Vanuit verschillende invalshoeken wordt in deze bloemlezing het Ene, dat eigenlijk niet in woorden uitgedrukt kan worden, belicht. Noem het Tao, Brahman, Bewustzijn of God. Allemaal woorden die verwijzen naar het Onnoembare, zoals een vinger die wijst naar de maan. Het gaat om de maan maar we moeten eerst naar de vinger kijken om te zien waar die heen wijst. Dan pas zien we de maan. Deze verzameling inspirerende teksten is uitgebracht ter ere van het eerste lustrum van het tijdschrift InZicht. InZicht verschijnt vier maal per jaar en biedt een keur aan artikelen, interviews en teksten op het gebied van spiritualiteit, levensbeschouwing en radicaal zelfonderzoek. U treft in deze bijzondere uitgave de volgende auteurs aan: Ramesh S. Balsekar, Alexander Smit, Wolter A. Keers, Catherine Ingram, Roy Whenary, Steven Harrison, Douwe Tiemersma , Anthony de Mello, Jan van Delden, Joan Tollifson, Tony Parsons, Leo Hartong, Ram Tzu, Chuck Hillig, Francis Lucille en Philip Renard

1. •
.+-'·.
Vingers wijzend naar de n1aan

2. Inzicht

3. Inzicht
Vingers wijzend naar de maan
samsara

4. © Samsara Uitgeverij bv 2005
Samenstelling: Wim Zonjee
Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met het
tijdschrift InZicht naar aanleiding van hun eerste lustrum.
Omslagontwerp: InZicht
Lay-out: Studio 28, Hillegom
ISBN: 90-77228-21-7 I NUR 728
Niets uit deze uitgave mag gereproduceerd worden zonder schrifte­
lijke toestemming van:
Samsara Uitgeverij bv, Herengracht 341, 1016 AZ Amsterdam
Inhoud
Voorwoord
Ramesh S. Balsekar
Alexander Smit & Wolter A. Keers
Catherine Ingram
Shri Nisargadatta Maharaj
RoyWhenary
Steven Harrison
Douwe Tiemersma
Wolter A. Keers
Anthony de Mello
Jan van Delden
Joan Tollifson
TonyParsons
Leo Hartong
Ram Tzu
Alexander Smit
Chuck Hillig
Francis Lucille
Philip Renard
Ramesh S. Balsekar
Wie, wat en waar
7
10
12
15
18
22
25
27
29
34
37
40
43
46
50
53
56
59
62
65
68

5. ltóorwoord
"VJoorden als 'spiritualiteit' en 'mystiek' hebben nog­
W al wat betekenissen. Onlangs werd in een popu­
laire tv-reeks de belangstelling voor spiritualiteit gemeten
aan het geloof in waarzeggers, kaartleggers, handlezers
en dergelijke. Het woord'mystiek' is zo mogelijk nog ver­
warrender. Als je in een boekwinkel gaat zoeken op de
plank van 'mystiek', kun je er naast een boek over pende­
len ook een werk aantreffen over de preken van Meester
Eckhart.
Douglas Harding, die aan de oorsprong van het tijd­
schrift 'Zien' en daardoor ook een beetje van zijn op­
volger 'InZicht' lag, wees al op deze verwarring. Hij
onderscheidde drie totaal verschillende betekenissen van
het woord 'mystiek'. Betekenissen die vaak door elkaar
worden gebruikt.
Er is de categorie 'populaire mystiek', of'spiritualiteit',
die staat voor alles wat mysterieus, wonderbaarlijk en on­
verklaarbaar is, met name paranormale verschijnselen en
allerlei occulte praktijken horen hier thuis. Dan is er de
mystiek als ervaring van een bepaalde toestand of kwa­
liteit. De mysticus voelt een verbondenheid met God of
7

6. met het Al, of hij ervaart een diep gevoel van liefde of
geluk. Voor deze mystieke ervaring heeft de ene mens
blijkbaar meer begaafdheid dan de andere. Bovendien is
de ervaring, hoe waardevol ze ook is, meestal kortston­
dig en moeilijk te continueren. Deze ervaring varieert in
intensiteit van moment tot moment, en van mysticus tot
mysticus.
Dan is er nog een derde betekenis die Harding 'bevrij­
dende mystiek' noemt en waar de schrijvers uit dit boek
over spreken. Ze hebben het niet over 'wonderbaarlijke
gebeurtenissen' of 'diepe gevoelens van verbondenheid.'
"Waarheid kan nooit binnen een vorm gevonden worden"
zegt Wolter Keers. Niet in het diepste gevoel, noch in
de scherpste gedachte. Hier keert de pijl van aandacht
zich om en ziet wie, of wat, het ik écht is. Hier ligt de
aandacht niet langer op dingen die gebeuren. Niet op
'goede' dingen, zoals verbondenheid en liefde, en niet op
'slechte'dingen, zoals oorlog en haat. De aandacht wordt
gericht op de Leegte, de Ruimte waarin deze dingen ko­
men en gaan. Dit is het 'tijdloze Zien.' Het is niet wat
mij in een bijzonder moment overkomt, maar het is 'dat
wat er altijd is.' Het onderscheidt mij niet van andere
mensen, maar toont de gemeenschappelijke Bron die ik,
paradoxaal genoeg, óók ben.
Het zal de auteurs uit dit boekje wellicht een zorg zijn of
hun werk 'mystiek' of 'spiritueel' genoemd wordt. Mis­
schien noemen ze het wel 'a-spiritueel' of zelfs 'anti-mys­
tiek' (want niet 'verborgen'). Alleen: het feit dat niet al­
leen op de boekenplank, maar ook in allerlei publicaties
deze totaal verschillende betekenissen - die op zich elk
hun waarde kunnen hebben - zo door elkaar gebruike
worden, laat vermoeden dat het ene niet zonder het an­
dere kan. Alsof je eerst in astrologie of reïncarnatie moet
geloven om te zien 'wie je echt bent!' Of dat je moet blij­
ven wachten op en streven naar die 'ultieme mystieke er­
varing!'
Hiermee is dan ook aangegeven wat de zin kan zijn van
een tijdschrift als 'InZicht', dat zich voornamelijk bezig
houdt met de derde visie op het begrip 'mystiek', n.l. de
'bevrijdende mystiek' en dat met dit boekje zijn eerste
lustrum viert, en ook van een uitgeverij als Samsara, die
de teksten bijeenbracht.
RafPype
Hoofdredacteur van het tijdschrift InZicht
9

7. Ramesh S. Balsekar
Concepten
A Ues is een concept. Dat mag je nooit vergeten. Alles
.1".is een concept, dus wees niet bang om concepten
te gebruiken. Concepten zijn nodig. Ramana Maharshi
heeft dat schitterend verwoord. Hij zei: 'Een concept ge­
bruik je als een doorn om een andere doorn, die in je
voet zit, te verwijderen. Als dat gebeurd is, gooi je beide
doornen weg.' Dan ben je vrij van concepten. Maar als
je één concept meedraagt, heb je er een heleboel die de
waarheid aan het oog onttrekken. Dus voel je vrij om je
van concepten te bedienen. Maar als je ze eenmaal hebt
gebruikt, gooi je ze weer weg.
Het proces van het denken oorneemt je het zicht op
onderling afhankelijke tegendelen. Het denken neigt
meestal naar het één ofhet ander. Vandaar dat de com­
plementaire aard van de meeste dingen niet wordt gezien.
Een concept kan op twee manieren worden geïnterpre­
teerd.
Twee novicen waren hartstochtelijke rokers en ze von­
den in meditatie zitten erg moeilijk. Toen ze het er met
10
elkaar over hadden en geen oplossing vonden, besloten
tt raad te vragen aan hun respectieve meerderen. De vol­
gende dag kwamen ze weer bij elkaar om de uitkomst
te horen. Nummer een zei: 'Nou, ik heb het mijn meer­
dere gevraagd en hij was erg boos dat ik die vraag zelfs
maar durfde te srdlen.' Monnik nummer twee zei: 'Daar
kijk ik van op. Ik heb mijn meerdere gevraagd of ik kon
bidden tijdens het roken en hij zei: 'Zeker, mijn zoon.'
Vervolgens vroeg hij aan nummer een: 'War heb jij dan
gevraagd?' En hij antwoordde: 'Ik heb gevraagd of ik
mocht roken tijdens het bidden.'
11

8. Alexander Smit
& Wolter A. Keers
H
oofd noch hart kan begrijpen watwe wezenlijk zijn.
Waarheid kan nooit binnen een vorm gevonden
worden, of het nu een fysieke, intellectuele of emotionele
vorm betreft.
Noch kan waarheid gevonden worden in ideeën van
vormloosheid, omdat die ideeën niets anders zijn dan
subtielere vormen.
Het lichaam, dat eigenlijk een waarneming is, is zonder
twijfel een voorbijgaand verschijnsel. Wanneer wij ons
lichaam beschouwen of ervaren, bezien we eigenlijk het
denkbeeld dat we van ons lichaam hebben. Dat denk­
beeld probeert: ons te verhalen dat we vijfentwintig, vijftig
of vijfenzeventig jaar oud zijn. Het lichaam is echter geen
denkbeeld in die zin. Het is een momentopname van een
waarnemingsfragment dat wij, via de kunstgreep van het
geheugen, op een tevoren aangebracht beeld plakken.
Over het algemeen heeft onze ervaring betrekking op
een klein deel van het lichaam: de voeten op de grond
of jeuk op het hoofd. Of wanneer we ziek zijn, dwingt
de aandacht ons naar de waargenomen onaangenaamhe­
den en Diin. Ook al noemen wij die dingen 'ik' en 'mijn'
12
lichaam, het zijn in feite pijlsnelle waarnemingen van
lichte of zwaardere gewaarwordingen.
Met andere woorden, her zijn gewaarwordingen van
iets wat verschijnt in het gewaarzijn. Iets wat verschijnt
in het gewaarzijn is een object of een denkbeeld. Het li­
chaam wordt waargenomen als een iets, herzij een gevoel,
hetzij een beeld of een gedachte. Dit alles wordt geprodu­
ceerd door het geheugen.
Hetzelfde kan gezegd worden over alle andere zintuig­
lijke waarnemingen; ook zij zijn een vorm van gedachten
en het verhaal dat we voortbrengen als gevolg van die
waarnemingen- wederom via het geheugen- noemen
we 'de wereld'.
Elke gedachte, met inbegrip van de waarnemingsfrag­
menten die we aan elkaar projecteren en dan 'de wereld'
noemen- mij(n), een persoon, jij, een boom, of wat dan
ook- is beperkt. Hoe nauwgezetter je kijkt, hoe meer
beperkingen je zult ontdekken. Een enkele waarneming
duurt misschien uiteindelijk een duizendste seconde.
We nemen denkbeelden waar, nooit een wereld.
Voordat een ervaring, die het resultaat is van denk­
beelden, kan verschijnen, ben jij er als bewuste aanwezig­
heid voor de gedachte, tijdens en na de gedachte. Of we
nu een gedachte zien als beperkt door tijd of beperkt door
tijd en ruimte, in beide gevallen is ze beperkt en kan ze
niet het onbeperkte ervaren.
Aan de andere kant kan het onbeperkte zichzelf niet be­
perken; het kan niet afdalen naar het niveau van een ding
om het te leren kennen. Voor oneindige ruimte bestaan
er geen eindige objecten. Vanuit het gezichtspunt van het
onbeperkte (als je dat al een gezichtspunt kunt noemen)
bestaan er geen gedachten, bestaat er geen denker, geen
wakende toestand en geen droomtoestand.
13

9. ]ij, als onbeperkt gewaarzijn, die er bent voor, tijdens en
na een gedachte of waarneming en die daarom zonder
enige beperking is, kan nooit, door welke schepping dan
ook gebonden zijn, net zomin als ruimte ooit gebonden
kan worden door de wind.
Een gedachte of denkbeeld, welke misschien een halve
seconde duurt, kan nooit her onbeperkte waarnemen.
We zijn de onbeperkte tegenwoordigheid en ongeacht
hoeveel fragmenten er ook mogen verschijnen en verdwij­
nen, er is niets, maar dan ook niets dar ook maar een
spoor kan naJaren op dat war we zijn.
Wat onmiddellijk 'gedaan' kan worden, is ons bewust
worden of gewaar zijn van de gewoonte om ikken in alle
richtingen rond re strooien. Bij die bewustwording ont­
staat her gloren van subjectief gewaarzijn.
Dan hebben we her nier meer over mijn vrijheid, mijn
liefde, mijn verlichting, mijn inzicht, mijn methode; dan
integreren we alle scheppingen, omdat gezien wordt dar
die scheppingen uitdrukkingen zijn van onbeperkt ge­
waarzîjn waaruit de diepe ontspanning en vreugde van
zijn voortvloeit.
Bevrijding of verlichting is de torale onvoorwaarde­
lijke niet-roeeigening van wat dan ook.
14
Catherine lngram
A ls we 's morgens onze ogen open doen, zijn we ons
..Ler eerst simpelweg van bewust dar we zien en voelen.
Er is geen gedachte aan, of verwijzing naar, een entiteit
die een ervaring heeft. Er is alleen maar puur gewaarzijn,
gewoon zijn. Dan beginnen de gedachten rond te dwar­
relen en zich te concentreren rond een oud, afgezaagd
onderwerp; het verhaal over 'Ik'. Dat verhaal duikt op in
evenzovele gedaanren als er mensen zijn om her te ver­
tellen. En hoe meer dat het bewustzijn overheerst, hoe
dwingender het eist om verteld te worden.
We kennen de ervaring allemaal. Op een gezellig avondje
zijn we in een hoek gedreven door iemand die enthousiast
is begonnen aan een uitvoerige opsomming van zijn pres­
taties, zijn kinderen en hun prestaties, zijn bezittingen,
zijn opvattingen, zijn reizen, waar hij van houdt, waar hij
niet van houdt, en wat hij van plan is in de toekomst aan
te schaffen.
Misschien voelen we dat de man zich nauwelijks be­
wust is van ons bestaan, behalve als warmbloedig dier
met het vermogen om te horen. En in feite zijn we ons
misschien al net zomin van hem bewust.
15

10. Onze aandacht zou beperkt kunnen worden doordat
net zo'n soort monoloog ons eigen bewustzijn in beslag
neemt, ook al kunnen wij ons nog inhouden om die uit
te spreken.
Dit wordt 'het verhaal' genoemd, en het is een manier
om over onszelf re denken als een personage dat zijn in­
herente waarde baseert op het verkrijgen van dingen of
ervaringen die dar personage interessanter, succesvoller,
machtiger of sexy-er maken. Her verhaal kan ook geba­
seerd zijn op een personage dar zichzelf als slachtoffer ziet
en gebeurtenissen in de wereld zo uitlegt dat zijn verhaal
over zijn moeilijke leven erdoor bevestigd wordt. Zijn
verhaal heeft misschien meer te maken met alles wat hij
te verduren heeft gehad en waarvoor hij nu bang is.
In beide gevallen, in het zelf-opkloppende en het zelf­
afbrekende, is het 'Ik'-personage altijd de ster van het
drama. We hebben diens tekst en scènes vele duizenden
malen gerepeteerd, en hard op onze rollen geoefend. We
hebben ons deze entiteit zo lang en zo levendig voorge­
steld dat de illusie een eigen leven lijkt te leiden, zoals
elke ingebeelde vriend.
Zijn avonturen spelen zich meesral af tegen een of twee
achtergronden in de tijd; het verleden en de toekomst. En
uiteraard zijn de meeste van zijn toekomstbeelden geba­
seerd op beelden uit zijn verleden. Deze verhalen kunnen
ons een leven lang bang, somber of vrolijk maken. Ontel­
bare beelden van mij - in het verleden, in de toekomst, in
het verleden, in de toekomst.
In ontwaakt bewustzijn vormt het verhaal op zich geen
probleem. Het wordt gezien als een gewoonte die zijn
plaats en functie heeft, maar beheerst het bewustzijn niet
meer. Ontwaakt bewustzijn weet welke aspecten van het
'Ik'-verhaal aandacht moeten hebben, maar trekt zich er
16
verder weinig van aan. Het is vooral geïnteresseerd in het
heden, terwijl het verhaal meestal gaat over het verleden
of de toekomst. Het verhaal wordt dan ook losgelaten
wanneer het opkomt, omdat ontwaakt bewustzijn ziet
hoe weinig relevants erin zit. De gedachten over de figuur
die 'Ik' heet, komen en gaan, als zeepbellen in de zon,
gewoon door gebrek aan interesse.
17

11. Shri Nisargadatta Maharaj
B
ezoeker: Zonder Gods macht is er niets mogelijk. Zonder
hem zou u hier niet zitten en met ons praten.
Maharaj: Alles wat er gebeurt, is zonder twijfel zijn acti­
vitet. Maar wat is het belang voor mij, die helemaal niets
wil? Wat kan God me geven of afnemen? Wat van mij
is, is van mij en het was al van mij nog voordat God er
was. Naruurlijk is het maar iets heel kleins, een stofje, het
gevoel 'ik ben', het feit van het bestaan. Dit is mijn eigen
plek, niemand heeft mij die gegeven. De wereld is van
mij; wat erop groeit, is van God.
Bezoeker: Bestaat er buiten uzelfgeen God?
Maharaj: Hoe zou dat kunnen? 'Ik ben' is de wortel, God
is de boom. Wie moet ik aanbidden en waarom?
Bezoeker: Bent u degene die aanbidt ofdegene die aanbe­
den wordt?
Maharaj: Geen van beiden, ik ben het aanbidden zelf.
18
Bezoeker: Er is niet genoeg aanbidding, niet genoeg over­
gave in de wereld.
Maharaj: Jij bent er altijd op uit de wereld te verbeteren.
Denk je echt dat de wereld op jou zit te wachten om ge­
red te worden?
Bezoeker: Ik heb geen idee wat ik kan doen. Het enige wat
ik kan doen, is proberen. Raadt u me nog iets anders aan
om te doen?
Maharaj: Is er een wereld als jij er niet bent? Jij weet al­
les van de wereld en niets van jezelf. Jij bent zelf het ge­
reedschap voor je werk. Ander gereedschap heb je niet.
Waarom zorg je niet eerst voor je gereedschap voordat je
aan het werk denkt?
Bezoeker: Ik kan wachten, maar de wereld niet.
Maharaj: Door niet te onderzoeken wat je bent, dwing je
de wereld om te wachten.
Bezoeker: Wachten waarop?
Maharaj: Op iemand die haar kan redden.
Bezoeker: God heeft de verantwoordelijkheid voor de we­
reld en hij zal haar redden.
Maharaj: Dat beweer jij! Is God bij jou thuis geweest om
je te vertellen dat de wereld zijn schepping is en zijn ver­
antwoordelijkheid en niet de jouwe?
Bezoeker: Waarom zou ik de verantwoordelijke zijn?
19

12. Maharaj: Denk eens na. Is er behalve jou nog iemand die
de wereld kent waarin jij leeft?
Bezoeker: U kent die. ledereen kent die.
Maharaj: Is er ooit iemand van buiten jouw wereld geko­
men om je dat te vertellen? Ikzelfen iedereen verschijnen
en verdwijnen in jouw wereld. Wij zijn allemaal aan jou
overgeleverd.
Bezoeker: Zo erg kan het nu ook weer niet zijn. Ik besta net
zo goed in uw wereld als u in de mijne.
Maharaj: Jij hebt geen enkele aanwijzing over mijn we­
reld. Je zit helemaal ingepakt in de wereld die je zelf pro­
jecteert.
Bezoeker: Dat kan ik niet ontkennen. Maar is er een uit­
weg?
Maharaj: Binnen de gevangenis die je eigen wereld is,
verschijnt er een man die je probeert duidelijk te maken
dat de wereld van pijnlijke tegenstellingen die je gefabri­
ceerd hebt, noch ononderbroken is noch eeuwig, maar
dat die berust op een misverstand. Hij probeert je te ver­
leiden om die wereld langs dezelfde weg te verlaten als
die waarover je naar binnen bent gegaan. Je bent in die
wereld geraakt door uit het oog te verliezen wat je bent,
en je komt er weer uit door te weten wat je bent.
Bezoeker: Wat voor invloed heeft dat op de wereld?
Maharaj: Als je niet meer door de wereld gebonden en
beperkt wordt, kun je iets voor haar doen. Maar zolang je
20
er de gevangene van bent, heb je niet de macht om haar
te veranderen. Integendeel, wat je ook doet, zal de situatie
alleen maar erger maken.
Bezoeker: Een oprechte manier van leven zal me vrij ma­
ken.
Maharaj: Oprechtheid en rechtvaardigheid zullen jou en
je wereld zonder twijfel tot een prettige en zelfs gelukkige
plek maken. Maar wat schiet je daar mee op? Het blijft
een droom die niet kan duren.
Bezoeker: God zal helpen.
Maharaj: Om je te helpen, moet God eerst van je bestaan
weten. Maar jij en je wereld zijn droomtoestanden. In de
droom kun je pijn lijden. Niemand weet daar iets van,
niemand kan je daar helpen.
Bezoeker: Is al mijn gevraag en gezoek en al mijn studeren
waardeloos?
Maharaj: Het zijn de eerste levenstekens van iemand die
er genoeg van heeft om nog langer te slapen. Ze zijn niet
de oorzaak van het ontwaken, maar de eerste sympto­
men. Maar je moet geen holle vragen stellen waarvan je
de antwoorden al weet.
Bezoeker: Hoe kan ik dan een écht antwoord krijgen?
Maharaj: Door een echte vraag te stellen, niet in woorden
maar met de moed om naar je inzicht te leven. Iemand
die bereid is zijn leven voor de waarheid te geven, die zal
haar vinden.
21

13. Roy Whenary
In vrede leven
Om vrede in je leven te krijgen, moet je eerst
de kunst van aanvaarding leren enjezelfover­
geven aan wat zich op enig moment voordoet.
Dat is wat we met 'geen weerstand' bedoelen.
W
einigen onder ons schijnen een gevoel van innerlij­
ke vrede bij zich te dragen. Als we naar de gezich­
ten kijken van mensen in de straten van steden en dor­
pen, zien we vrijwel overal in de wereld pijn, conflicten,
ontevredenheid, eenzaamheid, hardheid en slechts zelden
innerlijke vrede. Hoe komt het toch dat mensen zestig,
zeventig, tachtig of meer jaren leven en nog altijd geen
vrede in zichzelf vinden? Waarom geven we dat geen pri­
oriteit in ons leven?
0
Zolang we aan het zoeken zijn, of dat nu naar rijkdom,
roem, macht, liefde, ervaringen of verlichting is, kan er
22
geen vrede van binnen zijn. Zoeken en doelen bereiken
betekent dat ik dit ben, maar dat wil zijn. Bij die benade­
ring van het leven is er al direct sprake van een conflict.
Ik probeer iets anders te zijn dan wat ik ben. Of ik pro­
beer ergens anders re zijn dan waar ik me bevind.
Dat betekent dar ik niet met mijn aandacht ben bij
wat zich feitelijk op dit moment afspeelt. Op het mo­
ment dat we ons psychisch proberen te onttrekken aan de
werkelijkheid van het leven verstoren we de vrede. In het
algemeen wordt de vrede verstoord door de gewoonten
van de geest. Stilte is een bedreiging voor het ego. Als
we hoe langer hoe meer gewend raken aan de stilte is er
voor het ego niets waar het zich aan kan vastklampen.
Het ego veroorzaakt pijn en conflict omdat het altijd iets
anders najaagt. Het doet nooit een stapje naar achteren
om daarmee in verwondering naar het huidige moment,
het 'nu', te kijken.
Het is interessant om te zien hoe de geest werkt en om
vast te stellen dat bij misschien wel de meesten van ons
die zucht naar iets anders vrijwel voortdurend aanwezig
is. Dat gaat zelfs op als we het domein van de zogenaam­
de spiritualiteit betreden. Als er sprake is van een doel,
een oogmerk of een ambitie, is er een conflict russen wat­
is en wat-zou-kunnen of wat-zou-moeten-zijn.
0
Om vrede in je leven te brengen, moet je eerst de kunst
verstaan van aanvaarding en overgave aan alles wat zich
op enig moment voordoet. Dat is wat 'geen weerstand'
betekent. Dat houdt dan ook in dat lichaam en geest
flexibel moeten zijn. Maar hoe bewerkstellig je dat? Van­
zelfsprekend is het antwoord daarop dat we dat niet kun-
23

14. nen 'doen'. We kunnen alleen maar blijven kijken naar
wat-is en dat is natuurlijk voortdurend aan verandering
onderhevig. Dat betekent dat we moeten leren met de
stroom van het leven mee te gaan zonder vast te zitten
of gehecht te zijn aan een reeds vooraf bepaald resultaat.
Dat is makkelijk gezegd, maar het ego denkt er anders
over. Het zit gevangen in zijn gewoonten en manieren
van dingen doen en het streeft altijd resultaten na. Het is
altijd bezig iets te verkrijgen of iets te bereiken. Maar dat
kan het nooit bereiken of te pakken krijgen, in nog geen
miljoen jaar. Dus bestaat de oplossing eenvoudig uit het
loslaten van elke verwachting.
24
Steven Harrison
Het geloof ontstegen
I
eder van ons zal een ontdekking in zijn leven moeten
doen als we de totaliteit van ons menselijk potentieel
willen leven. Die ontdekking is heel eenvoudig en altijd
voor ieder van ons beschikbaar. Dat besef is dat we in een
wereld leven die bestaat uit onze concepten, gedachten en
conditionering.
Anders niet.
Het is een simpel besef. Het is een diepzinnig besef.
Onze wereld is een wereld van het denken dat per
definitie wat heel is, in tweeën verdeelt. ledere gedachte
bevat een subject en een object omdat het een denker en
een gedachte bevat.
Het denken, tot uitdrukking gebracht in taal, is de
basis van onze individuele identiteit en onze maatschap­
pelijke realiteit. Dat diep genestelde schisma weerspiegelt
zichzelf in elk woord en symbool dat we gebruiken, met
het gevolg dat we ons in ons leven constant door een
reeks keuzen bewegen: juist door de structuur van ons
gedachteproces wordt het of/of-paradigma geschapen,
vereeuwigd, en versterkt.
25

15. Dat verdeelde perspectief vernietigt ons. Het verdelen,
rangschikken en voorspellen van de wereld via het denken,
is zonder meer effectief. Zo worden bruggen gebouwd,
ziekten overwonnen en oorlogen beslist. Het is een do­
minante kracht. Maar dat is predes de reden waarom het
niet werkt. Dominantie is blind. Onder de bruggen die
door het denken worden gebouwd, slapen mensen. Nieu­
we ziekten vervangen degene die door het denken worden
genezen. En het winnen van een oorlog berekent in de
eerste plaats dat hij begonnen moet worden.
Het verdeelde standpunt vernietigt de wereld waarin
we wonen omdat het niet in staat is het geheel te zien.
Het geheel bevindt zich niet in het denken, niet in taal
en het huist in geen enkel standpunt, geloofssysteem of
in welke filosofie dan ook.
Tenslotte is het geheel al die elementen en de rest. Het
geheel is wat wij zijn. We denken alleen maar van niet.
Bij de verkenning van die merkwaardige paradox van
het denkwezen, stuiten we op iets grappigs. Het onder­
zoek van die conceptuele wereld van verdeeldheid brengt
ons geen antwoorden. Conclusies zijn niet te vinden.
Nieuwe gedachtestructuren kunnen we niet bouwen. We
zien de verdeling van het denken en de illusie van de te­
gendelen en op dat moment zakt de wereld ineen in een
tijdloos geheel. Wij zakken ineen in het tijdloze geheel.
Wat brengt zichzelf vanuit dat geheel tot uitdruk­
king? Hoe gaan we leven en relateren? Kan de totaliteit
van het leven, de ongeïndividualiseerde energie van het
bewustzijn, alles wat we zijn doordrenken? Kan de we­
reld die door het denken is opgebouwd met zijn geweld,
verwoesting en chaos - de wereld van ons eigen denken
- opeens vrij worden van zijn verdeeldheid?
Laten we dat in ons leven ontdekken. Laat het leven
ons ontdekken.
26
Douwe Tiemersma
I
n onze gesprekken gingen we soms uit van de beper­
kingen die je ervaart en van het idee dat er een eind
kan komen aan die beperkingen, en dat er een absolute
vrijheid kan ontstaan. Nu is het tijd dat we het omdraaien
en uitgaan van het feit dat je al vrij bent. Jij bent vrij, jij
bent vrij en jij bent vrij; iedereen is vrij! Iedereen heeft in
zichzelf het besef van een onbeperkt Zelf-zijn. Daar kun
je direct naar terugkeren en zo dat volledig vrije Zelf-zijn
realiseren. Je kunt je direct bewust worden van wat je,
hier en nu, werkelijk bent. Dat is een totaal open zijn, een
niet beperkt-zijn door vormen en omstandigheden.
Alle andere zaken zijn uitvluchten, omwegen of com­
pensaties. Terugkijkend zie je dat heel duidelijk: wanneer
je dît belangrijk vindt en dát belangrijk vindt, wanneer je
een beroep doet op omstandigheden om niet volledig bij
jezelf te blijven: 'Het wordt mij erg moeilijk of onmoge­
lijk gemaakt'. Het zijn gedachteconstructies waarachter je
je verschuilt. Vaak zijn dit de omstandigheden. Maar dar
is niet eerlijk, want het zijn de omstandigheden die jij als
hinderpalen construeert. Zo schep je ook spirituele ide­
alen. Je kunt vele jaren of levens besteden aan de poging
om via allerlei wegen bij de vrijheid te komen. Als je niet
27

16. oppast, loop je in het rond. In het gunstigste geval ervaar
je af en toe iets van vrijheid.
Wanneer je terugkeert naar je Zelf, zie je direct wat
het belangrijkste is.
Vanuit het gevoel van Zelf-zijn, ontplooit het Zelf-zijn
zich vanzelf wanneer je je maar meer naar de kern van je
Zelf-zijn laat glijden. Eerst is het nog gebonden aan een
lichamelijk gevoel. Je kunt dat zijnsgevoel gemakkelijk in
je lichaam vaststellen. Ook mentaal is er het gevoel van
Zelf-zijn. Je zegt: 'Ik denk, ik herinner me, ik ben me be­
wust van dit en van dat'. Steeds gebruik je het woordje 'ik'
en het woordje 'zelf ' vanuit een gevoelsmatig Zelf-zijn. In
de ontplooiing van het concrete zelfgevoel gaat het Zelf­
zijn zich steeds meer verruimen. Daarbij krijgt het steeds
minder vorm. Wanneer je verder gaat naar de kern van
Zelf-zijn, blijken alle vormen en grenzen langzamerhand
te verdwijnen. Wanneer je teruggaat naar je Zelf, ervaar
je een situatie waarin totaal geen vormen meer aanwezig
zijn. Dat kun je direct zelf vaststellen. Probeer dat maar
eens heel concreet te doen. Begin maar met je lichame­
lijke vormen, de indrukken, de reacties, de beperkingen,
de ruimte en de tijd. Ga dan deze beperkte lichamelijke
sfeer onderzoeken. Vind je dan grenzen? Als je werkelijk
zelf gaat kijken, ervaar je intern dat je zo ruim bent als
de hele wereld. Ervaar heel concreet de horizon. Ervaar
dat je gevoelssfeer niet beperkt is tot je huid, maar dat
het zich heel makkelijk uitbreidt tot en met die horizon,
naar voren toe, naar links en naar rechts, naar achteren,
naar boven en naar beneden. Als je een eigen onderzoek
instelt, stel je meteen vast: Ik heb geen grenzen, ik ben
vrij van grenzen.
28
Wolter A. Keers
D
e Ashtavakra Samhita is een van de drie pilaren
waarop de vedantische hindoetraditie berust. De
andere twee zijn: de Veda's plus de Oepanishads en de
Bhagavad Gita.
Lenerlijk betekent Ashtavakra: 'de man met de acht hoe­
ken'. De legende zegt dat, voordat Ashtavakra geboren
was, zijn vader reeds de Veda's reciteerde en dat de nog
ongeboren baby uit de buik van zijn moeder riep: 'Man,
dat doe je helemaal fout!'. De vader vond dat zo'n bele­
diging dat hij uitriep: 'Voor deze brutaliteit zul je geheel
mismaakt ter wereld komen!'. En dat gebeurde ook. Het
kind was zo verwrongen, dat hij 'met de acht hoeken'
genoemd werd.
Later, toen pa wat meer appreciatie voor zijn zoon begon
te krijgen omdat het inderdaad een heel bijzonder kereltje
was, heeft hij hem tenslotte vergeven. Toen zij op een
gegeven dag bij een van die vele heilige rivieren in India
aankwamen, zei de vader: 'Ga jij daar eens in zwemmen,
jongen.' Dat deed hij en toen hij weer uit de rivier te
voorschijn kwam, was het een wonderschone jonge man
29

17. geworden, rechtschapen van lijf en leden. Maar de naam
'Ashtavakra' heeft hij gehouden en zo is hij de geschiede­
nis van de oude traditie van India ingegaan.
Zodra je het boek inkijkt, weet je vanaf de eerste regels
dat het hier om een grootse, een belangrijke tekst gaat.
Omdat onze zintuigen naar buiten, en ook nog voorna­
melijk naar voren gericht zijn, en omdat we geleerd heb­
ben dat de dingen die in het veld van de zintuigen ver­
schijnen belangrijk zijn, zijn wij ons gaan aanzien voor
een deel van die wereld. Ook hebben wij geleerd dat wij
leven in een wereld en dat die wereld een van ons afhan­
kelijk bestaan heeft.
Daardoor bevinden we ons doorlopend in een soort cri­
sissituatie en kunnen we er niet onderuit steeds weer
compensatie voor die crisis te zoeken. Voor dat onbe­
hagen dat de psychologen van de laatste decennia onze
'onlustgevoelens' noemen. En omdat wij menen dat het
de wereld is, dat het 'de dingen' zijn die de oorzaak van
deze onlustgevoelens vormen, beginnen we ook daar te
zoeken. We zoeken naar veiligheid, naar bescherming,
naar eer, macht, bezit, aanvaarding en bewondering. En
telkens weer merken we dat die dingen ons wel een uur­
tje plezier verschaffen en ons wel een ogenblik gelukkig
kunnen maken, maar nooit blijvend.
Want ergens in ons zit het verlangen naar blijvend geluk,
blijvende vrijheid, blijvende liefde. Ik denk dat we uitein­
delijk zullen ontdekken dat die woorden één en het zelfde
aanduiden.
Dan ontstaat er een periode waarin voor velen van
ons de crisis zich gaat toespitsen. Mensen om ons heen
30
zeggen dan: 'Doe niet zo gek, op deze wereld is blijvend
geluk, blijvende liefde niet te vinden! Na de dood, dat is
wat anders; als je braaf bent, komt na de dood het blij­
vende geluk.'
Van dat blijvende geluk kunnen we ons geen enkele voor­
stelling maken. Als je de traditionele beschrijvingen van
de hemel hoort, dan is dat een plek waar je, als je even
nadenkt, voor geen goud zou willen zitten. Het is er ge­
weldig saai, er gebeurt niets. Je kunt beter bridgen in de
hel, dan harp spelen in de hemel.
Maar geleidelijk aan ontstaat er een rijpingsproces. Ook
al omdat we de zogenaamde 'autoriteiten' om ons heen
gaan ondervragen. Ouders, dominees, pastoors, rabbi's,
theologen, sociologen en psychologen. Al die mensen, die
het zo vreselijk goed weten en waar we zo hoog tegen op
hebben gezien, gaan we enkele eenvoudige vragen stel­
len die ons bezig houden. En vaak blijkt dan dat al deze
experts niet weten waar ze het zelf over hebben en geen
antwoord kunnen geven op de meest elementaire vragen
van het leven. Vragen zoals: 'Wat is een mens nu eigen­
lijk?'. En 'een mens', is dan nog een secundaire vraag. De
primaire vraag is: 'Wat ben ik zelf eigenlijk?'
Geen van deze experts blijkt het antwoord op die vraag
te weten. Men heeft geweldige, intelligente bouwwerken
opgetrokken op basis van een aantal begrippen, maar als
we aan de basis gaan kijken dan zien we dat niemand
weet wat hij eigenlijk beweert. We hebben maar een aan­
tal woorden en begrippen van onze ouders overgenomen
en die hebben dat weer van hun ouders, enzovoort.
Zo zoeken we door, dan kan het op een gegeven mo­
ment niet anders of we komen tot de ontdekking dat wat
31

18. we zoeken, ergens in onszelf te vinden moet zijn. Dan
ontdekken we dat we alleen naar dár kunnen verlangen,
war we op de een of andere wazige manier, ongrijpbaar,
toch op de een of andere wijze al kennen. Dat er ergens
in ons een onmetelijkheid ligt van vrijheid, van licht, van
evenwicht, van stilte, van liefde. Alleen is her ons totaal
niet duidelijk hoe we daarbij kunnen komen; hoe we die
bron kunnen aanboren.
Als we zo ver zijn, zijn er al een heleboel zoeken geëli­
mineerd. Dan gaan we bijvoorbeeld niet meer proberen
her te ontdekken in zaken als de poliriek en misschien
ook al niet meer in allerlei kerken of in allerlei tradities
die zich beroepen op bepaalde profeten. Wij gaan dan
op zoek naar iemand die zegt de bron zelf te hebben
gevonden. Dat hoeft niet altijd een hindoe te zijn. Er
zijn mensen uit andere tradities die de bron ook hebben
gevonden.
In ons geval hebben we een van die mogelijkheden, een
van die toegangen gevonden via de richtingaanwijzers die
door de traditie van het hindoeïsme geplaatst zijn.
Wat we uiteindelijk willen weten, is hoe we die bron kun­
nen aanboren. En eigenlijk is er maar één vraag overge­
bleven. Na honderden vragen te hebben geëlimineerd, na
honderden ancwoorden te hebben gewogen en weer te
hebben laten vallen, blijft er ten slotte één vraag over en
die vraag, die op allerlei manieren gesteld kan worden, is:
'Wat ben ik?'
Als het waar is dat er in mij een bron is, een peilloze,
onuitputtelijke bron van dat licht, die liefde, die vrijheid
die ik zoek, wat ben ik dan eigenlijk? Hoe komt het dat
32
ik die bron niet vind? Of hem maar een heel enkele keer
een ogenblik lang schijn te zien?
Je zou dus kunnen zeggen, dat je pas toe bent aan dat wat
van wezenlijke waarde is, als je begint de juiste vragen re
stellen. En de Ashtavakra Samhita, (Samhita betekent ei­
genlijk: samen-zijn-met, dus het gesprek met Ashtavakra)
begint met de juiste vraag. Daarin vraagt koning Janaka:
'Kunt u mij uitleggen, meester Ashtavakra, goeroe Ash­
tavakra, hoe je vrijheid vindt? Hoe je zelf-realisatie vindt
en hoe het mogelijk wordt om ascese te beoefenen?'
33

19. Anthony de Mello
Over ontwaken
S
piritualiteit betekent wakker worden. De meeste
mensen slapen, al zijn ze zich daar niet van bewust.
Ze worden slapend geboren, brengen hun leven slapend
door, trouwen in hun slaap, verwekken kinderen in hun
slaap en sterven in hun slaap zonder ooit wakker te wor­
den. Nooit begrijpen ze de enorme schoonheid van wat
we het menselijke bestaan noemen. Weet u, alle mystici
- katholieke, christelijke, niet-christelijke, ongeacht hun
theologie - zijn het over één ding eens: dat alles goed is;
alles is goed. Hoewel het een zootje is, is alles toch goed.
Vreemde paradox, dat zeker. Maar het tragische is dat de
meeste mensen nooit inzien dat alles goed is, omdat ze
slapen. Ze hebben een nachtmerrie.
Vorig jaar hoorde ik een verhaal op de Spaanse tv
over een man die op de deur van zijn zoon klopt. 'Jaime,'
zegt hij: 'Wakker worden!' Jaime antwoord: 'Ik wil niet
opstaan, papa.' De vader roept: 'Opstaan, je moet naar
school!' Jaime zegt: 'Ik wil niet naar school.' Vraagt de
vader: 'Waarom niet?' Zegt Jaime: 'Drie redenen. In de
eerste plaats omdat het zo saai is; in de tweede plaats
34
omdat de kinderen me pesten en ten derde heb ik een
hekel aan school.' En zijn vader zegt: 'Nou, ik geef je drie
redenen waarom je wél naar school moet. In de eerste
plaats omdat het je plicht is, in de tweede plaats omdat
je vijfenveertig bent en ten derde omdat je de hoofdon­
derwijzer bent'. Wakker worden, wakker worden! Je bent
volwassen. Je bent te groot om nog te slapen. Wakker
worden! Hou op met spelen met je speelgoed.'
De meeste mensen zeggen wel dat ze de kleuterschool
willen verlaten, maar laat je niets wijsmaken. Geloof hen
niet! Ze willen alleen maar dat je hun kapotte speelgoed
repareert. 'Geef me mijn vrouw terug. Geef me mijn
baan terug. Geef me mijn geld terug. Geef me mijn repu­
tatie en mijn succes terug.' Dat willen ze; ze willen ander
speelgoed. Meer niet. Zelfs de beste psycholoog kan je
vertellen dat mensen niet echt genezen willen worden. Ze
willen een pil tegen de pijn. Genezing doet te veel zeer.
Wakker worden is onaangenaam, weet je. Het is zo
lekker comfortabel in bed. Het is irritant om gewekt te
worden. Daarom zal een verstandige goeroe geen poging
doen om mensen wakker te maken. Hopelijk zal ik wijs
genoeg zijn om geen enkele poging te ondernemen om
je wakker te schudden als je slaapt. Daar heb ik in feite
niets mee te maken, ook al zeg ik van tijd tot tijd 'Wak­
ker worden!' tegen je. Ik moet me met mijn eigen zaken
bemoeien, mijn eigen dansje dansen. Heb je er iets aan,
mooi. Zo niet, pech gehad! Zoals de Arabieren zeggen:
'De regen blijft hetzelfde, maar hij laat doornstruiken
groeien in het moeras en bloemen in de tuin.'
Nog meer woorden
Mark Twain heeft het heel mooi geformuleerd toen hij
zei: 'Het was zo koud dat we doodgevroren zouden zijn
35

20. als de thermometer een paar centimeter langer was ge­
weest.' We vriezen inderdaad dood door woorden. De
kou buiten doet er nier toe, maar de thermometer wel.
Het is niet de realiteit die telt, maar wat je erover tegen
jezelfzegt. Ik hoorde een prachtig verhaal over een Finse
boer. Toen ze de Russisch-Finse grens vastlegden, moest
de boer besluiten of hij in Rusland of Finland wilde wo­
nen. Na een hele poos zei hij dat hij in Finland wilde
wonen, maar hij wilde de Russische beambten niet voor
het hoofd stoten. Die brachten hem een bezoek om te
informeren waarom hij in Finland wilde wonen. De boer
antwoordde: 'Ik heb altijd in moedertje Rusland willen
wonen, maar op mijn leeftijd zou ik niet nog een Rus­
sische winter aankunnen.'
Rusland en Finland zijn maar woorden, concepten, maar
niet voor mensen, niet voor gestoorde mensen. We zoeken
bijna nooit naar de werkelijkheid. Een goeroe probeerde
ooit een menigte uit te leggen hoe mensen op woorden
reageren, zich voeden met woorden en op woorden leven,
in plaats van op de werkelijkheid. Een van de toehoor­
ders stond op om te protesteren en zei: 'Ik ben het er
niet mee eens dat woorden zo'n effect op ons hebben.' De
goeroe zei: 'Ga zitten, klootzak.' De man werd laaiend en
zei: 'U noemt zichzelf verlicht, een goeroe, een meester,
maar u moest zich schamen.' De goeroe zei vervolgens:
'Neem me niet kwalijk, ik liet me meeslepen, mijn excu­
ses, dat was fout; het spijt me.' Tenslotte kalmeerde de
man. Daarop zei de goeroe: 'Het kostte maar een paar
woorden om een hele storm in u te ontketenen; en het
kostte maar een paar woorden om die weer tot bedaren
te brengen, nietwaar?' Woorden, woorden, woorden, wat
kunnen ze ons gevangenzetten als ze niet goed worden
gebruikt.
36
Jan van Delden
D
e weg uit de dualiteit is voor de meesten van ons
zo abstract dat we liever niet willen horen dat je er
bij thuiskomst nog niet bent. Toen ik mijn mentor vroeg
waarom hij mij wel en een ander niet waarschuwde voor
wat er allemaal nog gedaan en gelaten moet worden na
thuiskomst, antwoordde hij simpel: 'Dan beginnen ze er
helemaal niet meer aan!' Ik heb me toen voorgenomen
dat anders te doen, waarmee ik mijn onverteerde wetend­
heid over het niet-bestaan van het doenerschap nog liet
blijken. Maar toen ook het laatste spoortje doenerschap
mocht oplossen, kreeg ik ongevraagd de code voor het
begrijpen van de Odyssee op een presenteerblaadje.
Het unieke van de Odyssee is dat het dat proces van
een leven in eenheid naar dualiteit en weer terug naar die
eenheid in zijn geheel verbeeldt. Bovendien is het in al
die eeuwen onveranderd bewaard gebleven, zonder dat
'vrijerssystemen' eraan hebben gesleuteld om het aan te
passen aan de heersende moraal. Het laat ook zien dat de
oude Grieken zeer tolerant en hoogbeschaafd waren door
de manier waarop ze verheven zaken relativeren en met
humor blootleggen. Geen andere mij bekende cultuur
geeft voor de uitleg van het belangrijke inzicht - water
37

21. speelt met water - een beeld van hun hoogste god die als
een overspelige dwaas zijn vrouw zo vaak bedriegt.
De dankbaarheid van het zien dat er niets te bereiken
valt, dat alles wat er lijkt te worden bereikt ons toevalt en
dat we nooit iets doen noch gedaan hebben, maakt dat
we er constant bewust van zijn dat we alles krijgen. Dat is
een groot verschil met vroeger, toen Jantje nog kankerde
op alles en vooral op anderen. Het is dankbaarheid naar
alles en iedereen, inclusief de vrijers die mij hielpen dui­
delijk te krijgen hoe de vork in de steel steekt.
Hoewel ik nu zie dat mijn mentor nooit Wolter is ge­
weest, omdat er niets anders is, was en zal zijn dan her
kennen, Zeus zelf dus, blijf ik roch gewoon Wolter zien
als mijn grote hulp in de nooit bestaande gekende kant
van de drempel. Laat die schijnbare tweeheid met zijn
schimmenspel maar gewoon bestaan. Heb dat ene lief
en doe wat er gebeurt. Wat maakt het uit als je zeker
weet dat het golvenspel nier uit golven maar uit water
bestaat? Dan kun je nog steeds rustig de golf Wolter op
een voetstukje zetten met aan zijn voeten een erende Jan­
neman-golf. En dat doet geen ikje trouwens, maar zie je
vanzelf gebeuren!
Dat alles zien gebeuren is de oceaan van vrede die nergens
heen hoeft en alles als zichzelf proeft zonder verzadigd te
raken, noch te veranderen. Vanuit die plek beschouwd
zijn dood en geboorte niet meer dan verhalen. Het is de
vijgenboompositie die je niet meer kunt verlaren om in
een van de verhalen te verdwijnen. Dan valt ook al je
interesse weg in antwoorden op nieuwsgierige vragen van
hoe het nu toch allemaal zit. Al die dingen zijn eigenlijk
38
onzin want je ziet vanzelf dat er maar één waarheid is,
want alles is Zeus zelf. Je houdt dan vanzelf op om nog
in war voor verhaal dan ook te geloven en dan wordt het
leven vanzelf een spel.
Zo komt de onveranderlijke vrede, die altijd al de van­
zelfsprekende ingrond van ons bestaan was, bovendrijven
om met zijn zoete zijnsmacht alles aan te steken en tot
stilte en helderheid te transformeren. Net zo lang tot de
scheppende en de vernietigende krachten én de heldere
aandacht één worden met de allesomvattende, ongede­
finieerde er-zijnruimte om dan als één ervaring te zijn;
het nu.
Laat de Odyssee een hulp zijn om in jouw tempo gaar­
jes te prikken in de illusies van je golf-zijn, waardoor je
vanzelf steeds meer van het geheel gaat zien - net zo lang
totdat het beeld van Zeus, de ene draad, het water weer
helemaal rond is en Athene in haar spel jouw hoofdrol
speelt. Dan komt pas de schoonheid van Zeus naar bo­
ven en transformeert het hele proces zich rot 'de lol van
Zeus'.
39

22. ]oan Tollifion
Jij bent dit moment
w:e zijn ons slechts van een miniem deel van de in­
formatie die elk moment onze zintuigen binnen­
stroomt bewust. Bovendien is er een tijdsverschil van een
halve seconde bij de doorgave, zodat alle waarneming ei­
genlijk die van het verleden is. Wij zijn dit moment, maar
we kunnen het nooit waarnemen. We kunnen het alleen
maar zijn. Dit moment is aanwezigheid zelf. Het is niet
te bevatten.
Dit is niet maar zo'n intellectuele wetenswaardigheid
die je in je opslaat. Hier staat je verstand bij stil, hier
houdt de wereld op te bestaan: alles, zonder uitzonde­
ring, wat je waarneemt, denkt en ervaart, is het verleden.
Her heeft geen werkelijkheid. Denk daar eens diep over
na. Laat het binnenkomen. Het verwoest alles. Er blijft
niets over. Dit is ontstellend nieuws als je je verbeeldt dat
'jij' je 'in' de verschijningsvorm bevindt, en kijkt naar een
onafhankelijke 'echte wereld' buiten je. Als je je plotse­
ling realiseert dat alles wat je ziet en denkt niets dan een
onbetrouwbare en gedeeltelijke uitdraai van het verleden
is, is er geen uitweg meer voor je.
40
Je hele leven draaide om het vinden van een uitweg. Je
hebt psychotherapie, gesprekstherapie, meditatie, li­
chaamswerk, creatieve visualisatie, positief denken, net­
werkmarketing, blauwgroene algen, alles geprobeerd wat
je maar kon om jezelf te redden. En plotseling besef je dat
er geen uitweg is.
Alles houdt halt. Je bent er gewoon. Er is geen ontko­
men aan. Hier vlak voor je staat de mogelijkheid om te
ontdekken dar je helemaal niet opgesloten zit in de ver­
schijningsvorm. Jij bent een droom. De lichaamgeest is
een droom. De wereld is een droom. Spiritualiteit is een
droom. Alles is een droom. Slechts dit is echt.
War is dit?
Woorden kunnen het niet beschrijven. Louter aanwe­
zigheid is ongelooflijk springlevend. Het is pure energie.
Val erin, en je valt in niets. Niets is niet te bevatten. Het
verstand vindt dit griezelig. Het verstand voelt zich niet
op zijn gemak bij iets dat onvoorspelbaar, niet re ken­
nen en niet te beheersen is. Er is geen 'ik' in louter ge­
waarzijn, geen verhaal, geen drama, geen toekomst, geen
hoop, geen betekenis, geen doel, geen lichaam. Voor her
verstand is 'niets' een angstaanjagend idee: een onvrucht­
baar, desolaat vacuüm, een nihilistische leegte. Het
klinkt vreselijk, als dood, als levend begraven worden.
Wat is erger?
En dus deinzen we terug voor louter aanwezigheid.
We blijven druk bezig. We vermijden dit angstaanjagen­
de niets, dat net onder de oppervlakte van alles loert. We
vermijden stilte. We vermijden hiaten in de conversatie.
We doen de radio of tv aan. We lezen boeken. We heb­
ben 'zinvolle' carrières. We stichten een gezin. We gaan
op vakantie. We lopen goeroes na. We drinken. We ro­
ken. We consumeren. We praten. Alles om dit akelige
niets te vermijden.
41

23. Maar als je jezelf toestaat niet meer weg te rennen, en je
laat je vallen in het niets en niets zijn, wat vind je dan
eigenlijk? Is 't het desolate vacuüm wat je je voorstelde en
waar je van wegliep? Je zult nog verbaasd staan!
De enige manier om erachter te komen is het experi­
ment te doen. Niemand anders' resultaten betekenen iets
voor jou. Jij moet zelf de sprong wagen. En de paradox is
dat er geen 'jij' is om dat te doen, en geen 'afstand' om
te overbruggen. De 'sprong' is de oplossing van dat hele
droombeeld.
42
Tony Parsons
Amsterdam, september 2002
I
n Mexico wordt heel wat gesmokkeld. Op een dag rijdt
een Mexicaan op de fiets richting grens met een baal
zand op zijn rug. De douanier sommeert hem te stop­
pen: 'Stop! Ik wil zien wat er in die zak zit.' De man zegt
dat er zand in zit. De douanier vraagt hem om de zak te
legen en ja hoor, er zit alleen maar zand in, dus laat hij
hem gaan. Dit gebeurt elke keer weer, wel twee of drie
keer per week en de douanier vermoedt dat er iets niet
pluis is.
Op een dag is hij aan de andere kant van de grens. Hij
zit in het café wat te drinken en ziet die man binnenko­
men. Hij loopt naar de Mexicaan toe en zegt: Ik heb je bij
de grens gezien, maar nu ben ik niet in functie - ik haal
een drankje voor je.' Ze drinken wat en hij zegt tegen de
man: 'Luister, even over wat er bij de grens gebeurt. Jij zit
op de fiets met je zandzak en als ik erin kijk zit er altijd
zand in. Ik heb sterk het vermoeden dat je iets smokkelt.
Vooruit, we zijn nu vrienden, ik zal je niet aangeven, maar
zeg me wat je smokkelt.'
En de Mexicaan antwoordt: 'Fietsen.'
43

24. Wat ik het leuke vind van dit verhaal, is dat het zo lijkt
op waar wij het over hebben. Aan de ene kant is het ge­
heim verborgen, en aan de andere kant is het volstrekt
duidelijk.
Want op dit moment is het alles wat er is. Nu, hier, is
wat er gebeurt. In deze verschijningsvormen voltrekt zich
het heldere zien; er fs alleen maar zien. Maar het denken
heeft het idee - en dat is het hele spel- dat er hier iemand
zit die ziet. Dat is subtiel én duidelijk.
Als er sprake is van 'ontwaken', en dat gebeurt nogal
eens dezer dagen, wordt er altijd gezegd dat wat er nu
gezien wordt totaal duidelijk is. Het is zó duidelijk. Het
is pal naast wat jij denkt dat zich op dit moment afspeelt.
Je denkt dat je mij ziet. In werkelijkheid is het enige dat
echt gebeurt het zien van mij, of wat er ook maar gaande
is. Het verschil tussen ontwaken en niet ontwaken, tus­
sen zien en niet zien, is zien dat er niemand is. Er bestaat
geen 'ik'.
Doe je ogen maar eens dicht en probeer een ik te vin­
den. In het gewaarzijn komen gewaarwordingen op, fy­
sieke dingen of gedachten... Het doet er niet toe wat er
opkomt, er is nergens een ik te vinden. Zoek die ik maar,
er is met geen mogelijkheid een plek, een vaste locatie te
vinden die je 'ik' zou kunnen noemen. Waar is die ik van
jou? Zoek die ik. Wat je vindt zijn slechts fysieke gewaar­
wordingen. Je wordt je bewust van je lichaam, of van de
gedachte: ik kan mezelf niet vinden...
Het wonderlijke is dat wat jij bent nu juist precies dat­
gene is wat op zoek is naar een ik.Jij bent de ene die op
zoek is. Je bent eenheid. Eenheid is het ene dat ziet. De
ziener van alles. Eenheid is alles en ziet alles als zichzelf.
Het enige dat er gebeurde, is dat wij op de een of andere
manier naar iets anders zochten, iets wat verlichting of
tegenwoordigheid genoemd wordt; iets ergens dáár, iets
44
wat uit de hemel komt vallen om ons nieuwe energie te
geven - iets wat komt en ons completer maakt.
Waar we eigenlijk naar zoeken is het verloren idee van
een ik. Het gaat hier om het verlies van een persoonlijke
identiteit die niet eens echt heeft bestaan. We zoeken dus
naar een verloren onwerkelijkheid!
45

25. LeoHartong
Wie is de toeschouwer?
A Is een docent het woord 'ik' op het schoolbord schrijft
I.en aan de leerlingen vraagt wat ze zien, antwoorden
de meesten dat ze het woord 'ik' zien staan. Het komt
zelden voor dat iemand zegt: 'Ik zie het schoolbord met
het woord "ik" erop geschreven'. Zoals het relatief grote
schoolbord genegeerd wordt ten gunste van twee letters,
negeren we het bewustzijn dar de permanente achter­
grond vormt van alle verschijnselen. We negeren het net
zoals we het scherm vergeten waarop een film wordt ge­
projecteerd. Het filmdoek is het onveranderlijke kenmerk
in alle films die we zien, maar het raakt nooit betrokken
bij de inhoud van de film. De film vertoont misschien
een oceaan, een lange kronkelige weg, een moord, of een
bosbrand, maar het scherm wordt niet nat, het beweegt
zich niet van hier naar daar, het bloedt niet en her staar
ook niet in brand. Op dezelfde wijze blijft bewustzijn
puur en onaangeroerd door zijn inhoud.
Bewustzijn is de constante in en achter iedere ervaring
en tegelijkerrijd is het ook datgene wat het gemakkelijkst
aan onze aandacht ontsnapt. Aandacht is niet hetzelfde
46
als bewustzijn. Onze hersenen zijn zodanig gevormd dat
ze, als ze zich op iets concentreren, automatisch iets an­
ders negeren. We zien de sterren en negeren de ruimte;
we lezen deze tekst en veronachtzamen de pagina; we
zien de film en vergeten het scherm. Toch is het duidelijk
dat de genegeerde ruimte, de pagina en het scherm net
zo cruciaal zijn voor onze waarnemingen als de sterren,
de tekst en de film die onze aandacht in beslag nemen.
Dit is een belangrijk punt, omdat de werking van onze
aandacht vaak wordt verward met bewustzijn. Aandacht
functioneert door contrast; iets wordt waargenomen door
iets anders te negeren. Bewustzijn daarentegen is non­
dualistisch en omvat zowel wat wordt opgemerkt als wat
niet wordt gezien. Aandacht vergt inspanning, terwijl be­
wustzijn gewoon is. Dit bewustzijn bevat en accepteert
alles wat opkomt, inclusief objecten die als 'daarbuiten'
worden gezien - rotsen, auto's, levende wezens - en ob­
jecten 'vanbinnen', zoals emoties, gedachten en ervarin­
gen. Vanuit dit standpunt is bewustzijn net zo aanwe­
zig in de verschijningsvorm als de verschijningsvorm in
bewustzijn. Vergelijk het met een vaas die ruimte bevat
en tegelijkertijd door ruimte omgeven is. Als je de vaas
breekt, heeft dat geen enkele invloed op de ruimte zelf.
Op dezelfde manier gebeurt er ook niets met bewust­
zijn als het lichaam sterft. Als je inziet dat jij dit bewust­
zijn bent, weet je dat je nooit bent geboren, nooit geleefd
hebt en nooit zult sterven. Je bent het levend Bewustzijn
zelf; de lucide openheid waarin en waaruit alles ontstaat,
inclusief je verschijningsvorm en je gevoel van individu­
aliteit. Waar jij je aandacht ook op richt, daar is het. Het
is zich bewust van alles: van je in- en uitademen, van het
plotselinge geluid, het licht en van een mus die aan de
andere kant van de aardbol uit de lucht valt. Bewustzijn
is puur en heeft geen vorm; het is aanwezigheid, zonder
47

26. begin of einde en het vraagt geen enkele inspanning van
je. Als je moeite doet, is bewustzijn zich daar zonder in­
spanning van bewust. Datgene wat opkomt is de inhoud
ervan en heeft net zomin effect op bewustzijn als een
spiegelbeeld op de spiegel. Evenals de spiegel doet be­
wustzijn geen enkele moeite om iets te accepteren of af te
wijzen. Het oordeelt niet noch neemt het een standpunt
in, omdat het alle mogelijke visies omvat. Het volgende
gedicht dat wordt toegeschreven aan de taoïstische filo­
soof Chuang Tse verwoordt dit zo:
De wilde ganzen hebben niet de bedoeling zich
te spiegelen;
Het water heeft niet de bedoeling hun beeltenis
te reflecteren.*
Door de dualistische en lineaire aard van taal lijkt deze
tekst dat wat in essentie één is, op te splitsen in Puur
Bewustzijn en de inhoud ervan. In werkelijkheid bestaat
deze dualiteit niet.
In deze dualistische benadering staat bewustzijn voor
het permanente en de manifestaties in bewustzijn voor
het niet-permanente. Maar in werkelijkheid vormen zij
de twee kanten van eenzelfde munt. Zelfs dit is niet cor­
rect, want als je het over twee kanten hebt, gebruik je nog
steeds twee labels voor één en hetzelfde ding. Met woor­
den: de hoogte van de berg is de diepte van de vallei.
Puur Bewustzijn heeft alleen zichzelf nodig om te zijn
wat het is. In tegenstelling tot wat de logica voorschrijft,
heeft bewustzijn niets buiten zichzelf nodig om zich be­
wust van te zijn. Een andere manier om dit te zeggen is
dat bewustzijn zowel het subject als het object is. Bewust­
zijn is een Zelflichtende en zich Zelf in stand houdende
*1Jl(:"Jhe Way OfZen door Alan Watts. Vintage ISBN 0-375-70510-4
48
eenheid, maar lijkt door de taal gesplitst te worden in
bewustzijn en zijn inhoud. In de Bhagavad-Gita wordt
een prachtig voorbeeld van deze twee-eenheid gegeven
door het te vergelijken met een spin die vanuit zijn eigen
lichaam een web spint, dan in deze creatie leeft en het
vervolgens weer in zichzelf terugtrekt.
Het Zelf is producent, toeschouwer en acteur in de
grote voorstelling van het zich ontvouwende kosmische
drama, net zoals een dromer tegelijkertijd de droom pro­
duceert, ernaar kijkt en erin verschijnt. Jij, ik, het boek,
de stoel en de terroristen op het nieuws zijn allemaal va­
riaties op de manier waarop bewustzijn aan zichzelf ver­
schijnt, net zoals de mensen, het huis, de zonsopgang en
de monsters in een droom allemaal van dezelfde droom­
materie zijn gemaakt.
Zelfschouwend bewustzijn wordt vaak beschreven als
'de getuige ofwel de toeschouwer van de grote theater­
voorstelling'.
49

27. Ram Tzu
V
elen van jullie
Zoeken en studeren al heel lang.
Jullie zijn goed thuis
In Oosterse Mystieke Rotzooi.
Uit de veda's en de soetra's
Heb je geleerd
Dat het leven een illusie is
En dat je droomt eerwijl je wakker bent.
Ram Tzu vraagt je...
Hoe weet je
Dat jij degene bent die droomt
En niet de droom zelf?
0
50
Je zoekt naar aanwijzingen
Naar een sleutel
Waarmee je het mysterie kunt oplossen.
Je bestudeert de bewegingen van de sterren
Je telt je ademhaling
Je reciteert je koosnaam voor God
Je raadpleegt tarotkaarten
Je goochelt met getallen
Je bedrijft eindeloos de liefde
Je vast
Je gebruikt drugs
Je bestudeert heilige geschriften
Je leest theebladeren
Je spreekt met geesten
Je wringt je lichaam in allerlei bochten
Je trekt van goeroe naar goeroe
Je neemt deel aan trainingen en retraites
Je oefent je wezenloos
Je koopt het ene boek na het andere
Je luistert naar cassettebandjes
Je bidt dat de stukken er van afvliegen
Ram Tzu verzekert je...
Je bent pas waar je wezen moer
Als je van dit alles genoeg hebt.
0
51

28. Ram Tzu zal op allerlei niveaus
Verkeerd worden begrepen...
De slimmeriken onder jullie
Zullen zijn woorden direct begrijpen.
De dwazen
Zullen ze als flauwekul afdoen.
De geleerden
Zullen verbanden zien.
De priesters
Zullen er een dogma van maken.
De vromen
Zullen geshockeerd zijn.
De zondaren
Zullen het te druk hebben
Om zich er zorgen over te maken.
Slechts enkelen van jullie
Zullen er geen gedachte aan verspillen.
Maar diep van binnen
Zijn jullie er allemaal blij om
Dat iemand jullie
Een heel klein beetje aandacht schenkt.
52
Alexander Smit
B
ezoeker: Als ikprobeer de tegenwoordigheid te ervaren,
dan vliegt mijn geest atle kanten uit.
Alexander: Als je kiespijn hebt, ervaar je dan tegenwoor­
digheid?
Bezoeker: Zeker.
Alexander: Luister, of je kiespijn hebt, aan het bevallen
bent, doodgaat of in coma ligt, de tegenwoordigheid is
er. Met ofzonder jou.
Bezoeker: Ofik die ervaar, is wat anders.
Alexander: Hier zijn we bezig die te ervaren. Dat is min of
meer ons doel van deze week, als er tenminste niet al te veel
weerstand is. We zijn hier om allerlei ideeën, die eventueel
beperkend kunnen zijn, op te helderen. Dat is her doel van
dit soort gesprekken en van alles wat we hier doen.
Bezoeker: Toch komt het bij mij over dat een zekere
rust...
53

29. Alexander: Daarbij gepast is? Dus jij denkt dat je op een
kerkhof beter tot verlichting komt? Daar heb je pas rust!
Bezoeker: Wat ik eigenlijk probeer te zeggen is, om het es­
sentiële te kunnen ervaren...
Alexander: De essemie is overal! Alles komt voort uit dat
essentiële. Alles îs dat essentiële. Voor het bewustzijn is er
niets te verbergen. Alles is een manifestatie daarvan. Waar
je ook kijkt: bewustzijn. Niets uitgesloten. De kunst van
het waarnemen is dat je alles leert zien. Bewustzijn sluit
niets uit. Jij sluit uit. Bewustzijn is wat jij bent. Dat weet
je donders goed.
Bezoeker: Die rustige geest is in zekere zin ook een uitvloei­
sel van een leven waarin eigenlijk alle conflicten zijn opge­
lost.
Alexander: Nee, meneer. Die rustige geest kán een uit­
komst zijn van zelfrealisatie, maar niet per definitie. Die
kan een uitkomst zijn, maar dat wil niet zeggen dat elke
rustige geest een zelfgerealiseerde geest is.
Bezoeker: Een leven vol onderdrukte conflicten...
Alexander: Het enige dat iemand die onderdrukte con­
flicten heeft niet ziet, is dat hij zich met dingen kan
identificeren of niet. Een leven dat blauw staat van de
conflicten kan in tien minuten groen staan. Identificatie
of niet. Dát is het enige verschil. De rest is bedacht. Als
jij zwaar gedeprimeerd bent, zie je de hele wereld als een
rocwereld. Dan word je verliefd, en de hele wereld ziet er
totaal anders uit. Is die wereld veranderd? Nee, jij bent
veranderd. Je standpunt is veranderd. Op het moment
54
dat je je standpunt verandert, verandert alles. Nu gaan
we nog een stap verder. Als je morgen hoort dat je tien
miljoen gulden gewonnen hebt in de loterij ziet de wereld
er volmaakt anders uit. Je standpunt is veranderd. Als
de belasting aan de deur komt en zegt: 'We krijgen nog
dertigduizend gulden van u,' dan ziet die wereld er ook
totaal anders uit. Het standpunt dat je inneemt, precies
zo ziet de wereld eruit.
55

30. Chuck Billig
D
e grote paradox is dat er niets is dat jij bent, en dat
er tegelijkertijd niets is dat jij niet bent.
Dit is het toppunt van spirituele ironie: de leraar wijst
rechtstreeks naar de waarheid, maar vervolgens gaat de
leerling de léraar aanbidden.
Of nog erger: de leerling aanbidt de aanwijsstok die de
leraar heeft gebruikt!
Maar als bewustzijn zelf ben jij in wezen de bron van alle
grote leraren.
Jij bent echt de ultieme bron van al hun spirituele onder­
richt.
Je hebt hen alleen maar geschapen in je persoonlijke
drama, om je telkens weer te herinneren aan wat je voor­
wendt vergeten te zijn.
Zowel de leraren als hun onderricht verschijnen... en ver­
dwijnen in het hart van wie jij bent.
56
Een algemene vergissing is de waan dat jfj de oorspronke­
lijke zanger van jouw levenslied bent.
Ook al playback je de woorden slechts, je probeert nog
steeds de eer op te strijken - of de schuld op je te nemen
- van het lied dat ten gehore wordt gebracht.
En je blijft ironisch genoeg verantwoordelijk voor al je
keuzen... terwijl je er niets over te zeggen lijkt te hebben.
Verantwoordelijkheid, jawel, maar geen schuld.
Maar er blijven consequenties.
Je geeft de toekomst niet de schuld van je heden; waarom
ben je er dan zo snel bij om het verleden de schuld te
geven?
Het verleden kan je alleen maar over het verleden ver­
tellen.
Het verleden kan je niets over het nu vertellen.
Maar als je paradoxaal genoeg niet actief deelneemt aan
het volle eerbetoon aan het hier-en-nu, zou je zogenaam­
de toekomst weleens verdacht veel op je zogenaamde ver­
leden kunnen lijken.
Maar dit is een belangrijk onderdeel: het feit dat het ver­
leden onwerkelijk is, wil nog niet zeggen dat het nooit is
gebeurd.
57

31. Maar echt of niet, het verleden kun je niet veranderen.
Je kunt alleen je ervaring van het verleden veranderen.
Maar die verandering kan natuurlijk nooit in het verle­
den plaatsvinden.
Die verandering kan zich alleen in het nu voltrekken.
Alles over Niets
N
iets is erg belangrijk. In feite doet niets er werkelijk
toe, eenvoudig omdat er niets aan de hand is. Er is
niets om bang voor te zijn en er is niets om je zorgen over
te maken.
Er is niets te leren, niets te onthouden, niets op te bou­
wen, niets te bewaren, niets om je aan vast te klampen en
niets om los te laten.
Hoewel niets in staat zal zijn je van je plaats te krijgen, zal
niets je uiteindelijk bevredigen. Niets zal werken en er is
werkelijk niets om op vooruit te kijken.
Niets zal je boos maken en niets kan je kwetsen. Niets zal
maken dat je slaagt en niets zal maken dat je faalt.
Op dit moment gebeurt er niets en toch zal niets in laat­
ste instantie ooit veranderen.
Verbazingwekkend genoeg heeft niets een naam gekregen.
Ironisch genoeg heeft 'het' alle namen.
58
Francis Lucille
S
tel uzelf de vraag wie er gehypnotiseerd is. Onderzoek
dat tot in de diepte. Wie is het? Waar is het? U zult
ontdekken dat het niet lukt om zo'n wezen te vinden.
Wanneer u uw geest en lichaam doorzoekt, zult u een
paar begrippen aantreffen waarmee u zich vereenzelvigt,
zoals: 'ik ben een vrouw, ik ben een menselijk wezen, ik
ben een jurist' enzovoorts. U kunt in uw lichaam ook
bepaalde gewaarwordingen aantreffen, bepaalde regio­
nen die ondoorzichtiger en solider zijn, waarmee u zich
eveneens vereenzelvigt. Maar als u preciezer toeziet, wordt
duidelijk dat u niet dat gevoel in uw borstkas bent, niet
dit gevoel van een vrouw te zijn, want gevoelens komen en
gaan en wat u werkelijk bent is blijvend. Juist op dat mo­
ment houdt de hypnose op. Dat die gedachten en gevoe­
lens zich voordoen, is minder problematisch dan uw ver­
eenzelviging ermee. Zodra u zich daarvan bewust wordt,
neemt u er afstand van. U bent vrij. In deze vrijheid geeft
u zich nergens een omschreven plaats. Het is van belang
om op deze onbepaalde plek te blijven en niet toe te geven
aan de normale neiging om meteen een nieuwe identiteit
aan te nemen zodra u de oude loslaat; zoals een aap die
een tak niet loslaat eer hij aan de volgende hangt.
59

32. U zult ontdekken hoe heerlijk het is op deze manier in
de lucht te leven zonder ergens aan te hangen, onthecht.
In het begin lijkt het wat vreemd, al hindert uw nieuwe
houding u nergens in. U kunt gewoon uw functie van
moeder of jurist blijven vervullen, uw lichaam voelen
enzovoorts. Eigenlijk is niets zijn, in de lucht, nergens,
erg praktisch. Het maakt het leven een stuk eenvoudiger.
Neem geen genoegen met alléén maar begrijpen. Pas uw
inzicht toe in de praktijk. Probeer niemand te zijn. Laat
de takken los.
Is het niet moeilijk om daarna inje lichaam terug te keren
en het alledaagse leven te leiden?
U bent nooit in uw lichaam geweest, dus is de vraag om
erin terug re keren niet aan de orde. Uw lichaam bevindt
zich in u. U bent niet in het lichaam. Uw lichaam doet
zich aan u voor als een reeks zintuiglijke gewaarwordin­
gen en begrippen. U weet dat u een lichaam hebt wanneer
u het voelt of wanneer u eraan denkt. Deze gewaarwor­
dingen en gevoelens verschijnen binnen u, pure bewuste
aandacht. U verschijnt niet in hen, in tegenstelling tot
wat uw ouders, uw leraren en bijna de hele gemeenschap
waarin u leeft u hebben geleerd. In tegenspraak met uw
eigen ervaring hebben ze u geleerd dat u, als bewustzijn
in uw lichaam bent, dat bewustzijn een functie is die ont­
springt aan de hersenen, een orgaan van uw lichaam. Ik
stel voor dat u deze overtuigingen in twijfel trekt en de
ruwe gegevens van uw eigen ervaring aan een onderzoek
onderwerpt. Denk terug aan de recepten voor geluk die u
als kind van diezelfde mensen kreeg: studeer hard, neem
een goede baan, trouw met de juiste man, enzovoorts.
Als die recepten gewerkt hadden zat u hier niet met al
deze vragen. Ze werken niet, omdat ze gebaseerd zijn op
60
een verkeerde kijk op de werkelijkheid, een gezichtshoek
waarvan ik u aanraad hem te betwijfelen.
Ga dus voor uzelf na of u verschijnt in uw lichaam of
uw geest of dat die, daarmee in tegenstelling, in u ver­
schijnen. Dat is een omkering van perspectief vergelijk­
baar met de ontdekking van de engel in de boom. Al
lijkt deze verandering aanvankelijk klein, toch is het een
revolutie met onvoorstelbare en oneindige gevolgen. Als
u de mogelijkheid dat de boom ook een engel zou kun­
nen zijn, echt kunt aanvaarden, dan zal die engel zich aan
u tonen en verandert uw leven in betovering.
61

33. Philip Renard
I
k heb gezien dat het bij inzicht in de meeste gevallen
niet zo is dat iemand helemaal in vrede is gevallen. Dat
er nog steeds een noodzaak is om allerlei situaties, met
name die tussen mensen, keer op keer te bezien. Omdat
op de plek waar inzicht totaal lijkt het idee erin kan slui­
pen dat je geen fouten meer maakt, of dat jouw fouten er
niet meer toe doen.
En dat kan wel eens een vergissing zijn. Want jij hebt
jouw visie, maar de persoon naast jou, of de persoon met
wie je leeft, die heeft er ook een en die maakt de wrijving
mee, en die is het niet altijd eens met hoe jij de zaak be­
kijkt. Dus op dat wrijvingspunt kan dan, omdat jij een
bepaald inzicht hebt, een arrogantie intreden, een weg­
wimpelen van de zogenaamd kleinigheden. 'Ach, oordeel
jij nog vanuit dat kleine ego!' Een wonderlijk bolwerk
waarin je twee niveau's door elkaar heen haalt. En dit
komt helaas heel veel voor. Vandaar dat als jij zegt: 'That's
it', alsof alles hiermee volbracht is, dan zeg ik: 'Ja, that's
ie', maar voor mij is dat het begin. Voor mij is de realisatie
meer een begin dan een eindpunt. Dan pas ga je kijken
wat de dingen zijn die er tussen ons spelen.
62
Bezoeker: Dan speelt afwijzing, arrogantie, trots. Tegelij­
kertijd speelt dat hele egobolwerk op.
Philip: Ja, dus dat moet je gaan bekijken vanuit die ruim­
te. Ik noem dat: 'het tweede niveau'. 'Eerste niveau' is
alleen maar zien wie je bent, net zolang rot je daarin een
stabilisatie hebt en van daaruit, vanuit die ruimte van
dat eerste niveau, kun je dan in vrede die persoon gaan
bekijken, het 'egobolwerk' zoals jij dat noemt.
Dan kun je echt in liefde daarmee omgaan. In plaats
van dat je met een nieuwe haatformule probeert het zo­
genaamde 'ego' te bestrijden.
Zo'n poging is gewoon weer onderdeel van het ego.
Het gaat er dus om iets te ontmoeten in jezelf dat niet
vastzit in die oude formule van zelfhaat. Dat is eigenlijk
alles.
Bezoeker: Het is inderdaad zeljhaat, dat zie ik ook. Dus
de pijn die daaruit ontstaat, is continue de afwijzing van
jezelf Dat heeft een gigantische hoeveelheid pijn en ellende
veroorzaakt enjuist in de intimiteit, waarinje eigenlijk ver­
langt naar 'Dat: Liefde, ofhoeje het ook benoemen wilt,
steekt dat geweldig de kop op.
Philip: Ja, daar speelt het zich af. Precies in die intimiteit.
Daarmee omgaan, vanuit de stilte, dat is eigenlijk het on­
derwerp. Zie, vanuit de stilte, wat de oude pijn is, zodat
die kan smelten. Zodat het niet langer 'twee' is: 'Hier ben
ik in stilte, maar gisteren had ik pijn, of straks ga ik weer
pijn ontlopen'. Nee, laat het maar gebeuren en maak er
contact mee.
Bezoeker: ja, ik zie dat dat schreeuwt om aandacht.
63

34. Philip: Als je dat kunt verdragen dat schreeuwen, als je
daarmee in vrede bent, ook al is het daar geen vrede, ook
al krijst het, wees daar in vrede mee. Vanuit die stilte
kan dat. Daar vanuit hoeft het niet anders, hoeft het niet
gecorrigeerd, hoeft er geen antwoord op, maar wel ermee
omgaan.
Bezoeker: ja, ik zie dat dat de grootste pijn is. En dat op
deze plek tegelijkertijd ook de mildheid zit.
Philip: Ja, daar komt het op neer. Zo kan dat samen­
vloeien. Kun je dat voelen, dat dat kan samenvloeien?
Vertoef daar maar. Als je daar vertoeft en het durft om
steeds maar weer opnieuw te voelen, dan kun je eraan
gaan wennen dat die twee samen gaan vallen. Dat die
pijn mag gaan oplossen, smelten.
Zo speelt het zich af
64
Ramesh S. Balsekar
E
en van de grootste mysteries in de natuur en mis­
schien de basis van het ongelukkig zijn van de mens­
heid, is het bestaan van tegengestelde polen.
Niet de onherroepelijke, onverenigbare tegenstellin­
gen, maar de onderling verbonden polaire tegengestel­
den. Het soort waarbij de een niet zonder de ander kan,
waarbij in feite de een het bestaansrecht is van de ander.
Polariteit is beduidend meer dan enkel tegengesteld­
heid of dualiteit. Het betekent dat de tegengestelden on­
scheidbaar met elkaar verbonden zijn,
Zoals de twee uiteinden van een stok, de twee zijden
van een munt ofde twee polen van een magneet. Wat we
een magneet noemen en wat de eigenschappen van een
magneet heeft, is enkel en alleen een magneet vanwege
de twee tegengestelde polen.
De tegenpolen worden de basis van het ongelukkig
zijn van de mens, omdat wanneer de mens nadenkt over
de tegenstellingen in het leven, hij vergeet dat de polen
zelf niets meer zijn dan louter abstracte 'termen' of'sym­
bolen'. Wat vergeten wordt, is dat wat er echt roe doet en
belangrijk is, niet de termen of symbolen zijn, maar dát,
wat de polen verbindt. Dit is het probleem van het onge-
65

35. lukkig zijn van het individu, omdat het denken in sym­
bolen gelijk staat met het classificeren en in verschillende
vakjes plaatsen van ervaringen. Met andere woorden, de
individuele mens denkt in termen van individualiteiten
slaagt er aldus in de werkelijk ondeelbare natuur in con­
cepten op te splitsen. Is het verbazingwekkend dat deze
onnatuurlijke splitsing de mens scheidt van zijn natuur­
lijke achtergrond en hem in een mentale staat brengt die
hij omschrijft als ellendig, ongelukkig of gebonden? En
is het verbazingwekkend dat, als hij zich in die staat be­
vindt, hij voor altijd bevrijding zoekt?
De natuur zelf schijnt het niet te weten of het iets te
kunnen schelen dat er door de mens gemaakte tegenstel­
lingen zijn of een wereld van tegengestelden. De natuur
lijkt volmaakt tevreden te zijn dat ze een wereld schept
van oneindige, extatische verscheidenheid die onwetend
is van leuke of lelijke, ethische of onethische dingen. Zo­
als Thoreau het ooit zei, de natuur verontschuldigt zich
nimmer en ziet daar ook geen reden toe. Klaarblijkelijk
omdat de natuur alleen maar verrukkelijke verscheiden­
heid ziet en geen 'fouten in tegengestelden'. Het is de
moeite waard om op te merken dat het de fundamentele
polariteit van de natuur zelf is, waarop de oude Chinese
cultuur is gegrondvest.
Die is wat Lao Tzu over deze belangrijke zaak gezegd
heeft:
Als iedereen schoonheid als schoonheid herkent,
Dan is de lelijkheid al aanwezig;
Als iedereen goedheid als goed herken�
Dan is het kwaad al aanwezig.
Zijn' en 'Niet-Zijn: verschijnen tegelijk samen;
Moeilijk en makkelijk, ontstaan samen;
Lang en kort, vormen samen een contrast;
66
Hoog en laag, kunnen alleen samen hun plaats
hebben;
Voor en na, vormen alleen samen een volgende.
En Chuang Tzu, Lao Tzu's illustere opvolger, zei:
Dus, diegenen die zeggen dat er goed' bestaat
zonder het ermee verbonden kwaad, ofeen goe­
de regering zonder het ermee verbonden wan­
bestuur, snappen de belangrijkste principes van
het universum niet, noch de aard van de schep­
ping. Men zou net zo goed kunnen spr·eken over
het bestaan van de Hemel zonder een Aarde,
ofvan het negatieve zonder het positieve, het­
geen evident onmogelijk is. Niettemin praten
de mensen daar zonder ophouden over; zulke
mensen moeten ofwel niet wijs zijn, ofze hou­
den de zaak voor de gek.
67

36. Wie, wat en waar
D
e teksten uit deze bloemlezing komen uit de vol­
gende boeken:
Ramesh S. Balsekar, uit: Er was eens. . . , Samsara 2003
Alexander Srnit en Wolter A. Keers, uit: Kennendheid,
Samsara 2003
Catherine Ingram, uit: Hartstochtelijk aanwezig zijn,
Altamira-Becht 2003
Shri Nisargadatta Maharaj, uit: Ik Ben,
Altarnira-Becht 2000
Roy Whenary, uit: De structuur van Zijn, Samsara 2003
Steven Harrison, uit: Zoek geen antwoord, Samsara 2003
Douwe Tiemersrna, uit: Paul Blok: Welkom in satsang,
Altamira-Becht 2002
Wolter A. Keers, uit: Vrij Zijn, Samsara 2004
Anthony de Mello, uit: Bewustzijn, Sarnsara 2004
Jan van Delden, uit: Terug van nooit weggeweest,
Samsara 2003
Joan Tollifson, uit: Ontwaken in het alledaagse,
Sarnsara 2004
Tony Parsons, uit: ...Niemand daar, Samsara 2004
Leo Harrong, uit: Ontwaken in de droom, Samsara 2002
68
Ram Tzu, uit: Wie zoekt zal niet vinden, Samsara 2003
Alexander Smit, uit: Het directepad,
Altamira-Becht 1997
Chuck Hillig, uit: Parels voor de ziel, Samsara 2004
Francis Lucille, uit: Eeuwigheid Nu!, Samsara 2003
Philip Renard, uit: Paul Blok: Welkom in satsang,
Alramira-Becht 2002
Ramesh S. Balsekar, uit: Ultieme waarheid,
Altamira-Becht 2003
69

37. Onze titels, met een tekstfragment,
kunt u ook zien op onze website:
www.samsarabooks.com
Daar vindt u informatie over de boeken in voor­
bereiding, de agenda met informatie over lezingen
van onze auteurs en kunt u zich opgeven voor
onze nieuwsbrief.
Samsara Uitgeverij bv
Herengracht 341
1016 AZ Arnsrerdam
Telefoon: 020 - 5550366
Fax: 020 - 5550388
E-mail: info@samsarabooks.com
InZichteen tijdschrift voor verdieping en in:kht
InZicht is een tijdschrift voor iedereen
die geïnteresseerd is in radicaal zelfonderzoek!
I z , •1 ·• �_",•�
�·.::..:�_�.::-:!::.·..:::�-.::...
Het blad is niet gebonden aan
een bepaalde traditie of stro­
ming en geeft aan verschillende
zienswijzen de ruimte om de le­
zer te prikkelen tot een verdere
bewustwording.
InZicht is een kwalitatief blad
dat put uit de essentie van o.a.
de advaita-traditie, het boed­
dhisme, de christelijke mystiek,
het soefisme en hindoeïsme.
Voor nieuwe abonnees hebben
wij een introductieabonnement
van 4 nummers voor € 20,00
met een gratis boekje uit de
reeks Tijdloze Klassiekers!
Tel. 0252-522001 • www.inzicht.org