1. โครงการปลูกหญ้าแฝก

2. ประวัตความเป็ นมา
ิ
การชะล้ างพังทลายของดินเป็ นปั ญหาที่สาคัญอย่ างหนี่งของประเทศ มีผลต่ อความเสื่อมโทรมของ
ทรั พยากรดิน พระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยู่หวทรงตระหนักถึงความสาคัญและความจาเป็ นในการปองกัน
ั ้
และแก้ ไขปั ญหา จึงพระราชทานพระราชดาริให้ มีการนาหญ้ าแฝกมาใช้ ในการอนุรักษ์ ดนและนา
ิ ้
เพื่อปองกันการชะล้ างพังทลายของดินและปรั บปรุ งสภาพแวดล้ อมให้ ดีขีน เนื่องจากหญ้ าแฝกเป็ น
้ ้
พืชที่สามารถนามาใช้ ประโยชน์ ได้ ง่าย มีรากที่ยาว แผ่ กระจายลงไปในดินตรง ๆ เป็ นแผง และง่ ายต่ อการ
รั กษา เมื่อวันที่ ๒๒ มิถุนายน ๒๕๓๔ พระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยู่หวทรงมีพระราชดาริเป็ นครั งแรกให้
ั ้
หน่ วยงานต่ าง ๆ ทาการศึกษา ทดลอง และดาเนินการปลูกหญ้ าแฝกเพื่อเป็ นการปองกันการชะล้ าง
้
พังทลายของดินและเพื่อประโยชน์ อ่ ืน ๆ หน่ วยงานทังหลายจึงได้ รับสนองพระราชดาริตงแต่ นันเป็ นต้ น
้ ั้ ้
มาโดยมีสานักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดาริ
(สานักงาน กปร.) เป็ นผู้ประสานงาน

3. พระราชดาริพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หวทีใ่ ห้หน่วยงานต่าง ๆ ดาเนินการศึกษาทดลอง
ั
เกียวกับหญ้าแฝกมีใจความสรุปได้ว่า
่
๑. หญ้ าแฝกเป็ นพืชที่มีระบบรากลึก แผ่ กระจายลงไปในดินตรง ๆ เป็ นแผงเหมือนกาแพง ช่ วยกรองตะกอนดินและรักษา
หน้ าดินได้ ดี จึงควรนามา ศึกษาทด ลองปลูก ให้ ทดลองปลูกหญ้ าแฝกเพื่อปองกันการพังทลายของดินในพืนที่ศูนย์
้ ้
ศึกษาการพัฒนาและพืนที่อ่ ืน ๆ ที่เหมาะสมอย่ างกว้ างขวาง
้
๒. การดาเนินการทดลองการปลูกหญ้ าแฝก ให้ พจารณาลักษณะของภูมิประเทศ ซึ่งแบ่ งตามลักษณะของพืนที่ดังนี ้
ิ ้
ก. การปลูกหญ้ าแฝกบนพืนที่ภูเขา ให้ ปลูกหญ้ าแฝกตามแนวขวางของความลาดชันและในร่ องนาของภูเขา เพื่อ
้ ้
ปองกันการพังทลายของหน้ าดิน
้
ข. การปลูกหญ้ าแฝกบนพืนที่ราบ ให้ ดาเนินการในลักษณะดังนี ้
้
- ปลูกโดยรอบแปลง
- ปลูกลงในแปลง แปลงละ ๑ หรือ ๒ แนว
- สาหรั บแปลงพืชไร่ ให้ ปลูกตามร่ องสลับกับพืชไร่
ค. การปลูกหญ้ าแฝกรอบสระนา เพื่อปองกันอ่ างเก็บนามิให้ ตนเขินอันเนื่องมาจากตะกอนจากการพังทลายของดิน
้ ้ ้ ื้
ตลอดจน ช่ วยรักษาดินเหนือ อ่ างและช่ วยให้ ป่าไม้ ในบริเวณพืนที่รับนาทวีความสมบูรณ์ ขีนอย่ างรวดเร็ว
้ ้ ้
ง. การปลูกหญ้ าแฝกเหนือบริเวณแหล่ งนา ปลูกแฝกเป็ นแนวปองกันตะกอนดินและกรองของเสียต่ าง ๆ ที่ไหลลงใน
้ ้
แหล่ งนาทังนีให้ บันทึกภาพ ก่ อนดาเนินการและหลังการดาเนินการไว้ เป็ นหลักฐาน
้ ้ ้

4. ๓. ผลของการศึกษาทดลอง ควรเก็บข้ อมูลทังทางด้ านการเจริญเติบโตของลาต้ นและราก ความสามารถในการอนุรักษ์ ความ
้
สมบูรณ์ ของดินและการเก็บความชืนในดินและเรื่ องพันธุ์หญ้ าแฝกต่ าง ๆ
้
ด้ วยกรมทางหลวงเป็ นหน่ วยงานหนึ่งที่ให้ ความสาคัญของการอนุรักษ์ ทรั พยากรดินและนา รวมไปถึงผลกระทบ
้
ทางด้ านสิ่งแวดล้ อมอันเนื่องมาจากการชะล้ างพังทลายของดินเชิงลาดถนน ได้ ร่วมในโครงการพัฒนาและรณรงค์ การใช้ หญ้ า
แฝกอันเนื่องมาจากพระราชดาริ โดยได้ กาหนดเป็ นนโยบายให้ หน่ วยงานด้ านบารุ งทางและก่ อสร้ างทาง โดยเฉพาะทางหลวงที่
ตัดใหม่ ดาเนินการปลูกหญ้ าแฝกเพื่อปองกันการชะล้ างพังทลายของดินลาดคันทางและลาดเหนือคันทางในสายทางต่ าง ๆ
้
พร้ อมทังส่ งเสริมแผยแพร่ ข้อมูลเทคนิควิชาการเกี่ยวกับหญ้ าแฝกแก่ หน่ วยงานในส่ วนภูมิภาค และจัดทาวิดีทศน์ โครงการปลูก
้ ั
หญ้ าแฝกเกี่ยวกับการประยุกต์ เทคนิควิธีการปลูกหญ้ าแฝกในงานทาง
พืนที่เปาหมายใการดาเนินการปลูกหญ้ าแฝกของกรมทางหลวงคือ เชิงลาดดินตัดเหนือคันทาง (Back Slope) เชิง
้ ้
ลาดดินถมคันทาง (Side Slope) ที่สูงและมีแนวโน้ มที่จะเกิดการชะล้ างพังทลายของดิน สาหรั บสายทางในพืนที่ ภูเขา
้
ภาคเหนือ ภาคใต้ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ซึ่งส่ วนใหญ่ ปกคลุมด้ วยดินทรายที่สลายตัวมาจากหินแกรนิตและหินทราย
เป็ นพืนที่เปาหมายเพื่อปองกันการชะล้ างพังทลายของดินและการอนุรักษ์ ดน
้ ้ ้ ิ

5. การปลูกหญ้ าแฝกบริเวณเชิงลาดทางมีอยู่ ๒ ลักษณะ ขึนอยู่กับสภาพความรุ นแรง
้
หรือแนวโน้ มของการจะเกิดการชะล้ างพังทลายของเชิงลาดทางคือ
๑. การปลูกในพื ้นที่เชิงลาดที่มีแนวโน้ มของการเกิดการชะล้ างพังทลายของดินต่า
การปลูกหญ้ าแฝกในพื ้นที่เชิงลาดนี ้เป็ นรูปแบบการปลูกโดยทัวไปมีลกษณะการ
่ ั
ปลูกหญ้ าแฝกเป็ นแถวขวางแนวลาดเท โดยมีระยะห่างระหว่างกอกล้ าแฝกใน
แถวอยู่ในช่วง ๑๐ เซนติเมตร และมีระยะห่างระหว่างแถวที่ปลูกตามแนวลาดเท
ประมาณ ๑.๐๐ เมตร
๒. การปลูกในพื ้นที่เชิงลาดที่ได้ เกิดการชะล้ างพังทลายหรื อมีแนวโน้ มของการเกิด
การชะล้ างพังทลายของดินสูง การปลูกหญ้ าแฝกในพื ้นที่ลกษณะนี ้เพื่อลดหรื อ
ั
ปองกันไม่ให้ การพังทลายของดินเกิดลุกลามขยายตัวรุนแรงขึ ้น หรื อเป็ นการปลูก
้
ในงานก่อสร้ างแก้ ไขการเคลื่อนตัวของดิน ลักษณะการปลูกจะลดระยะห่าง
ระหว่างกอกล้ าแฝกในแถวเป็ น ๕ เซนติเมตร และมีระยะห่างระหว่างแถวที่ปลูก
ตามแนวลาดเทประมาณ ๕๐ เซนติเมตร

7. กรมทางหลวงได้ ดาเนินการสนองพระราชดาริ ของพระบาทสมเด็จพระเจ้ าอยู่หว
ั
โดยการนาเทคนิควิธีการปลูกหญ้ าแฝกมาใช้
ในงานทาง เพื่อลดหรื อปองกันผลกระทบทางด้ านสิ่งแวดล้ อม การปองกันแก้ ไขความเสียหายเชิงลาดทาง
้ ้
จากการชะล้ างพังทลายของดินในสายทางพื ้นที่ภเู ขา ตังแต่ปี 2536 เนื่องจากหญ้ าแฝกมีระบบรากยาว
้
(2.5 – 3 ม.)แผ่กระจายหยังลึกสานกันหนาแน่นยึดเม็ดดินไว้ สามารถปองกันการชะล้ างพังทลายและ
่ ้
การวิบติเคลื่อนตัวระดับตื ้นของดินเชิงลาดได้ ในแต่ละปี กรมทางหลวงดาเนินการปลูกหญ้ าแฝกประมาณ
ั
2.5 – 4 ล้ านกล้ า และมีโครงการ/กิจกรรม งานด้ านหญ้ าแฝกที่ดาเนินงานในรูปคณะกรรมการและ
คณะทางานร่วมกับส่วนราชการอื่นๆอยู่ 3 คณะคือ

8. 1) คณะกรรมการโครงการพัฒนาและรณรงค์ การใช้ หญ้ าแฝกอันเนื่องมาจากพระราชดาริ สานักงานคณะกรรมการพิเศษ
เพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดาริ (สานักงาน กปร.) เป็ นแกนกลางในการประสานงานดาเนินการ
มี 35 หน่ วยงานร่ วมเป็ นคณะกรรมการฯ ท่ านอธิบดีกรมทางหลวงร่ วมเป็ นคณะกรรมการฯ ดาเนินการตังแต่ ปี 2536 –
้
ปั จจุบัน ตามแผนแม่ บทการพัฒนาและรณรงค์ การใช้ หญ้ าแฝกฉบับที่ 1 – 3 (ฉบับที่3 ปี พ.ศ.2546 – 2549) ภายใน
แผนปฏิบัตการโครงการพัฒนาและรณรงค์ การใช้ หญ้ าแฝกอันเนื่องมาจากพระราชดาริของกรมทางหลวง ซึ่งได้ รับ
ิ
ความเห็นชอบจากคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 1 เมษายน 2546 คือแผนงานการส่ งเสริมการปลูกหญ้ าแฝกเพื่อการอนุรักษ์
ดินและนา สายทางพืนที่ภูเขาที่มีปัญหาการชะล้ างพังทลายของดิน ดาเนินการปลูกหญ้ าแฝกประมาณปี ละ 2.5 – 3.5
้ ้
ล้ านกล้ าประกอบด้ วย - โครงการปลูกหญ้ าแฝกงานด้ านบารุ งทาง กิจกรรมการปลูกหญ้ าแฝกสานักทางหลวง
ประกอบด้ วยสานักทางหลวงที่ 1,2,4,6,9,13,14 และ 15 - โครงการปลูกหญ้ าแฝกงานก่ อสร้ างสายทาง
กิจกรรมการปลูกหญ้ าแฝก โครงการก่ อสร้ างศูนย์ สร้ างทาง ประกอบด้ วยศูนย์ สร้ างทางสงขลา, ขอนแก่ น , ลาปางและ
ตาก

9. 2) คณะทางานปลูกหญ้ าแฝกมูลนิธิโครงการหลวง ดาเนินการตังแต่ ก.ย. 2546 – ปั จจุบัน ท่ านอธิบดีกรมทางหลวงร่ วมเป็ น
้
คณะทางาน ได้ รับเงินสนับสนุนการปลูกหญ้ าแฝกและศึกษา ในทางหลวงหมายเลข 3272 บ.ไร่ – ปิ ล๊ อก อ.ทองผาภูมิ
ปี 2547 – 2549 ประมาณ 3 ล้ านบาทและทางหลวงหมายเลข 1265 ตอน อ.ปาย – วัดจันทร์ ศูนย์ สร้ างทางลาปาง
ประมาณ 338,400 บาท ปี 2547 – 2548 ดาเนินการปลูกหญ้ าแฝกประมาณ 6 แสนกล้ า
3) โครงการปลูกหญ้ าแฝกเฉลิมพระเกียรติฯ ประจาปี 2549 – 2550 จัดตังเมื่อ 9 พฤษภาคม 2548 ท่ านปลัดกระทรวง
้
คมนาคมหรื อผู้แทนเป็ นกรรมการฯ กรมพัฒนาที่ดนเป็ นแกนกลางในการประสานงานดาเนินการและให้ การสนับสนุน
ิ
พันธุ์กล้ าหญ้ าแฝก กระทรวงคมนาคม มอบหมายให้ กรมทางหลวงร่ วมดาเนินการปลูกหญ้ าแฝกเฉลิมพระเกียรติฯ
โดยมีแผนงานการปลูกหญ้ าแฝกโดยสานักทางหลวงและศูนย์ สร้ างทางในปี ต่ างๆดังนี ้ - ปี 2549 ประมาณ
2,800,000 กล้ า - ปี 2550 ประมาณ 4,500,000 กล้ าโครงการศึกษาวิจัยเชิงปฏิบัตการ การปรับปรุง
ิ
ประสิทธิภาพระบบวิธีหญ้ าแฝกในงานทางเพื่อความยั่งยืนและลดการบารุงรักษา