O συμβολισμός της κουκούλας υπήρξε τόσο δυναμικός για τους νέους, που ανάγκασαν τον λαϊκό ποιητή να βγάλει πλειάδα τραγουδιών......

1. [1]
Από την ποντιακή κουκούλα,
στο τουρκικό Φέσι….!
Του Μωυσιάδη Παναγιώτη
Ο ποντιακός Ελληνισμός, μετά τον ξεριζωμό και την
προσφυγοποίησή του στις πόλεις και τα χωριά της ελεύθερης
Ελλάδας, μόλις ξεπέρασε τα προβλήματα της προσαρμογής και
επιβίωσης, άρχισε να μνημονεύει τις αλησμόνητες πατρίδες του και
να αναπαράγει τον πολιτισμό του μέσα από τις εθνικοτοπικές του
οργανώσεις.
Ένα από τα πρώτα του μελήματα ήταν να φορέσει και πάλι την
εθνική του ενδυμασία, αυτήν που τον οριοθετούσε στην γενέτειρά
του ως Ρωμιό (Ρωμαίο) του Ευξείνου Πόντου. Όλα τα
μεταπροσφυγικά χρόνια στην Ελλάδα, είχε εμπεδώσει την ποντιακή
του εικόνα και τον προσδιορισμό με την ανδρική φορεσιά του
Ευξείνου Πόντου, που δεν ήταν άλλη από την ποντιακή ζίπκα, με την
κουκούλα, τα φυσεκλίκια, την κάμα και τις μπότες κ.τ.λ.
Ξαφνικά, πριν πέντε χρόνια αντίκρισαν τόσο οι Πόντιοι όσο και οι
συνέλληνές τους ποντιακό συγκρότημα, που φορούσε το τουρκικό
φέσι με την αντίστοιχη βράκα.
Η αλήθεια είναι, ότι δεν πιστεύαμε στα μάτια μας. Μας φάνηκε
τόσο παράξενο..! Πόντιοι, απόγονοι των γενοκτονημένων παππούδων
τους, να φορούν και να χορεύουν με τα κατ’ εξοχήν πρότυπα της
τουρκικής αμφίεσης…! Βέβαια αμέσως προσέτρεξαν κάποιοι
΄΄ερευνητές΄΄ για να μας πουν, ότι η αμφίεση δεν σχετίστηκε ποτέ με
τα έθνη και τους λαούς. Ιδού το μεγαλύτερο ψέμα της ιστορίας….
Όλοι οι λαοί στο χρόνο και στον τόπο είχαν τη δική τους φορεσιά …
γι’ αυτό υπάρχει σε έκδοση και ο άτλαντας των εθνικών ενδυμασιών
όλων των λαών του κόσμου.
Ιδιαίτερα για τους Οθωμανούς κατακτητές, αυτοί είχαν ταυτίσει
την ενδυματολογική τους συμπεριφορά με το κράτος έθνος (το μιλέτ),
γι αυτό επέβαλαν πάντα στους υπηκόους τους τα ενδυματολογικά
τους πρότυπα. Με νόμο επέβαλαν το σαρίκι, με νόμο επέβαλαν το
φέσι, με νόμο επέβαλαν το καπέλο, το κεφάλι όμως παρέμενε το ίδιο
(απόσπασμα ομιλίας Νεοκλή Σαρή ,Πτολεμαίδα 1987).

2. Οι τούρκοι άρρενες δεν είχαν λόγους να μην πειθαρχήσουν. Οι
υπόλοιπες όμως εθνότητες ένιωθαν την επιβολή του δυνάστη τους
ακόμα και ενδυματολογικά
Οι Πόντιοι της Τραπεζούντας, με
προέδρους, μουχτάρηδες ή εμπόρους και επιχειρηματίες για
ευνόητους λόγους συναλλαγών με τους Τούρκους έδειξαν μια
καθεστωτική προσαρμογή. Οι περισσότεροι Πόντιοι όμως και
ιδιαίτερα οι νέοι, που δεν φοβούνταν να εκφράσουν τα εθνικά
φρονήματα, όπως αποδεικνύεται και από τις εκατοντάδες
φωτογραφίες, δεν πειθάρχησαν στο νόμο και φορούσαν την ανδρική
χριστιανική στολή, την ζίπκα με τη μαύρη κουκούλα στο κεφάλι…
Ιδιαίτερα μετά την επιβολή του φιρμανιού Χάτι χουμαγιούν,
που υπογράφθηκε το 1856 όπου καθιερώθηκε η θρησκευτική
ελευθερία των υπηκόων ,οι Πόντιοι καταδίκασαν το σύμβολο της
οθωμανικής Τουρκίας που ήταν το τουρκικό φέσι το πετώντας το από
το κεφάλι τους και φόρεσαν το χριστιανικό κεφαλομάντηλο ή το
ρωσικό παπάχ. Την παραπάνω
ακολουθεί:
[2]
Οι τούρκοι άρρενες δεν είχαν λόγους να μην πειθαρχήσουν. Οι
υπόλοιπες όμως εθνότητες ένιωθαν την επιβολή του δυνάστη τους
ακόμα και ενδυματολογικά.
Οι Πόντιοι της Τραπεζούντας, με εξαίρεση τους τιτλούχους
προέδρους, μουχτάρηδες ή εμπόρους και επιχειρηματίες για
ευνόητους λόγους συναλλαγών με τους Τούρκους έδειξαν μια
καθεστωτική προσαρμογή. Οι περισσότεροι Πόντιοι όμως και
ιδιαίτερα οι νέοι, που δεν φοβούνταν να εκφράσουν τα εθνικά
φρονήματα, όπως αποδεικνύεται και από τις εκατοντάδες
φωτογραφίες, δεν πειθάρχησαν στο νόμο και φορούσαν την ανδρική
χριστιανική στολή, την ζίπκα με τη μαύρη κουκούλα στο κεφάλι…
Ιδιαίτερα μετά την επιβολή του φιρμανιού Χάτι χουμαγιούν,
ηκε το 1856 όπου καθιερώθηκε η θρησκευτική
ελευθερία των υπηκόων ,οι Πόντιοι καταδίκασαν το σύμβολο της
οθωμανικής Τουρκίας που ήταν το τουρκικό φέσι το πετώντας το από
το κεφάλι τους και φόρεσαν το χριστιανικό κεφαλομάντηλο ή το
Την παραπάνω θέση αποδεικνύει το δίστιχο που
Εσκώθανε τα φέσοπα ,
παπάχα ους σ’ ωτία,
εγέντονε το σύνταγμαν ,
έρθεν ελευθερία…!
Οι τούρκοι άρρενες δεν είχαν λόγους να μην πειθαρχήσουν. Οι
υπόλοιπες όμως εθνότητες ένιωθαν την επιβολή του δυνάστη τους
εξαίρεση τους τιτλούχους
προέδρους, μουχτάρηδες ή εμπόρους και επιχειρηματίες για
ευνόητους λόγους συναλλαγών με τους Τούρκους έδειξαν μια
καθεστωτική προσαρμογή. Οι περισσότεροι Πόντιοι όμως και
ιδιαίτερα οι νέοι, που δεν φοβούνταν να εκφράσουν τα εθνικά τους
φρονήματα, όπως αποδεικνύεται και από τις εκατοντάδες
φωτογραφίες, δεν πειθάρχησαν στο νόμο και φορούσαν την ανδρική
χριστιανική στολή, την ζίπκα με τη μαύρη κουκούλα στο κεφάλι…
Ιδιαίτερα μετά την επιβολή του φιρμανιού Χάτι χουμαγιούν,
ηκε το 1856 όπου καθιερώθηκε η θρησκευτική
ελευθερία των υπηκόων ,οι Πόντιοι καταδίκασαν το σύμβολο της
οθωμανικής Τουρκίας που ήταν το τουρκικό φέσι το πετώντας το από
το κεφάλι τους και φόρεσαν το χριστιανικό κεφαλομάντηλο ή το
θέση αποδεικνύει το δίστιχο που

3. [3]
Μάλιστα ο συμβολισμός της κουκούλας υπήρξε τόσο δυναμικός
για τους νέους, που ανάγκασαν τον λαϊκό ποιητή να βγάλει πλειάδα
τραγουδιών ,που εξυμνούσαν την ελληνική ανδροπρέπεια και
λεβεντιά του ζιπκοφόρου. Όπως:
Ανάθεμά ‘σε ,σκύλ' κουτάβ',
εσέν και την εγάπη σ’,
την κουκούλα μ' ενέσπαλα
αφκά κι ας σο κρεβάτι σ'.
Απάν ‘ς έναν ψηλόν ραχίν
επέραν την κουκούλα μ’,
επέρανε τ’ εγκόλπιο μ’,
την ώραν ας ση γούλα μ’….
Απ’ ακεί πέραν έρχεται
γιοσμάς με την κουκούλαν,
τα φυσέκια τυλιγμένος,
Σαντέτες ούς τη γούλαν…
Γιοσμάς και τσαμουρόχτιστος
φορεί και την κουκούλαν,
αρματωμένος σιλαχλούς,
λαγγεύ απέσ’ ‘ς σην βρούλαν…
Ας είχα χρυσά άρματα
και συρμαλίν κουκούλαν,
και τ’ ώρας ιμ’ και το κεστιάκ’
διπλά ‘ς σ’ εμόν τη γούλαν…
Εγέρασα και ‘κ’ έγρασα
καραπταλίν κουκούλαν,
εγώ ακόμαν αδά είμαι
κ’ εσύ κρεμάνς την γούλαν…
Εφόρεσα τα τσάρπουλας,
εσέγκα την κουκούλαν,
ακόμαν ‘κ’ ετραγώδεσα
κ’ εκρέμασες την γούλαν…
Αχπάσκουμαι ‘ς σην ξενιτιάν,
δός ‘με και την κουκούλα μ’,
χεμώνας έν, τυλίγουμαι,
και ‘κι κρυών’ η γούλα μ’.

4. τυλίγουνταν ‘ς ση γούλα μ’,
σύρκουμαι να χωρίουμαι,
τσερίζ’νε την κουκούλα μ’.
Η αυθόρμητη λαϊκή έκφ
μαρτυρία της ιστορικής αλήθειας και καταγράφει τον πολιτιστικό
ορθολογισμό. Και αυτή είναι άφθονη και αποκαλυπτική.
Οι παραχαρακτικές σειρήνες ίσως είναι τόσο αυθαίρετες και
επίπλαστες, που δεν μπορούν να αναιρέσουν τα αυτο
Οι παππούδες μας ένιωθαν Ρωμιοί με τη ζίπκα και την
κουκούλα γιατί αυτή υπήρξε η στρατιωτική στολή των Ρώσων
χριστιανών ομόδοξών τους, γι αυτό την υιοθέτησαν ως σύμβολό τους
τα τελευταία χρόνια στον Πόντο. Την τραγούδησαν διεξοδικά , την
φόρεσαν πολεμώντας ως αντάρτες, Μ’ αυτήν φωτογραφήθηκαν,
παντρεύτηκαν και την έφεραν στις προσφυγικές τους αποσκευές για
να την φορέσουν στην Ελλάδα ως εθνικοτοπική τους ενδυμασία.
Ούτε ένα τουρκικό φέσι δεν ήρθε στην Ελλάδα. Όλοι τα πέταξαν ως
σύμβολο μίσους και απ
άρχισε να αρμενίζει προς την ελευθερία. Αμέτρητες οι περιγραφές
από Πόντιους και Μικρ
Ιωανου Κιουρτσίδη.
΄΄Ανοιχτήκαμε στο πέλαγος και σε μια στιγμή κοκκίνησε η
θάλασσα,,,! από τα φέσια που πετιόντουσαν....Η λαχτάρα της
λευτεριάς που αποκτήθηκε με τόσες αιματηρές θυσίες, ξεχίλιζε και
απορρίπτονταν κάθε τί που θύμιζε τον στυγνό δυνάστη....!
Στη νέα τους πατρίδα τόσο οι Πόντιοι όσο και οι Μικρασιάτες
το κόκκινο τουρκικό φέσι το φόρεσαν μόνο στα καρναβάλια για να
διακωμωδήσουν τον τούρκο δυνάστη τους ….!
(Βλέπετε τρεις φωτογραφίες ντοκουμέντα.)
[4]
Δύο κορτζόπα έμορφα
τυλίγουνταν ‘ς ση γούλα μ’,
σύρκουμαι να χωρίουμαι,
τσερίζ’νε την κουκούλα μ’.
Η αυθόρμητη λαϊκή έκφραση αποτελεί την αδιαμφισβήτητη
μαρτυρία της ιστορικής αλήθειας και καταγράφει τον πολιτιστικό
ορθολογισμό. Και αυτή είναι άφθονη και αποκαλυπτική.
Οι παραχαρακτικές σειρήνες ίσως είναι τόσο αυθαίρετες και
επίπλαστες, που δεν μπορούν να αναιρέσουν τα αυτο
Οι παππούδες μας ένιωθαν Ρωμιοί με τη ζίπκα και την
κουκούλα γιατί αυτή υπήρξε η στρατιωτική στολή των Ρώσων
χριστιανών ομόδοξών τους, γι αυτό την υιοθέτησαν ως σύμβολό τους
τα τελευταία χρόνια στον Πόντο. Την τραγούδησαν διεξοδικά , την
λεμώντας ως αντάρτες, Μ’ αυτήν φωτογραφήθηκαν,
παντρεύτηκαν και την έφεραν στις προσφυγικές τους αποσκευές για
να την φορέσουν στην Ελλάδα ως εθνικοτοπική τους ενδυμασία.
Ούτε ένα τουρκικό φέσι δεν ήρθε στην Ελλάδα. Όλοι τα πέταξαν ως
σύμβολο μίσους και αποστροφής, μόλις το καράβι της προσφυγιάς
άρχισε να αρμενίζει προς την ελευθερία. Αμέτρητες οι περιγραφές
από Πόντιους και Μικρασιάτες όπως οι περιγραφή του
΄΄Ανοιχτήκαμε στο πέλαγος και σε μια στιγμή κοκκίνησε η
από τα φέσια που πετιόντουσαν....Η λαχτάρα της
λευτεριάς που αποκτήθηκε με τόσες αιματηρές θυσίες, ξεχίλιζε και
απορρίπτονταν κάθε τί που θύμιζε τον στυγνό δυνάστη....!
Στη νέα τους πατρίδα τόσο οι Πόντιοι όσο και οι Μικρασιάτες
το κόκκινο τουρκικό φέσι το φόρεσαν μόνο στα καρναβάλια για να
διακωμωδήσουν τον τούρκο δυνάστη τους ….!
(Βλέπετε τρεις φωτογραφίες ντοκουμέντα.)
ραση αποτελεί την αδιαμφισβήτητη
μαρτυρία της ιστορικής αλήθειας και καταγράφει τον πολιτιστικό
ορθολογισμό. Και αυτή είναι άφθονη και αποκαλυπτική.
Οι παραχαρακτικές σειρήνες ίσως είναι τόσο αυθαίρετες και
επίπλαστες, που δεν μπορούν να αναιρέσουν τα αυτονόητα.
Οι παππούδες μας ένιωθαν Ρωμιοί με τη ζίπκα και την
κουκούλα γιατί αυτή υπήρξε η στρατιωτική στολή των Ρώσων
χριστιανών ομόδοξών τους, γι αυτό την υιοθέτησαν ως σύμβολό τους
τα τελευταία χρόνια στον Πόντο. Την τραγούδησαν διεξοδικά , την
λεμώντας ως αντάρτες, Μ’ αυτήν φωτογραφήθηκαν,
παντρεύτηκαν και την έφεραν στις προσφυγικές τους αποσκευές για
να την φορέσουν στην Ελλάδα ως εθνικοτοπική τους ενδυμασία.
Ούτε ένα τουρκικό φέσι δεν ήρθε στην Ελλάδα. Όλοι τα πέταξαν ως
οστροφής, μόλις το καράβι της προσφυγιάς
άρχισε να αρμενίζει προς την ελευθερία. Αμέτρητες οι περιγραφές
ασιάτες όπως οι περιγραφή του Κωσταντίνου
΄΄Ανοιχτήκαμε στο πέλαγος και σε μια στιγμή κοκκίνησε η
από τα φέσια που πετιόντουσαν....Η λαχτάρα της
λευτεριάς που αποκτήθηκε με τόσες αιματηρές θυσίες, ξεχίλιζε και
απορρίπτονταν κάθε τί που θύμιζε τον στυγνό δυνάστη....!
Στη νέα τους πατρίδα τόσο οι Πόντιοι όσο και οι Μικρασιάτες
το κόκκινο τουρκικό φέσι το φόρεσαν μόνο στα καρναβάλια για να

5. [5]
Το μοναδικό δίστιχο, που αναφέρεται στο φέσι, είναι από την
Κρώμνη και αποδίδεται στην παλικαριά των κρυπτοχριστιανών της
περιοχής.
Το φέσι μ’ ‘ς σο γιαν απάν ,
το πισκίλ ‘κι κείται απάν,
τ’ έμορφα τα κόρτσοπα,
σκοτούνταν ‘ς σ’ εμέν απάν…
Τέλος θα ήθελα να δημοσιεύσω το συγκλονιστικό πατριωτικό
τραγούδι, που τραγουδήθηκε πάνω στα καράβια της προσφυγιάς από
τους πόντιους πρόσφυγες προκειμένου να δείξουν την μεγάλη τους
αποστροφή στον τουρκισμό. ( μαρτυρία Ιωάννη Σιδηρόπουλου από
την Γαλίανα του Πόντου, κατοίκου Κομνηνών Πτολεμαΐδας,) Το ίδιο
δίστιχο τραγουδήθηκε και από τον Αμαραντίδη Γιώργο.)
Τα δάκρυα μ’ έξ ‘κ’ εβγάλ’ ατα,
θα σύρ’ ατά απ’ απές ι,
ας σο κιφάλ’ ιμ’ έχασα,
το τούρκικον το φέσ’ ι….!
Υ.Γ. Παρακαλώ όσοι από τους φίλους γνωρίζουν παρόμοια δίστιχα,
να συμπληρώσουν τη λίστα.
Φωτογραφίες
1η Σαντέτες Αντάρτης Σάντα 1921
2η
Πόντιος στην προεδρική φρουρά. Σύνταγμα
3η Αβδούλ Χαμίτ ο τελευταίος τούρκος σουλτάνος.
4η 10 βιβλία τουρκικά περιγράφουν την ταύτιση τους με το φεσι.
5η Τουρκική τουριστική αφίσα με τα πέντε τουρκικά σύμβολα.( Το
ατόχανδρο, το Τσάι,Το κισμέτ, η σημαία και το κόκκινο φέσι....)