowych.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym sprawozdawczości obowiązującej na
kolei,
2) wyszukać w Internecie lub w dostępnej literaturze opis sprawozdań wykonywanych dla
potrzeb zakładu linii kolejowych,
3) scharakteryzować rodzaje stosowanej sprawozdawczości na kolei.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych.
Ćwiczenie 2
W edytorze tekstu sporządź: „Raport o przebiegu pociągów przez obszar kraju
w dniu……….”.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym tworzenia sprawozdawczości
kolejowej,
2) wyszukać w Internecie lub w dostępnej literaturze przykład raportu o przebiegu pociągów
przez obszar kraju w wybranym dniu………………. lub posłużyć się poniższym
schematem:

20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Schemat 1. Raport o przebiegu pociągów przez obszar kraju w dniu… [Załącznik nr 3 – Ir 193 o kontroli biegu
pociągów pasażerskich i towarowych dla spółki PKP Polskie Linie Kolejowe]
3) utworzyć w edytorze tekstu własny raport, wykorzystując odpowiednie formatowanie
tekstu i tworzenie tabel,
4) skorzystać z menu – Format – Kierunek tekstu w celu odpowiedniego zapisu w tabeli
Raportu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z zainstalowanym oprogramowaniem zawierającym edytor tekstów.
Ćwiczenie 3
Utwórz skoroszyt zawierający sprawozdanie o opóźnieniach pociągów towarowych
Spółki……………. za okres od ….. do ……. .
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym tworzenia sprawozdawczości
kolejowej,
2) przygotować skoroszyt arkusza kalkulacyjnego,
3) wpisać w górnej części arkusza tytuł:
„Sprawozdanie o opóźnionych pociągach towarowych Spółki ………….
za okres od: ….. do: ……..”, zgodnie ze schematem 2.
Załącznik nr 3
Raport o przebiegu pociągów przez obszar kraju w dniu ……………..
Przebieg pociągów przez obszar kraju w dniu ……………………..
Pasażerskie kwalifikowane Odejście Plan +/- Kraj Przybycie Plan +/- Kraj
Nrpociągu
Rodzaj
Nazwa
Stacja
początkowa(przekazania)
Wgrozkładujazdy
Opóźnieniewmin.
Opóźnieniepowstałena
sieciPKPPLK
Stacja
ukończenia
Wgrozkładujazdy
Opóźnieniewmin.
Opóźnieniepowstałena
sieciPKP
71008/9
349
ENSE Jan Kiepura Frankfurt/Oder 03:50 7 0 Warszawa Wschodnia 09:08 0 0
Kody opóźnień
-> 40 – 87 – 7 - 28
Przewoźnik zewnętrzny (zagraniczny) – opóźnienie z zagranicy – 7 min. – Zagranica
Opóźnienie z kolei DB Oderbruecke
5410/1 EKPE St. Wysocki Gdynia Główna 4:11 0 0 Gliwice 12:08 0 0
8114 EKPE Słupia Słupsk 04:49 0 0 Warszawa Zachodnia 10:59 0 0
3308 EKPE Pieniny Nowy Sącz 04:57 0 0 Tarnów 06:29 0 0
Sporządzono dnia: Strona: 1 Opracowanie: IDU

21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
Schemat 2. Sposób przygotowania części tytułowej arkusza
4) przygotować pod tytułem tabelę składającą się z 25 kolumn i 8 wierszy,
5) wpisać zgodnie ze schematem 3:
− do pierwszej kolumny wpisać „Lp.”,
− do drugiej „Rodzaj pociągu”,
− i kolejno do następnej: „Liczba opóźnień pociągów kursujących”, „Liczba pociągów
opóźnionych”, „Punktualność”, „Minuty opóźnień”, „PKP”, „SPÓŁKA …..”,
„Wypadki”, „Wydarzenia”, „Żywioły”, „Kradzieże i dewastacje”, „Pozostałe”,
„OGÓŁEM OPÓŹNIEŃ (na całej drodze przebiegu)”, „Opóźnienia z zagranicy lub od
przewoźnika zewnętrznego”, „Opóźnienia z przyczyn kolei obcych na sieci własnego
zarządu kolei”, „Brak zgody na przyjęcie pociągu przez kolej obcą”,
„Skomunikowanie z pociągiem opóźnionym z zagranicy”, „inne przyczyny”,
„Wypadki”, „kursujący”, „opóźniony”,
Schemat 3. Przygotowanie tabeli sprawozdania
6) wpisać zgodnie ze schematem 4:
− do pierwszego wiersza: „Przyczyny opóźnień pociągów i czas opóźnień (w min.)
powstałych z winy:”
− następnie kolejno: „Przyczyny opóźnień pociągów i czas opóźnień (w min.)
powstałych z winy:”, „Przeciętne opóźnienie na 1 pociąg”,

22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Schemat 4. Przygotowanie tabeli sprawozdania
7) wpisać rodzaje pociągów, zgodnie ze schematem 5: „Towarowe europejskie i krajowe”,
„Towarowe pośpiesznie”, „Towarowe liniowe”, „Towarowe graniczne”, „Towarowe
masowe” oraz „ogółem”.
Schemat 5. Końcowy arkusz „Sprawozdanie o opóźnieniach pociągów towarowych….”
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z zainstalowanym oprogramowaniem zawierającym arkusz kalkulacyjny.
Ćwiczenie 4
Jako właściciel firmy spedycyjnej sporządź reklamację w stosunku do zatrudnionego na
podstawie umowy przewoźnika kolejowego, który nieterminowo dostarczył ładunek. Z tego
tytułu poniosłeś stratę w postaci zapłaconych odsetek oraz utraciłeś dobrą opinię w branży.
Zażądaj wyjaśnień i sposobu naprawienia szkody przez przewoźnika. Sporządzając
reklamację przyjmij fikcyjne dane.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z zasadami sporządzania reklamacji,
2) zapoznać się z treścią zadania,
3) zredagować reklamację.

23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych,
− przykłady pism reklamacyjnych.
Ćwiczenie 5
W edytorze tekstu za pomocą odpowiedniego kreatora korespondencji seryjnej utwórz
etykietę adresową.
Sposób wykonania ćwiczenie
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym korespondencji seryjnej,
2) w celu utworzenia etykiet adresowych z menu Narzędzia wybrać „Listy i dokumenty”
wysyłkowe a następnie Korespondencja seryjna,
3) po prawej stronie włączy się pole Korespondencji seryjnej, wybrać w nim typ dokumentu
Etykiety,
4) na dole strony kliknąć „Następny: Dokument początkowy”,
5) wybrać „Opcje etykiet”, a w nich zmienić typ drukarki oraz typ etykiet, aby zobaczyć jak
wygląda dany typ etykiet kliknąć w przycisk „Szczegóły”, w tym miejscu możesz również
stworzyć własny typ etykiet,
6) kliknąć w przycisk „Następny: Wybierz adresatów”,
7) w tym miejscu możesz wybrać gotowe dane adresowe lub stworzyć nowe dane poprzez
kliknięcie w przycisk „Wpisz nową listę Utwórz”,
8) kliknąć „Następny krok”, w którym możesz samodzielnie rozmieścić dane na etykiecie,
po ich wybraniu kliknąć „Aktualizuj wszystkie etykiety”,
9) w następnym kroku kliknąć „Ukończ scalanie”,
10) w tym momencie powinieneś otrzymać etykiety gotowe do wydruku z danymi adresatów
zgodnie z wybraną przez Ciebie bazą danych adresowych.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z zainstalowanym oprogramowaniem zawierającym edytor tekstu.
Ćwiczenie 6
Na podstawie podanych w ćwiczeniu danych utwórz podwójny wykres liniowy
wyrażający krzywe popytu i podaży.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania,
2) przygotować tabelę z danymi dotyczącymi popytu i podaży przewozu towarów,
korzystając ze schematu 6:

24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
Schemat 6. Przykładowe dane o popycie i podaży na przewóz towarów
3) zaznaczyć w tabeli obszar z cenami i podażą a następnie wybrać z menu „Wstaw
wykres”,
4) wybrać wykres XY (Punktowy) z punktami danych połączonymi wygładzonymi
liniami,
5) wybrać zakładkę Serie, w Serii 1 zmienić nazwę na „Krzywa podaży”,
6) nacisnąć przycisk „Dodaj” i wprowadzić informacje o Serii 2, nadać jej nazwę „Krzywa
popytu”,
7) kliknąć przy Wartości X na ikonę z zakresem komórek,
8) zaznaczyć zakres z ceną,
9) wypełnić Wartości Y usuwając znajdującą się tam wartość (={1}) i zaznaczy wartość
popytu,
10) nacisnąć „Dalej”,
11) wpisać tytuł wykresu i tytuły osi oraz umieścić w dowolnym miejscu legendę,
12) nacisnąć przycisk „Zakończ”,
13) sformatować odpowiednio opisy osi i tytuł wykresu,
14) zamienić skalę na osiach wykresu,
15) dodać pole z tekstem pokazującym zależności popytu i podaży od ceny, tak jak to jest
przedstawione na schemacie 7.
Schemat 7. Wykres krzywej popytu i podaży przewozu towarów
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z zainstalowanym oprogramowaniem zawierającym arkusz kalkulacyjny.

25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować sprawozdawczość w transporcie kolejowym ?  
2) utworzyć raport w edytorze tekstu?  
3) utworzyć sprawozdanie w arkuszu kalkulacyjnym?  
4) sporządzić reklamację?  
5) sporządzić wykres w arkuszu kalkulacyjnym?  

26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
4.3. Komunikacja i przesyłanie informacji
4.3.1. Materiał nauczania
Funkcjonujący współcześnie globalny komputerowy system rozproszony, nazywany
przez wszystkich Internetem, staje się obecnie podstawowym narzędziem pracy w każdej
dziedzinie życia. Poczta elektroniczna, transmisja danych, zdalna praca, handel elektroniczny,
bankowość internetowa, wideokonferencje to tylko niektóre elementy korzystające ze
współpracy z Internetem.
Zasoby Internetu wykorzystywać można zarówno do codziennej pracy, jak również przy
badaniach rynku – ankiety elektroniczne, pozyskiwanie kontrahentów, korzystanie
z wirtualnych giełd transportowych albo towarowych i innych.
Internet
Współcześnie Internet jest bardzo ważnym medium służącym do przekazywania
informacji o firmie potencjalnym klientom. Posiadanie własnej firmowej strony WWW pełni
rolę drukowanych publikacji, takich jak katalogi, foldery, cenniki i ulotki. Strona taka
dostępna jest z każdego miejsca, gdzie istnieje sieć internetowa i o każdej porze.
W przypadku transportu Internet oferuje giełdy usług transportowych oraz system
śledzenia przesyłek.
Giełdy usług transportowych są systemami, które umożliwiają wyszukiwanie i składanie
ofert ładunków i pojazdów. Zasady funkcjonowania takiej giełdy sprowadzają się do tego, że
za pomocą odpowiedniego oprogramowania, spedytorzy i przewoźnicy, umieszczają
informacje na temat ładunków i wolnych pojazdów gotowych do wykonania usług
transportowych oraz szczegółowych danych kontaktowych. Każdy z nich podaje swoje wolne
przestrzenie ładunkowe, względnie ładunki. Oferty zazwyczaj przedstawiane są w wielu
językach obcych (np.: na giełdzie TimoCom Truck & Cargo możliwe jest przedstawienie
oferty w 24 językach).
Dzięki giełdom transportowym firma, która ma pusty pojazd lub do przewiezienia
ładunek, korzystając z wyszukiwarki, może znaleźć odpowiadającą jej ofertę. Platformy tego
typu spełniają wiele funkcji, w tym przede wszystkim:
− usprawniają komunikację zewnętrzną firmy,
− za ich pośrednictwem można zarządzać wszystkimi ładunkami, kierować informacje na
temat frachtów do konkretnych odbiorców,
− umożliwiają dostęp do ogólnoeuropejskiego rynku frachtowego,
− oszczędzają czas pracy, gdyż system daje możliwość jednoczesnej komunikacji z wieloma
kontrahentami,
− umożliwiają globalne zarządzanie frachtami (informacje o wszystkich ładunkach znajdują
się w jednym systemie).
Do największych platform, funkcjonujących na polskim rynku należą międzynarodowe
giełdy: System TELENET, TimoCom Truck & Cargo®, OCX, Teleroute i platforma benelog.
System śledzenia przesyłek jest komplementarną usługą do przewozu towarów stosowaną
przez nowoczesne przedsiębiorstwa logistyczne. Jej celem jest podnoszenie poziomu obsługi
klienta dzięki wykorzystaniu nowej technologii (system GPS, poczta elektroniczna, strony
www oraz WAP).
W prowadzeniu badań rynku albo zbieraniu informacji od klientów na temat
świadczonych usług posłużyć można się także ankietami internetowymi.

27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
Radiotelefon pociągowy
Urządzenie wielofunkcyjne-radiotelefon pociągowy wykorzystywane jest w systemie
lokalizowania lokomotyw oraz pociągów. Umożliwia komunikację audio oraz przesyłanie
danych między pojazdem szynowym a systemem informatycznym operatora logistycznego.
Zastosowana w urządzeniu technologia pozwala na przesyłanie informacji o aktualnej,
rzeczywistej pozycji pojazdu, o stanie pociągu jak również umożliwia przesyłanie
komunikatów tekstowych (rozkazów, poleceń, itp.). Dane przesyłane do operatora mogą być
wykorzystywane w innych systemach informatycznych, na przykład w procedurach nadzoru,
monitorowania czy rozliczeń finansowych. Standardowo urządzenie wyposażone jest
w odbiornik GPS (o systemie GPS dowiesz się więcej w dalszej części materiału nauczania),
pozwalający na odczyt aktualnej pozycji pojazdu oraz jego prędkość. Dane z urządzenia
zainstalowanego na pojeździe przekazywane są specjalnym protokołem GPRS (General
Packet Radio Service - technologia, która stosowana jest w sieciach telefonii komórkowej do
pakietowego przesyłania danych) do systemu teleinformatycznego. Oprogramowanie
dyspozytorskie komunikuje się z serwerem baz danych poprzez Internet. Takie rozwiązanie
umożliwia zarządzanie oraz prowadzenie nadzoru nad flotą pojazdów szynowych
z dowolnego miejsca.
Wykorzystanie aplikacji pozwala m.in. na:
− śledzenie w czasie rzeczywistym ruchu pojazdów szynowych i taboru na mapie cyfrowej,
− identyfikację wszystkich użytkowników systemu,
− zarządzanie zasobami ludzkimi obsługującymi system oraz pojazdy,
− tworzenie i zarządzanie bazą danych o szlaku kolejowym,
− tworzenie raportów i statystyk (na przykład czasów przejazdu, czasu pracy, wartości
rzeczywistych przebiegów, planowanie przestojów, itp.),
− kontrolę dostępu do urządzeń i infrastruktury systemu kolejowego,
− kontrolę ruchu pojazdów,
− bezpośrednią dwustronną komunikację z pojazdami,
− transmisję danych z i do pojazdu (na przykład w postaci komunikatów tekstowych,
danych o pojeździe, sterowanie nim, itp.),
− przekazywanie danych o ruchu pojazdów pomiędzy aplikacjami kolejowymi.
Globalne Pozycjonowanie Satelitarne – GPS
W chwili obecnej funkcjonują dwa systemy globalnego pozycjonowania satelitarnego
GPS. Jest to amerykański NAVSTAR i rosyjski GLONASS. Ze względu na dostępność
najczęściej wykorzystuje się ten pierwszy.
System GPS NAVSTAR składa się z trzech segmentów:
1. Segment Satelitarny, który tworzą 24 satelity krążące na orbitach 20200 km nad Ziemią,
rozmieszczone w sześciu płaszczyznach orbitalnych (4 satelity na każdej) pod kątem 55°
do płaszczyzny równika. Nadają one swój kod synchronizowany zegarem atomowym.
2. Segment Kontroli składający się z pięciu stacji monitorujących, rozmieszczonych
równomiernie wzdłuż równika. Odbierają one sygnały kontrolne i telemetryczne satelitów
i dokonują zdalnie korekty pozycji.
3. Segment Użytkownika, który tworzą odbiorniki bezpośredniego odbioru (GPS)
i odbiorniki różnicowe (DGPS).
Wyznaczenie położenia odbiornika GPS wymaga odbioru od co najmniej 4 satelitów.
Działanie systemu GPS opiera się na wyliczeniu odległości pomiędzy punktem pomiaru
a satelitami, poprzez dokładny pomiar czasu, w którym sygnał radiowy dociera z satelitów do
odbiornika pomnożony przez prędkość światła. Odbiornik mierzy opóźnienia czasowe od

28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
poszczególnych nadajników i znając ich rozmieszczenie na orbitach określa swoją pozycję
geograficzną i wysokość nad poziomem morza.
Dokładność pozycjonowania zależy od liczby widocznych satelitów, czasu projekcji
dostępu do kodów. Odbiorniki bezpośrednie odbierają sygnały tylko z satelitów. Odbiorniki
różnicowe odbierają sygnały z satelitów i stacji naziemnych, które nadają różnice od
precyzyjnie zmierzonej swojej pozycji geograficznej. Pozwalają one określić pozycję w trybie
bezpośredniego przetwarzania z dokładnością poniżej 1 m. Dokładność pozycjonowania
odbiornika GPS poruszającego się z prędkością do 400 km/godz. wynosi obecnie około 20 m.
Przyczyna dodatkowych błędów występujących w pomiarach związana jest z jonosferą
rozciągająca się od 60 do 400 km nad powierzchnią Ziemi. Czas przejścia przez nią fal
radiowych zależy od kąta padania i długości fali. Powoduje ona w dzień błędy 20–30 m,
a w nocy ok. 3–6 m.
Zintegrowany system śledzenia taboru i pociągów AWIATOR
Zintegrowany system śledzenie taboru i pociągów powstał w ramach wspólnej pracy PKP
Informatyka spółka z o.o. i WASKO S.A. Firmy te dokonały integracji swoich systemów,
dzięki czemu stworzyły system kompleksowej obsługi przewoźnika w zakresie śledzenia
pojazdów szynowych, ewidencji wagonów oraz tworzenia dokumentów przewozowych.
System służący do śledzenia taboru AWIATOR jest systemem satelitarnej lokalizacji
obiektów oraz służy do ewidencji i zarządzania taborem. Opracowany został dla potrzeb
organizacji, zapewnienia bezpieczeństwa oraz wspomagania procesów logistycznych
w transporcie kolejowym. Umożliwia monitorowanie lokomotyw oraz wspomaganie
zarządzania procesami związanymi z utrzymaniem i eksploatacją taboru kolejowego. Poprzez
śledzenie pracy pojazdów trakcyjnych oraz wagonów kolejowych pomaga optymalizować
koszty eksploatacji i czas pracy posiadanych środków przewozowych.
System pozwala także na otrzymanie wszelkich danych o pociągach, począwszy od
uruchomienia pociągu, zestawienia składu, pobrania danych o przesyłkach w wagonie do
tworzenia dokumentów kolejowych.
System dzieli się na dwa główne podsystemy:
− podsystem mobilny, pracujący w oparciu o technologię satelitarnego systemu nawigacji
GPS. Bieżące informacje dotyczące lokalizacji obiektu (lokomotywy) zbierane są przez
komputer pokładowy i transmitowane do systemu centralnego. Komputer pokładowy
podaje dokładną lokalizację oraz może rejestrować i przesyłać dodatkowe informacje
zbierane z podłączonych do niego czujników. Dzięki temu możliwe jest monitorowanie
wielu parametrów śledzonych obiektów, takich np. jak: obroty silnika, temperatura, stan
urządzeń podłączonych w obiekcie, poziom paliwa czy chwilowe i średnie zużycie
paliwa;
− podsystem stacjonarny, stanowiący część aplikacyjną pozwalającą m.in. na rejestrowanie
danych dotyczących zestawienia pociągu, tworzenia dokumentów.
System wspomaga procesy zarządzania w zakresie organizacji terminów czynności
kontrolnych i serwisowych dla obiektów taboru kolejowego. Dzięki wbudowanej bazie
danych, system przypomina dyspozytorom o zbliżających się terminach przeglądów
technicznych oraz koniecznych czynnościach serwisowych. Na bieżąco generowane są
raporty i alarmy, które rejestrowane są w postaci dokumentów podlegających zatwierdzeniu
bądź odrzuceniu przez osobę nadzorującą. Zaimplementowanych jest także wiele funkcji,
które wspomagają pracę maszynisty, załogi technicznej, a także nadzoru transportu.

29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
Telefonogramy
Telefonogram jest rodzajem wiadomości tekstowej przesyłanej za pośrednictwem
telefonu. W przypadku transportu kolejowego telefonogramy wykorzystywane są w technice
ruchu kolejowego, jako jeden ze sposobów prowadzenia ruchu pociągów, na przykład jako
zapowiadanie jazdy pociągów.
Zapowiadanie jazdy pociągów za pomocą urządzeń łączności telefonicznej stosuje się
przede wszystkim:
− na liniach kolejowych bez blokady liniowej,
− na liniach kolejowych z blokadą liniową w przypadkach, gdy nie jest lub nie może być
ona podstawą prowadzenia ruchu.
Zapowiadanie pociągów obejmuje:
− żądanie pozwolenia na wyprawienie pociągu – zapytanie posterunku następczego,
mającego pociąg do wysłania, kierowane do sąsiedniego posterunku następczego, który
przyjmowałby pociąg, czy wyraża zgodę na wysłanie pociągu,
− danie pozwolenia na wyprawienie pociągu,
− zawiadomienie o odjeździe pociągu,
− potwierdzenie przyjazdu lub przejazdu pociągu - zawiadomienie posterunku następczego,
który wysłał pociąg, o jego przybyciu do następnego posterunku następczego.
Przy zapowiadaniu pociągów za pomocą telefonogramów należy ściśle przestrzegać
stosowania ustalonych wzorów telefonogramów zapowiadawczych wskazanych w specjalnie
w tym celu utworzonych instrukcjach.
Zapowiadanie pociągów powinien wykonywać dyżurny ruchu dysponujący lub dyżurny
ruchu pomocniczy. Dyżurny ruchu wywołany na łączu zapowiadawczym zgłasza się podając
nazwę swego posterunku i swoje nazwisko. Następnie dyżurny ruchu wywołujący wymienia
nazwę swojego posterunku oraz swoje nazwisko i podaje treść telefonogramu. Dyżurny ruchu
otrzymujący telefonogram powtarza jego treść. Powtarzanie telefonogramu rozpoczyna się
słowem „Powtarzam”. W przypadku, gdy dyżurny ruchu powtarzający telefonogram
bezpośrednio po tym nie przekazuje już żadnego innego telefonogramu, informuje o tym
słowem „Koniec”. Jeżeli bezpośrednio po otrzymaniu telefonogramu, zawierającego żądanie
pozwolenia na wyprawienie pociągu, nie można podać telefonogramu zawierającego dane
pozwalające na wyprawienie pociągu, należy zawiadomić o tym słowem „Czekać”, co
oznacza, że podanie tego telefonogramu nastąpi później, po wywołaniu dyżurnego ruchu
żądającego pozwolenia.
Postępowanie takie przedstawia przykład 1 i 2.
Przykład 1. Pozwolenie na wyprawienie pociągu
Stacja Xsowa – dyżurny ruchu Iksiński Stacja Ygerkowa – dyżurny ruchu Igrekowski
Wydzwania
Zgłasza się - „Ygerkowa, Igrekowski”
„Xsowa, Iksiński. Pociąg 772 przyjechał o 20 43”
„Powtarzam. Pociąg 772 przyjechał o 20 43. Czy
droga dla pociągu 3368 jest wolna?”
„Dla pociągu 3368 droga jest wolna”
„Powtarzam. Dla pociągu 3368 droga jest wolna.
Koniec”
„Koniec”

30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
Przykład 2. Oczekiwanie na pozwolenie na wyprawienie pociągu.
Stacja Alfa – dyżurny ruchu Abecadło Stacja Zeta – dyżurny ruchu Zetowski
Wydzwania
Zgłasza się - „Zeta, Zetowski”
„Alfa, Abecadło. Czy droga dla pociągu 5522 jest
wolna?”
„Czekać”
Wydzwania
Zgłasza się - „Alfa, Abecadło”
„Zeta, Zetowski. Dla pociągu 5522 droga
jest wolna”
„Powtarzam. Dla pociągu 5522 droga jest wolna.
Koniec”
„Koniec”
Telegramy IP
Przedsiębiorstwo Telekomunikacja Kolejowa stworzyło system bezpiecznej wymiany
informacji przedsiębiorstwa TELEGRAMY-IP. System ten służy do wymiany telegramów
służbowych zgodnie z określonymi instrukcjami w ramach wydzielonej sieci specjalnie
dedykowanej dla tej usługi w oparciu o sieć Telekomunikacji Kolejowej.
Podstawową ideą systemu jest wykorzystanie do wymiany telegramów służbowych
przeglądarki internetowej instalowanej na posterunkach telegraficznych i u użytkowników
końcowych. Serwer umożliwia dostęp do sieci telefonicznej, sieci IP oraz do poczty e-mail.
4.3.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Do czego wykorzystywać można Internet w ramach ruchu i transportu kolejowego?
2. Na czym polega system śledzenia przesyłek?
3. Do czego służyć może firmowa strona WWW?
4. Jakie znasz systemy wykorzystywane do komunikacji w transporcie kolejowym?
5. Do czego służą telefonogramy?
6. Jakie znasz przykłady telefonogramów?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Za pomocą znanej Ci wyszukiwarki internetowej znajdź strony internetowe różnych firm
z branży transportu kolejowego.
1. Porównaj zawartość znalezionych przez Ciebie stron.
2. Określ, jakich informacji, według Ciebie, brakuje na tych stronach.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym wyszukiwarek internetowych,
2) posłużyć się znanymi Ci wyszukiwarkami internetowymi i za ich pomocą wyszukać
strony firm z branży kolejowej,
3) w zeszycie zapisać, jakie informacje najczęściej są umieszczane na stronach WWW tych
firm,
4) zapisać, jakich informacji, według Ciebie, tam brakuje.

31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
30
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych.
Ćwiczenie 2
Na podstawie dostępnych źródeł oraz opisu systemu AWIATOR opisz funkcje, jakie
mogą spełniać systemy śledzenia taboru i pociągów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym systemów śledzenia taboru i pociągów,
2) zapoznać się z opisem działania oraz wykorzystywania systemu AWIATOR,
3) określić funkcje jakie spełniają systemy śledzenia taboru i pociągów,
4) przedyskutować rozwiązanie zadania na forum klasy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych,
− literatura na temat systemów śledzenia taboru i pociągów.
Ćwiczenie 3
Na podstawie dostępnych źródeł opisz sposoby wykorzystywania systemu GPS
w nadzorowaniu ruchu pociągów.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym systemów GPS,
2) scharakteryzować zasady działania systemu globalnego pozycjonowania satelitarnego
GPS,
3) scharakteryzować podstawowe funkcje GPS w monitoringu ruchu,
4) określić sposoby zastosowania systemu GPS w nadzorowaniu ruchu pociągów,
5) przedyskutować rozwiązanie zadania na forum klasy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− komputer z dostępem do Internetu i zainstalowanym odpowiednim oprogramowaniem do
przeglądania stron internetowych,
− literatura na temat systemów GPS.
Ćwiczenie 4
Utwórz protokół wymiany telefonogramów z oczekiwaniem na pozwolenie na
wyprawienie pociągu nr 1234, pomiędzy stacją: STACJA 1, dyżurny ruchu: KOWALSKI,
a stacją: STACJA 2, dyżurny ruchu NOWAK.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z materiałem nauczania dotyczącym telefonogramów,

32. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
31
2) napisać sposób wymiany telefonogramów pomiędzy STACJĄ 1 (dyżurny ruchu
KOWALSKI) a STAJCĄ 2 (dyżurny ruchu NOWAK),
3) przedyskutować rozwiązanie zadania na forum klasy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− Instrukcja Ir -1 (R-1) o prowadzeniu ruchu pociągów PKP Polskie Linie Kolejowe S.A.
4.3.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować systemy śledzenia taboru i wagonów?  
2) określić zastosowanie systemów GPS w transporcie kolejowym?  
3) podać przykłady telefonogramów?  
4) utworzyć telefonogramy?  

33. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
32
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących stosowania informatyki w transporcie kolejowym.
5. Zadania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
7. Zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).
8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Edytor tekstu to program służący do
a) wykonywania obliczeń i przedstawiania ich w postaci wykresu.
b) tworzenia rysunków technicznych.
c) redagowania pism, ulotek, gazetek.
d) wysyłania i odbierania poczty elektronicznej.
2. Wyszukiwarka internetowa jest to narzędzie
a) ułatwiające użytkownikom znalezienie informacji zawartych na stronach
internetowych.
b) ułatwiające wyszukanie informacji zawartych w programach komputerowych.
c) służące do tworzenia stron internetowych.
d) służące do prezentacji danych na stronach internetowych.
3. „Online" oznacza
a) pracę w sieci Internet.
b) włączony system operacyjny.
c) wyłączony serwer internetowy.
d) włączony kanał podczas rozmowy IRC.

34. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
33
4. Aby utworzyć wykres zależności między ceną a popytem dla następujących danych
należy
a) wybrać typ wykresu liniowy, dwie serie, pierwsza seria – dane z komórek B4:B14,
druga seria – dane z komórek C4:C14.
b) wybrać typ wykresu punktowy XY, jedna seria, w polu wartość X wybrać dane
z komórek B4:B14, w polu wartość Y dane z komórek C4:C14.
c) wybrać typ wykresu kolumnowy, dwie serie, pierwsza seria – dane z komórek
B4:B14, druga seria – dane z komórek C4:C14.
d) wybrać typ wykresu giełdowy, jedna seria, w polu wartość X wybrać dane z komórek
B4:B14, w polu wartość Y dane z komórek C4:C14.
5. Na kolejach wykorzystywane są zintegrowane systemy zarządzania klasy
a) ERP.
b) PER.
c) SQL.
d) HTML.
6. Na kolei stosuje się sprawozdawczość
a) techniczną, handlową i międzynarodową.
b) tylko biurową i finansową.
c) tylko księgową, biurowa i finansową.
d) nie stosuje się sprawozdawczości.
7. Oferta powinna w szczególności zawierać informację o
a) sytuacji finansowej oferenta.
b) dostawcach.
c) wielkości produkcji.
d) cenach produktów lub usług.

35. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
34
8. Do podstawowych elementów pisma tworzonego w biurze nie zaliczamy
a) pola nagłówkowego, zawierającego nazwę i adres nadawcy pisma.
b) pola adresata, zawierającego nazwę i siedzibę firmy lub miejsce zamieszkania
adresata.
c) zapisu: miejscowość i data powstania pisma.
d) pola przekazywania informacji o stanie finansowym przedsiębiorstwa.
9. Zapytanie ofertowe jest to list kierowany do
a) firmy, z zapytaniem o zainteresowanie naszą ofertą.
b) wielu firm, z prośbą o przedstawienie oferty.
c) wielu firm, z odpowiedzą na złożone przez nich u nas zamówienie.
d) jednej firmy, z prośbą o zawarcie umowy.
10. Dokumentem, w którym nadawca deklaruje chęć nawiązania stosunków handlowych jest
a) oferta.
b) zapytanie ofertowe.
c) sprawozdanie.
d) zamówienie.
11. Zamówienie powinno zawierać
a) określenie zamawianego towaru.
b) ilość zamawianego towaru.
c) określenie warunków płatności.
d) odpowiedzi a, b, c są poprawne.
12. Odpowiedź na reklamację jest
a) fakultatywna.
b) obligatoryjna.
c) wynika z dobrej woli sprzedawcy.
d) wynika z wagi sprawy.
13. Telefonogram jest
a) rodzajem wiadomości tekstowej przesyłanej za pośrednictwem telefonu.
b) rodzajem wiadomości głosowej przesyłanej za pośrednictwem telefonu.
c) telefonem wykorzystywanym w pociągach.
d) telefonem z możliwością wysyłania wiadomości tekstowych.
14. Zapowiadanie pociągów przy użyciu telefonogramu nie obejmuje
a) żądania pozwolenia na wyprawienie pociągu.
b) pozwolenia na wyprawienie pociągu.
c) zawiadomienia o odjeździe pociągu.
d) żądania na całkowite załadowanie pociągów.
15. W przypadku, gdy dyżurny ruchu powtarzający telefonogram bezpośrednio po tym nie
przekazuje już żadnego innego telefonogramu, informuje o tym
a) słowem „Koniec”.
b) słowami „Bez odbioru”.
c) słowem „Dziękuję”.
d) słowami „Koniec nadawania”.

36. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
35
16. Korespondencja seryjna tworzona w edytorze tekstu służy do tworzenia
a) kilku różnych dokumentów wysyłanych do tej samej osoby.
b) kilku różnych dokumentów wysyłanych do kilku różnych osób
c) dokumentu o tej samej treści wysyłanego do kilku różnych osób.
d) dokumentu o tej samej treści wysyłanego tylko do jednej osoby.
17. Etapem tworzenia korespondencji seryjnej nie jest
a) wybór dokumentu głównego i utworzenie pliku z danymi.
b) utworzenie dokumentu głównego oraz wstawienie do niego pól korespondencji
seryjnej.
c) skopiowanie pól korespondencji seryjnej do pliku z danymi.
d) scalenie dwóch dokumentów, wydrukowanie lub wysyłanie za pomocą poczty
elektronicznej scalonego dokumentu.
18. Pole tekstowe formularza jest polem
a) do którego możesz wprowadzić dowolny tekst.
b) umożliwiającym wybór jednej z dwóch opcji tekstu.
c) do którego nie możesz wpisać żadnego tekstu.
d) listy rozwijanej umożliwiającym wybór jednej z pozycji tekstu występującej na liście.
19. Do podstawowych operatów wykorzystywanych podczas wyszukiwania informacji
w Internecie zaliczamy
a) AND (i), OR (lub), NOT (nie).
b) AND (i), ELSE (albo), NOT (nie).
c) AND (i), OR NOT (lub nie), NOT (nie).
d) AND (i), OR (lub), OR NOT (lub nie), NOT (nie).
20. System GPS NAVASTAR składa się z segmentów
a) satelitarnego, kontrolnego i użytkownika.
b) satelitarnego i pozycjonowania.
c) satelitarnego, kontrolnego i pozycjonowania.
d) użytkownika, pozycjonowania i kontrolnego.

37. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
36
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko....................................................................................................................
Stosowanie informatyki w transporcie kolejowym
Zakreśl poprawną odpowiedź.
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

38. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
37
6. LITERATURA
1. Ciemnoczułowski T.: Dokumenty elektroniczne, http://www.kolej.pl
2. Flanczewski S.: Excel w biurze i nie tylko. Helion, Gliwice 2003
3. Kolej na informatykę. Materiały konferencyjne Konferencji Naukowo – Technicznej,
Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Komunikacji Oddział we Wrocławiu, Dyrekcja
Teleinformatyki Kolejowej Centrum Informatyki Kolejnictwa w Warszawie, Jelenia Góra,
14–15 grudnia 2000
4. Kowalczyk G.: Word 2003 PL. Kurs. Helion, Gliwice 2003
5. Podstawy logistyki. Praca zbiorowa, Biblioteka Logistyka. ILiM, Poznań 2007
6. Portal miesięcznika „Rynek kolejowy”: www.rynek-kolejowy.pl
7. Stajniak M., Hajduk M., Foltyński M., Krupa A.: Transport i spedycja, Biblioteka
Logistyka. ILiM, Poznań 2007
8. Sokół M.: Internet. Przewodnik. Helion, Gliwice 2004
9. Strona internetowa spółki PKP CARGO S.A. – Kolejowego przewoźnika towarów:
www.pkp-cargo.pl