1. 1 Παλαιοχριστιανική ναοδομία
Όταν οι λατρευτικές ανάγκες δεν μπορούσαν πια να ικανοποιηθούν στις ιδιωτικές οικίες εύπορων μελών
της κοινότητας, οι πρώτοι Χριστιανοί στράφηκαν στη ρωμαϊκή αίθουσα δημόσιων συγκεντρώσεων
ορθογώνιας κάτοψης, τη λεγόμενη βασιλική (ενν. στοά)[22]. Πλεονέκτημα του συγκεκριμένου αρχιτεκτονικού
τύπου ήταν επίσης ότι προσφερόταν για οικοδομήματα μνημειακών διαστάσεων, όπως η Βασιλική του
Αγίου Πέτρου στη Ρώμη (329) Η Βασιλική του Αγίου Πέτρου (ιταλ. Basilica di San Pietro in Vaticano)
βρίσκεται στο Βατικανό και είναι χτισμένη πάνω από το σημείο ταφής του Αποστόλου Πέτρου. Μπορεί να
χωρέσει 60.000 άτομα ενώ με την συνολική έκταση ολόκληρου του αρχιτεκτονικού συγκροτήματος αποτελεί
και μία από τις μεγαλύτερες εκκλησίες του κόσμου . ροτοντα θεσσαλονίκης Πρόκειται για τεράστιο,
ογκώδες, περίκεντρο οικοδόμημα με δυνατή τοιχοδομία, πον στεγάζεται με επιβλητικό θόλο. Πολλές είναι οι
υποθέσεις ως προς τη χρήση του: ναός κατά την εποχή της Τετραρχίας, επίσημη αίθουσα υποδοχής του
Γαλερίου, μαυσωλείο. Στα τέλη του 4ου αιώνα καθαγιάστηκε ως χριστιανικός ναός. Τότε προστέθηκε
ανατολικά η αψίδα και κοσμήθηκε με το θαυμάσιο πρόγραμμα των ψηφιδωτών. Από τον παραπλήσιο
ναΐσκο του Αγίου Γεωργίου, κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, ονομάσθηκε και Άγιος Γεώργιος. Από την
ίδια εποχή σώζεται και ο μιναρές. Αχειροποιητος Η εκκλησία της Αχειροποιήτου (Ελληνιστική Κοινή:
(Παναγία) Ἀχειροποίητος) είναι παλαιοχριστιανική βασιλική της Θεσσαλονίκης, σωζόμενη σήμερα στην ίδια
μορφή που κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα - γεγονός που την καθιστά μοναδική στην ανατολική Μεσόγειο.
Βρίσκεται στην οδό Αγίας Σοφίας, απέναντι από την πλατεία Μακεδονομάχων και η ίδρυσή της τοποθετείται
στην περίοδο 450-475. Είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο και η ονομασία της οφείλεται στην "αχειροποίητη"
λατρευτική εικόνα της Θεοτόκου δεομένης που βρισκόταν στο ναό.Ή οι ναοί που αποδίδει η παράδοση
στον Κωνσταντίνο Α΄[23], οικοδομήματα ικανά να προβάλουν τη νέα πολιτικοθρησκευτική ιδεολογία. Έτσι, με
τις κατάλληλες τροποποιήσεις που επέβαλλε η χριστιανική λατρεία, γεννήθηκε η χριστιανική βασιλική. Ο
νέος αρχιτεκτονικός τύπος κυριάρχησε στην Παλαιοχριστιανική ναοδομία [24] σε τέσσερις βασικές
παραλλαγές: την απλή δρομική και τη σταυρική, που ήταν ξυλόστεγες, την καμαροσκέπαστη ή θολωτή και,
από την εποχή του Ιουστινιανού, την τρουλαία.
2 Παλαιοχριστιανική μνημειακή ζωγραφική
Η πρωιμότερη βυζαντινή ζωγραφική συνεχίζει την ελληνιστική και ρωμαϊκή παράδοση της τοιχογραφίας
αλλά επενδύει τα κλασικά θέματα με αλληγορικό χριστιανικό περιεχόμενο: κοινές απεικονίσεις ψαρέματος
απέδωσαν την αλίευση ψυχών, και απεικονίσεις βοσκών που κουβαλούν τα ζώα τους (εικονογραφικός
τύπος μοσχοφόρου) απέδωσαν τον Καλό Ποιμένα που επαναφέρει τους παραστρατημένους στον δρόμο
της πίστης[27]. Χαρακτηριστικά δείγματα κλασικής τέχνης στην υπηρεσία της νέας θρησκείας είναι, μεταξύ
άλλων, οι τοιχογραφίες του Καλού Ποιμένα, των Πρωτόπλαστων και άλλων χριστιανικών θεμάτων σε
βαπτιστήριο ιδιωτικής οικίας στη Δούρα Ευρωπό της Συρίας (περ. 240)[28], οι τοιχογραφίες του Καλού
Ποιμένα στην Κατακόμβη της Δομιτίλλας στη Ρώμη (τέλη 2ου-αρχές 3ου αι.)[29], η τοιχογραφία των Τριών
Παίδων εν Καμίνω στην Κατακόμβη της Πρισίλλας στη Ρώμη (μέσα 3ου αι.)[30] και τα μαρμάρινα αγαλματικά
πορτρέτα και συμπλέγματα από τη Μικρά Ασία, π.χ. με θέμα τον Ιωνά και το Κήτος[31]. Την πλήρη
ανάπτυξη της παλαιοχριστιανικής τοιχογραφίας από τον 6ο αι. και μετά αντιπροσωπεύουν τοιχογραφικά
σύνολα που σώζονται στη Santa Maria Antiqua της Ρώμης, στη Santa Maria του Castelseprio στη Βόρεια
Ιταλία, στον Άγιο Δημήτριο Θεσσαλονίκης καθώς και στη Νάξο (Παναγία Πρωτόθρονη στο Χαλκί και
Παναγία Δροσιανή)[32].
3 Παλαιοχριστιανική ψηφιδογραφία
Ιερουσαλήμ σαν μια υπαρκτή πόλη με τείχος και αναγνωρίσιμα κτήρια κάτω από τον νεφελώδη γαλανό
ουρανό βασίζει την πειστικότητά της στη νατουραλιστική προσέγγιση μιας γήινης πραγματικότητας, στην
οποία εισέρχονται και τα υπερβατικά στοιχεία του Σταυρού του Γολγοθά και των αποκαλυπτικών συμβόλων
των Ευαγγελιστών (άγγελος, λιοντάρι, μόσχος, αετός)[35]. Οι προσωποποιήσεις, η πλούσια ενδυμασία και η
ποικιλία στάσεων στις μορφές, που συμβάλλουν στη ζωηρότητα της σκηνής, αποτελούν επίσης στοιχεία
της κλασικής αισθητικής.

2. Μετά την πρώτη περίοδο της ζωγραφικής σε κατακόμβες και ιδιωτικές κατοικίες όσο ο Χριστιανισμός
παρέμενε στην αφάνεια, η εκδήλωση της αυτοκρατορικής εύνοιας προς τον Χριστιανισμό με τον
Κωνσταντίνο έστρεψε την εικαστική έκφραση κυρίως προς την τέχνη του ψηφιδωτού. Το ψηφιδωτό
ανθούσε στην ελληνιστική Ανατολή και τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ήδη από τα προχριστιανικά χρόνια και
είχε δημιουργήσει παράδοση στην πολυτελή διακόσμηση ανακτόρων, επαύλεων και λουτρικών
συγκροτημάτων. Ενώ όμως στον ελληνορωμαϊκό κόσμο τα ψηφιδωτά χρησιμοποιούνταν συνήθως για την
κάλυψη δαπέδων, οι Βυζαντινοί ψηφιδογράφοι τα χρησιμοποίησαν και στη διακόσμηση εσωτερικών
τοίχων. Στη βυζαντινή τέχνη, το ψηφιδωτό φθάνει στη μεγαλύτερη ακμή του. Η λαμπρότητα, η αντοχή του
στην υγρασία και τον χρόνο και το υψηλό κόστος των υλικών και της εκτέλεσής του θεωρήθηκαν ότι
εξασφάλιζαν την ποιότητα που άρμοζε στη μνημειακή τέχνη της θριαμβέυουσας αυτοκρατορίας και της
εκκλησίας της[33].
Τα σημαντικότερα μνημειακά σύνολα εντοίχιων ψηφιδωτών του 5ου και 6ου αι., της εποχής ακμής της
Παλαιοχριστιανικής ψηφιδογραφίας, σώζονται στη Ρώμη, τη Ραβέννα και τη Θεσσαλονίκη[34]. Το πνεύμα
μεγαλοπρέπειας της κωνσταντίνειας μνημειακής τέχνης στη εικαστική γλώσσα της κλασικής παράδοσης
απηχεί ένα από τα πρωιμότερα βυζαντινά εντοίχια ψηφιδωτά, ο Χριστός με τους Αποστόλους και τις
προσωποποιήσεις των δύο Εκκλησιών στην αψίδα του ιερού της Santa Pudenziana στη Ρώμη. Η απόδοση
της ουράνιας Ιερουσαλήμ σαν μια υπαρκτή πόλη με τείχος και αναγνωρίσιμα κτήρια κάτω από τον νεφελώδη
γαλανό ουρανό βασίζει την πειστικότητά της στη νατουραλιστική προσέγγιση μιας γήινης πραγματικότητας, στην
οποία εισέρχονται και τα υπερβατικά στοιχεία του Σταυρού του Γολγοθά και των αποκαλυπτικών συμβόλων των
Ευαγγελιστών (άγγελος, λιοντάρι, μόσχος, αετός)[35]. Οι προσωποποιήσεις, η πλούσια ενδυμασία και η ποικιλία
στάσεων στις μορφές, που συμβάλλουν στη ζωηρότητα της σκηνής, αποτελούν επίσης στοιχεία της κλασικής
αισθητικής.

3. Γλυπτική/Μικρογλυπτική
Αντίθετα Αντίθετα με τη ζωγραφική ζωγραφική, η γλυπτική γλυπτική παραμελήθηκε παραμελήθηκε στα
βυζαντινά βυζαντινά βυζαντινά χρόνια. Αυτό οφείλεται οφείλεται κυρίως σε δύο λόγους:
-Οι ορθόδοξοι ορθόδοξοι χρστιανοί χρστιανοί δεν αισθάνθηκαν αισθάνθηκαν την ανάγκη να
αναπαραστήσουν αναπαραστήσουν την ομορφιά ομορφιά του ανθρώπινου ανθρώπινου ανθρώπινου
ανθρώπινου σώματος σώματος σώματος σώματος με τη μορφή αγαλμάτων αγαλμάτων αγαλμάτων
αγαλμάτων.
- Η γλυπτική γλυπτική είχε συνδεθεί συνδεθεί με την ειδωλολατρία ειδωλολατρία της προχριστιανικής
προχριστιανικής εποχής. Οι γλύπτες γλύπτες της βυζαντινής βυζαντινής εποχής ασχολήθηκαν
ασχολήθηκαν κυρίως με τη διακόσμηση διακόσμηση διακόσμηση διακόσμηση.
Στα θαυμάσια θαυμάσια θαυμάσια θαυμάσια κιονόκρανα κιονόκρανα κιονόκρανα κιονόκρανα που σκάλισαν
σκάλισαν, η λάξευση λάξευση εισχωρεί εισχωρεί πολύ στο βάθος του ανάγλυφου ανάγλυφου,
δημιουργώντας δημιουργώντας ένα εντυπωσιακό εντυπωσιακό αποτέλεσμα αποτέλεσμα που δίνει την
εντύπωση εντύπωση της δαντέλας δαντέλας. Δημιούργησαν Δημιούργησαν επίσης έργα μικρών
διαστάσεων διαστάσεων από ελεφαντόδοντο ελεφαντόδοντο, τα οποία έχουν μια ιδιαίτερη ιδιαίτερη
ομορφιά ομορφιά.Τα αντικείμενα αντικείμενα αυτά, ακριβά και πολυτελή πολυτελή λόγω του υλικού
κατασκευής κατασκευής τους, είναι έργα υψηλής τέχνης.
-Στις εικόνες εικόνες βλέπουμε βλέπουμε κιονόκρανα κιονόκρανα από την Αγία Σοφία Κων/πολης