1. ΢ύγθξνπζε Σνύξθσλ Βπδαληηλώλ . Ζ άισζε ηεο
Κσλζηαληηλνύπνιεο
Σν 14 αη. εκθαλίδνληαη λένη ερζξνί ηνπ Βπδαληίνπ νη Σνχξθνη Οζσκαλνί .Σν φλνκα
ηνπο πξνέξρεηαη απφ ηνλ Οζκάλ .
Γελλήζεθε ζην ρσξηφ Θεβάζην ηεο Βηζπλίαο. Ήηαλ γηνο ηνπ Σνχξθνπ θχιαξρνπ
Δξηνγξνχι θαη ζε λεαξή ειηθία επηηέζεθε ελαληίνλ ηνπ βπδαληηλνχ θξνπξίνπ ηεο
Αγγεινθψκεοην νπνίν θαη θαηέιαβε. Έγηλε ζηξαηεγφο ηνπ ΢ειηδνχθνπ ζνπιηάλνπ
Μαρζνχλη Β΄ θαη ζηε ζπλέρεηα, κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ηειεπηαίνπ, έγηλε εγεκφλαο ηεο
Βηζπλίαο. Σν 1299 απηναλαθεξχρηεθε ΢νπιηάλνο ηνπ δηθνχ ηνπ αλεμάξηεηνπ
θξάηνπο, ζην νπνίν έδσζε ην φλνκα ηνπ. ΢ηαδηαθά άξρηζε λα επεθηείλεη ηελ
θπξηαξρία ηνπ, αξρηθά ζηελ πεξηνρή ηνπ Μαξκαξά θαη αξγφηεξα ζηε Μηθξά Αζία.
Πνιηφξθεζε ηελ Πξνχζα, ηελ νπνία ηειηθά θαηέιαβε ν γηνο ηνπ Οξράλ .
΢ηελ ζπλέρεηα ΢νπιηάλνο έγηλε ν Μνπξάη ν Α .
Ο Μνπξάη Α΄ ήηαλ ζνπιηάλνο ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο απφ ην 1359 σο ην
1389. Ήηαλ γηνο ηνπ Οξράλ θαη ηεο Διιελίδαο πξηγθίπηζζαο ηνπ Βπδαληίνπ Διέλεο
θαη δηαδέρηεθε ζην Θξφλν ηνλ παηέξα ηνπ κεηά ην ζάλαηφ ηνπ ην 1359.
Οη Σνχξθνη κε αξρεγφ ηνπο ην ζνπιηάλν Μνπξάη Α’ έθηαζαλ ζηνλ Διιήζπνλην,
πέξαζαλ ζηελ επξσπατθή αθηή θαη θαηέιαβαλ πεξηνρέο ηεο Θξάθεο, ηεο Μαθεδνλίαο
θαη ηεο θεληξηθήο Διιάδαο. Σν 1389 λίθεζαλ ζην Κνζζπθνπέδην ηεο ΢εξβίαο ην
ζηξαηφ ησλ ελσκέλσλ ρξηζηηαληθψλ ιαψλ θαη θαηέθηεζαλ νιφθιεξε ζρεδφλ ηε
Βαιθαληθή.

2. Λίγν πξηλ απφ ηε κάρε ηνπ Κνζζπθνπεδίνπ, ν ζνπιηάλνο Μνπξάη Α΄ κε θήξπθεο
δηαιάιεζε φηη ζα έδηλε ράξε, ρξήκαηα θαη ηίηινπο ζηνπο αληηπάινπο πνπ ζα
ιηπνηαθηνχζαλ απφ ην ζηξαηφ ηνπο. Έλαο ΢έξβνο καρεηήο ηφηε πξνζπνηήζεθε ην
ιηπνηάθηε θαη δήηεζε λα δεη ην ζνπιηάλν ζηε ζθελή ηνπ, γηα λα ηνπ θαλεξψζεη
θάπνην κπζηηθφ. Καζψο φκσο έζθπςε θνληά ηνπ, έζπξε ην θξπκκέλν μηθίδηφ ηνπ θαη
ηνλ ζθφησζε. Οη Σνχξθνη θξάηεζαλ κπζηηθφ ην ζάλαηφ ηνπ σο ην ηέινο ηεο κάρεο,
πνπ ηελ θέξδηζαλ. Σε ζέζε ηνπ Μνπξάη Α΄, κεηά ην ζάλαηφ ηνπ, πήξε ν γηνο ηνπ
Βαγηαδήη. Ο νπνίνο πνιηφξθεζε ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε .
Ο ΢νπιηάλνο Μνπξάη Α εθάξκνζε ην παηδνκάδσκα .Δκπλεπζηήο ηνπ ππήξμε ν
Καξά Υαιίι Παζάο, κεγάινο βεδίξεο .
Σν παηδνκάδσκα ήηαλ νζσκαληθή πξαθηηθή απαγσγήο λέσλ αγνξηψλ, θπξίσο
ρξηζηηαλψλ ησλ Βαιθαλίσλ, κε ζθνπφ ηελ αλαηξνθή ηνπο σο ζηξαηησηψλ ή ηε
ζηειέρσζε ππεξεζηψλ ηνπ ζνπιηάλνπ . Λεγφηαλ θαη "παηδνιφγη" ή "γεληηζαξηά .
Αλαθέξεηαη θαη σο «θφξνο αίκαηνο» ζε αληηπαξαβνιή κε ηνλ θεθαιηθφ θφξν. Σα
φξηα ειηθίαο ησλ αγνξηψλ, φπσο θαηαγξάθνληαη ζε δηαθνξεηηθέο πεγέο, εκθαλίδνπλ
ζεκαληηθέο απνθιίζεηο, ελψ αλαθέξεηαη σο θαηψηαηε ειηθία απηή ησλ νθηψ εηψλ θαη
σο αλψηαηε ησλ είθνζη. Χο πξνο ηε ζπρλφηεηά ηνπ, αξθεηέο αλαθνξέο ππνζηεξίδνπλ
πσο ην παηδνκάδσκα ζπλέβαηλε αλά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, θάζε πέληε ρξφληα ή
θαηά άιιεο εθηηκήζεηο εηεζίσο. Δμαηξνχληαλ ηα κνλαρνπαίδηα, νη νξθαλνί, νη ζπαλνί,
νη θνληνί, νη ςεινί, νη παληξεκέλνη θ.ά. Πνιινί γνλείο γηα λα απνθχγνπλ ην
παηδνκάδσκα αξξαβψληαδαλ θαη πάληξεπαλ ηα παηδηά ηνπο λεφηαηα, ζε ειηθία 8, 9
θαη 10 εηψλ. Απφ ην παηδνκάδσκα εμαηξνχληαλ νη Δβξαίνη θαη νη Αξκέληνη . Σν
παηδνκάδσκα ζηακάηεζε απφ ηα κέζα ηνπ 17νπ αηψλα.

3. Ο Βαγηαδήη Α΄ ν Κεξαπλφο 1354 – 8 Μαξηίνπ 1403 ) .Ήηαλ γηνο ηνπ Μνπξάη Α ηνλ
νπνίν δηαδέρηεθε ην 1389 κεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπ ζηε κάρε, ελψ πξνεγνπκέλσο είρε
ζηξαγγαιίζεη ηνλ λεφηεξν αδεξθφ ηνπ Yakub γηα λα κελ δηεθδηθήζεη ην ζξφλν. Σν
1390 ππνρξέσζε ηνλ ΢έξβν βαζηιηά λα θαηαζηεί ππνηειήο ηνπ θαη λα ηνπ δψζεη ηελ
θφξε ηνπ γηα ζχδπγν, ελψ ην 1393 θαηέθηεζε ηε Βνπιγαξία ππνρξεψλνληαο
ηαπηφρξνλα ηνλ Ισάλλε Δ Παιαηνιφγν λα θαηαβάιιεη εηήζην θφξν θαη λα θαηαζηεί
ππνηειήο ηνπ. Σν 1396 λίθεζε ζηε ηα ζηξαηεχκαηα ηεο Γαιιν-Οπγγξηθήο
ζπκκαρίαο. Σνλ επφκελν ρξφλν, ην 1397, πνιηφξθεζε ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, αιιά
απέηπρε εμαηηίαο ηεο Μνγγνιηθήο εηζβνιήο ζηε Μηθξά Αζία κε αξρεγφ ηνλ
Σακεξιάλν. ΢ηε κάρε ηεο Άγθπξαο ηελ 28ε Ινπιίνπ ηνπ 1402 ν Βαγηαδήη ζπλεηξίβε
απφ ηνλ Σακεξιάλν θαη χζηεξα απφ κηα κηθξή πεξηπέηεηα αηρκαισηίζηεθε. Κιείζηεθε
ζε έλα θινπβί, φπνπ θαζεκεξηλά ριεπαδφηαλ απφ ηνπο Μνγγφινπο. Οθηψ κήλεο κεηά
ηελ αηρκαισζία ηνπ, ην Μάξηην ηνπ 1403, απηνθηφλεζε κελ κπνξψληαο λα αληέμεη
ηνλ εμεπηειηζκφ ζηνλ νπνίν είρε πεξηέιζεη.
Η Απηνθξαηνξία ησλ Μνγγόισλ θπξηάξρεζεζηελ Αζία θαη ζηελ Αλαηνιηθή
Δπξψπε ηνλ 13ν θαη 14ν
αηψλα. Ιδξπηήο ηεο ήηαλ ν Σδέλγθηο Υαλ. ΢ην απφγεηφ ηεο
θάιππηε, ην 1/5 Σεο Γεο. Οη πφιεκνη πνπ έιαβαλ κέξνο ζηελ Αλαηνιή , ζα
κπνξνχζαλ λα ζεσξεζνχλ σο έλαο Αξραίνο Παγθφζκηνο Πφιεκνο, θαζψο νη
Μνγγφινη αληηκεηψπηζαλ ππεξδπλάκεηο ηνπ ηφηε θαηξνχ, απφ ηελ Αζία, ηελ Δπξψπε
θαη Σελ Αθξηθή. Παξά ηηο ζπλερείο επεθηάζεηο θαη θαηαθηήζεηο ησλ Μνγγφισλ,
ράξηο ζηελ δεκηνπξγία κηαο ρεξζαίαο απηνθξαηνξίαο ηέηνηνπ κεγέζνπο, ηδέεο απφ ηελ
Αζία κεηαθέξζεθαλ ζηελ Δπξψπε, θαζψο θαη λέεο ηερλνινγίεο.
Ο Σακεξιάλνο, 1336 –1405) ήηαλ Μνγγφινο θαηαθηεηήο . Ολνκαδφηαλ επίζεο
ΤιμούρΛενκ, δειαδή Σηκνχξ ν θνπηζφο. Ολνκάζηεθε Σακεξιάλνο απφ ηνπο Έιιελεο .

4. Ο Σακεξιάλνο είρε ηε θήκε ζθιεξνχ θαηαθηεηή. ΋ηαλ θαηαιάκβαλε νξηζκέλεο
πφιεηο, ζθαγίαδε δεθάδεο ρηιηάδεο απφ ηνπο ππεξαζπηζηέο ηεο θαη έθηηδε ππξακίδεο
κε ηα θξαλία ηνπο. ΢ηα ζεηηθά ηνπ επηηεχγκαηα ε ελζάξξπλζε ησλ ηερλψλ, ηεο
ινγνηερλίαο, ηεο επηζηήκεο, θαζψο θαη ε θαηαζθεπή ηεξάζηησλ δεκνζίσλ έξγσλ,
θπξίσο εθηεηακέλσλ εγθαηαζηάζεσλ άξδεπζεο, πνπ έδσζαλ ηε δπλαηφηεηα
αγξνηηθήο αλάπηπμεο ζηε ρψξα.
Με ηνλ νξηζκφ σο ΢νπιηάλνπ ηνπ Μνπξάη ηνπ Β νη Σνχξθνη επέζηξεςαλ κε
πνιηνξθία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο .
΢ηηο 29 Μαξηίνπ ηνπ 1430 Ο Μνπξάη Β΄, κεηά απφ ηξηήκεξε πνιηνξθία ,
θαηαιακβάλεη ηε Θεζζαινλίθε. Πνιηφξθεζε γηα έλα κηθξφ δηάζηεκα (Ινχληνο-
΢επηέκβξηνο 1422) ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Σν έηνο 1441-1442 έθαλε κία
απνηπρεκέλε εθζηξαηεία ελάληηα ζην Βειηγξάδη πνπ ηνλ αλάγθαζε λα ππνγξάςεη
ζπλζήθε εηξήλεο κε ηελ Οπγγαξία. Καηφπηλ παξαηηήζεθε απφ ην ζξφλν ράξηλ ηνπ
12ρξνλνπ γηνπ ηνπ, Μερκέη Β' Φαηίρ, γλσζηφηεξνπ σο «Μσάκεζ ν Πνξζεηήο».
Με ηνλ ζάλαην ηνπ Ισάλλε ηνπ Παιαηνιφγνπ απηνθξάηνξαο νξίδεηαη ν
Κσλζηαληίλνο Παιαηνιφγνο πνπ ήηαλ Γέζπνηαο ηνπ Μπζηξά .
Ο Μπζηξάο .
Σν 1259, ην θάζηξν ηνπ Μπζηξά παξαρσξήζεθε ζην Βπδαληηλφ απηνθξάηνξα
Μηραήι Η' Παιαηνιφγν. Απφ ην 1262 έγηλε έδξα βπδαληηλνχ ζηξαηεγνχ η θαη απφ
ηφηε άξρηζε ε θπξίσο ηζηνξηθή πεξίνδφο ηνπ, πνπ δηήξθεζε δχν αηψλεο. Καηά ηα κέζα
ηνπ 14νπ αηψλα ν Μπζηξάο θαζίζηαηαη πξσηεχνπζα ηεο Βπδαληηλήο Πεινπνλλήζνπ.
Έηζη δεκηνπξγήζεθε ην Δεσποτατο τοσ Μωρεως. Γεζπφηεο ,ηνπ Μπζηξά ήηαλ θαη ν
Κσλζηαληίλνο ν Β΄ Παιαηνιφγνο, ν κεηέπεηηα ηειεπηαίνο απηνθξάηνξαο ηνπ
Βπδαληίνπ, ν νπνίνο ζπλεηέιεζε ψζηε ν Μπζηξάο λα επεθηείλεη ηελ εμνπζία ηνπ ζε

5. φιε ηελ Πεινπφλλεζν θαη λα γίλεη εζηία ηεο πνιηηηθήο θαη πλεπκαηηθήο δσήο ηεο
απηνθξαηνξίαο, θαζψο θαη ην θέληξν ηεο αλαγελλήζεσο ησλ γξακκάησλ θαη ησλ
ηερλψλ. ΢νθνί, θαιιηηέρλεο θαη ιφγηνη ζπγθεληξψλνληαλ ζηελ απιή ηνπ Γεζπφηνπ,
ζπνπδαηφηεξνο θαη ζεκαληηθφηεξνο απ' φινπο, ν Γεψξγηνο Γεκηζηφο ή Πιήζσλ.
Σν 1460 ν Μπζηξάο παξαδίλεηαη ζηνπο Σνχξθνπο θαη απφ ηφηε αξρίδεη ε παξαθκή
ηνπ. Σελ πεξίνδν 1687 έσο 1715 ηνλ Μπζηξά, φπσο θαη φιε ηελ Πεινπφλλεζν, ηνλ
θαηείραλ νη Βελεηνί.. ΢ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1821 ε ζπκκεηνρή ηνπ Μπζηξά είλαη
ζεκαληηθή. Σν 1825 ιεειαηήζεθε απφ ηνπο Αηγππηίνπο ηνπ Ικπξαήκ θαη απφ ηφηε
ζηγά ζηγά εγθαηαιείθζεθε θαη ηδξχζεθε ν λένο Μπζηξάο, ην ζεκεξηλφ νκψλπκν
ρσξηφ ζηνπο πξφπνδεο ηνπ ιφθνπ.. Έλα δίζηηρν πνπ ιεγφηαλ γχξσ ζηα 1840
εγθσκίαδε ηα δηπιαλά ρσξηά, ελψ ππελζχκηδε ηελ εγθαηάιεηςε ηνπ Μπζηξά.
"Παρόρι με τα κρύα νερά κι΄Άι Γιάννη με τ΄ άνθη.
κι΄ εσύ, καημένε μοσ Μσστρά, ποσ σ΄έυαγεν η Σπάρτη".
Ο Κσλζηαληίλνο Παιαηνιόγνο
Γηνο ηνπ απηνθξάηνξα Μαλνπήι Β΄ Παιαηνιφγνπ θαηλεφηεξνο αδειθφο ηνπ
απηνθξάηνξα Ισάλλε Η΄Παιαηνιφγνπ. Μεηείρε ζηηο επηηξνπέο ησλΒπδαληηλψλ, πνπ
πξνζπαζνχζαλ λα πεηχρνπλ ηελέλσζε ησλ Δθθιεζηψλ . Σν 1443 αλέιαβε
δεζπφηεοηνπ Μπζηξά θαη αθηεξψζεθε κε δήιν ζηε δηνηθεηηθή θαη ζηξαηησηηθή
αλαδηνξγάλσζε ηνπ δεζπνηάηνπ κε απψηεξν ζθνπφ ηελ ελίζρπζε ηεο άκπλαο ηεο
Πεινπνλλήζνπ έλαληη ηεο ηνπξθηθήο απεηιήο. ΋κσο ν Μνπξάη Β΄ νξγάλσζε κηα
κεγάιε εθζηξαηεία ελαληίνλ ηνπ θαη θαηέζηξεςε ζην ηελ Κφξηλζν θαη ηελ Πάηξα.
Μεηά ηνλ ζάλαην ηνχ Ισάλλε Η΄, ζηέθζεθε απηνθξάηνξαο ζηνλ Μπζηξά ην 1449 θαη
πήγε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε κε πνιιέο ειπίδεο θαη κεγάιε αγσλία γηα ην κέιινλ
ηεο απηνθξαηνξίαο . Αθηεξψζεθε ζηελ επηζθεπή θαη ηελ ελίζρπζε ησλ νρπξσκαηηθψλ

6. έξγσλ, θαζψο θαη ζηελ αλαδηνξγάλσζε ηνχ ζηξαηνχ. Οη εθθιήζεηο ηνπ
Κσλζηαληίλνπ πξνο ηε Γχζε γηα εληζρχζεηο αληηκεησπίδνληαλ κε πεξίεξγε
αδηαθνξία.
΋κσο ζηελ δηάξθεηα ηεο απηνθξαηνξίαο ηνπ :
-΢ύλαςε εηξήλε κε ηνπο Σνύξθνπο αλ θαη δελ ηεξήζεθε
--Πξνζπάζεζε λα ελώζεη ηνπο ελσηηθνύο κε ηνπο αλζελσηηθνύο .
Σν ζρίζκα ησλ Δθθιεζηψλ ηνπ 1054 εθδειψζεθε ζε κηα επνρή θαηά ηελ νπνία ε
δπηηθή Δπξψπε αζθνχζε κηα κνξθή πηέζεσλ πξνο ην Βπδάληην, ηφζν νηθνλνκηθή
κέζσ ηεο δηείζδπζεο ησλ Ιηαιψλ εκπφξσλ ζηε βπδαληηλή νηθνλνκία, φζν θαη
πνιηηηθφ ζηξαηησηηθή κε ηηο ζηαπξνθνξίεο (κε θνξχθσζε ηελ άισζε ηεο
Κσλζηαληηλνχπνιεο ηνπ 1204 θαη ηε θξάγθνπο). Η δπζπηζηία ησλ Βπδαληηλψλ
επνκέλσο πξνο ηε Γχζε ήηαλ κεγάιε. Παξά ηαχηα, ηελ επνρή ηνπ Κσλ/λνπ
Παιαηνιφγνπ ηέζεθε ην δήηεκα ηεο επαλέλσζεο ησλ Δθθιεζηψλ θαη κάιηζηα απφ
ηνπο Βπδαληηλνχο . ΋κσο ζέζε ηνπ Βπδαληίνπ ήηαλ ηέηνηα, ψζηε ε ηπρφλ επαλέλσζε
ησλ Δθθιεζηψλ δελ κπνξνχζε λα πξαγκαηνπνηεζεί παξά κφλν κε επκελείο φξνπο γηα
ηε Γπηηθή Δθθιεζία, πξνυπέζεηε δειαδή ηελ αλαγλψξηζε ησλ πξσηείσλ ηνπ πάπα
ηεο Ρψκεο απφ ηε Βπδαληηλή Δθθιεζία θαη απνδνρή ησλ δπηηθψλ δνγκάησλ φπσο ε
ρξήζε άδπκσλ άξησλ ζηε Θεία Δπραξηζηία θ.α . Αλ θαη ζεηξά απηνθξαηφξσλ
εμέηαζαλ ην δήηεκα ηεο έλσζεο, απηφ έιαβε έληνλεο δηαζηάζεηο θαη εμειίρζεθε ζε
ζχγθξνπζε εληφο ηεο Βπδαληηλήο Δθθιεζίαο θαη θνηλσλίαο ζηηο δχν πεξηπηψζεηο
θαηά ηηο νπνίεο νη απηνθξάηνξεο πξνρψξεζαλ ζηελ αλαθήξπμή ηεο, ην 1274 κε ηε
ζχλνδν ηεο Ληφλ θαη ην 1438-1439 θαηά ηηο ζπλφδνπο Φεξάξαο-Φισξεληίαο
(Ισάλλεο Η΄ Παιαηνιφγνο). Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο ην αίηεκα ηεο έλσζεο
εμππεξέηεζε ηελ επηδίσμε ηεο απνηξνπήο ζεκαληηθψλ εμσηεξηθψλ θηλδχλσλ.. Οη

7. αληίπαινη ηεο έλσζεο θέξνληαλ φηη ζα κπνξνχζαλ λα απνδερηνχλ ηελ αλαγλψξηζε
ησλ πξσηείσλ ηεο εθθιεζίαο ηεο Ρψκεο, φρη φκσο ηελ ελζσκάησζε ηνπ δπηηθνχ
δφγκαηνο ζην νξζφδνμν. Οπζηαζηηθά φκσο πίζσ απφ ηηο αληηδξάζεηο ζε ελδερφκελε
επαλέλσζε βξίζθεηαη ε φιε δπζπηζηία θαη αληηπάζεηα ησλ πεξηζζφηεξσλ Βπδαληηλψλ
πξνο ηε Γχζε γηα ηνπο ιφγνπο πνπ πξναλαθέξζεθαλ, πιαίζην πνπ εμεγεί ηελ επξεία
ιατθή απνδνρή ησλ αλζελσηηθψλ ζέζεσλ.
Ο Μηραήι Η΄ πξνζρψξεζε ζηελ απνδνρή ηεο ππαγσγήο ζηελ Παπηθή Δθθιεζία,
πξνθεηκέλνπ λα απνηξέςεη ηε ζρεδηαδφκελε ζηαπξνθνξία θαηά ηνπ Βπδαληίνπ πνπ
πξνεηνίκαδε ν βαζηιηάο ηεο Νεάπνιεο Κάξνινο ν Αλδεγαπηθφο. ΢ηελ επηδίσμή ηνπ
απηή ν απηνθξάηνξαο ζεκείσζε επηηπρία, αθνχ κεηά ηελ αλαθήξπμε ηεο έλσζεο, ζηε
ζχλνδν ηεο Ληφλ (1274), ν πάπαο αξλήζεθε λα εγθξίλεη ηελ εθζηξαηεία ηνπ Καξφινπ
θαη απέηξεςε επξσπατθέο δπλάκεηο απφ ην λα ζπκκεηάζρνπλ. ΢ηελ πξάμε φκσο νη
πξνβιέςεηο ηεο ζπλφδνπ δελ εθαξκφζηεθαλ απφ ηε Βπδαληηλή Δθθιεζία. Με ηελ ίδηα
πξνζδνθία πξαγκαηνπνηήζεθε ηειηθά ε αλαθήξπμε ηεο έλσζεο ζηε ζχλνδν Φεξάξαο-
Φισξεληίαο (ζεσξνχκελε σο φγδνε Οηθνπκεληθή ΢χλνδνο απφ ηε Γπηηθή Δθθιεζία),
ζηελ νπνία κεηείραλ απφ βπδαληηλήο πιεπξάο ν ίδηνο ν απηνθξάηνξαο Ισάλλεο Η΄, ν
παηξηάξρεο Ισζήθ θαη νη ζεκαληηθφηεξνη θξαηηθνί θαη εθθιεζηαζηηθνί αμησκαηνχρνη.
Μφλνο απφ ηνπο παξηζηάκελνπο πνπ δε δέρζεθε λα πξνζππνγξάςεη ηνλ ηφκν ηεο
έλσζεο ήηαλ ν κεηξνπνιίηεο Δθέζνπ Μάξθνο Δπγεληθφο, πνπ αλαδείρζεθε έηζη ζε
πλεπκαηηθφ εγέηε ηεο αλζελσηηθήο παξάηαμεο έσο ην ζάλαηφ ηνπ δέθα ρξφληα
αξγφηεξα. Οη εληνλφηαηεο φκσο αληηδξάζεηο πνπ ζπλάληεζε ε βπδαληηλή απνζηνιή
επηζηξέθνληαο, νη νπνίεο θαη ππνθηλνχληαλ απφ κνλαρνχο θαη ηνλ θαηψηεξν θιήξν,
νδήγεζαλ πνιινχο απφ φζνπο θέξνληαη λα είραλ πξνζππνγξάςεη ζε αλαζεψξεζε ηεο
ηνπνζέηεζήο ηνπο θαη ζηελ πηνζέηεζε αλζελσηηθήο ζηάζεο (π.ρ. Γεψξγηνο ΢ρνιάξηνο,

8. ΢χιβεζηξνο΢πξφπνπινο θ.ά.).
Έηζη, ηηο παξακνλέο ηεο ηειηθήο ηνπξθηθήο επίζεζεο θαη ηεο άισζεο ε βπδαληηλή
θνηλσλία βξέζεθε λα είλαη βαζχηαηα δηραζκέλε. Υαξαθηεξηζηηθή ηνπ αδηεμφδνπ ζην
νπνίν είρε νδεγήζεη ε δηέλεμε είλαη θαη ε θπγή ζηελ Ιηαιία ηνπ ηειεπηαίνπ πξν ηεο
άισζεο παηξηάξρε, ηνπ ελσηηθνχ Γξεγνξίνπ Μακκή, ν νπνίνο θαη δελ
αληηθαηαζηάζεθε, ιφγσ ηεο απξνζπκίαο νπνηνπδήπνηε λα αλαιάβεη ηηο επζχλεο απηνχ
ηνπ αμηψκαηνο ζε ηέηνηεο ζπλζήθεο έληαζεο. Γηα ην δηάδνρν ηνπ Ισάλλε Η΄, ηνλ
Κσλζηαληίλν ΙΑ΄ Παιαηνιφγν (1448-1453), παξαδίδεηαη φηη δελ ήηαλ έλζεξκνο
ππνζηεξηθηήο ηεο έλσζεο, ελφςεη φκσο ηεο επηθείκελεο ηνπξθηθήο πνιηνξθίαο
δέρζεθε ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελσηηθήο ιεηηνπξγίαο ζηελ Αγία ΢νθία, ηε 12ε
Γεθεκβξίνπ 1452, ζηελ νπνία ρνξνζηάηεζε ν θαξδηλάιηνο Ιζίδσξνο (πξψελ
κεηξνπνιίηεο Κηέβνπ ηεο νξζφδνμεο ηεξαξρίαο). Απηφ ην ηδηαίηεξεο βαξχηεηαο
ζπκβνιηθφ γεγνλφο φμπλε αθφκε πεξηζζφηεξν ηελ θαηάζηαζε θαη νδήγεζε ζε
απφιπηε δπζπηζηία ηηο δχν κεξίδεο, ζε βαξηέο χβξεηο θαη αληεγθιήζεηο, θαζψο θαη ζε
πξνζβνιέο ζξεζθεπηηθψλ ζπκβφισλ.
Η δηαίξεζε ελσηηθψλ θαη αλζελσηηθψλ έηεκλε ηηο θνηλσληθέο νκάδεο, αλ θαη, φπσο
παξαδίδεηαη απφ ζχγρξνλεο πεγέο, νη κνλαρνί, ν θαηψηεξνο θιήξνο θαη ε
πιεηνλφηεηα ησλ ιατθψλ ζηξσκάησλ ηαπηίδνληαλ κε ηελ αλζελσηηθή κεξίδα. Μεηαμχ
ησλ δηαθεθξηκέλσλ ππνζηεξηθηψλ ησλ δχν πιεπξψλ εληνπίδνληαη κε ηελ πιεπξά ησλ
ελσηηθψλ νη θαξδηλάιηνη Βεζζαξίσλαο θαη Ιζίδσξνο (πξψελ κεηξνπνιίηεο Νηθαίαο
θαη Κηέβνπ ζηελ νξζφδνμε ηεξαξρία), ν ιφγηνο Μηραήι Απνζηφιεο, ν δεζπφηεο
Θσκάο Παιαηνιφγνο, ν ζπγγελήο ηνπ απηνθξάηνξα Θεφθηινο Παιαηνιφγνο θαη ν
ηζηνξηνγξάθνο Γνχθαο, ελψ κε ηελ πιεπξά ησλ αλζελσηηθψλ νη Γεψξγηνο ΢ρνιάξηνο-

9. Γελλάδηνο, Ισάλλεο Δπγεληθφο, Λνπθάο Ννηαξάο, ν δεζπφηεο Γεκήηξηνο
Παιαηνιφγνο, ν ΢χιβεζηξνο΢πξφπνπινο (θαηφπηλ παηξηάξρεο ΢σθξφληνο) θαη ν
ηζηνξηνγξάθνο ΢θξαληδήο.
--Εήηεζε ηελ βνήζεηα ηνπ Πάπα θαη ησλ Γπηηθώλ.Οκσο κόλν νη Γελνπάηεο
έζηεηιαλ 700 ζηξαηηώηεο κε αξρεγό ηνλ Ησάλλε Ηνπζηηληάλε ν νπνίνο αλέιαβε
ηελ άκπλα ηεο Πόιεο .
Ο Ησάλλεο Ηνπζηηληάλε ήηαλ Γελνπάηεο ζηξαηησηηθφο θαη έλαο απφ ηνπο
ππεξαζπηζηέο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαηά ηελ Άισζε απφ ηνπο Οζσκαλνχο ην
1453. Ήηαλ επηθεθαιήο έλνπινπ ηκήκαηνο 700 Γελνπαηψλ. Με πξνζσπηθή ηνπ
πξσηνβνπιία, ρξεκαηνδφηεζε θαη νξγάλσζε ζηξαηησηηθή απνζηνιή επί θεθαιήο 700
έλνπισλ ζπκπαηξησηψλ ηνπ πξνο ελίζρπζε ηεο άκπλαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο.
΋ηαλ έθηαζε ζηελ βαζηιεχνπζα ν Βπδαληηλφο Απηνθξάηνξαο, Κσλζηαληίλνο
Παιαηνιφγνο ηνπ αλέζεζε ηελ άκπλα ηεο πφιεο. Ο Ινπζηηληάλε, κε ηελ
πξνζσπηθφηεηά ηνπ έπαημε απνθαζηζηηθφ ξφιν ζηηο δηακάρεο κεηαμχ ησλ
ζηξαηησηψλ, ηδηαίηεξα κεηαμχ Βελεηψλ θαη Γελνπαηψλ. Οξγάλσζε θαηά
απνθαζηζηηθφ ηξφπν ηελ άκπλα, σο απνηέιεζκα λα απνθξνπζηνχλ νη ζπλδπαζκέλεο
επειάζεηο ησλ Οζσκαλψλ, παξ' φιε ηελ ζπληξηπηηθή αξηζκεηηθή ππεξνρή ηνπο. ΢ηηο
29 Μαΐνπ 1453, θαη ελψ ν Οζσκαλφο ζνπιηάλνο, Μσάκεζ Β' εμαπέιπζε ηελ ηειηθή
επίζεζε, ηξαπκαηίζηεθε ζνβαξά απφ ξηπή βιήκαηνο νζσκαληθνχ ππξνβνιηθνχ. Καηά
άιινπο αλαθέξεηαη φηη ην ηξαχκα πξνήιζε απφ βέινο. Πνην αθξηβψο ζεκείν ηνπ
ζψκαηφο ηνπ ρηππήζεθε δελ είλαη ζίγνπξν θαη νη πεγέο παξνπζηάδνπλ δηαθνξεηηθέο
εθδνρέο. Μεηά ηνλ ηξαπκαηηζκφ ηνπ αλαγθάζηεθε λα απνρσξίζεη απφ ηηο
ζπγθξνχζεηο, θάηη πνπ έξημε θαηαθφξπθα ηελ ςπρνινγία θαη απνθαζηζηηθφηεηα ησλ
πνιηνξθεκέλσλ. ΢ηελ επηθείκελε επίζεζε, ν Μσάκεζ Β' δηέηαμε πιήξε έθνδν,
βιέπνληαο ηελ απνρψξεζε ηνπ Ινπζηηληάλε σο κεγάιε επθαηξία πνπ έπξεπε λα

10. εθκεηαιιεπηεί.Ο ίδηνο ν Ινπζηηληάλε, καδί κε ηνπο άληξεο ηνπ, θαηάθεξαλ λα
δηαθχγνπλ κε πινία πξνο ηελ Υίν, φκσο βαξηά ηξαπκαηηζκέλνο πέζαλε ηελ 1ε
Ινπλίνπ ηνπ 1453. Ο ηάθνο ηνπ δηαζψδεηαη αθφκε ζηελ Υίν, φκσο ην ιαηηληθφ
επίγξακκά ηνπ, πνπ ήηαλ άιινηε ζηελ εθθιεζία ηνπ Αγίνπ Γνκηλίθνπ, έρεη θαηά ηα
θαηλφκελα εμαθαληζζεί.
Νένο ΢νπιηάλνο ησλ Σνχξθσλ είλαη πιένλ ν Μσάκεζ ν Β ν Πνξζεηήο .Πνπ ζηφρν
έρεη ηελ θαηάιεςε ηεο Πφιεο.
Ο Οζσκαλφο ζνπιηάλνοΜσάκεζ Β΄ ν Πνξζεηήο ( 1432 - 1481) . Θεσξείηαη έλαο
απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Οζσκαλνχο ζνπιηάλνπο, πνπ αθφκε θαη ζήκεξα νη
Σνχξθνη ζεσξνχλ σο κία απφ ηηο κεγαιχηεξεο κνξθέο ζηελ ηζηνξία ηνπο. Ήηαλ γηνο
ρξηζηηαλήο ζθιάβαο. Απφ ηε ζηηγκή ηεο επηζηξνθήο ηνπ ζην ζξφλν έζεζε σο ζηφρν
ηελ θαηάθηεζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη ησλ ππνιεηκκάησλ ηεο Βπδαληηλήο
απηνθξαηνξίαο. Αξρηθά επηδίσμε λα ξπζκίζεη φπνηεο εθθξεκφηεηεο ππήξραλ. Έηζη
κεηά απφ ζχληνκε εθζηξαηεία ζηε Μηθξά Αζία, έθιεηζε εηξήλε κε ηνπο θαξακαλίδεο.
Παξάιιεια ζχλαςε λέα εηξήλε κε ηνπο Οχγγξνπο θαη αλαλέσζε ηηο ζπλζήθεο κε ηηο
ηηαιηθέο δεκνθξαηίεο, πεηπραίλνληαο έηζη λα απνκνλψζεη ην Βπδάληην απφ θάζε πεγή
εληζρχζεσλ. Σφηε νη Βπδαληηλνί δηέπξαμαλ ην κνηξαίν ιάζνο λα ηνλ εθβηάζνπλ
απεηιψληαο λα ειεπζεξψζνπλ ηνλ Οζσκαλφ πξίγθηπα πνπ θξαηνχζαλ αηρκάισην,
δεηψληαο ηελ θαηαβνιή ρξεκαηηθψλ πνζψλ. Ακέζσο κεηά ηε ξχζκηζε ησλ αλνηρηψλ
κεηψπσλ, ν Μσάκεζ έθηαζε ζην Βφζπνξν θαη νηθνδφκεζε έλα θάζηξν, ην Ρνχκειε-
Υηζάξ ή ιαηκνθνπηά, θιείλνληαο έηζη ην Βφζπνξν γηα ηα ερζξηθά πινία. Δπίζεο
άξρηζε ηελ θαηαζθεπή πνιιψλ θαλνληψλ, δηαθφξνπ δηακεηξήκαηνο πξνθεηκέλνπ λα
θαηαζηξέςεη ηα ρηιηφρξνλα ηείρε ηεο Πφιεο. Σειηθά ηνλ Απξίιην ηνπ 1453 έθηαζε
κπξνζηά ζηελ Πφιε νδεγψληαο έλα ζηξαηφ άλσ ησλ 100 ρηιηάδσλ πνιεκηζηψλ.

11. Ζ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
Οη αληίπαινη
Ο Οθωμανικόσ ςτρατόσ
Ίζσο λα ζεσξείηαη βέβαην απφ ηηο πεγέο φηη ν ζηξαηφο ηνπ Μσάκεζ Β' ήηαλ
ηνπιάρηζηνλ 150.000 άληξεο. ΢χκθσλα φκσο κε λεφηεξνπο ηζηνξηθνχο ηα ηαθηηθά
ζηξαηεχκαηα πξέπεη λα έθηαλαλ ηνπο 80.000-100.000 ζηξαηηψηεο, νη νπνίνη
ζπγθεληξψζεθαλ απφ ηηο επξσπατθέο θαη αζηαηηθέο επαξρίεο.
΢ε απηνχο
ζπκπεξηιακβάλνληαλ ην επίιεθην ζψκα 12.000 γεληηζάξσλ θαη αξθεηνί ρξηζηηαλνί
ππνηειείο ησλ Οζσκαλψλ. Σν ζηξάηεπκα ζπλίζηαην ζε πεδηθφ, ηππηθφ, ππξνβνιηθφ.
Δπίζεο ππήξραλ ειαθξά ζψκαηα απφ ηνμφηεο, ζθελδνληζηέο θαη αθνληηζηέο. ΋ινη νη
πνιεκηζηέο ήηαλ πνιχ θαιά εμνπιηζκέλνη κε θάζε είδνπο φπιν, ακπληηθφ ή επηζεηηθφ
θαη έθεξαλ αζπίδεο, επελδπκέλεο κε ζίδεξν, θξάλε, ηφμα θαη βέιε, μίθε θαη
νηηδήπνηε άιιν ζεσξνχληαλ θαηάιιειν γηα ηεηρνκαρία. Ο ζηξαηφο ήηαλ άξηζηα
εθπαηδεπκέλνο θαη νξγαλσκέλνο θαη επηθξαηνχζε κεγάινο ελζνπζηαζκφο. Ο
νζσκαληθφο ζηξαηφο θαηλφηαλ πνιχ κεγαιχηεξνο γηαηί ηνλ αθνινπζνχζε κεγάινο
αξηζκφο απφ επηθνπξηθφ πξνζσπηθφ. Δπί πιένλ είραλ ζπγθεληξσζεί αηειείσηα πιήζε
Σνχξθσλ αηάθησλ, πνπ ηνπο πξνζέιθπζε ε πξννπηηθή ηεο ιεειαζίαο. Δπίζεο
πνιπάξηζκνη θαλαηηθνί κνπζνπικάλνη κνλαρνί (δεξβίζεδεο) θαη ηεξσκέλνη
θπθινθνξνχζαλ αλάκεζα ζηνπο ζηξαηηψηεο θαη κε θεξχγκαηα ηφλσλαλ ηελ πνιεκηθή
νξκή ηνπο. Ο Μσάκεζ γλψξηδε φηη ρσξίο λα κπνξέζεη πξψηα λα ειέγμεη ηελ ζαιάζζηα
πεξηνρή ηεο πφιεο πνιχ δχζθνια ζα θαηάθεξλε ηελ άισζε ηεο κφλν απφ ηελ μεξά.
Γη΄ απηφ απνθάζηζε λα δεκηνπξγήζεη έλα ηζρπξφ ζηφιν πνπ απνηεινχληαλ απφ 6
ηξηήξεηο , 10 δηήξεηο, πεξίπνπ 15 γαιέξεο, πεξίπνπ 70 θνχζηεο, 20 παξαληάξηα θαη
έλαλ άγλσζην αξηζκφ απφ θαΐθηα θαη θφηεξα. Σν κέγεζφο ηνπ πξέπεη λα έθηαλε ηηο

12. 150 κνλάδεο. Ο ζνπιηάλνο πξνζσπηθά επέιεμε κε πξνζνρή ηνπο αμησκαηηθνχο πνπ
ζα ηνλ ζηειέρσλαλ.
΋κσο εθεί πνχ έδσζε ηελ κεγαιχηεξε πξνζνρή ν ζνπιηάλνο ήηαλ ζηελ θαηαζθεπή
ππξνβφισλ πνπ ζα κπνξνχζαλ λα θαηαζηξέςνπλ ηα ηζρπξά ηείρε πνπ πξνζηάηεπαλ
ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Ο Μσάκεζ Β' ππήξμε ν πξψηνο ζηξαηησηηθφο εγέηεο πνπ
είρε ζηελ δηάζεζή ηνπ πξαγκαηηθά νξγαλσκέλν ππξνβνιηθφ. Ο άλζξσπνο πνπ ην
αλαβάζκηζε θαη ην έθαλε ην θαιχηεξν ηεο επνρήο ηνπ ήηαλ έλαο επηδέμηνο ηερλίηεο, ν
Οπξβαλφο, ν νπνίνο ήηαλ νπγγξηθήο ή ζαμνληθήο θαηαγσγήο. Σν κεγαιχηεξν
ππξνβφιν πνπ έθηηαμε ν Οπξβαλφο είρε κήθνο 8 κέηξα θαη εθηφμεπε πέηξηλα βιήκαηα
βάξνπο πεξίπνπ 400 θηιψλ. ΢πλνιηθά ην νζσκαληθφ ππξνβνιηθφ είρε 70 ππξνβφια
απφ ηα νπνία ηα 11 εθηφμεπαλ βιήκαηα 250 θηιψλ θαη πάλσ απφ 50 ρξεζηκνπνηνχζαλ
βιήκαηα 100 θηιψλ. Με απηά ν Μσάκεζ ζρεκάηηζε 14 ππξνβνιαξρίεο, 9 απφ ηηο
νπνίεο πεξηιάκβαλαλ κηθξφηεξνπ δηακεηξήκαηνο ππξνβφια θαη 5 πνπ πεξηιάκβαλαλ
ηα κεγαιχηεξα ππξνβφια. Ο ηζηνξηθφο Κξηηφβνπινο ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεη φηη νη
ππφλνκνη θαη νη ππφγεηνη δηάδξνκνη πνπ άλνηγαλ νη Σνχξθνη θάησ απφ ηα ηείρε
απνδείρζεθαλ εληειψο πεξηηηνί θαζψο ηα θαλφληα έδσζαλ ηελ ιχζε ζην ζέκα. Αθφκε
θαη κέρξη ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα ήηαλ νξαηά ζε πνιιά ζεκεία ηεο πφιεο ηα
ηεξάζηηα βιήκαηα πνπ βξίζθνληαλ ζηελ ίδηα ζέζε πνπ είραλ πέζεη ην 1453.
Οι υπεραςπιςτέσ τησ Κωνςταντινούπολησ
΢ρεηηθά κε ην ζηξαηφ ησλ ακπλφκελσλ, εγθπξφηεξε ζεσξείηαη ε αλαθνξά ηνπ
΢θξαληδή, ν νπνίνο αλέιαβε ηελ θαηακέηξεζε ησλ δπλάκεσλ θαη’ εληνιή ηνπ
απηνθξάηνξα. Ο ΢θξαληδήο αλαθέξεη 4.937 βπδαληηλνχο θαη πεξίπνπ 2000 μέλνπο.
Απφ ηνπο μέλνπο μερσξίδαλ νη 700 θαηάθξαθηνη ζηξαηηψηεο πνπ έθζαζαλ ζηελ
βπδαληηλή πξσηεχνπζα ηνλ Ιαλνπάξην ηνπ 1453 κε δχν γελνπαηηθά πινία. Ο

13. Κσλζηαληίλνο ΙΑ' Παιαηνιφγνο απέλεηκε ζηνλ αξρεγφ ηνπο Ισάλλε
ΙνπζηηληάλεΛφλγθν, έκπεηξν πνιεκηζηή, ηνλ ηίηιν ηνπ πξσηνζηάηνξνο
(αξρηζηξαηήγνπ) θαη ηνπ αλέζεζε ηελ άκπλα ηεο πφιεο.
΢ε θάζε πεξίπησζε ν
ζπλνιηθφο αξηζκφο δελ πξέπεη λα ππεξέβαηλε ηνπο 8.500.
Οη βπδαληηλνί δηέζεηαλ θαη ππξνβνιηθφ, κηθξφηεξν ζε κέγεζνο δηακεηξεκάησλ ζε
ζρέζε κε ην νζσκαληθφ. Υξεζηκνπνηήζεθε θπξίσο ζηηο πξψηεο κέξεο ηηο πνιηνξθίαο
θαη κεηά ζίγεζε ιφγσ ηεο ειάρηζηεο πνζφηεηαο ππξίηηδαο θαη βιεκάησλ, αιιά θαη ηηο
δηαθσλίαο ζηνλ ηξφπν ρξήζεο απηψλ ησλ φπισλ.
΢ηελ αξρή ηηο πνιηνξθίαο ππήξραλ ζηνλ Κεξάηην θφιπν 26 πινία πνιεκηθά. Απφ απηά
10 αλήθαλ ζην Βπδάληην, 5 ήηαλ βελεηηθά, 5 γελνβέδηθα, 3 θξεηηθά, 1 απφ ηελ
Αγθψλα, 1 απφ ηελ Καηαισλία θαη 1 απφ ηελ Πξνβεγθία. Τπήξραλ επίζεο κηθξφηεξα
ζθάθε θαη εκπνξηθά πινία ησλ Γελνβέδσλ πνπ ήηαλ ειιηκεληζκέλα ζην Πέξαλ[19]
.
Τα τείχη της πόλης
Η κνξθή ηεο πεξηηεηρηζκέλεο Κσλζηαληηλνχπνιεο κπνξεί λα πεξηγξαθεί σο
ηξηγσληθή. Χο βάζε ηνπ ηξηγψλνπ ήηαλ ηα ρεξζαία ηείρε ελψ νη πιεπξέο ηνπ, πνπ
απνηεινχζαλ θαη ηελ αθηνγξακκή ηεο πφιεο, ζρεκαηηδφηαλ απφ ηα ζαιάζζηα ηείρε.
Ζ ηειηθή επίζεζε
Όζηεξα απφ ηελ απνηπρεκέλε πξνζέγγηζε, ν Μσάκεζ Β' θάιεζε πνιεκηθφ
ζπκβνχιην θαη θαηφπηλ έβγαιε ιφγν πξνο ηνπο ζηξαηηψηεο ηνπ, δεηψληαο ηνπ ζάξξνο
θαη ζηαζεξφηεηα. Σφληζε φηη ππάξρνπλ ηξεηο πξνυπνζέζεηο γηα έλαλ επηηπρή πφιεκν:
ε επηζπκία (γηα ηε λίθε), ε ληξνπή (γηα ηελ ήηηα) θαη ε ππαθνή ζηνπο εγέηεο. Δπίζεο
δήισζε κε φξθν πσο ν ίδηνο ήζειε κφλν ηα ηείρε θαη ηα νηθνδνκήκαηα ηεο πφιεο θαη

14. πσο αθήλεη ζην ζηξαηφ ηνπ φια ηα άιια. Τπνγξάκκηζε πσο ππάξρνπλ ζεζαπξνί κέζα
ζηα θηήξηα θαη θπξίσο ζηηο εθθιεζίεο. Σέινο δηέηαμε λεζηεία θαη πξνζεπρή. Η
επίζεζε νξίζηεθε γηα ηελ λχρηα ηεο 29εο Μαΐνπ. ΢ηηο 28 Μαΐνπ ζπληειέζηεθε
κεγάιε αθνινπζία ζηελ Αγία ΢νθία, ε ηειεπηαία ρξηζηηαληθή αθνινπζία πνπ
πξαγκαηνπνηήζεθε ζηελ πεξίθεκε εθθιεζία ηεο πφιεο, ηελ νπνία παξαθνινχζεζε
πιήζνο αμησκαηνχρσλ θαη πηζηψλ.
Ζ Αγία ΢νθία
Ο Βπδαληηλόο Ναόο ηεο Ύπαηεο ΢νθίαο ηνπ Έλζαξθνπ Λόγνπ ηνπ Θενύ,
πεξηζζφηεξν γλσζηή σο Αγία Σουία γλσζηφο θαη σο Ναός της Αγίας τοσ Θεού Σουίας
ή απιά Η Μεγάλη Εκκλησία ήηαλ απφ ην 360 κέρξη ην 1453 νξζφδνμνο θαζεδξηθφο
λαφο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, κε εμαίξεζε ηελ πεξίνδν 1204 - 1261 θαηά ηελ νπνία
ήηαλ ξσκαηνθαζνιηθφο λαφο, ελψ κεηά ηελ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο
κεηαηξάπεθε ζε ηέκελνο, κέρξη ην 1934 θαη απνηειεί ζήκεξα κνπζεηαθφ ρψξν.
Αλήθεη ζηηο θνξπθαίεο δεκηνπξγίεο ηεο βπδαληηλήο λανδνκίαο, πξσηνπνξηαθνχ
ζρεδηαζκνχ, θαη ππήξμε ζχκβνιν ηεο πφιεο, ηφζν θαηά ηε βπδαληηλή φζν θαη θαηά
ηελ νζσκαληθή πεξίνδν. Σν παξφλ θηίζκα αλεγέξζεθε ηνλ 6ν αηψλα, επί βαζηιείαο
ηνπ Ινπζηηληαλνχ Α΄, απφ ηνπο κεραληθνχο Αλζέκην θαη Ιζίδσξν . ΢ην ίδην ζεκείν,
είραλ ρηηζηεί παιαηφηεξα δχν αθφκα λανί πνπ θαηαζηξάθεθαλ απφ ππξθαγηά. Σν
νηθνδφκεκα αθνινπζεί ηνλ αξρηηεθηνληθφ ξπζκφ ηεο βαζηιηθήο. Αξρηηεθηνληθέο
επηξξνέο ηεο Αγίαο ΢νθίαο εληνπίδνληαη ζε αξθεηνχο κεηαγελέζηεξνπο νξζφδνμνπο
λανχο αιιά θαη ζε νζσκαληθά ηδακηά . Δθηφο απφ ηνλ αξρηηεθηνληθφ ζρεδηαζκφ ηεο, ε
Αγία ΢νθία μερσξίδεη επίζεο γηα ηνλ πινχζην εζσηεξηθφ δηάθνζκφ ηεο, πνπ σζηφζν
ππέζηε ζνβαξέο θαηαζηξνθέο θπξίσο απφ ηηο βαξβαξφηεηεο ησλ Σνχξθσλ θαηά ηε
δηάξθεηα ηεο Οζσκαληθήο θπξηαξρίαο. Η θαηαζθεπή ηνπ νινθιεξψζεθε ζε κηθξφ
ρξνληθφ δηάζηεκα θαη ηα εγθαίληά ηνπ ηειέζηεθαλ ζηηο 27 Γεθεκβξίνπ ηνπ 537. Σφηε,

15. ζχκθσλα κε ην ζξχιν, ν Ινπζηηληαλφο αλαθψλεζε «Γόμα ησ Θεώ ησ θαηαμηώζαληί
κε ηνηνύηνλ έξγνλ επηηειέζαη. Νελίθεθά ζε, ΢νινκώλ!», ζέινληαο έηζη λα
εθθξάζεη ην ζαπκαζκφ ηνπ γηα ην κλεκείν ην νπνίν ήηαλ πην ζαπκαζηφ απφ ηνλ Ναφ
ηνπ ΢νινκψληα ζηα Ιεξνζφιπκα. Σξηαθφζηα θαη πιένλ εθαηνκκχξηα ρξπζψλ
δξαρκψλ, θαη΄ αληηζηνηρία, είραλ δαπαλεζεί γηα ηελ αλέγεξζε απηνχ ηνπ Νανχ. Σα
"ζπξαλνίμηα" ηεο Αγηάο΢νθηάο αθνινχζεζαλ ζπζίεο ρηιηάδσλ ειαθηψλ, βνψλ,
πξνβάησλ θαη νξλίζσλ θαη δηαλνκή ρηιηάδσλ κνδίσλ ζίηνπ ζηνπο θησρνχο θαζψο θαη
πνιπήκεξε παλήγπξε.
΢ην πξναχιην ηνπ λανχ ιέγεηαη πσο ππήξρε θξήλε, ζηελ νπνία αλεγξάθεην ε
θαξθηληθή θξάζε"ΝΙΦΟΝΑΝΟΜΗΜΑΣΑΜΗΜΟΝΑΝΟΦΙΝ", (λίςνλ αλνκήκαηα κε κφλαλ
φςηλ = μέπιπλε δειαδή ηηο ακαξηίεο ζνπ θαη φρη κφλν ην πξφζσπφ ζνπ). Η θξάζε
απηή, αλ αλαγλσζζεί αλάπνδα (απφ δεμηά πξνο ηα αξηζηεξά) απνδίδεη ηηο ίδηεο ιέμεηο
θαη επνκέλσο θαη ην απηφ λφεκα.
Σελ επνρή ηνπ Ινπζηηληαλνχ, ε Αγία ΢νθία είρε ρίιηνπο θιεξηθνχο.
Ζ ηειηθή επίζεζε
Σελ Σξίηε ην βξάδπ, 29 Μαΐνπ, κεηαμχ 01.00 θαη 02.00, εθδειψζεθε γεληθή
ηνπξθηθή επίζεζε. Μφιηο δφζεθε ην ζχλζεκα ε πφιε ππέζηε ζπλδπαζκέλε επίζεζε
απφ ηξεηο πιεπξέο ζπγρξφλσο. Οη Βπδαληηλνί θαηάθεξαλ λα απνθφςνπλ ηηο ππφγεηεο
ζήξαγγεο απ' φπνπ νη Σνχξθνη πξνζπάζεζαλ λα πεξάζνπλ θάησ απφ ηα ηείρε.
Παξφιν πνπ ζηηο επηζέζεηο ήηαλ πεξηζζφηεξνη αξηζκεηηθά, νη Βπδαληηλνί ηνπο

16. απψζεζαλ αξθεηέο θνξέο πξνθαιψληαο ηνπο ηξνκεξέο απψιεηεο. Οη δχν πξψηεο
επηζέζεηο απνθξνχζηεθαλ. ΋κσο ν Μσάκεζ Β' νξγάλσζε πνιχ πξνζεθηηθά ηελ ηξίηε
θαη ηειεπηαία επίζεζε. Με ηδηαίηεξε επηκνλή νη Σνχξθνη επηηέζεθαλ θαηά ηνπ κέξνπο
ησλ ηεηρψλ ην νπνίν ήηαλ θνληά ζηελ πχιε ηνπ Αγίνπ Ρσκαλνχ (Πέκπηνλ), φπνπ
πνιεκνχζε θαη ν ίδηνο ν Απηνθξάηνξαο. Έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ππεξαζπηζηέο ηεο
πφιεο, ν Γελνπάηεο Ινπζηηληάλη, ηξαπκαηίζηεθε ζνβαξά θαη αλαγθάζηεθε λα
εγθαηαιείςεη ηνλ αγψλα. Απηή ε απψιεηα ππήξμε αλεπαλφξζσηε γηα ηνπο
Βπδαληηλνχο. ΢ηα ηείρε δεκηνπξγνχληαλ ζπλερψο ξήγκαηα θαη ν Απηνθξάηνξαο,
πνιεκψληαο σο απιφο ζηξαηηψηεο, έπεζε ζηελ κάρε. Γελ ππάξρνπλ αθξηβείο
πιεξνθνξίεο γηα ηνλ ζάλαην ηνπ θαη γηα ηνλ ιφγν απηφ ν ζάλαηφο ηνπ έγηλε γξήγνξα
ζέκα ελφο ζξχινπ πνπ έρεη ζπζθνηίζεη ηελ ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα. ΢χκθσλα κε ηε
ιατθή παξάδνζε, νη Σνχξθνη δελ θαηάθεξαλ λα ζπάζνπλ ηε γξακκή άκπλαο ησλ
ηεηρψλ, παξά κφλν φηαλ απφ εζσηεξηθή πξνδνζία κπήθαλ απφ ηελ Κεξθφπνξηα θαη
πεξηθχθισζαλ ηνπο ακπλφκελνπο.
Λεειαζίεο
Η πνιηνξθία θξάηεζε πεξίπνπ 3 κήλεο θαη, ηειηθά, ν ζεκαληηθά ηζρπξφηεξνο Μσάκεζ
θαηέιαβε ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ηελ Σξίηε 29 Μαΐνπ1453 . Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ
Κσλζηαληίλνπ νη Σνχξθνη φξκεζαλ κέζα ζηελ πφιε, αξρίδνληαο καδηθέο ιεειαζίεο.
Έλα κεγάιν πιήζνο πνιηηψλ θαηέθπγε ζηελ Αγία ΢νθία, ειπίδνληαο λα βξεη εθεί
αζθάιεηα. Αιιά νη Σνχξθνη δηέξξεμαλ ηελ θεληξηθή πχιε θαη φξκεζαλ κέζα ζηελ
εθθιεζία φπνπ έζθαμαλ ην πιήζνο. Σελ εκέξα ηεο πηψζεο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο,
ή πηζαλφλ ηελ επφκελε, ν ΢νπιηάλνο εηζήιζε επίζεκα ζηελ πφιε θαη πήγε ζηελ Αγία
΢νθία, φπνπ θαη πξνζεπρήζεθε. Καηφπηλ ν Πνξζεηήο εγθαηαζηάζεθε ζηα
απηνθξαηνξηθά αλάθηνξα ησλ Βιαρεξλψλ.

17. ΋πσο παξαδίδεη ν ΢θξαληδήο, δφζεθε δηαηαγή γηα ηξηήκεξε ιεειαζία ηεο πφιεο.
Άιιεο πεγέο αλαθέξνπλ πσο νπζηαζηηθά ε ιεειαζία έπαπζε κεηά ηελ πξψηε εκέξα.
O ηζηνξηθφο Γνχθαο αλαθέξεη πσο ν ζνπιηάλνο επηθχιαμε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ηα
νηθνδνκήκαηα θαη ηα ηείρε ηεο πφιεο, αθήλνληαο ηα ππφινηπα αγαζά, ηνπο
αηρκαιψηνπο θαη ηα ιάθπξα ζηε δηάζεζε ησλ ζηξαηεπκάησλ. Ο άκαρνο πιεζπζκφο
ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ζαλαησλφηαλ ρσξίο δηάθξηζε. Οη εθθιεζίεο κε επηθεθαιήο
ηελ Αγία ΢νθία, θαζψο θαη ηα κνλαζηήξηα κε φιν ηνπο ηνλ πινχην ιεειαηήζεθαλ θαη
βεβειψζεθαλ, ελψ νη ηδησηηθέο πεξηνπζίεο έγηλαλ αληηθείκελν αξπαγήο θαη
ιαθπξαγσγίαο. Καηά ηε δηάξθεηα απηψλ ησλ εκεξψλ ράζεθαλ αλαξίζκεηνη
πνιηηηζηηθνί ζεζαπξνί. Πνιχηηκα βηβιία θάεθαλ, θνκκαηηάζηεθαλ ή πνπιήζεθαλ ζε
εμεπηειηζηηθέο ηηκέο. Ο ηζηνξηθφο Κξηηφβνπινο, πνπ αλήθε ζην νζσκαληθφ
ζηξαηφπεδν, αλαθέξεη φηη δελ ππήξμε ζηνηρεηψδεο νίθηνο θαηά ηηο ιεειαζίεο θαη ε
πφιε εξεκψζεθε νινζρεξψο.
Δπαθόινπζα ηεο Άισζεο
Σν γεγνλφο ηεο Αιψζεσο θαη φζα αθνινχζεζαλ ζηνπο επφκελνπο δχν αηψλεο, έρνπλ
πνιχ κεγάιε ζεκαζία, ηφζν γηα ηε δηακφξθσζε ηνπ λένπ Διιεληζκνχ, φζν θαη γηα ηε
βαιθαληθή θαη γεληθφηεξα ηελ επξσπατθή ηζηνξία. θαη νη επηπηψζεηο ζα είλαη
αηζζεηέο ζηελ αλαηνιηθή Μεζφγεην θαη ζηελ ππφινηπε Δπξψπε φρη κφλν θαηά ηελ
πεξίνδν πνπ εδξαηψζεθε ε νζσκαληθή επηθξάηεζε, άιια θαη ζε κεηαγελέζηεξεο
επνρέο.
Γηα ηνπο Οζσκαλνχο ε Άισζε απεηέιεζε ηελ ηππηθή «λνκηκνπνίεζε» ηεο
επηθξαηήζεσο ηνπο ζε βάξνο ηεο ειιεληθήο απηνθξαηνξίαο. Ο ζνπιηάλνο απέθηεζε
κία πξσηεχνπζα κε παγθφζκηα αθηηλνβνιία θαη κνλαδηθή ζηξαηεγηθή θαη πνιηηηθή
ζεκαζία. Η νινθιήξσζε εμ άιινπ ηεο επηηπρίαο απηήο κε ηελ ελζσκάησζε ησλ

18. ιεηςάλσλ ηεο βπδαληηλήο Πεινπνλλήζνπ (1460) θαη ηεο απηνθξαηνξίαο ηεο
Σξαπεδνχληνο (1461) δεκηνχξγεζε ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηελ δεκηνπξγία
απηνθξαηνξίαο, ε νπνία ζα επηηχρεη ηελ defacto έληαμε ηεο ζην ζχζηεκα ησλ άιισλ
επξσπατθψλ θξαηψλ. Απφ νηθνλνκηθή άπνςε ε επηθξάηεζε ζηα ΢ηελά θαη ε
εμάπισζε ζηηο παξαγσγηθφηεξεο πεξηνρέο ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ έδσζε ζηνπο
Οζσκαλνχο ηε δπλαηφηεηα λα εθκεηαιιεπζνχλ αζηείξεπηεο πεγέο αγαζψλ θαη
αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. Οη πξνζβάζεηο αθφκε ησλ Οζσκαλψλ ζηε λφηηα Ρσζία, ζηελ
Οπθξαλία θαη ζηελ Πνισλία κέζσ ηνπ Δπμείλνπ, εμαζθάιηδαλ ηεξάζηηεο κάδεο
ζθιάβσλ θαη λένπο ζπκκάρνπο,Οη αθηέο ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο θαη ε ελδνρψξα
εθνδίαδαλ κε αλεμάληιεηα αγαζά (ηξφθηκα, κέηαιια θιπ.), άιια θαη κε ηελ
απαξαίηεηε μπιεία γηα ηε λαππήγεζε εληππσζηαθψλ ζηφισλ.. Η θπξηαξρία ζηνπο
εκπνξηθνχο ζηαζκνχο ζηε λνηηνδπηηθή Πεινπφλλεζν θαη ζηα κεηαπξαηηθά θέληξα
ηεο ΢πξίαο θαη ηεο Αηγχπηνπ δεκηνχξγεζε ηηο πξνυπνζέζεηο γηα ηε κεηαηφπηζε ησλ
εκπνξηθψλ αξηεξηψλ πνπ αθνινπζνχζε σο ηφηε ην ηηαιηθφ θπξίσο κνλνπψιην —
πξνο ηα Βαιθάληα θαη ηνλ Βφζπνξν, κε απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία λέσλ
«θπθισκάησλ» εκπνξηθψλ δξφκσλ, ηε θνξά απηή ζε εδάθε νζσκαληθά, θαη κε
θέληξν ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε.
Γηα ηνπο Έιιελεο ηδηαίηεξα ε Άισζε θαη φζα γεγνλφηα αθνινχζεζαλ, απνηεινχλ ηελ
πεξηζζφηεξν θξίζηκε θαη ζθνηεηλή θάζε ηεο λεψηεξεο ηζηνξίαο ηνπο. Ο Διιεληζκφο,
απνθεθαιηζκέλνο θαη απξνζαλαηφιηζηνο κέζα ζην ράνο θαη ζην αδηέμνδν ησλ
αιιεπάιιεισλ θαηαζηξνθψλ, εηζεξρφηαλ κε αηζζεηά κεησκέλε αληνρή ζε κηα
πεξίνδν καθξνρξφληαο δνθηκαζίαο, ε νπνία επεξέαζε απνθαζηζηηθά ηελ ηζηνξηθή ηνπ
κνίξα. Καίξηα ζεκαζία είρε ε ίδηα ε απψιεηα ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο. ΋ζν
δηαξθνχζε ε άκπλά ηεο, δηαηεξνχληαλ νη ειπίδεο ελφο ηκήκαηνο ηνπ ιανχ γηα κία
ελδερφκελε αλαδσπχξσζε ηεο αληηζηάζεσο θαηά ησλ Σνχξθσλ . Πξαγκαηηθά, κεηά

19. ηελ πηψζε ηεο Βαζηιεχνπζαο, θαη ηα θξνχζκαηα αιιαμνπηζηίαο πνιιαπιαζηάζζεθαλ
θαη νη πηζαλφηεηεο ρξηζηηαληθήο αληεπηζέζεσο κεηψζεθαλ ζην ειάρηζην. ΢ην εμήο νη
πξνζδνθίεο ησλ Διιήλσλ γηα ηελ εζληθή απνθαηάζηαζε ζα πεξηνξηζζνχλ θπξίσο ζε
παξεγνξεηηθέο πξνθεηείεο θαη ζξχινπο, πνπ ζα ζξέςνπλ ηε ιατθή θαληαζία θαη ζα
απαιχλνπλ ηελ απειπηζία ησλ θινληζκέλσλ ιατθψλ καδψλ, ή ζε θαληαζηηθά ζρέδηα
έλνπισλ επεκβάζεσλ μέλσλ δπλάκεσλ.
Σξαγνύδηα, ζξήλνη ,ζξύινη, παξαδόζεηο γηα ηελ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνύπνιεο
Οη Ρσκηνί δελ ζεψξεζαλ πνηέ νξηζηηθφ ην γεγνλφο ηεο Άισζεο ηεο Πφιεο απφ ηνπο
Σνχξθνπο . Γη’ απηφ ακέζσο ζρεδφλ κεηά ηελ πηψζε ηεο Βαζηιεχνπζαο άξρηζαλ λα
δεκηνπξγνχληαη ζξχινη θαη παξαδφζεηο πνπ ζπληεξνχζαλ ηελ ειπίδα ηνπ Γέλνπο, φρη
κφλν γηα ηελ αλάθηεζε ηε Κσλζηαληηλνχπνιεο αιιά φιεο ηεο παιηάο Απηνθξαηνξίαο
απφ ηνλ Σνπξθηθφ δπγφ. Παξαζέηνπκε εδψ κεξηθνχο.
Θξύινη
ΣΑ ΓΗ΢ΚΟΠΟΣΖΡΑ ΣΖ΢ ΑΓΗΑ ΢ΟΦΗΑ΢
Σελ ψξα πνπ αθνχνληαη έμσ απφ ηελ Αγία ΢νθία θσλέο «νη Σνχξθνη! – νη Σνχξθνη!»,
ν πξσηφπαπαο βγαίλεη απφ ηελ ζηνά ηεο εμνκνινγήζεσο. Απνβξαδίο θνηλψλεζε ηνλ
Απηνθξάηνξα θη σο ην πξσί εμνκνινγνχζε. ΋πσο βγήθε ςειφο, ειηνθακέλνο, κ’
άζπξα γέληα θαη θξχδηα παρηά, λφκηδεο πσο έλαο άγηνο μεθφιιεζε απφ ηνλ ηνίρν. Καη
γηα κηα ζηηγκή, φηαλ είδε ην πιήζνο γνλαηηζηφ λα ηξέκεη, θηηξίληζε ζαλ ην θινπξί,
ζαλ λα ηνλ θηχπεζε βφιη. Κνληνζηάζεθε, ζθφγγηζε ηα δάθξπα θαη πξνρψξεζε ζηελ
εθθιεζία. Ο λαφο, ν άκβσλαο, ν ζσιέαο θαη ηα πεξηζηχιηα ήηαλ γεκάηα θφζκν. Σα
θψηα, νη πνιπέιαηνη, νη θαλδήιεο ήηαλ αλακκέλα…
Γηα ηειεπηαία θνξά έιακπε ζηελ Αλαηνιή ην κεγαιείν ηεο Υξηζηηαλνζχλεο. Έιακπε
ε ζαπκάζηα αξρηηεθηνληθή ηνπ Αλζέκηνπ θαη Ιζηδψξνπ. Έιακπε ν αθάληαζηνο
πινχηνο, πνπ εζθφξπηζελ ν Ινπζηηληαλφο, γηα λα ληθήζεη ηνλ ΢νινκψληα. Κη απφ
καθξηά έθηαλαλ ηνπ ηξφκνπ νη θσλέο:
«Οη Σνχξθνη! Οη Σνχξθνη!»…
Οη πνιπέιαηνη απφ θξχζηαιια αζεκνδεκέλα, ηα πειψξηα καλνπάιηα, ζαλ γίγαληεο
θσηνβφινη, νη πνηθηιφρξσκεο θνιφλεο, ηα ρξπζά κσζατθά, φια έιακπαλ γηα
ηειεπηαία θνξά. Καη ςειά νη ειαθξχηαηεο γξακκέο, γεκάηεο επγέλεηα, γεκάηεο ράξε,
αγθάιηαδαλ, ζαλ ζρέδην ελάεξεο θνιφλαο, ηνλ πειψξην ηξνχιν. Χ! φπσο ήηαλ ν
ηξνχινο ζαπκάζηνο ζηνπο γχξνπο, λφκηδεο πσο δεηνχζε λα πιαλέςεη ζ’ έλαλ άιιν
θφζκν ηνπο ρξηζηηαλνχο ηελ ψξα ηεο ζπζίαο!
Ο πξσηφπαπαο έθακε ηξεηο ζηαπξνχο θαη κπήθε ζην ηεξφ. Δπάλσ ζηελ Αγία Σξάπεδα,
ζα λα ήηαλ θξεκαζηφο νπξάληνο ζφινο, ην Κηβψηην. ΢ηήξηδε ηα ηέζζεξα ρξπζά ηνπ

20. πφδηα ζηηο ηέζζεξηο γσλίεο θαη απ’ εκπξφο πξφβαιε έλα σξαίν ηφμν. Έλαο ζηαπξφο
ρξχζηδε ζηελ θνξπθή ηνπ θαη κέζα απφ ηνλ ζφιν ηνπ θαηέβαηλε άζπξν πεξηζηέξη, ε
Πεξηζηεξά ηνπ Αγίνπ Πλεχκαηνο. Ο πξσηφπαπαο βγάδεη απφ ηα ζπιάρλα ηεο
Πεξηζηεξάο ηα Γηζθνπφηεξα, ηα ζθέπαζε κε κεηαμσηφ, πνπ ιέγεηαη Αέξαο, ηα πήξε
θη έθπγε. «Με δφηε ηα Άγηα ηνηο θπζίλ», ζθέθηεθε…
΢αλ αξραίν ειιεληθφ αγγείν, φιν απφ ρξπζάθη, ιίγν θνληφ, κε δπν φκνξθα ρεξνχιηα
θαη κε πιεπξέο θακπχιεο, ηέηνην ήηαλ ην Ιεξφλ Πνηήξηνλ. Σν ζηφκα ηνπ ηξηγχξηδε
δηπιή γξακκή ζε ξπζκφ καηάληξνπ. Καη ζηελ πξφζνςε είρε ην Υξηζηφ ζε
θνιπκπήζξα, απφ παξάζηαζε αξραία.
Ο ηεξφο Γίζθνο ήηαλ απφ ρξπζάθηα θαινδνπιεκέλν. ΢ην θέληξν ν Μπζηηθφο Γείπλνο
ηνπ Κπξίνπ. Καη γχξσ πνιχηηκα πεηξάδηα. Ο πξσηφπαπαο έξημε κηα καηηά ζηε
ζάιαζζα, αλαζθνπκπψζεθε θη έζπξσμε κε ηέηνηα δχλακε ην θαξαβάθη, πνπ
γιίζηξεζε σο ηνλ γηαιφ. Μπήθε κέζα, άλνημε παλί θαη θξάηεζε ην ηηκφλη γξακκή γηα
ηελ Βηζπληθή παξαιία. Ο αληίιαινο ηεο Πφιεο εμαθνινπζνχζε…
«Οη Σνχξθνη! Οη Σνχξθνη!… ».
Μηα ηξηθπκία ζεθψζεθε ηξαλή. Σν θαξαβάθη ζαλ ηζφθιη ρνξνπεδνχζε ζηα θχκαηα
επάλσ. ΢ηελ Πφιε θιφγεο θαη θαπλνί παληνχ. ΢η’ απηηά ν αέξαο έθεξλε κηα άγξηα
αληήρεζε απφ ηξφκν, απφ δαξκνχο, απφ παξαθάιηα, απφ μεςπρεκφ, απφ βνγθεηά
ζαλάηνπ…
Χ! Πφιε, κε ηα βαζηιηθά ζνπ, κε ηνπο ηππνδξφκνπο ζνπ, κε ηηο αθαδεκίεο ησλ ηερλψλ
ζνπ! Υξηζηηαλνζχλε πνπ εδίδαμεο ζηνλ θφζκν ηελ αιήζεηα. Υηιηφρξνλε ηζηνξία ηνπ
πνιηηηζκνχ πνπ ζβήλεηο. Δξγάηεο ηνπ λνπ πνπ γελήθαηε θπγάδεο θαη δνχινη.
Αλζξψπηλα έξγα, πνπ δειέςαηε αζαλαζία θαη γελήθαηε εξείπηα. Μεγαιεία
πεξαζκέλα. Αξκαηα λίθεο πνπ πεξλνχζαηε ηελ Υξπζφπνξηα. Βαζηιείο κε ηηο ρξπζέο
θνξφλεο. Γελλήζεηο θαη ζάλαηνη ζβεζκέλνη γηα ηελ πξφνδν. Μλεκεία, πνπ κέζα ζηελ
θαηαζηξνθή εκείλαηε ρσξίο κνξθή, ρσξίο φλνκα. Άπεηξεο κέξεο εθκεδεληζκέλεο. Να!
παίξλεη ηε ζθφλεο ζαο έλαο αλζξψπηλνο αλεκνζηξφβηινο θαη ηελ ζθνξπίδεη ζηνπο
ηέζζεξηο αλέκνπο!
Η Γχζε ηνπ ειίνπ ρξσκάηηζε ηνλ νπξαλφ θφθθηλν, ζαλ αίκα. ΢εκάδη ηεο θξίθεο. Ο
άλεκνο εμαθνινπζνχζε λα θπζά θη ν αλεκνζηξφβηινο ζάξσλε ηελ Πξνπνληίδα.
΢θνηείληαζε. Σν ζθνηάδη ζθέπαζε ηνλ νπξαλφ, ηελ Πφιε. Κη απφ ηε ζάιαζζα καθξηά
αλέβαηλε αηκνζηαγκέλνο ηνπ θεγγαξηνχ ν δίζθνο. Κφθθηλνο, ζαλ ηα κάηηα ηνπ θνληά.
Οιφξζνο ζην θαξάβη ν πξσηφπαπαο θάξθσζε ζηνλ νπξαλφ ηα κάηηα ηνπ θαη είδε – σ
θξίθε! – ην θνληθφ θεγγάξη λα ζηέθεηαη αθίλεην ζηνλ ηξνχιν ηεο Αγίαο ΢νθίαο. Καη
είδε λα καπξίδεη, λα καπξίδεη ν κηζφο δίζθνο. Αξραία πξνθεηεία έιεγε: «ζα είλαη
παλζέιελνο. Έθιεηςε ζα γίλεη. Καη ε Πφιε ζα πέζεη!»…
Ο πξσηφπαπαο πεξηρχζεθε κε θξχν ηδξψηα. Έβιεπε κηα ηνλ ζηαπξφ ζηνλ ηξνχιν ηεο
Αγίαο ΢νθίαο θαη κηα ην κηζνθέγγαξν. Σν θαξαβάθη ρνξνπεδνχζε ζηα θχκαηα ηεο
ζάιαζζαο. Υίιηα θνκκάηηα έγηλε ην κηθξφ παλί ηνπ. Κη ν αέξαο βνχηδε ζα ζξήλνο ζην
θαηάξηη ηνπ. Ο πξσηφπαπαο έβαιε ηηο ηειεπηαίεο ηνπ πξνζπάζεηεο. ΢ην ζηήζνο ηνπ

21. θξαηνχζε ζθηρηά ηα Γηζθνπφηεξα. Κη ελψ ζσξνχζε πέξα ηελ Αγία ΢νθία, δε βιέπεη
ην ζηαπξφ… Βιέπεη κηζνθέγγαξν…
Ακέζσο άλνημαλ ηα κεζνπξάληα. Έλα θσο γιπθχηαην απιψζεθε. Άγγεινο Κπξίνπ
θάλεθε θη άξπαμε ηα Γηζθνπφηεξα.
Μελ ήηαλ ζαχκα; Η ζάιαζζα άλνημε ζηφκηα θαη θαηάπηε ηνλ πξσηφπαπα. Γαιήλε! Σν
ηξνκεξφ ζηνηρείν εζχραζε. Καη ζαλ λα ήηαλ Φψηα θη άγηαζε ηελ ζάιαζζα ζηαπξφο…
ΣΟ ΠΟΣΑΜΗ ΠΟΤ ΢ΣΑΜΑΣΖ΢Δ ΝΑ ΚΤΛΑΔΗ.
Οη πεξηζζφηεξνη ηνπηθνί ζξχινη γηα ηελ άισζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο κνηάδνπλ ζε
έλα ζεκείν: φινη δείρλνπλ φηη ν ρξφλνο ζηακάηεζε κε ηελ θαηάιεςε ηεο ηεξήο πφιεο
ηεο Οξζνδνμίαο απφ ηνπο άπηζηνπο Σνχξθνπο θαη φηη ε ηάμε ζηνλ θφζκν ζα
επαλέιζεη κε ηελ αλαθαηάιεςε ηεο Βαζηιεχνπζαο απφ ηνπο Έιιελεο. Έηζη, θαη ζηελ
Ήπεηξν ππάξρεη κηα αληίζηνηρε ιατθή δνμαζία. ΢πγθεθξηκέλα, έλα πνπιί θέξλεη ηελ
αλαγγειία ηεο πηψζεο ηεο Πφιεο ζε κηα νκάδα βνζθψλ πνπ εθείλε ηε ζηηγκή
πνηίδνπλ ηα θνπάδηα ηνπο ζε έλα πνηάκη, Ο ζξχινο ιέεη φηη ζην άθνπζκα ηεο θνβεξήο
είδεζεο ηα λεξά ηνπ πνηακίνπ ζηακάηεζαλ λα θπιάλε, αθνχ θαη ην θπζηθφ ζηνηρείν
ζεψξεζε φηη ε πηψζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ήηαλ θάηη ην αλήθνπζην. Σν πνηάκη ζα
ζπλερίζεη θαη πάιη λα θπιάεη, κφιηο απειεπζεξσζεί ε Πφιε, ζπλερίδεη ν ιατθφο
ζξχινο…
ΟΗ ΚΡΖΣΗΚΟΗ ΠΟΛΔΜΗ΢ΣΔ΢
Έλαλ απφ ηνπο πχξγνπο ησλ ηεηρψλ ηεο Πφιεο ηνλ ππεξάζπηδαλ ηξία αδέξθηα,
άξρνληεο Κξεηηθνί πνπ πνιεκνχζαλ κε ην κέξνο ησλ Βελεηψλ (ε Κξήηε ηφηε ήηαλ
θάησ απφ ηελ θπξηαξρία ησλ Βελεηψλ). Μεηά ηελ πηψζε ηεο πφιεο ηα ηξία αδέξθηα
θαη νη άληξεο ηνπο εμαθνινπζνχζαλ λα πνιεκνχλ θαη παξά ηηο ιπζζψδεηο
πξνζπάζεηεο ηνπο νη Σνχξθνη δελ είραλ θαηνξζψζεη λα θαηαιάβνπλ ηνλ πχξγν. Γηα ην
πεξηζηαηηθφ απηφ ελεκεξψζεθε ν ΢νπιηάλνο θαη εληππσζηάζηεθε απφ ηελ παιηθαξηά
ηνπο. Απνθάζηζε, ινηπφλ, λα ηνπο επηηξέςεη λα θχγνπλ κε αζθάιεηα απφ ηνλ πχξγν
θαη λα πάξνπλ έλα θαξάβη κε ηνπο άληξεο ηνπο θαη λα γπξίζνπλ ζηελ Κξήηε.
Πξαγκαηηθά ε πξφηαζε ηνπ έγηλε δεθηή κε ηε ζθέςε φηη έπξεπε λα κείλνπλ δσληαλνί
γηα λα πνιεκήζνπλ λα μαλαπάξνπλ ηε Βαζηιεχνπζα πίζσ απφ ηνπο απίζηνπο. Έηζη νη
Κξεηηθνί επηβηβάζηεθαλ ζην πινίν ηνπο θαη μεθίλεζαλ γηα ην λεζί ηνπο. Σν πινίν δελ
έθηαζε πνηέ ζηελ Κξήηε θαη ν ζξχινο ιέεη φηη πεξηπιαληνχληαη αηψληα ζην πέιαγνο
κέρξη ηε ζηηγκή πνπ ζα μεθηλήζεη ε κάρε γηα ηελ αλαθαηάιεςε ηεο Πφιεο απφ ηνπο
Έιιελεο. Σφηε ην πινίν ησλ Κξεηηθψλ ζα ηνπο μαλαθέξεη ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε
γηα λα πάξνπλ θαη απηνί κέξνο ζηε κάρε θαη λα νινθιεξψζνπλ ηελ απνζηνιή ηνπο
θαη ην ειιεληθφ έζλνο λα μαλαθεξδίζεη ηελ Πφιε.
ΟΗ ΔΗΚΟΝΔ΢ ΠΟΤ ΓΔΝ ΚΑΣΑ΢ΣΡΔΦΟΝΣΑΝ
΋ηαλ νη Σνχξθνη κπήθαλ ζηελ Πφιε μεθίλεζαλ λα θαηαζηξέθνπλ ηηο εθθιεζίεο θαη
ηα κνλαζηήξηα. ΢ηελ Αγία ΢νθηά είρε θαηαθχγεη πνιχ ιαφο, θπξίσο γπλαηθφπαηδα,
γηα λα απνθχγνπλ ηνλ ζάλαην. ΋κσο ε παξνπζία ηνπο εθεί δελ ηνπο έζσζε, θαζψο
θαλαηηζκέλνη απφ ηνπο δεξβίζεδεο κσακεζαλνί κπήθαλ ζηελ εθθιεζία θαη άξρηζαλ
λα ζθάδνπλ αδηαθξίησο φπνηνλ έβξηζθαλ κπξνζηά ηνπο. Ο ζσξφο ησλ πησκάησλ
έθηαζε ηα δέθα κέηξα. ΋ηαλ κάιηζηα ν ΢νπιηάλνο Μσάκεζ πξνζπάζεζε λα κπεη ζην

22. λαφ ην άινγν ηνπ ζθφληαςε πάλσ ζηα πηψκαηα, Με ηελ νπιή ηνπ ην άινγν άθεζε
έλα ζεκάδη ζηελ θνξπθή ελφο ζηχινπ, ην νπνίν ζψδεηαη κέρξη ζήκεξα. Σηο πην
πνιιέο εηθφλεο θαη ηνηρνγξαθίεο ηεο Αγία ΢νθηάο ηηο θαηέζηξεςαλ νη Σνχξθνη. ΋ηαλ,
φκσο, νη άπηζηνη εηζβνιείο έθηαζαλ ζηνλ εμψζηε – γπλαηθσλίηε θαη έλαο ηζανχζεο
(Σνχξθνο αμησκαηηθφο) πξνζπάζεζε κε έλαλ πέιεθπ λα θαηαζηξέςεη κηα ηνηρνγξαθία
ηεο Παλαγίαο πνπ θξαηά ζηα ρέξηα ηεο ηνλ Ιεζνχ κσξφ, έγηλε ην ζαχκα ! Σε ζηηγκή
πνπ ν Σνχξθνο πξνζπάζεζε λα θαηαθέξεη ην πξψην ρηχπεκα ζηελ ηνηρνγξαθία
θεξαπλνβνιήζεθε θη έπεζε λεθξφο. Σε ζέζε ηνπ πήξε έλαο άιινο Σνχξθνο, αιιά ηελ
ίδηα ζηηγκή θη εθείλνο είρε ηελ ίδηα ηχρε. Οη ππφινηπνη βάξβαξνη παληθνβιήζεθαλ απ’
ην πξσηφγλσξν γη’ απηνχο ζαχκα θαη γεκάηνη ηξφκν, αιιά θαη ζεβαζκφ
εγθαηέιεηςαλ ηελ αλφζηα πξνζπάζεηα ηνπο. Η ζπγθεθξηκέλε ηνηρνγξαθία ζψδεηαη
κέρξη ζήκεξα ζηνλ δεμηφ εμψζηε ηεο Αγία ΢νθηάο.
Ζ ΣΔΛΔΤΣΑΗΑ ΛΔΗΣΟΤΡΓΗΑ ΢ΣΖΝ ΑΓΗΑ ΢ΟΦΗΑ
΋ηαλ νη Σνχξθνη κπήθαλ ζηε Βαζηιηθή Δθθιεζία, έλαο ηεξέαο ηεινχζε ηε ζεία
Λεηηνπξγία. Βιέπνληαο ηνπο άπηζηνπο λα κπαίλνπλ, δε ζθεπηφηαλ παξά πψο λα ζψζεη
απφ ηε βεβήισζε ηνλ ηεξφ άξην θαη ην πνιχηηκν Αίκα ηνπ Υξηζηνχ. Αλέβεθε,
ινηπφλ, βηαζηηθφο ζηνλ Άκβσλα, θξαηψληαο η’ Άγην Γηζθνπφηεξν θη εμαθαλίζηεθε
ζε κηα κηθξή πφξηα. Σελ έθιεηζε πίζσ ηνπ, κα δπζηπρψο νη Σνχξθνη ηνλ είραλ δεη θη
έηξεμαλ λα ηνλ πξνθηάζνπλ. ΋ηαλ φκσο έθζαζαλ ζην ζεκείν πνπ ζα έπξεπε λα
βξίζθεηαη ε πφξηα, μαθληάζηεθαλ γηαηί δελ είδαλ παξά κφλν κηα γπκλή, ιεία
επηθάλεηα ρσξίο ην παξακηθξφ ζεκάδη αλνίγκαηνο. Αγξηεκέλνη, πξνζπάζεζαλ λα
γθξεκίζνπλ ηνλ ηνίρν, αιιά έζπαζαλ ηα φπια ηνπο, ρσξίο λα θαηαθέξνπλ ηίπνηε! -Αο
θέξνπλ ηνπο ρηίζηεο ηνπ ζηξαηνχ καο, απνθάζηζε ν ΢νπιηάλνο. Έηζη ζα δνχκε ηη
είλαη πίζσ απ’ απηφλ ηνλ ηνίρν. Οη ρηίζηεο ήξζαλ κε ηα εξγαιεία ηνπο θη άξρηζαλ λα
ρηππνχλ ηνλ ηνίρν. Παξ’ φιεο ηνπο ηηο πξνζπάζεηεο φκσο, δελ κπφξεζαλ νχηε λα ηνλ
ηξππήζνπλ θη νκνιφγεζαλ πσο ζίγνπξα ππήξρε θάπνην ηερληθφ κέζν, πνπ ηνπο ήηαλ
άγλσζην. -Δίζηε αλίθαλνη, θψλαμε θαηαζπκσκέλνο ν ΢νπιηάλνο θαη ζα ηηκσξεζείηε!
Να θέξνπλ βπδαληηλνχο ρηίζηεο! Σφηε έθεξαλ βηαζηηθά φζνπο κπφξεζαλ θαη
απεηιψληαο ηνπο κε ζάλαην, ηνπο πξφζηαδαλ λα ξίμνπλ απηφλ ηνλ ηνίρν! Μα, νχηε θη
απηνί δελ ηα θαηάθεξαλ! Γηαηί, ην ζέιεκα ηνπ ζενχ, πην δπλαηφ απφ θάζε αλζξψπηλε
δχλακε, θξαηνχζε απηέο ηηο πέηξεο δεκέλεο γεξά, γηα λα πξνζηαηεχεη ηνλ ηεξέα.
΋ινπο απηνχο ηνπο αηψλεο, ν ηεξέαο αγξππλεί, ζθίγγνληαο ην δηζθνπφηεξν, πνπ
πξνζηάηεπζε απφ ηνπο άπηζηνπο! Μα, φηαλ ζα μαλαπάξνπκε ηελ Πφιε, ε πφξηα ζα
μαλαλνίμεη κφλε ηεο, ν ηεξέαο ζα βγεη, ζα μαλακπεί ζην ηεξφ θαη ζα ζπλερίζεη ηα
ιφγηα ηεο ιεηηνπξγίαο, απφ θεη αθξηβψο πνπ είρε ζηακαηήζεη!
Σξαγνύδηα - ζξήλνη
1.«Πήξαλ ηελ Πφιε κσξέ πήξαλ ηελ, πήξαλ ηε ΢αιινλίθε
Πήξαλ θαη ηελ Αγηφ΢νθηά ην κέγα καλαζηήξη
Πψ΄ρεηζαξαληαδπφ΄θιεζηέο θη εμήληα δπν θακπάλεο
Κάζε θακπάλα θαη παπάο θάζε παπάο θαη ςάιηεο» (Ηπείξνπ)
2.«Ν’ αλέβαηλα πνιχ ςειά, ςειά παλ’ ηα νπξάληα
Να δησ ηελ Πφι’ πσο θαηεηη, ηα θάζηξα πσο ξεκάδνπλ
΄Πν κηα κεξηα λ ‘ ηδείλ θσηηά, ‘πν ηελ αιι’ ράξνο ηελ δέξλεη
Σα κνλαζηήξηα θαίγνπληη θη νη εθθιεζηέο ραιηνχληη

23. Πήξαλ καλάδεο κε παηδηά θαη πεζεξέο κε ηζ’ λχθεο
Πήξαλ κηα ρήξα παπαδηά κε δπν κε ηξεηο ληθάδεο» (ΜάιγαξαΑλαη.Θξάθεο)
3.«Να ΄καλ δεληξί ζηε Βελεηηά, ρξπζή κειηά ζηελ Πφιε
θαη θφθθηλε ηξηαληαθπιιηά, κεζ’ ηνπο επηά νπξάλνπο
Ν’ αλέβαηλα λα βίγιηδα ηελ Πφιε πσο ηνπξθεχεη
Πφιε κνπ γηα δελ ραίξεζαη, γηα δε βαξείο παηγλίδηα
Σν πψο κπνξψ λα ραίξνκαη θαη λα βαξψ παηρλίδηα
Μέζα κε δέξλεη ν ζάλαηνο, λ’ φμσ κε δέξλεη ν Σνχξθνο
Κη απ’ ηε δεμηά κνπ ηε κεξηά, Φξάγθνο κε πνιεκάεη…» (Καππά Καξδίηζαο)
ΣΟ ΜΑΝΣΑΣΟ
Η είδεζε ηεο Αισζεο, ζηνπο ζξήλνπο, θηάλεη άιινηε απφ ην πνπιί πνπ γπξλά κε
θακέλα θηεξνχδηα απφ ηελ Πφιε, άιινηε απφ ην παηδί ηεο ρήξαο πνπ δηαβάδεη ηα
ραξηηά, άιινηε απφ ην θαξάβη θη άιινηε απφ άγγειν ζηαικέλν απ’ ην Θεφ…: «αο
πάςεη ην ρεξνπβηθφ θη αο ρακειψζνπλ η’ άγηα γηαηί είλαη ζέιεκα Θενχ ε Πφιε λα
ηνπξθέςεη…»
4.«Έλα πνπιάθη μέβγαηλε πσ κέζα απφ ηελ Πφιε,
Υξπζά ήηαλ ηα θηεξνχδηα ηνπ, ρξπζά θαη θεληεκέλα
Κη ήηαλ θαεκέλα απφ θσηηά θαη καπξνθαπληζκέλα
πεο καο πεο καο πνπιάθη κνπ, θαλα θαιφ ρακπάξη
Ση λα ζαο πσ καχξα παηδηά, ηη λα ζαο κνινγήζσ
Πήξαλ ηελ Πφιηλ ε Σνπξθηά, πήξαλ θαη ην Φαλάξη
Πήξαλ θαη ηελ Αγηα΢νθηά.»(Διαζζφλαο)
5.«Έλαλ πνπιίλ, θαιφλ πνπιίλεβγαίλ' απφ ηελ Πφιηλ
νπδέ ζη' ακπέιηα θφλεςελ νπδέ ζηα πεξηβφιηα,
επήγελ θαη-λ εθφλεςελ α ζνπ Ηιί' ηνλ θάζηξνλ.
Δζείμελ η' έλαλ ην θηεξφλ ζν αίκα βνπηεκέλνλ,
εζείμελ η' άιιν ην θηεξφλ, ραξηίλ έρεη γξακκέλνλ,
Αηφ θαλείο θη αλέγλσζελ, νπδ' ν κεηξνπνιίηεο°
έλαλ παηδίλ, θαιφλ παηδίλ, έξρεηαη θη αλαγλψζεη.
΢ίη' αλαγλψζ' ζίηε θιαίγεη, ζίηε θξνχεη ηελ θαξδίαλ.
"Αιί εκάο θαη βάη εκάο, πάξζελ ε Ρσκαλία!"
Μνηξνινγνχλ ηα εθθιεζηάο, θιαίγλε ηα κνλαζηήξηα
θη ν Γηάλλεο ν Υξπζφζηνκνλ θιαίεη, δεξλνθνπηέηαη,
-Με θιαίο, κε θιαίο Ατ-Γηάλλε κνπ, θαη δεξλνθνπηζθάζαη
-Η Ρσκαλία πέξαζε, ε Ρσκαλία 'πάξζελ.
-Η Ρσκαλία θη αλ πέξαζελ, αλζεί θαη θέξεη θη άιιν.» (Πφληνπ)
6.«Πνπ παο κσξέ πνπ πάο ρειηδνλάθη κνπ
Πνπ παο ρειηδνλάθη κνπ, πνπ παο κε ηνλ αγέξα
Πάλσ κσξέ πάλσ καληάηα ζηε Φξαγθηά
Πάλσ καληάηα ζηε Φξαγθηά, καληάηα γηα ηελ Πφιε
Πήξαλ κσξέ πήξαλ, ηελ Πφιε πήξαλε
Πήξαλ ηελ Πφιε πήξαλε, πήξαλ ηε ΢αιινλίθε
Πήξαλ κσξέ πήξαλ θαη ηελ Αγηα΢νθηά
Πήξαλ θαη ηελ Αγηα΢νθηά, ην Μέγα Μαλαζηήξη
Βγάιηε κσξέ βγάιηε παπάδεο ηα ηεξά
Βγάιηε παπάδεο ηα ηεξά θη εζείο θεξηά ζβεζηείηε
Γηαηί κσξέ γηαη’ είλαη ζέιεκα Θενχ
Γηαη’ είλαη ζέιεκα Θενχ ε Πφιε λα ηνπξθέςεη» (Ηπείξνπ)

24. 7«Γηαηί πνπιί κ΄ δελ θειαεδείο πσο θειαεδνχζεο πξψηα
Γηα πσο κπνξψ λα θειαεδψ ;
Με θφςαλ ηα θηεξνχδηα κνπ, κε πήξαλ ηε ιαιηά κνπ
Μαο πήξαλε κπξ’ ακάλ ηελ Πφιε καο θαη ηελ Αγηα΢νθηά καο
Κιαίγεη πηθξάλ ε Παλαγηά» (ζξήλνο Θξάθεο)
8.«Δζείο πνπιηά πεηνχκελα, πεηάηε ζηνλ αέξα
΢ηείιηε ρακπέξηα ζηε Φξαγθηά ζηε Μνζρνβηά καληάηα
Πήξαλ ηελ πφιε πήξαλε, πήξαλ ηε ΢αιινλίθε
Πήξαλ θαη ηελ Αγηα΢νθηά, ην Μέγα Μνλαζηήξη
Καη ε θπξάηζα Παλαγηά ζηελ πφξηα αθνπκπηζκέλε
Υξπζφ καληήιηλεθξαηεί, ηα δάθξπα ηεο ζθνπγγνχζε
Καη ηνπο καζηφξνπο έιεγε θαη ηνπο καζηφξνπο ιέγεη
Πάςηε καζηφξνη ηε δνπιεηά, κε ράλεηε θαηξφ ζαο
Δδψ ηδακί δε γίλεηαη, γηα λα ιαινχλ ρνηδάδεο,
εδψ ζα κέλεη ε Αγηα΢νθηά…» (Γπη. Μαθεδνλίαο)
9.«Ιζείο πνπιηά κ’ πηηνχκελα, πηηάηηζηνπλ αέξα
Υακπέξ λα πάηη ζην Μνξηά, ρακπέξη ζηελ Διιάδα:
«Σνχξθνη ηελ Πφιε πήξαλε» , πήξαλ ηε ΢αιινλίθε
Πήξαλ θαη ηελ’ Αγηα΢νθηά, ην κέγα κνλαζηήξη
Πψ ρεη ηξηαθφζηα ζήκαληξα θη αμήληα δπν θακπάλεο
Κάζε θακπάλα θαη παπάο θάζε παπάο θαη δηάθνο
Σνχξθνη ηελ Πφιε πήξαλε..» (Νηγξίηα ΢εξξψλ)
10.«Απφ ηελ Πφιε σο ηε ΢αιινλίθε, Υξπζφο αεηφο βγήθε λα γθηδηξήζεη
Υξπζφο αεηφο βγήθε λα γθηδηξήζεη, λνχδηγθηδηξνχζη, λνχδη θη πεηνχζη
Μνλ΄πεξπαηνχζη θη ειεγελ Διέλε κ’ πήξαλ ηελ πφι’ πήξαλ ηε ΢αιινλίθε
Πήξαλ ηελ Πνι’ πήξαλ ηελ ΢αιινλίθε, πήξαλ ην Μέγα Μνλαζηήξη
Πσ ρεη ηξηαθφζηα ζήκαληξα Διέλε κ’ θη εμήληα δπν θακπάλεο
Κη εμήληα δπν θακπάλεο θαη ρίιηνπο θαινγέξνπο» (Καξδίηζαο)
11.«Θέισ λ’ αλέβσ ζε βνπλφ, πέξδηθα, καξή πέξδηθα
γηε κ’ ηνπο θάκπνπο λ΄ αγλαληέςσ,
πέξδηθα, καξήπέδηθά κνπ.
Βξίζθσ κηα πεηξνπέξδηθα, πέξδηθα, καξή πέξδηθα
Γηε κ’ κηα πεηξνπεξηζηέξα
Πέξδηθα, πεηξνπέξδηθά κνπ.
Να ιέεη ηξαγνχδη ζιηβεξφ, πέξδηθα, καξή πέξδηθα
Γηε κ’ λα ιέεη κνηξνιφγη
Πέξδηθα, καξή πέξδηθά κνπ.
Μνηξνινγνχζε θη έιεγε, πέξδηθα, καξή πέξδηθα
Γηε κ’ κνηξνινγάεη θαη ιέεη,
Πέξδηθα, καξή πέξδηθά κνπ.
Οη Σνχξθνη επήξαλ ηε ΢νθηά, πέξδηθα, καξή πέξδηθα
Γηε κ’ ην Μέγα Μαλαζηήξη
Πέξδηθα, πεηξνπέξδηθά κνπ
Πήξαλ άζπξα, πήξαλ θισξηά

25. Πήξαλ καλάδεο θαη παηδηά κνπ…» (Αλαη. ΢ηεξεάο Διιάδαο)
12. «Θξήλνο θιαπζκφο θαη νδπξκφο θαη ζηελαγκφο θαη ιχπε,
Θιίςηο απαξακχζεηνο έπεζελ ηνηο Ρσκαίνηο.
Δράζαζηλ ην ζπίηηλ ηνπο, ηελ Πφιηλ ηελ αγία,
ην ζάξξνο θαη ην θαχρεκα θαη ηελ απαληνρήλ ηνπο.
Σηο ην 'πελ; Σηο ην κήλπζε; Πφηε 'ιζελ ην καληάην;
Καξάβηλεθαηέβαηλε ζηα κέξε ηεο Σελέδνπ
θαη θάηεξγνλ ην ππάληεζε, ζηέθεη θαη αλαξσηά ην:
-"Καξάβηλ, πφζελ έξθεζαη θαη πφζελ θαηεβαίλεηο;"
-"Δξθνκαηαθ ηα' αλάζεκα θη εθ ην βαξχλ ην ζθφηνο,
αθ ηελ αζηξαπνράιαδελ, αθ ηελ αλεκνδάιελ°
απέ ηελ Πφιελ έξρνκαη ηελ αζηξαπνθακέλελ.
Δγψ γνκάξηλ Γε βαζηψ, ακέ καληάηα θέξλσ
θαθά δηα ηνπο ρξηζηηαλνχο, πηθξά θαη δνισκέλα.»
13.«΢ηελ Πφιε γξάθνπλ ηα ραξηηά, ζηε ΢αιινληθ’ ηα ζηέιλνπλ
Καλάο δελ πάεη λα ηα δεη, θαλάο δελ ηα δηαβάδεη
Μφλν ηεο ρήξαο ην παηδί πααηλ΄ θαη ηα δηαβάδεη
Η κάλα ηνπ ηνλ ξψηεζη θη ε κάλα ηνπ ηνπ ιέεη
Παηδί κ’ ηη γξάθνπλ ηα ραξηηά, ηη κνινγάεη ην γξάκκα
Απηφ πνπ γξάθνπλ ηα ραξηηά ν Θηφο λα κελ ην δψζεη
Θέιεη λα γίλεη πφιεκνο, ε Πφιε λα ηνπξθέςεη» (΢αγηάδεο Σξηθάισλ)
14.«΢εκαίλεη ν Θηφο, ζεκαίλεη ε γεο, ζεκαίλνπλ ηα επνπξάληα,
ζεκαίλεη θη ε Αγηα΢νθηά, ην κέγα κνλαζηήξη,
κε ηεηξαθφζηα ζήκαληξα θη εμεληαδπφ θακπάλεο,
θάζε θακπάλα θαη παπάο, θάζε παπάο θαη δηάθνο.
Φάιιεη δεξβά ν βαζηιηάο, δεμηά ν παηξηάξρεο,
θη απ΄ ηελ πνιιήλ ηελ ςαικνπδηά εζεηφληαλε νη θνιφλεο.
Να κπνχλε ζην ρεξνπβηθφ θαη λα 'βγεη ν βαζηιέαο,
θσλή ηνπο ήξζε εμ νπξαλνχ θη απ' αξραγγέινπ ζηφκα:
"Πάςεηε ην ρεξνπβηθφ θη αο ρακειψζνπλ η' άγηα,
παπάδεο πάξηε ηα ηεξά θαη ζεηο θεξηά ζβεζηείηε,
γηαηί είλαη ζέιεκα Θενχ ε Πφιε λα ηνπξθέςεη.
Μφλ' ζηείιηε ιφγν ζηε Φξαγθηά, λα 'ξηνπλε ηξία θαξάβηα°
ην 'λα λα πάξεη ην ζηαπξφ θαη η' άιιν ην βαγγέιην,
ην ηξίην ην θαιχηεξν, ηελ άγηα ηξάπεδά καο,
κε καο ηελ πάξνπλ ηα ζθπιηά θαη καο ηε καγαξίζνπλ".
Η Γέζπνηλα ηαξάρηεθε θαη δάθξπζαλ νη εηθφλεο.
"΢ψπαζε θπξά Γέζπνηλα, θαη κε πνιπδαθξχδεηο,
πάιη κε ρξφλνπο, κε θαηξνχο, πάιη δηθά καο είλαη». (Θξάθεο)
15.«Σξεηο θαινγέξνη θξεηηθνί θαη ηξεηο απ’ η’ Αγνλ ΋ξνο
Καξάβηλ αξκαηψλνπλε θαη θαινζπγπξίδνπλ
΢ηελ πξχκλε βάδνπλ ην ζηαπξφ, ζηε κεζ’ ηνλ Παηξηάξρε
Καη ςάιιαλ ην ρεξνπβηθφ θαη η’ άμηνλ εζηίλ σο
Φσλή εθνχζζε εμ νπξαλνχ, εθ ζηφκαηνο αγγέινπ
Αο πάςεη ην ρεξνπβηθφ θαη η’ άμηνλ εζηίλ σο
Πήξαλ νη Σνχξθνη ηε ΢νθηά, ην Μέγα Μνλαζηήξη
Πψ΄ρεη ηξηαθφζηα ζήκαληξα θη εμήληα δπν θακπάλεο» (Μαθεδνλίαο)
16.«Σξεηο θαινγέξνη θξεηηθνί, σξέ θαη ηξεηο Αγηνλνξείηεο
θαξάβη λ’ α – θη ακάλ ακάλ, θαξάβη λ’ αξκαηψλαλε

26. Καξάβη αλακαηψζαλε ζ’ έλα βαζχ ιηκάλη
Φσλή αθφπζηε εμ νπξαλνχ θη απ’ αξραγγέινπ ζηφκα:
«Πήξαλ ηελ Πφιε, πήξαλ ηελ , πήξαλ ηε ΢αιινλίθε
πήξαλ θαη ηελ Αγηα΢νθηά, ην Μέγα Μνλαζηήξη…»(Πεινπνλλήζνπ)
17.«΢ήκεξα ςέιλνπλ εθθιεζηέο θη φια ηα κνλαζηήξηα
Φέιλεη θαη ε Αγηα΢νθηά, ην Μέγα Μνλαζηήξη,
Με ηεηξαθφζηα ζήκαληξα θη εμήληα δπν θακπάλεο
Κάζε θακπάλα θαη παπάο
Φηιή θσλή εμέβγεθε κέζα απνχ ηα νπξάληα:
«Αγία ΢νθία πάξζεθε ζ’ Αγαξελψλ ηα ρέξηα
λα θφςνπλε νη ςαικσδηέο» (Μ. Αζίαο, Βηζπλίαο)
«…ΣΟ ΄ΝΑ ΦΧΡΣΧΝΔΙ ΣΟ ΢ΣΑΤΡΟ ΚΑΙ Σ’ ΑΛΛΟ ΣΟ ΔΤΑΓΓΔΛΙΟ…»
Μεηά ηελ άισζε νη πηζηνί έηξεμαλ λα πεξηζψζνπλ ηα ηεξά ηνπο, ηελ άγηα ηξάπεδα, ην
ζηαπξφ, ην επαγγέιην, ηα εηθνλίζκαηα. Σα θαξάβηα εηνηκάδνληαη γηα ην έξγν ηεο
κεηαθνξάο. Σν κνηίβν γλσζηφ θαη θνηλφ ζε πνιιά ηξαγνχδηα ηνπ ηφπνπ καο.
18.«Σξία θαξάβηα – βφεζα Παλαγηά – ηξία θαξάβηα θεχγνπλε
πνπ κέζα πνπ ηελ Πφιε, θιαίεη θαξδηά κ’ θιαίεη
θαξδηά κ’ θη αλαζηελάδεη
Σν ΄λαθνπξηψ – βφεζα Παλαγηά – ην ’λα θνπξηψλεη ην ζηαπξφ
Κη ηα’ άιινπ ηνπ Βαγγέιηνπ θιαίεη θαξδηά κνπ θιαίεη
θαξδηά κ’ θη αλαζηελάδεη
Σν ηξίην ην – βνήζα Παλαγηά – ην ηξίην ην θαιχηεξν
Σελ Αγηα Σξάπεδά καο, θιαίεη θαξδηά κνπ θιαίεη
θαξδηά κ’ θη αλαζηελάδεη
Με καο ηα πά – βφεζα Παλαγηά – κε καο ηα πάξνπλ νη άπηζηνη
Καη καο ηα καγαξίζνπλ, θιαίεη θαξδηά κνπ θιαίεη
θαξδηά κ’ θη αλαζηελάδεη
Η Παλαγηά αλαζηέλαμη θη δάθξπζαλ νη θφληο….» (Αλαη. Θξάθεο)
19«Μνλ’ δψζηε ιφγν ζηε Φξαγθηά, λα’ ξζνπλ ηξία θαξάβηα
Σν ΄λα λα πάξεη ην ζηαπξφ θαη η’ άιιν ην επαγγέιην
Σν ηξίην ην ηξαλίηεξν ηελ άγηα ηξάπεδά καο
Με καο ηα πάξνπλ νη άπηζηνη θαη καο ηα καγαξίζνπλ
Κη ε Γέζπνηλα σο ηα’ άθνπζε, ηα κάζηα ηζε δαθξχζαλ
Κη ν Μηραήι θη ν Γαβξηήι ηελ επαξεγνξνχζαλ
΢ψπαζ’ αθέληξα κ’ θαη θπξά θαη κελ πνιχ δαθξχδεηο
Πάιαη κε ρξφληα κε θαηξνχο, πάιαη δηθά καο ζα ’λαη» (Βνξείνπ Αηγαίνπ)
«…ΘΔΛΟΤΝ ΝΑ ΢ΣΗ΢ΟΤΝ ΣΗΝ ΑΓΙΑ ΢ΟΦΙΑ, ΣΟ ΜΔΓΑ ΜΟΝΑ΢ΣΗΡΙ…»
Η ειπίδα ηεο απειεπζέξσζεο ηεο Πφιεο, ζπλφδεπε ηα ηξαγνχδηα θαη ηνπο ζξήλνπο
ησλ «ξσκηψλ» απφ ηα πξψηεο θη φιεο εθείλεο κέξεο ηεο άισζεο. Ολεηξεχνληαλ ην
ρηίζηκν μαλά ηεο Πφιεο θαη ην «μαλαιεηηνχξγεκα» ζηελ Αγηα΢νθηά, φλεηξν πνπ
απνηχπσλεηαη ζηνπο ζηίρνπο ησλ ζξήλσλ ηνπο…
20. «Αλάκεζα ηξεηο ζάιαζζεο, ηξηαληαθπιιάθη κ’ θφθθηλν

27. Αλάκεζα ηξεηο ζάιαζζεο, θαξάβη θηλδπλεχεη
Με η’ άξγαλα θηληχλεπε, ηξηαλαηαθπιιάθη κ’ θφθθηλν,
Με η’ άξγαλα θηληχλεπε, κε ηνλ αέξα ζεηψηαλ
Καη κε ηα ραιθνηχκπαλα, καδψλνλη’ αληξεησκέλεο.
Μαδψλνπληαλ, ζπλάδνπληαλ, πχξγνλ ζέινπλ λα ζηήζνπλ,
Να ζηήζνπλ ηελ Αγηα΢νθηά, ην Μέγα Μνλαζηήξη.
Σα πεξηζηέξηα θνπβαινχλ, ηα ρειηδφληα ρηίδνπλ
Κη νη Αγγεινη απ’ ηνλ νπξαλφ βάδνπλ ηα θεξακίδηα» (Θεζζαιίαο (Πειηνξείηηθν))