Riesgos en la administracion y produccion (trabajo grupal)
Impact of the chemical industry Hipol on water quality of the part of the hydrosystem DTD by Ognjen Djurasinovic
1. UNIVERZITET U NOVOM SADU
PRIRODNO – MATEMATIČKI FAKULTET
DEPARTMAN ZA BIOLOGIJU I EKOLOGIJU
Đurasinović Ognjen
Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet
vode deonice hidrosistema Dunav – Tisa –
Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
- MASTER RAD -
Mentor:
Prof. Dr Branko Miljanović
Novi Sad, 2014.
2. Ovom prilikom želim da se zahvalim onima, bez kojih izrada ovog rada ne bi bila
moguća.
Hvala prof. Dr Branku Miljanoviću, mom mentoru, na pomoći i savetima tokom
svih faza izrade master rada.
Hvala asistentima, Pogrmić Sonji i Pankov Nemanji, na velikoj pomoći pri
analiziranju materijala.
Zahvaljujem se Tamari Dulić, diplomiranom biologu, na pomoći prilikom
determinacije.
Hvala supruzi Ivani i sinu Vladanu na razumevanju.
Najveće hvala mojim roditeljima, koji su uvek verovali u mene.
Ognjen
3. SADRŽAJ:
1. UVOD .....................................................................................................................................1
1.1. Fitoplankton i makrozoobentos kao indikatori kvaliteta voda...........................................2
1.2. CILJ RADA ............................................................................................................................3
1.3. OSNOVNE KARAKTERISTIKE ISPITIVANOG PODRUČJA........................................................4
1.3.1. Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav ............................................................................4
1.3.2. Opština Odžaci............................................................................................................5
1.3.3. Hemijska industrija „Hipol“ Odžaci ............................................................................6
2. MATERIJAL I METODE ...........................................................................................................7
3. REZULTATI I DISKUSIJA........................................................................................................10
3.1. Fizičko – hemijski parametri ispitivanih lokaliteta............................................................10
3.2. Makrozoobentos i fitoplankton na ispitivanim lokalitetima ............................................12
3.2.1. Lokalitet izlivanja otpadnih voda.......................................................................14
3.2.2. Lokalitet uzvodno od izlivanja............................................................................17
3.2.3. Lokalitet nizvodno od izlivanja...........................................................................20
4. ZAKLJUČAK...........................................................................................................................22
5. LITERATURA.........................................................................................................................24
6. PRILOG.................................................................................................................................26
4. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
1
1. UVOD
Razvojem industrije i urbanih sredina, naročito u poslednjih nekoliko decenija,
vodeni ekosistemi se sve više opterećuju otpadnim materijama (Grginčević i Pujin,
1998.). Problematika ovog tipa je naročito izražena u Vojvodini, koja ima velike vodene
resurse u površinskim vodama reka: Dunav, Sava i Tisa, kao i u razvijenom kanalskom
sistemu Dunav – Tisa – Dunav (Dalmacija i Agbaba, 2008.). Razvoj industrije utiče na
povećanu produkciju otpadnih voda, koje se najčešće neprečišćene ispuštaju u
vodotokove. Veliki industrijski centri značajno utiču na stanje kvaliteta površinskih voda
Vojvodine. Pored industrije koja je najveći zagađivač, poljoprivreda i naselja bez
kanalizacione mreže dovode do pogoršanja stanja kvaliteta voda. Značajno zagađenje
voda u Vojvodini dolazi od prehrambrene industrije koja ispuštanjem otpadnih voda
dovodi do ubrzanog procesa eutrofikacije, a takođe i hemijska industrija ima veliki udeo
u ukupnom zagađenju vode ispuštanjem toksičnih jedinjenja kao što su kiseline, baze i
teški metali. U vodotokove se ispušta topla voda, unose suspendovane čestice,
neorganske i organske materije koje svojim fizičkim i hemijskim osobinama utiču na
prirodnu ravnotežu ekosistema (Grginčević i Pujin, 1998.).
Sve otpadne materije koje su dospele u vodene ekosisteme deluju na organizme
u zavisnosti od ekoloških faktora, naročito od temperature, pH i količine kiseonika
(Grginčević i Pujin, 1998.). Ekološke posledice zavise od vrste supstance koja dospeva u
vodene ekosisteme. Krajnji rezultat i zajednička odlika uticaja svih zagađivača je
degradiran vodeni ekosistem (Simić i Simić, 2009.).
Hidrobiologija proučava probleme zagađenja voda. Hidrobiološkim istraživanjima
se ispituje zagađenost vode pomoću organizama indikatora, proučava uticaj otpadnih
voda na kvalitativni i kvantitativni sastav živog sveta, rešava pitanje korišćenja vode u
industriji i predlaže mere protiv zagađenja (Grginčević i Pujin, 1998.).
5. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
2
1.1 Fitoplankton i makrozoobentos kao indikatori kvaliteta vode
Stepen zagađenosti vode može se odrediti ekološkom metodom, proučavanjem
sastava biocenoza i utvrđivanjem prisutnosti i učestalosti organizama indikatora
(Grginčević i Pujin, 1998.).
Životne zajednice akvatičnih ekosistema su osetljive na promene fizičko –
hemijskih parametara i efekte zagađivanja, tako da kvalitativni i kvantitativni sastav
živog sveta odražava kvalitet vode u kojoj žive. Jedan od značajnih parametara analize
biološkog kvaliteta vode je sastav planktona, dok se kod određivanja kvaliteta i stanja
sedimenta kao parametar koriste makrozoobentosni organizmi, naročito zajednice
Oligochaeta.
Plankton čine slobodnoživeći, sitni organizmi koji lebde u vodi. Planktonsku
grupu organizama čine bakterioplankton, fitoplankton i zooplankton. Zbog vrlo kratkog
životnog ciklusa i njihove osetljivosti na promene kvaliteta vode, kvantitativni i
kvalitativni sastav pojedinačnih grupa planktonskih organizama se koristi kao indikator
kvaliteta voda.
Fitoplankton predstavlja najznačajnije producente organske materije. U
zavisnosti od karakteristika vodenog ekosistema i uslovima koji vladaju, doći će do
razvoja specifičnih fitoplanktonskih zajednica. Brojnost i diverzitet fitoplantonske
zajednice ukazuju na kvalitet vode u kojoj žive.
Od većine organizama koji se koriste u biomonitoringu kopnenih voda,
makrozoobentos se pokazao kao najpouzdaniji. Makroinvertebrate se koriste za procenu
efekta antropogenog stresa određenih ekosistema na svim nivoima biološke organizacije
(Rosenberg i Resh, 1993.). U okviru makrozoobentosa dominantnu grupu organizama
čini zajednica Oligochaeta, koja se često javlja i kao jedina zastupljena u
hidroekosistemima. Oligochaeta su veoma dobri indikatori na osnovu kojih se može
proceniti kvalitet vode u izučavanim vodenim ekosistemima.
Oligochaeta su veoma raznovrsna grupa člankovitih crva koji naseljavaju i
akvatične i kopnene ekosisteme. U vodenim ekosistemima njihov značaj je višestruk.
Imaju ulogu u kruženju materije i proticanju energije, usporavaju proces starenja i
zatrpavanja, pospešuju aeraciju i proces mineralizacije, značajna su komponenta u
ishrani bentofagnih riba i veoma su dobri indikatori kvaliteta voda o čemu svedoče i
preporuke Okvirne direktive Eu, na osnovu kojih su Oligochaeta parametar monitoringa.
6. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
3
1.2. Cilj rada
Cilj rada je da se na osnovu kvalitativnog i kvantitativnog sastava planktona i
faune dna tokom perioda istraživanja, odredi kvalitet i stanje vode na delu Hs DTD na
lokalitetu ispuštanja otpadnih voda Hemijske industrije „Hipol“ Odžaci, lokalitetu pre i
nakon ispuštanja, radi procene uticaja Hipola na ispitivani vodotok.
U cilju što preciznije procene kvaliteta vode se koriste rezultati ispitivanja fizičko
– hemijskih parametara vode na navedenim lokalitetima.
Utvrđivanje kvaliteta vode na osnovu indeksa saprobnosti indikatorskih
organizama fitoplanktona i faune dna.
7. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
4
1.3. Osnovne karakteristike ispitivanog područja
1.3.1. Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav
Hidrosistem Dunav-Tisa-Dunav je jedinstveni sistem kanala protiv poplava, kao i
za navodnjavanje zemljišta, plovni put, za turizam, lov i ribolov. Sistem kanala se proteže
na oko 12.700 km², između Tise i Dunava, u Banatu i Bačkoj, na teritoriji Vojvodine.
Dužine je 960 km, od čega je plovno 600 km.
.
Slika 1. Mreža kanala hidrosistema DTD
(http://media.novi.navodi.com/FOTO-Razno/Karte_reka/kanaliDTD.jpg)
8. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
5
Hidrosistem DTD je višenamenski, regionalni hidrosistem, čiji je zadatak
kompleksno uređenje voda na području koje pokriva i koji, pored gore navedenih uloga,
ima i veoma bitnu ulogu u prijemu i odvođenju otpadnih voda i zaštitu kvaliteta voda.
Sva veća naselja i celokupna industrija koja se nalazi na hidrosistemu ispuštaju svoju
vodu u ovu kanalsku mrežu, po pravilu u neprečišćenom stanju, uz mali broj izuzetaka,
što dovodi do toga da se godišnje prihvati i evakuiše oko 20 miliona m3
otpadne vode. U
takvoj situaciji neophodno je obezbediti što veću protočnost kroz kanalsku mrežu u cilju
očuvanja ekološkog sistema.
1.3.2. Оpština Odžaci
Opština Odžaci se nalazi u AP Vojvodini, u Zapadnobačkom okrugu i zauzima
površinu od 411 km2
. Opština se graniči sa opštinama Sombor, Apatin, Kula, Bačka
Palanka i Bač, a Dunavom se graniči sa Hrvatskom. Ima 9 naseljenih mesta.
Kanalska mreža Dunav – Tisa – Dunav u Bačkoj ima dužinu od 355 km, minimalna
dubina je 2 m, a širina vodenog ogleda je od 40 – 60 m. Dužina kanalske mreže
Hidrosistema Dunav-Tisa-Dunav na prostoru opštine Odžaci iznosi 43 km i to sa kanalima
Prigrevica - Srpski Miletić, Karavukovo - Bački Petrovac i Srpski Miletić - Ruski Krstur.
Kanali su povezani sa Dunavom i takvih su karakteristika da omogućavaju plovidbu
raznolikih plovila, a posebno su pogodni za ona sa kapacitetom 10-20 putnika.
Korišćenje manjih plovila omogućava daleko lakši i brži manevar, pristajanje na različitim
lokalitetima, čak i relativno lak prenos preko kratkih kopnenih razdaljina, ili učestvovanje
u različitim sportsko-rekreativnim takmičenjima. Činjenica je da se kanalska mreža
odlikuje znatno većom čistoćom, nego u nekim drugim delovima Bačke, što omogućava i
njihovo korišćenje za sportske aktivnosti.
Slika 2. Opština Odžaci
(http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3f/Odzaci_mun.png)
9. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
6
1.3.3. HI „Hipol“ Odžaci
Jedna od velikog broja industrija koja se nalazi blizu hidrosistema DTD je i
Hemijska industrija „Hipol“ Odžaci, koja se vodom snabdeva iz hidrosistema i to iz kanala
Bečej – Bogojevo. HI „Hipol“ je proizvođač polipropilena i proizvodi pun asortiman
homopolimera, trgovačke oznake Hipolen P.
Slika 3. Hipol Odžaci
(www.hipol.com)
HI „Hipol“ , vodu iz kanala Bečej – Bogojevo preko vodozahvata uzima, a zatim je
nakon prečišćavanja vraća u hidrosistem preko uplivnog kanala. Otpadne vode HI
„Hipol“ Odžaci čine zauljenje otpadne vode (potiču sa površina na kojima može doći do
prosipanja nafte i njenih derivata), sanitarne otpadne vode (potiču iz sanitarnih čvorova,
restorana i kuhinje), tehnološke otpadne vode (nastaju u procesu proizvodnje
polipropilena), atmosferske otpadne vode (potiču sa površina koje nisu zagađene
različitim kontaminatima), vode od odmuljenja rashladnog tornja (nastaju prilikom
smanjivanja koncentracija suspendovanih materija i soli u rashladnom sistemu) i
otpadne vode od regeneracije postrojenja za demineralizaciju vode (nastaju nakon
regeneracije i ispiranja jonoizmenjivačkih filtera postrojenja za demineralizaciju).
Tretman otpadnih voda se vrši u 3 različite linije koje čine nezavisne tehnološke
celine, i to tretman zauljenih otpadnih voda, tretman atmosferskih otpadnih voda i
tretman sanitarnih otpadnih voda. Količine prečišćenih otpadnih voda godišnje iznose
oko 200 000 m3
, od čega najveći udeo čine zauljene otpadne voda.
10. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
7
2. MATERIJAL I METODE
Ispitivanje kanala Bečej – Bogojevo, odnosno uzorkovanje materijala iz
hidrosistema DTD vršeno je 2014. godine, u maju, junu i septembru. Uzorkovanje je
vršeno na 3 mesta na kanalu Bečej – Bogojevo i to na lokalitetu izlivanja otpadnih voda
Hemijske industrije „Hipol“ Odžaci, 100 m uzvodno od lokaliteta izlivanja i 1 km
nizvodno od lokaliteta izlivanja.
Prilikom uzorkovanja materijala sa navedenih lokaliteta ustanovljeno je da
neposredno pred izlivanje otpadnih voda HI „Hipol“ u vodotok, dolazi do mešanja sa
otpadnom vodom iz kanalizacije Odžaka. Izlivanje otpadne vode iz gradske kanalizacije
dovodi do unosa velike količine organskog otpada što značajno utiče na sastav
biocenoze ispitivanih lokaliteta i kvalitet vode.
Slika 4. Lokacije uzorkovanja
(http://earth.google.com)
1. Lokalitet izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije
2. 100m uzvodno od izlivanja
3. 1km nizvodno od izlivanja
11. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
8
Slika 5. Lokalitet izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije u kanal Bečej –
Bogojevo (foto: O. Đurasinović)
Uzorci za analizu kvalitativnog i kvantitativnog sastava planktona su prikupljani
10-20 cm ispod površine vode i filtrirani su kroz planktonsku mrežicu i zatim fiksirani 96
% alkoholom. Uzorci su analizirani na Departmanu za biologiju i ekologiju, PMF-a u
Novom Sadu.
Uzorci za analizu sedimenta su prikupljani uz pomoć bagera zahvatne površine
225 cm2
. Sediment je nakon toga ispiran u Laboratoriji za Hidrobiologiju PMF-a na situ
promera okaca 0,5 mm, a jedinke su izdvajane pecanjem iz plastičnog suda. Jedinke su
zatim konzervirane 96% alkoholom. Broj jedinki je izražen po m2
. Na licu mesta, prilikom
uzorkovanja, su mereni određeni fizičko – hemijski parametri vode (temp., pH,
elektroprovodljivost).
Slika 6. Bager i planktonska mrežica (foto:O.Đurasinović)
12. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
9
Za taksonomsku obradu materijala korišćena je odgovarajuća literatura.
Za svaki lokalitet je izračunavan indeks saprobnosti na osnovu formule koju su
dali Pantle & Buck (1955) :
S = Σ ( s * h ) / Σ h
S - indeks saprobnosti
s – individualna saprobna valenca vrste
h - relativna brojnost vrste
Relativna brojnost svake vrste prikazana je brojevima 1 – pojavljivanje vrste u
malom broju, 3 – veća učestalost (subdominantnost) i 5 – masovno pojavljivanje
(dominantnost).
Na osnovu izračunatog indeksa saprobnosti (S) vrši se određivanje kategorije
vode :
Tabela 1. Kategorizacija voda na osnovu vrednosti saprobnih indeksa
Vrednost S Kategorizacija voda
< 1,5 Oligosaprobne
1,51 – 2,5 β - mezosaprobne
2,51- 3,5 α – mezosaprobne
3,51 – 4,5 Polisaprobne
Na osnovu prisustva ili odsustva taksona, određen je koeficijent sličnosti između
ispitivanih lokaliteta, po metodi Sorensen-a (1948), prema formuli
Cs = 2j / a + b
Gde je Cs – koeficijent sličnosti, j – broj zajedničkih vrsta, a – broj vrsta prvog
lokaliteta, b – broj vrsta drugog lokaliteta.
13. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
10
3. REZULTATI I DISKUSIJA
3.1. Fizičko – hemijski parametri ispitivanih lokaliteta
Pored planktona i makrozoobentosa kao parametara prilikom određivanja
kvaliteta voda, fizičko – hemijske karakteristike vode sa ispitivanih lokaliteta su bitan
pokazatelj stanja akvatičnog ekosistema, zbog svog direktnog ili indirektnog uticaja na
hidrobionte. Promene fizičko – hemijskih karakteristika značajno utiču i na promene u
sastavu biocenoza vodenih ekosistema. Uzorci za analize fizičko – hemijskih parametara
vode su uzorkovani na 3 lokaliteta i to na lokalitetu izlivanja otpadnih voda u
hidrosistem, 100 m uzvodno od lokaliteta izlivanja kao i 1km nizvodno od lokaliteta
izlivanja otpadnih voda u vodotok.
Prilikom uzorkovanja materijala za analizu sedimenta i planktona, na licu mesta
su digitalnim instrumentima mereni određeni fizičko – hemijski parametri vode
(temperatura vode, pH, elektroprovodljivost).
Analize fizičko - hemijskih parametara su dobijene uz pomoć Instituta za zaštitu
na radu a.d. iz Novog Sada, departmana za hemiju PMF-a Novi Sad i laboratorije
Hemijske industrije „Hipol“.
11.06.2014. izvršeno je uzorkovanje i analiza otpadne vode na prečistaču
otpadnih voda. Uzeti su uzorci vode pre i nakon tretmana. Na osnovu rezultata analize u
Izveštaju o analizi vode br. 04-04-06-14-0003 Instituta za zaštitu na radu a.d. Novi Sad od
dana 11.06.2014. godine razmatrana je efikasnost postrojenja za tretman otpadnih voda
HI „Hipol“ ad u restruktuiranju.
Tabela 2. Efikasnost rada prečistača HI „Hipol“ za posmatrane parametre
(preuzeto od Instituta zaštite na radu Novi Sad)
Parametar Neprečišćena voda Prečišćena voda
Efikasnost rada
prečistača
(%)
HPK (mg/l) 80 7 91.25
BPK5 (mg/l) 5.5 4.1 25.45
Suspendovane
materije (mg/l)
159 12 92.45
Na osnovu parametara iz tabele 1. se može zaključiti da prečistač pokazuje visok
stepen efikasnosti za HPK i suspendovane materije i dovoljen stepen efikasnosti za BPK5
i odgovara standardima predviđenim za primenjen postupak prečišćavanja.
14. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
11
Tabela 3. Fizičko – hemijski parametri hidrosistema DTD na lokalitetu izlivanja,
uzvodno i nizvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“
(preuzeto od Instituta zaštite na radu Novi Sad)
Referentna vrednost navedena u Tabeli 3. je propisana Uredbom o graničnim
vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim vodama i sedimentu i
rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12) i odnosi se na površinske
vode koje imaju dobar ekološki status, odnosno pripadaju II klasi površinskih voda.
Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav pripada slivu Dunava koji ima dobar ekološki status, II
klasa površinskih voda. Iz prikazanih podataka se može zaključiti da vrednosti
analiziranih parametara (Tabela 3.) ne odstupaju od zakonske regulative, kao i da su
razlike fizičko – hemijskih parametara između tri ispitivana lokaliteta, minimalne.
Ispitivani parametar
11.06.2014.
Izmerena vrednost
Referentna
vrednostUzvodno←
Lokalitet
izlivanja
→ Nizvodno
Temperatura vazduha [C] 32 32 32 -
Temperatura vode [C] 25.5 25.5 25 -
pH 7.85 7.29 7.86 6.5 – 8.5
Elektroprovodljivost [μS/cm] 443 650 451 1000
Rastvoren kiseonik [mg/l] 7.82 7.12 7.80 Min. 5.0
Suspendovane materije
[mg/l]
16 19 18 25
HPK [mg/l] 7 8 7 15
BPK5 [mg/l] 2.6 3.0 2.1 6.0
Ukupan azot [mg/l] 0.64 0.65 0.64 2
Ukupni fosfor [mg/l] 0.054 0.053 0.051 0.30
Amonijum jon (NH4-N)
[mg/l]
<0.1 <0.1 <0.1 0.20
Nitrati (NO3-N) [mg/l] 1.02 0.99 0.98 3.0
Nitriti (NO2-N) [mg/l] 0.018 0.018 0.018 0.03
Ortofosfati (PO4
3-
) [mg/l] <0.1 <0.1 <0.1 0.20
15. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
12
3.2. Makrozoobentos i fitoplankton na ispitivanim lokalitetima
Kvantitativnom i kvalitativnom analizom sedimenta na ispitivanim lokalitetima
konstatovano je 7 vrsta Oligochaeta iz dve familije i 4 roda. Familija Tubificidae je
zastupljena sa 2 roda i 6 vrsta, dok je familija Lumbricidae zastupljena sa jednim rodom i
jednom vrstom. Pored ovih vrsta, konstatovano je i nekoliko jedinki iz reda Diptera i to
larve Chironomidae.
Najmanji broj jedinki, prosečno 207 ind/m2
po uzorku, konstatovano je na
lokalitetu izlivanja otpadnih voda i gradske kanalizacije, nešto veći broj od 237 ind/ m2
konstatovano je na lokalitetu nizvodno, a najveći broj jedinki u ispitivanom periodu
konstatovan je na lokalitetu uzvodno, prosečno 296 ind/m2
. Najveći broj jedinki je
pripadao vrstama Limnodrilus hoffmeisteri i Tubifex tubifex, koji su indikatori α –
mezosaprobnih i polisaprobnih voda.
Na osnovu ranijih istraživanja (Miljanović B., 2006.) na Hs DTD kod Srpskog
Miletića koji se nalazi 3km uzvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda, konstatovano
je 6 vrsta familije Tubificidae. U odnosu na rezultate tog istraživanja, ovde je
konstatovana i vrsta Tubifex tubifex, i to najveći broj jedinki na lokalitetu izlivanja
otpadnih voda, nešto manje nizvodno, a mali broj jedinki je konstatovan uzvodno od
lokaliteta izlivanja otpadnih voda. Vrsta Tubifex tubifex je indikator polisaprobnih voda.
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
Limnodrilus
hoffmeisteri
Tubifex tubifex
Branchiura sowerbyi
Limnodrilus
claparedianus
Limnodrilus sp.
Limnodrilus
udekemianus
Eiseniella tetraedra
Slika 7. Broj ukupno pronađenih jedinki Oligochaeta po vrstama po m2
, na ispitivanim
lokalitetima (maj, jun, septembar 2014. godine)
Izračunavanjem koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost od 60 %
među svim lokalitetima, što je i opravdano činjenicom da je udaljenost između 2
najudaljenija lokaliteta oko 1 km.
16. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
13
Kvalitativnom i kvantitativnom analizom fitoplanktona na ispitivanim lokalitetima
konstatovano je 93 vrsta algi iz 8 razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Cyanophyta,
Euglenophyta, Pyrrophyta, Chrysophyta, Cryptophyta i Ochrophyta. Prema broju taksona
najzastupljeniji je razdeo Bacillariophyta sa 34 vrste, slede razdeli Chlorophyta sa 31 i
Cyanophyta sa 12 vrsta, razdeo Euglenophyta je zastupljen sa 9 vrsta, Chrysophyta 4
vrste, dok su razdeli Pyrrophyta, Cryptophyta i Ochrophyta zastupljeni sa po jednom
vrstom. Rezultati ispitivanja fitoplanktona nisu odudarali od ranijeg istraživanja (Nemeš
K., Simeunović J., Matavulj M., Gajin S., Radnović D., 2007.) koje je u Hs DTD u Bačkoj,
pokazalo najveću brojnost vrsta iz razdela Bacillariophyta i Chlorophyta.
Detaljan prikaz vrsta po lokalitetima, njihova abudancija i saprobna vrednost, se
nalaze u prilogu.
Bacillariophyta
Chlorophyta
Cyanophyta
Euglenophyta
Chrysophyta
Pyrrophyta
Cryptophyta
Ochrophyta
Slika 8. Procentualni udeo taksona fitoplanktona u ukupnom broju determinisanih vrsta
Izračunavanjem koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost, s tim da je
najveća razlika bila između lokaliteta izlivanja i lokaliteta nizvodno od izlivanja.
Tabela 4. Koeficijent sličnosti između ispitivanih lokaliteta
Lokalitet uzvodno Lokalitet izlivanja Lokalitet nizvodno
Lokalitet uzvodno 57% 52%
Lokalitet izlivanja 57% 41%
Lokalitet nizvodno 52% 41%
37%
33%
13%
10% 3%4%
17. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
14
3.2.1 Lokalitet izlivanja otpadnih voda
Tabela 5. Fizičko – hemijski parametri vode
Datum T0
vazduha [C0
] T0
vode [C0
] pH Elektroprovodljivost [μS/cm]
30.05.2014. 14 18 7.81 472
15.06.2014. 26 23 7.83 501
18.09.2014. 20 20 8 451
Analizom sedimenta na lokalitetu izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske
kanalizacije, konstatovane su vrste iz familije Tubificidae. Predstavnici familije
Tubificidae se javljaju u uslovima kada anaerobija nije potpuna, a dno je prekriveno
organskim talogom koji je nastao taloženjem suspendovanih čestica (Simić i Simić,
2009.).
Sve pronađene vrste su pripadale rodovima Tubifex i Limnodrilus. Najveću
brojnost je pokazala vrsta Tubifex tubifex. Vrsta Tubifex tubifex se javlja sa velikim
brojem jedinki po m2
u sredinama gde je povećana razgradnja organskih materija u
mulju i deficit kiseonika i predstavljaju siguran znak zagađenja (Grginčević i Pujin, 1998.).
Vrste roda Limnodrilus kao što su Limnodrilus hoffmeisteri i Limnodrilus
claparedianus, koje su pronađene na ispitivanom lokalitetu, su takođe znak opterećenja
vode organskim materijama.
Slika 9. Limnodrilus hoffmeisteri Slika 10. Tubifex tubifex
(www.fcps.edu/islandcreekes/ecology/aquatic_worm.htm) (www.biolib.cz/IMG/GAL/10870.jpg)
Limnodrilus hoffmeisteri je klasičan pokazatelj zagađenja. Ova vrsta je sposobna
da opstane u periodima bez kiseonika zahvaljujući eritrokruorinu, crvenom krvnom
pigmentu, pomoću kojeg apsorbuje kiseonik u periodu kada je dostupan, a zatim ga
koristi kada njegov sadržaj u akvatičnoj sredini počne da opada.
Pored ovih vrsta na istraživanom lokalitetu u periodu maj – septembar
pronađena je još jedna vrsta iz fam. Tubificidae – Branchiura sowerbyi, veoma adaptivna
vrsta koja naseljava sve vrste podloga.
18. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
15
Tubifex tubifex
Limnodrilus hoffmeisteri
Branchiura sowerbyi
Limnodrilus claparedianus
Limnodrilus sp
Slika 11. Procentualni udeo taksona u grupi Oligochaeta
(lokalitet izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije, period maj, jun i
septembar)
Izračunavanjem indeksa saprobnosti na osnovu indikatorskih organizama
Oligochaeta, dobijena je vrednost 3.6, što vodu ovog lokaliteta svrstava u kategoriju
polisaprobne vode.
Tabela 6. Kvantitativni i kvalitativni sastav Oligochaeta po m2
, na lokalitetu izlivanja
otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije (period maj – septembar)
30.05.2014. 15.06.2014. 18.09.2014.
Fam. Tubificidae
Limnodrilus hoffmeisteri - 45 89
Limnodrilus claparedianus 45 - -
Limnodrilus sp. - - 45
Tubifex tubifex 133 - 178
Branchiura sowerbyi - - 89
50%
23%
13%
7%
7%
19. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
16
Analizom fitoplanktona na lokalitetu izlivanja konstatovano je 42 vrste algi iz 7
razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Euglenophyta, Cyanophyta, Pyrrophyta,
Ochrophyta i Chrysophyta. Najbogatiji vrstama je razdeo Bacillariophyta (20),
Chlorophyta je zastupljena sa 10 vrsta, slede Euglenophyta sa 5 i Cyanophyta sa 4 vrste,
dok su razdeli Pyrrophyta, Chrysophyta i Ochrophyta zastupljeni sa po jednom vrstom.
Najdominantnija vrsta na ovom lokalitetu u periodu 30.05.2014. – 18.09.2014. je
Melosira varians, vrsta iz razdela Bacillariophyta. Melosira varians je indikator β –
mezosaprobnih voda.
Slika 12. Melosira varians
(http://protist.i.hosei.ac.jp/PDB/Images/heterokontophyta/centrales/melosira/varians/index.html)
Izračunavanjem saprobne vrednosti, na osnovu indikatorskih vrsta fitoplanktona,
dobijena je vrednost od 2.1, što vodu na ovom lokalitetu svrstava u kategoriju β –
mezosaprobne.
Bacillariophyta
Chlorophyta
Euglenophyta
Cyanophyta
Pyrrophyta
Chrysophyta
Ochrophyta
Slika 13. Procentualni udeo taksona fitoplanktona na lokalitetu izlivanja
48%
24%
12%
10%
6%
20. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
17
3.2.2. Lokalitet uzvodno od izlivanja
Tabela 7. Fizičko – hemijski parametri vode
Datum T0
vazduha [C0
] T0
vode [C0
] pH Elektroprovodljivost [μS/cm]
30.05.2014. 14 18 7.81 477
15.06.2014. 26 23 7.80 494
18.09.2014. 20 19.5 8 436
Analizom sedimenta uzvodno od lokaliteta izlivanja otpadnih voda ustanovljeno
je prisustvo velikog broja vrsta Oligochaeta iz familije Tubificidae. Dominantna vrsta na
ovom lokalitetu u periodu maj – septembar 2014. je bila Limnodrilus hoffmeisteri. Ova
vrsta je široko rasprostranjena i česta je u organski opterećenim vodama. Pored
predstavnika fam. Tubificidae, na ovom lokalitetu je pronađena i vrsta iz fam.
Lumbricidae – Eiseinella tetraedra, koja se često može naći u muljevitom supstratu.
Pored Oligochaeta na ispitivanom lokalitetu su pronađene i jedinke reda Diptera
i to larve Chironomidae iz roda Chironomus, koje se javljaju na muljevitim podlogama,
naslagama finog detritusa i koje opstaju u smanjenim koncetracijama kiseonika i mogu
biti indikatori organskog opterećenja voda. Zbog izrazito crvene boje, nazivaju se i „krvni
crvi“.
Slika 14. Chironomus sp.
(http://www.arkive.org/midge/chironomus-riparius/image-A22893.html)
21. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
18
Slika 15. Procentualni udeo taksona u grupi Oligochaeta
(lokalitet uzvodno od izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“, period maj, jun i septembar)
Izračunavanjem saprobne vrednosti na osnovu indikatorskih organizama
Oligochaeta, dobijena je vrednost 3.6, što vodu ovog lokaliteta svrstava u kategoriju
polisaprobne vode.
Tabela 8. Kvantitativni i kvalitativni sastav Oligochaeta po m2
, na lokalitetu uzvodno od
izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije (period maj, jun i septembar)
30.05.2014. 15.06.2014. 18.09.2014.
Fam. Tubificidae
Limnodrilus hoffmeisteri 178 - 489
Limnodrilus udekemianus - - 45
Limnodrilus sp. 45 - -
Tubifex tubifex - - 133
Fam. Lumbricidae
Eiseniella tetraedra 45 - -
Limnodrilus hoffmeisteri
Eiseniella tetraedra
Tubifex tubifex
Limnodrilus udekemianus
Limnodrilus sp
71%
5%
14%
5%
5%
22. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
19
Kvantitativnom i kvalitativnom analizom fitoplanktona, na ovom lokalitetu,
konstatovano je 47 vrsta algi iz 7 razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Euglenophyta,
Cyanophyta, Pyrrophyta, Cryptophyta i Chrysophyta. Najbogatiji vrstama je razdeo
Bacillariophyta (22), Chlorophyta je zastupljena sa 11 vrsta, slede Euglenophyta sa 4 i
Cyanophyta sa 6 vrsta, Chrysophyta dve vrste, dok su razdeli Pyrrophyta i Cryptophyta
zastupljeni sa po jednom vrstom.
Najzastupljenije vrste na ovom lokalitetu su Melosira varians i Cyclotella
meneghiniana, vrste iz razdela Bacillariophyta. Cyclotella meneghiniana je indikator α –
mezosaprobnih voda.
Slika 16. Cyclotella meneghiniana
(http://craticula.ncl.ac.uk/EADiatomKey/html/taxon11.html)
Izračunavanjem saprobne vrednosti, na osnovu indikatorskih vrsta fitoplanktona,
dobijena je vrednost od 2.22, što vodu na ovom lokalitetu svrstava u kategoriju β –
mezosaprobne.
Bacillariophyta
Chlorophyta
Cyanophyta
Euglenophyta
Chrysophyta
Pyrrophyta
Cryptophyta
Slika 17. Procentualni udeo taksona fitoplanktona na lokalitetu uzvodno od izlivanja
47%
23%
13%
9%
4%
4%
23. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
20
3.2.3 Lokalitet nizvodno od izlivanja
Tabela 9. Fizičko – hemijski parametri vode
Datum T0
vazduha [C0
] T0
vode [C0
] pH Elektroprovodljivost [μS/cm]
30.05.2014. 14 18 7.79 475
15.06.2014. 26 23 7.80 499
18.09.2014. 20 20 8 445
Na ovom lokalitetu su, takođe, najveću brojnost u uzorcima sedimenta pokazale
vrste iz rodova Tubifex i Limnodrilus. Najzastupljenije vrste su Tubifex tubifex i
Limnodrilus hoffmeisteri. Pored ove dve vrste, zabeleženo je prisustvo vrste Branchiura
sowerbyi, kao i jedinki iz roda Chironomus.
Navedene zajednice organizama su karakteristične za akvatične sredine u kojima
se proces eutrofikacije dešava ubrzano zbog antropogenog uticaja i priliva velikih
količina nutrijenata.
Izračunavanjem indeksa saprobnosti na osnovu indikatorskih organizama
Oligochaeta, dobijena je vrednost 3.7, što vodu ovog lokaliteta svrstava u kategoriju
polisaprobne vode.
Tabela 10. Kvantitativni i kvalitativni sastav Oligochaeta po m2
, na lokalitetu nizvodno od
izlivanja otpadnih voda HI „Hipol“ i gradske kanalizacije (period maj, jun i septembar)
30.05.2014. 15.06.2014. 18.09.2014.
Fam. Tubificidae
Limnodrilus hoffmeisteri 45 45 89
Limnodrilus claparedianus 89 - -
Limnodrilus sp. 45 - -
Tubifex tubifex 45 - 178
Branchiura sowerbyi - - 178
24. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
21
Kvantitativnom i kvalitativnom analizom fitoplanktona na lokalitetu nizvodno od
izlivanja otpadnih voda, konstatovano je 62 vrste iz 6 razdela: Bacillariophyta,
Chlorophyta, Cyanophyta, Euglenophyta, Chrysophyta i Ochrophyta. Najbogatiji vrstama
su razdeli Bacillariophyta i Chlorophyta sa po 22 vrste, slede Cyanophyta sa 10 vrsta i
Euglenophyta sa 4, Chrysophyta dve vrste dok su razdeli Pyrrophyta i Ochrophyta
zastupljeni sa po jednom vrstom. Najveću brojnost na ovom lokalitetu, su kao i na
lokalitetu uzvodno od izlivanja otpadnih voda, pokazale vrste iz razdela Bacillariophyta:
Melosira varians i Cyclotella meneghiniana.
Izračunavanjem saprobne vrednosti, na osnovu indikatorskih vrsta fitoplanktona,
dobijena je vrednost od 2, što vodu na ovom lokalitetu svrstava u kategoriju β –
mezosaprobne.
Bacillariophyta
Chlorophyta
Cyanophyta
Euglenophyta
Chrysophyta
Pyrrophyta
Ochrophyta
Slika 18. Procentualni udeo taksona fitoplanktona na lokalitetu nizvodno od izlivanja
35%
35%
17%
6%
7%
25. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
22
4. ZAKLJUČAK
Analizom kvalitativnog i kvantitativnog sastava sedimenta i sastava
fitoplanktona, iz uzoraka uzetih u periodu od 30.05.2014. do 18.09.2014. godine sa 3
lokaliteta Hs DTD - kanal Bečej – Bogojevo, i to na lokalitetu izlivanja otpadnih voda
HI“Hipol“, lokalitetu uzvodno i nizvodno od izlivanja, a u cilju procene uticaja Hipola na
kvalitet vode na ispitivanim lokalitetima, zaključeno je sledeće:
Prilikom uzorkovanja materijala sa navedenih lokaliteta, konstatovano je da
pored izlivanja otpadnih voda Hipola, dolazi i do izlivanja otpadnih voda
gradske kanalizacije što dovodi do povećanog organskog opterećenja vode i
utiče na sastav biocenoze, naročito faune dna.
Na osnovu rezultata fizičko – hemijskih parametara ispitivanih lokaliteta,
razlike između ispitivanih lokaliteta su minimalne. Na osnovu analiza na
samom prečistaču otpadnih voda Hipola, primećena je velika efikasnost
prečišćavanja naročito na parametrima HPK, BPK5 i suspendovane materije.
HI „Hipol” često vodu kvalitetnijih fizičko – hemijskih parametara (tabele u
prilogu) ispušta u vodotok, nego što je preko vodozahvata za svoje potrebe
uzima.
Kvalitativnom analizom faune dna konstatovano je 7 vrsta Oligochaeta, iz dve
familije i 4 roda. Najveću brojnost su pokazale vrste Tubifex tubifex i
Limnodrilus hoffmeisteri, indikatori organski opterećenih voda. Određivanjem
koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost između ispitivanih
lokaliteta od 60%, što je delom i očekivano zbog blizine lokaliteta.
Izračunavanjem saprobne vrednosti konstatovana je klasa polisaprobnih voda
na sva 3 ispitivana lokaliteta.
Kvalitativnom analizom fitoplanktona konstatovano je 93 vrsta algi iz 8
razdela: Bacillariophyta, Chlorophyta, Cyanophyta, Euglenophyta,
Chrysophyta, Pyrrophyta, Cryptophyta i Ochrophyta. Najveću brojnost na
svim ispitivanim lokalitetima su pokazale vrste Melosira varians, indikator β-
mezosaprobnih voda i Cyclotella meneghiniana, indikator α- mezosaprobnih
voda. Određivanjem koeficijenta sličnosti konstatovana je velika sličnost od
57% između lokaliteta izlivanja i lokaliteta uzvodno, dok je najmanja sličnost
od 41% konstatovana uzmeđu lokaliteta izlivanja i lokaliteta nizvodno.
Izračunavanjem saprobne vrednosti na osnovu fitoplanktona, konstatovana
je klasa β- mezosaprobne vode na sva 3 lokaliteta.
26. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
23
Uzimajući u obzir sve ispitivane parametre, Hipol uspešno prerađuje otpadne
vode i ima minimalan uticaj na Hs DTD. Međutim, zbog izlivanja gradske kanalizacije,
voda na ispitivanim lokalitetima je organski opterećena i po indikatorskim organizmima
faune dna pripada III/IV klasi. Ubuduće bi trebalo, pored redovnih ispitivanja fizičko –
hemijskih parametara vode, vršiti i hidrobiološka ispitivanja na navedenim lokalitetima.
Problem gradske kanalizacije bi nadležni organi trebali da reše što pre, ugrađivanjem
adekvatnog prečistača komunalnih otpadnih voda.
27. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
24
5. LITERATURA
1. Brinkhurst.R.O. (1969): Aquatic oligochaeta of the world, Edinburgh
2. Edward G. Bellinger, David C. Sigee (2010.): Freshwater algae: Identification and
Use as Bioindicators, The University of Manhcester, UK
3. Grginčević M., Pujin V. (1998.): Hidrobiologija, priručnik za studente i
postdiplomce. Ekološki pokret grada Novog Sada, Novi Sad.
4. Hrabe, S. (1979): Vodní máloštetinatci (Oligochaeta) Československa, Univerzita
Karlova, Praha.
5. Kerovec, M. (1983): Priručnik za upoznavanje beskičmenjaka naših potoka i
rijeka, Zagreb
6. Komarek J. (2008.): Cyanoprokaryota, Spectrum, Elsevier.
7. Mihailović M. (2010.): Procena kvaliteta vode Hs DTD na osnovu sastava
fitoplanktona. Diplomski rad, Prirodno – matematički fakultet, Novi Sad.
8. Miljanović B. (2006.): Biodiverzitet akvatičnih Oligochaeta, njihova distribucija i
određivanje ekoregiona u Vojvodini. Doktorska teza, Prirodno – matematički
fakultet, Novi Sad.
9. Nemeš K., Simeunović J., Matavulj M., Gajin S., Radnović D., (2007.): Sezonska
dinamika plantona Hs DTD u Bačkoj u oceni trofičkog stanja, Prirodno –
matematički fakultet, Novi Sad.
10. Rosenberg D. M., Resh V. H. (1993.): Freshwater biomonitoring and benthic
macroinvertebrates, Chapmen and Hall, New York.
11. Simić S., Simić V. (2009.): Ekologija kopnenih voda, Biloški fakultet Univerzitet
Beograd i Prirodno – matematički fakultet Univerzitet Kragujevac, Beograd i
Kragujevac.
12. Vasilić I., (2009.): Uloga vrsta iz roda Limnodrilus (Claparede1862)(Oligochaeta:
Tubificidae) u proceni kvaliteta površinskih voda. Diplomski rad, Prirodno –
matematički fakultet, Novi Sad.
13. VPC “Dunav” Novi Sad (2002.): Hidrosistem Dunav – Tisa – Dunav 25 godina
posle. Monografija,. JVP “Srbijavode”, Beograd.
28. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
25
Ostali podaci korišćeni u radu, dobijeni su iz sledećih izvora:
-Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine (2008.) Kvalitet voda, Naučno
popularni časopis br. 6., Prirodno – matematički fakultet Novi Sad, Novi Sad.
-Departman za ekotoksikološka ispitivanja (2014.): Izveštaj o analizi vode br. 04 – 04 – 06
– 14 -003, Institut zaštite na radu a.d., Novi Sad.
-HI „Hipol“ (1990.): Tehnološki opis postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda
HI“Hipol“ Odžaci, Sektor tehničkih poslova, Odžaci.
-Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine (2013.): Izveštaj o ispitivanju vode
br. 90/13, Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine PMF, Novi Sad.
-Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine (2013.): Izveštaj o ispitivanju vode
br. 400/13, Departman za hemiju, biohemiju i zaštitu životne sredine PMF, Novi Sad.
-Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u podzemnim i površinskim
vodama i sedimentu i rokovi za njihovo dostizanje (“Sl. glasnik RS”, br. 50/12).
www.earth.google.com
www.hipol.com
www.vodevojvodine.com
29. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
26
6. PRILOG
Tabela 11. Fizičko – hemijske karakteristike otpadne vode na ulazu u postrojenje i
nakon izlaska iz postrojenja za prečišćavanje HI „Hipol“
_____________________________________________________
* Referentna vrednost: Uredba o graničnim vrednostima emisije zagađujućih materija u
vodi i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“ br. 67/11 i 48/12). Granične
vrednosti emisije otpadnih voda iz objekta i postrojenja za proizvodnju organskih
hemijskih proizvoda i Metodologija obračuna naknada za korišćenje vodoprivrednih
objekata za odvođenje otpadnih voda („Sl. list AP Vojvodine“, br. 3/05).
Ispitivani parametar
11.06.2014.
Izmerena vrednost
Ulaz na
postrojenje
Izlaz sa
postrojenja
Referentna
vrednost
*
Temperatura vazduha [C] 32 32 -
Temperatura vode [C] 24.7 24.8 30
pH 8.78 8.33 6.5 – 8.5
Elektroprovodljivost [μS/cm] 571 675 -
Rastvoren kiseonik [mg/l] 7.46 9 -
Suspendovane materije [mg/l] 159 12 -
HPK [mg/l] 80 7 150
BPK5 [mg/l] 5.5 4.1 -
Ukupan azot [mg/l] 2.12 1.59 -
Ukupni fosfor [mg/l] 0.50 0.16 2
Amonijum jon (NH4-N) [mg/l] <0.1 <0.1 -
Nitrati (NO3-N) [mg/l] 4.96 2.44 -
Nitriti (NO2-N) [mg/l] 0.413 0.192 -
Ortofosfati (PO4
3-
) [mg/l] <0.1 <0.1 -
30. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
27
Tabela 12. Fizičko – hemijski parametri vode nizvodno od izliva otpadne vode HI „Hipol“
(Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine, PMF NS, br. 400/13 od 26.09.2013.)
Ispitivani parametar Izmerena vrednost Klasa
*
Temp. vazduha (C0
) 18
Temp. vode (C0
) 19.6
pH 7.54 I
Elektroprovodljivost (μS/cm) 614 I
Rastvoreni kiseonik (mgO2/l) 4.63 IV
Suspendovane materije (mg/l) 29 III
Žareni ostatak (mg/l) 86
Gubitak žarenja (mg/l) 39
HPK (mgO2/l) 29 III
BPK5 (mgO2/l) 5.4 III
Utrošak KMNO4 (mg/l) 19
Ukupan azot (mgN/l) 0.86 I
Amonijak (mgN/l) 0.20 III
Nitrati (mgN/l) 0.43 I
Nitriti (mgN/l) 0.02 II
Ukupan fosfor (mgP/l) 0.072 II
Ortofosfati (mgP/l) 0.067 II
_________________________________________________________________________
* Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim
vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12)
31. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
28
Tabela 13. Fizičko – hemijski parametri vode uzvodno od izliva otpadne vode HI „Hipol“
(Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine, PMF NS, br. 400/13 od 26.09.2013.)
Ispitivani parametar Izmerena vrednost Klasa
*
Temp. vazduha (C0
) 18
Temp. vode (C0
) 19.6
pH 7.73 I
Elektroprovodljivost (μS/cm) 464 I
Rastvoreni kiseonik (mgO2/l) 5.56 III
Suspendovane materije (mg/l) 45 III
Žareni ostatak (mg/l) 154
Gubitak žarenja (mg/l) 46
HPK (mgO2/l) 40 IV
BPK5 (mgO2/l) 21 IV
Utrošak KMNO4 (mg/l) 44
Ukupan azot (mgN/l) 0.97 I
Amonijak (mgN/l) 0.22 III
Nitrati (mgN/l) 0.40 I
Nitriti (mgN/l) 0.02 II
Ukupan fosfor (mgP/l) 0.071 II
Ortofosfati (mgP/l) 0.067 II
_________________________________________________________________________
* Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim
vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12)
32. Uticaj Hemijske industrije “Hipol” na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej – Bogojevo
29
Tabela 14. Fizičko – hemijski parametri vode uzvodno i nizvodno od izliva otpadne vode Hipola
(Laboratorija za hemijska ispitivanja životne sredine, PMF NS, br. 90/13 od 08.04.2013.)
Ispitivani parametar Uzvodno od izlivanja
Nizvodno od
izlivanja
Temp. vazduha (C0
) 7.6 7.6
Temp. vode (C0
) 9.2 10.1
pH 7.34 7.59
Elektroprovodljivost (μS/cm) 696 648
Rastvoreni kiseonik (mgO2/l) 5.30 5.13
Suspendovane materije (mg/l) 27.5 22.5
Žareni ostatak (mg/l) 220 233
Gubitak žarenja (mg/l) 127 113
HPK (mgO2/l) 44 53
BPK5 (mgO2/l) <4 10
Utrošak KMNO4 (mg/l) - -
Ukupan azot (mgN/l) 1.52 3.4
Amonijak (mgN/l) 0.36 0.41
Nitrati (mgN/l) 0.05 0.05
Nitriti (mgN/l) 0.024 0.017
Ukupan fosfor (mgP/l) 0.06 0.03
Ortofosfati (mgP/l) 0.06 0.02
Rezultati analize vode iz kanala ukazuju na povećani sadržaj organske materije (HPK) i
amonijačnog azota, kako uzvodno tako i nizvodno, što pokazuje odstupanje od
zahtevane klase II
*
. Koncentracije ostalih parametara su u opsegu koncentracija za II
klasu, dok prema sadržaju HPK pripada III, a prema sadržaju amonijačnog azota IV klasa
*
.
________________________________________________________________________
*
Uredba o graničnim vrednostima zagađujućih materija u površinskim i podzemnim
vodama i sedimentu i rokovima za njihovo dostizanje („Sl. glasnik RS“, br. 50/12)
39. Biografija
Đurasinović Ognjen je rođen 24.12.1987. godine u Odžacima.
Osnovnu školu „Branko Radičević” i Gimnaziju „Jovan Jovanović Zmaj”
je završio u Odžacima. 2006. godine upisao je Prirodno – matematički
fakultet u Novom Sadu, Departman za biologiju i ekologiju, smer
ekologija i zaštita životne sredine. Sve ispite položio je sa prosečnom
ocenom 8,16. U oktobru 2010. godine upisuje master studije, na
Departmanu za biologiju i ekologiju, modul hidrobiologija. Ispite
master studija je položio sa prosečnom ocenom 8,8.
40. UNIVERZITET U NOVOM SADU
PRIRODNO-MATEMATIČKI FAKULTET
KLjUČNA DOKUMENTACIJSKA INFORMACIJA
Redni broj:
RDB
Identifikacioni broj:
IBR
Tip dokumentacije: Monografska
TD
Tip zapisa: Tekstualni štampani materijal
TZ
Vrsta rada: Master rad
VR
Autor: Đurasinović Ognjen
AU
Mentor: dr Branko Miljanović
MN
Naslov rada: Uticaj Hemijske industrije „Hipol“ na kvalitet vode deonice hidrosistema
Dunav – Tisa – Dunav, kanal Bečej - Bogojevo
NR
Jezik (i pismo) publikacije: Srpski (latinica)
JP
Jezik izvoda: s / e
JI
Zemlja publikovanja: Srbija
ZP
Uže geografsko područje: Vojvodina
UGP
Godina: 2014.
GO
Izdavač: Autorski reprint
IZ
Mesto i adresa: Novi Sad, Departman za biologiju i ekologiju, PMF, Trg Dositeja
Obradovića 2
MA
Fizički opis rada: poglavlja (6); str. (35); tabela (17); grafikona (-); slika (18); lit. navoda
(13);
FO
Naučna oblast: Biologija / Ekologija
NO
Naučna disciplina: Hidrobiologija
ND
Ključne reči: Uticaj, kvalitet vode, Hipol
KR
41. Univerzalna decimalna klasifikacija:
UDK
Čuva se: Biblioteka Dept. za biologiju i ekologiju, PMF, Novi Sad
ČU
Važna napomena: nema
VN
Sažetak: Hs DTD je regionalni hidrosistem, koji pored glavne uloge ima ulogu I u
prijemu I odvođenju otpadnih voda. HI „Hipol“ Odžaci koristi vodu iz
Hs DTD i nakon prečišćavanje je ispušta u vodotok. Cilj rada je bio da
se na osnovu kvalitativnog i kvantitativnog sastava fitoplanktona i
makrozoobentosa, kao i fizičko – hemijskih karakteristika vode, odredi
kvalitet vode na lokalitetu izlivanja otpadnih voda Hipola, lokalitetu
uzvodno i nizvodno, radi procene uticaja Hipola na ispitivani vodotok.
Prilikom uzorkovanja materijala za analizu konstatovano je i izlivanje
otpadnih voda gradske kanalizacije, što značajno utiče na biocenozu,
naročito faune dna. Uzorkovanje je vršeno u periodu maj- septembar
2014. godine. Analizom fitoplankonske zajednice, utvrđeno je da voda
na sva 3 lokaliteta pripada β – mezosaprobnom tipu vode, dok je
analizom makrozoobentosa utvrđeno da pripada III/IV klasi vode. Na
osnovu svih analiziranih parametara, konstatovano je da HI „Hipol“
Odžaci ima minimalan uticaj na Hs, dok izlivanje gradske kanalizacije
dovodi do povećanog organskog zagađenja.
Datum prihvatanja teme od strane NN veća: 15.09.2014.
DP
Datum odbrane: 10.10.2014. godine
DO
Članovi komisije: (navesti zvanje i organizaciju gde rade)
KO
Predsednik: Prof. dr Zorica Svirčev, red. prof.
Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Novom Sadu
Član: Prof. dr Branko Miljanović, mentor.
Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Novom Sadu
Član: Docent Jelica Simeunović.
Prirodno-matematički fakultet, Univerzitet u Novom Sadu
42. UNIVERSITY OF NOVI SAD
FACULTY OF SCIENCES
KEY WORDS DOCUMENTATION
Accession number:
ANO
Identification number:
INO
Document type: Monograph type
DT
Type of record: Printed text
TR
Contents code: Master Thesis
CC
Author: Đurasinović Ognjen
AU
Mentor: Prof. dr Branko Miljanović
MN
Title: Impact of the Chemical industry „Hipol“ on water quality of the part of
hydrosystem Danube – Tisza - Danube ,canal Becej - Bogojevo
TL
Language of text: Serbian
LT
Language of abstract: Serbian/English
LA
Country of publication: Serbia
CP
Locality of publication: Vojvodina
LP
Publication year: 2014.
PY
Publisher: Author's reprint
PU
Publ. Place: Novi Sad, Department for Biology and Ecology, Faculty of Sciences, Trg
Dositeja Obradovića 2
PP
Physical description: chapters (6), pages (35), references (13), figures (18), tables (17),
graphs (-)
PD
Scientific field: Biology / Ecology
SF
Scientific discipline: Hydrobiology
SD
Key words: Impact, Hipol, water quality
43. KW
Universal decimal classification:
UDC
Holding data: The Library of Dept. for Biology and Ecology, Faculty of Sciences,
HD University of Novi Sad, Trg Dositeja Obradovića 2, 21000Novi Sad,
SCG
Note:
N
Abstract: Hs DTD is a regional hydrosystem which has a secondary role of receiving
and draining waste water. CI “Hipol”, Odzaci uses water from the Hs
DTD and discharges it in watercourse after doing a water treatment.
The goal of this master thesis is to determine water quality on the
location where waste water streams, upstream and downstream,
based on the quality and quantity of the composition of the
phytoplankton and the macrozoobenthic, also the physical and
chemical characteristics of the water, due to an assessment of the
impact “Hipol” has on the examined watercourse.
While sampling the materials for analyzing it’s been concluded that
the stream of waste water from the city sewage significantly
influences the biocenosis, especially benthic fauna. The sampling has
been done in the period of May – September 2014. By analyzing
phytoplankton organisms, it’s been determined that water on all 3
locations belongs to β – mezosaprobic type of water, while the
analyzis of the macrozoobenthic have shown that it belongs to the
III/IV water class. Based on all of the analyzed parameters, it’s been
concluded that Hipol has a minimal impact on the Hs, while the
stream of waste water from the city sewage leads to increased
organic pollution.
Accepted by the Scientific Board on: 15.09.2014.
ASB
Defended: 10.10.2014.
DE
Thesis defend board:
DB
President: Prof. dr Zorica Svirčev, Full Professor
Faculty of Sciences, University of Novi Sad
Member: Prof. dr Branko Miljanović, Full Professor
Faculty of Sciences, University of Novi Sad
Member: Docent Jelica Simeunović
Faculty of Sciences, University of Novi Sad
44. ZAPISNIK
Sa javne odbrane master rada kandidata _____________________________,
Master studije ekologije - hidrobiologije Prirodno-matematičkog fakulteta u Novom
Sadu.
Master rad pod naslovom:
Uticaj Hemijske industrije „Hipol“ na kvalitet vode dela hidrosistema Dunav – Tisa –
Dunav, kanal Bečej - Bogojevo
je ocenjen ocenom .....................(.......)
Odbrana rada je ocenjena ocenom .....................(.......)
Konačna ocena ......................(.......)
Novi Sad,
Datum: Članovi komisije:
1.___________________________
2.___________________________
3.___________________________
