хүдрийн ордод далд аргаар олборлолт явуулах үе шат

1. Лекц-10
Хүдрийн ордод далд
аргаар олборлолт
явуулах үе шат
1

2. Хичээлийн зорилго:
1. Далд уурхайн олборлолт хэдэн үе шаттай
явагддаг
2. Далд уурхайн нээлт гэж юу вэ? Түүний ангилал
3. Уурхайг олборлолтонд бэлтгэхэд ямар ямар
ажлууд хийгддэг вэ?
2

3. Далд аргаар олборлолт
явуулах ажил
1. Уурхайн
талбайг далд
аргаар нээх
2. Уурхайн
талбайг
олборлолтонд
бэлтгэх ажил
3. Уурхайн
олборлолтын ажил 3

4. 2. Уурхайн талбайг нээсний дараагаар штрек,
восстающий, орт зэрэг бэлтгэл малталтууд нэвтэрч
нээгдсэн газрыг олборлолтын хэсгүүдэд хуваах
ажлыг хэлнэ.
3. Олборлолтын хэсгүүдээс хүдэр олборлох,
олборлолтын орон зайд уулын даралтыг удирдах
технологийн процессыг хэлнэ. Далд уурхайн
үйлдвэрлэлийн үр ашигтай ажиллагааг хангаж
байхын тулд уурхайг нээгдсэн нөөц, бэлтгэгдсэн
нөөц, бэлэн нөөцөөр тасралтгүй хангаж байх
ёстой.
4

5. 10.1 Хүдрийн далд уурхайн нээлт
1. Газрын гадаргуугаас ашигт малтмалын биет
хүртэл үндсэн нээгч малталт нэвтэрч, бэлтгэл
малталтууд нэвтрэх бололцоог хангахыг
уурхайн талбайг нээх гэнэ.
Нээгч малталтанд:
-уурхайн гол ам (босоо, хэвтээ, налуу)
-гол ам орчмын малталтууд
-квершлаг
-штольня
-үндсэн хүдэр буулгуур
5

6. Дээрх малталтуудын гүйцэтгэх үүрэг нь:
-ашигт малтмал болон материалыг газрын
гадаргууд тээвэрлэж гаргах
-хүн, материал, тоног төхөөрөмж зөөх
-малталтуудыг агааржуулах
-ус татах гэх мэт
6

7. 7

8. Уурхайг нээх
энгийн аргууд
Босоо гол
амаар нээх
-Хүдрийн биет
дундуур өнгөрсөн
босоо гол амаар нээх
-хүдрийн биетийн далд
босоо хажуу талд
байрлуулсан босоо гол
амаар нээх
-хүдрийн биетийн далд
босоо хажуу талд
байрлуулсан хэвтээ гол
амаар нээх
Налуу гол
амаар нээх
-хүдрийн
биетийн далд
хэвтээ хажуу
талд
байрлуулсан
налуу гол амаар
нээх
-ордын жигүүрт
байрлуулсан
налуу гол амаар
нээх
Хэвтээ гол
амаар нээх
-хүдэр дундуур
нэвтэрсэн хэвтээ
гол амаар нээх
-хэвтээ хажуу
талд байрлуулсан
хэвтээ гол амаар
нээх
-босоо хажуу
талд байрлуулсан
хэвтээ гол амаар
нээх
8

9. Хосолсон аргад тухайлбал дараах хослолууд орно:
Босоо гол ам ба мухар босоо амны хослол
Босоо гол ам ба налуу мухар амны хослол
Хэвтээ гол ам ба босоо мухар амны хослол
Хэвтээ гол ам ба налуу мухар амны хослол
9

10. Уурхайн талбайг далд аргаар нээх аргыг сонгож
авахад нөлөөлөх хүчин зүйлс:
Газрын гадаргуугийн байдал
Газрын гадаргуугаас хүдрийн биет хүртлэх гүн, м
Ашиглалтын гүн, м
Хэрэглэх ашиглалтын систем
Уурхайн жилийн хүчин чадал
Хүдрийн биетийн байршил
Хүдрийн биетийн зузаан
Хүдрийн биетийн тогтоцын хэлбэр
Хүдэр тээвэрлэх зай
Гадаргуу дээр барих барилга, байгууламж
Уурхайн их амыг барьж байгуулах зардал
Гидрогеологийн нөхцөл
10

11. Ордыг нээх аргын сонголт:
Уурхайг нээх аргыг техник-эдийн засгийн
харьцуулсан тооцооны үндсэн дээр сонгон авна.
Эдгээр тооцоог дараах дарааллаар гүйцэтгэнэ.
1. Тухайн уурхайн уул, геологи, техникийн
нөхцөлүүдийг харгалзан нээх боломжтой
аргуудыг сонгоно.
2. Техник-эдийн засгийн харьцуулсан тооцоо
хийнэ.
3. Уурхайг богино хугацаанд ашиглалтанд оруулах
боломж чухал ач холбогдолтой.
11

12. 10.2 Уурхайн талбайг
олборлолтонд бэлтгэх ажил
Уурхайн талбайн нээгдсэн хэсгийг давхрууд
ба олборлолтын хэсгүүдэд хуваахыг уурхайн
талбайг олборлолтонд бэлтгэх гэнэ.
Босоо, налуу уналтай хүдрийн биетийг
олборлох үед үндсэн түвшингийн малталтуудыг
дараах байдлаар байрлуулна.
• Хүдэр дундуур
• Хүдэр ба хоосон чулуулаг дундуур
• Хоосон чулуулаг дундуур
12