эд

1. L-4
Өмч ба капитал

2. Дэд сэдвүүд
4.1. Өмчийн сэтгэлгээ
4.2. Өмчийн харилцаа
4.3. Капиталын тухай
4.4. Капиталын 5 нууц

3. Обьект
ӨМЧ
/үнэлэмж/
Субьект “ХҮН”
Харилцаа
1. Өмчийн сэтгэлгээ
“ӨГӨГДӨХҮҮН”, “БАЙГАЛИЙН ЮМ”
ХҮН ЮМСЫН ХАРИЛЦАН ҮЙЛЧЛЭЛ

4. Нийгмийн хөгжлийн үндэс
• Хөгжлийн үндэс нь: өмч бөгөөд өмчийн механизм биш, ХҮН
ӨӨРӨӨ.
• Өмч “бүтээгч хүчин зүйл” болохынхоо өмнө зөвхөн “үхмэл
өгөгдөхүүн”, “байгалийн юм”, статик хэрэглэгдэхүүн л байдаг.
• Харин хүн өмчтэй харилцаад эхэлмэгц тэр статик, үхмэл
“байгалийн юм” сая “бүтээгч хүчин зүйл” болон хувирч
эхэлдэг.

5. Үйлдэл, үйл
ажиллагаа
процесс нийгэм хөгжил
Харил
цаа
Ухамсар
Нийгмийн хөгжил
НИЙГМИЙН ХӨГЖЛИЙН ҮНДЭС НЬ АЛИВ ӨМЧ ӨӨРӨӨ БУС ХАРИН ХҮН.

6. Үйлдэл, үйл ажилаа
Õ¿í îðøèí áàéõäàà òîäîðõîé ¿éëäýë, ¿éë àæèëëàãààã
òàñðàëòã¿é ã¿éöýòãýæ áàéäàã.
ХҮНИЙ
Үйлдэл, үйл
ажиллагаа
БИОЛОГИЙН
ХООЛОО ИДЭХ
УНТАЖ АМРАХ
ҮР ТӨЛӨӨ ҮЛДЭЭХ
СОЁЛЫН
КИНО, ЖҮЖИГ ҮЗЭХ
ХӨГЖИМ СОНСОХ
БИЖИГЛЭХ
ЦУГЛУУЛГА ХИЙХ
СУРГУУЛЬД СУРАХ
СОНГУУЛЬ ӨГӨХ
ЖАГСААЛ, ЦУГЛААН
НИЙГМИЙН
АЯЛАЛААР ЯВАХ
УСАНД СЭЛЭХ
СПОРТООР ХИЧЭЭЛЛЭХ
БУСАД
Ýíý á¿õ ¿éëäýë, ¿éë àæèëëàãààны 80-90 хувь ухамсарлагдсан ш
инжтэйв

7. Харилцааны хэлбэрүүд
БАЙГАЛЬТАЙ ӨӨРТЭЙГӨӨ
• TEXT
• TEXT
• TEXT
ХҮНИЙ
ХАРИЛЦАА
ЭД ЮМСТАЙ НИЙГЭМТЭЙ

8. Өмчийн тухай
• Өмч гэдэг нь эдийн засгийн утгаараа эзэндээ тодорхой
ашиг орлого өгдөг, эдийн засгийн ямар нэг дагуу талыг
бий болгож үйлдвэрлэл үйлчилгээ гүйлгээнд байнга орж
байдаг зүйлсийг хэлнэ.
• Өмч гэж тодорхой хүмүүст хамаарагдан материаллаг
болон оюун санааны зүйл юм.

9. Өмчийн илэрх хэлбэр нь:
а. Эд зүйлсийн ба биет
(техник, мал адгуус)
б. Биет бус
(нээлт, зохиол бүтээл )

10. 2. Өмчийн харилцаа
• Баялгийг эзэмших үйлдвэрлэх, хуваарилах явцад
хүмүүсийн хоорондын эдийн засгийн бодит харилцааг
өмчлөх харилцаа гэнэ.
• Өмчлөгч нь өмчийн субьект бөгөөд өмчийг эзэмших
ашиглах захирах зарцуулах хууль эрх зүйн эрх бүхий
ХҮН.

11. Өмчлөх эрх
• Эд хөрөнгө өмчлөх эрхийг ашиглах, эзэмших, захиран
зарцуулах гэж ангилна.
1.Эзэмших-эд хөрөнгийг шууд мэдэгдээ байлгаж эдлэн
боломжтой байхийг
2. Ажиглах-харин эд хөрөнгийг хэрэглэж түүнээс
ашигтай чанарыг гаргаж авах.
3. Захиран зарцуулах-хөрөнгийн хувь заяаг тодорхойлон

12. Өмчийн хэлбэрүүд
Өмчлөгчид өмчөө үүсгэн байгуулан, оруулсан хувь хөрөнг
өө захираж зарцуулах болон бусдын өмнө хүлээн материа
лын хариуцлага, зэрэг байдлаар хувийн өмчөөс ялгарч буй
өмчийг хэлнэ.
Хувь хүн өөрийнхөө амдрах үйл ажиллагааныхаа гол нөхцөл
болсон, эд хөрөнгөнд хандан харилцаа нь өөрийнхөө амин
хувийн зүйлд харьцах явдал байдаг.
Энэ нь, өмнөх хэв маягийн өмчийн аль алины шинжийг өртөө
хослуулсан байдгаараа онцлог.

13. • хамт олны
• олон нийтийн,
• байгууллага
• шашны өмч
• орон нутгийн
• тусгай сангийн
• төрийн бус
• байгууллага
Өмчийн хэлбэр, төрлүүд
Холимог өмч
Хувийн өмч
Нийтийн өмч
Нийтийн
өмч
Хувийн
өмч
Холимог
өмч
• хөдлөх эд
• үл хөдлөх
хөрөнгө
• оюуны
үнэт зүйл
• хувьцаа эзэмчих
• хоршооллын өмч
• аж ахуйн нэгдэл
• нөхөрлөлж өмч
• хамтын үйлдвэр

14. 3. Капитал
• "Капитал" үгэнд хамаарах олон янзын утгыг ойлгох нь чухал.
Хэрэглэгчид энэ үгийг янз бүрээр тайлбарладаг.Тухайлбал:
• Компанийн санхүүд капитал нь ерөнхийдөө уг байгууллагын
нийт хөрөнгийг илэрхийлдэг.
• Капиталын талаар ярих үедээ үүнийг хувьцаа эзэмшигчдийн
буюу эздийн өмчийг оруулсан капитал ба олсон капитал
гэж хоёр ангилдаг.
• Ерөнхийдөө хууль ёсны капитал нь гаргасан бүх өмчийн
хувьцааны нэрлэсэн үнэ байна.
• Өргөн утгаар нь: Эдийн засаг, санхүүгийн үнэлгээ орсон
баялагыг капитал хэмээн үзэж болно.

15. Капиталын үүсэл
• Америк, Европ, япончууд түүнийг хэрэглэх чадвартайдаа өөрсдийн бүх баялгийг бий
болгож байна.
• Энэ нь өмчийн системд далд нуугдсан хуулийн дэд бүтэц бөгөөд өмчлөх эрх бол энэ том
мөсөн уулын зөвхөн оройн хэсэг юм.
• Мөсөн уулын бусад хэсэг нь актив, хөдөлмөрийг капитал болгон хувиргах, хүний бүтээсэн
ярвигтай хэцүү үйл ажиллагаа.
• Энэ үйл ажиллагаа нь нарийвчилсан төлөвлөгөөний дагуу бүтээгдэж толигор хавтастай
зузаан номонд бичигдээгүй.
• Түүний гарал үүсэл бүдэг, ач холбогдол нь Өрнөдийн капиталист орнуудын эдийн засгийн
далд ухамсарт оршуулагджээ.
• Яаж байгаад ийм чухал зүйл бидний ой ухаанаас арчигдчихав? Бидний хувьд яаж
ажиллаж байгааг нь ойлгохгүй байж яаж хэрэглэхээ мэдэх нь ердийн зүйл билээ.
Далайчид соронзон орны тухай онол гарахаас бүр эрт соронзон луужин хэрэглэж байлаа.
Грегор Мендель (Gregor Mendel) удамшлын зарчмыг тайлбарлахаас өмнө мал
үржүүлэгчид шинэ үүлдэр гаргаж авахаа мэддэг байлаа. Хэдийгээр Өрнөдөд капитал
цэцэглэн хөгжиж байхад иргэд нь капиталын үүслийг үнэхээр ойлгож байгаа гэж үү? Хэрэв
үгүй бол Өрнөд өөрийн хүч чадлын эх үүсвэрийг сүйтгэх магадлал үргэлж байх болно.
Капиталын эх үүсвэрийг нарийвчлан ойлгох нь хөгжил цэцэглэлтийн энэ мөч, хэзээд ирэх
хямралаар солигдох үед Өрнөд, өөрийгөө болон дэлхийн бусад орныг хамгаалах бэлтгэл
болох юм. Хэрэв ингэхгүй бол олон улсын хямралын үед үргэлж тавигддаг асуулт дахин
сонсдох болно. Бэрхшээлээс гарахын тулд хэний мөнгийг хэрэглэх вэ?

16. 4. Капиталын 5 нууц
1. Дутсан мэдээллийн нууц:
• Буяны байгууллагынхан ядуусын ертөнцийн арчаагүй дорой
байдлыг шагшиж байснаас бус хэн ч тэдний актив хуримтлуулах
чадварыг тодорхойлохыг оролдсонгүй.
• ... Таван жилийн туршид би зургаан өөр үндэстний 100-
гаад хамтран зүтгэгчидтэйгээ өөрсдийн номоо хамхиж
нүдээ нээн, дөрвөн тивийн гудамж, хөдөө нутгуудаар явж,
нийгмийн хамгийн ядуу хэсгийнхэн хэр их зүйл
хуримтлуулсныг тооцохоор гарсан юм...
• Тэр хэмжээ агуу их байв. Даан ч ихэнх актив нь үхмэл
капитал байлаа...

17. 2. Капиталын нууц:
• Капитал, сүүлийн гурван зууны турш сэтгэгчдийн сонирхлыг татаж
ирсэн сэдэв билээ.
• Маркс "алтаар өндөглөдөг тахиаг барьж үзэхийн тулд та физикийн цаад
талд гарах ёстой",
• Адам Смит "тэр тахианд хүрэхийн тулд агаарт зам тавих хэрэгтэй"
гэжээ.
• Гэхдээ тэдний хэн нь ч тэр тахиа хаана нуугдаж байгааг хэлээгүй.
• Капитал гэж юу юм бэ? Яаж түүнийг бүтээдэг, мөнгөтэй ямар
харьцаатай вэ?

18. 3. Улс төрийн байдлыг ухамсарлахын нууц:
• Дэлхий дээр ийм их хэмжээний үхмэл хөрөнгө, тэр нь ядуусын
гарт байгаа юм бол засгийн газрууд яагаад тэр потенциал
баялаг руу нэвтрэхийг оролдоогүй юм бэ?
• Дэлхий даяар тэрбум хүмүүс хөдөөнөөс хот руу шилжиж байгаа,
сүүлийн дөчин жилд л засгийн газруудад үнэмшилтэй баримтууд
олдож эхлэж байна.
• Энэ хотруу нүүсэн нүүдэл хөдөлмөрийн хүчийг үтэр түргэн
хуваарилж, ядуу орнуудад агуу том үйлдвэрлэл, худалдааны
хувьсгалын эхийг тавьсан.
• Гэхдээ энэ хувьсгалыг чухамдаа үл ойшоосон нь
итгэмээргүй явдал.

19. 4. Америкийн түүхийн алдагдсан сургамжууд:
• Гуравдагч ертөнцийн болон хуучин коммунист орнуудад одоо
тохиолдож байгаа зүйлсийг Европ болон Хойд Америк урд нь
туулаад өнгөрсөн.
• Харамсалтай нь бид, ийм олон орны капитализмд шилжих
шилжилт бүтэлгүйтэж байгаад сэтгэлээ эзэмдүүлээд амжилт
олсон капиталист орнууд үүнийг яаж хэрхэн хийснийг мартдаг.
• Тэргүүлэгч орнуудын технократ үзэлтнүүд, улс төрчидтэй олон
жилийн турш би уулзсаар ирсэн боловч тэдний хэн нь ч энэ
тухай мэдэхгүй байсан. Энэ тайлагдашгүй нууц байв.
• Эцсийн эцэст би тэдний түүхийн номноос хариултыг
олсон бөгөөд хамгийн тохиромжтой нь АНУ-ын түүх.

20. 5. Хууль зүй эс хэрэгжих нууц:
• XIX зуунаас эхлээд, улс орнууд өөрсдийн иргэдэд эд баялаг бүтээх
хууль эрх зүйн бүтцийг олгуулахын тулд Өрнөдийн хуулиудыг
хуулбарласаар ирсэн.
• Өнөөдөр ч үргэлжлүүлэн хуулсаар байгаа боловч хэрэгжиж чадахгүй
байгаа нь илт.
• Яагаад өмчийн тухай хууль Өрнөдийн хилээс гадагш
хэрэгждэггүй юм бол?
• Одоо ч улс орнуудад өөрийн хуримтлалыг
капитал болгон хувиргахад хуулийг ашиглах
боломжгүй байсаар.

21. Газрын маргаанаас улбаатай маргаан нь олон зуунаас эхтэй.
• Газраас рент авч түүнд
хөрөнгө зарахгүйгээр
ашиг олж байна энэ нь
хэдийгээр тухайн
эзэмшигчийн хувийн
хэрэг боловч
• Хөрөнгө өсөхгүй байна,
үржигдэхгүй байна,
хөрөнгө үхмэл байдлаар
хэвтэж архивын баримт
шиг болж хувирч байна.
• Капитал бол
Дүгнэлт
материаллаг зүйл, газар,
тоног төхөөрөмж өөрөө
биш харин түүнийг
ашиглаж хэрэглэж
түүний шинжийг уудлан
илрүүлэх хүний л чадвар
юм.

22. • Өмч, капитал тэнгэрийн хоосноос буй болдоггүй, таваар-мөнгөний
харилцаагаар эд таваарыг арилжин авч байгаа худалдаа авагчдын
төлбөрийн илүү хувиас буюу худалдагч субъектэд унаж байгаа ашгаас
бүрддэг.
• Иймд өмчийн “үүрэг”, “хариуцлага” буюу өмчинд хүлээлгэх нийгмийн
“даалгавар” өмчийн аль ч хэлбэрт өгөгдөх ёстой.

23. Өмчийн сэтгэлгээнд “хувьсгал”-ын шинж чанартай
шинэчлэлийг хийх хэрэгтэй.
ҮҮНД:
• Хувийн өмч гагцхүү хувьд бус нийгэмд зориулагдан зарцуулагддаг,
нийгмийн баялгийн дахин хуваарилалтанд заавал оролцдог;
• Үндэсний эрх ашиг, улс орны хөгжлийн зорилго, сонирхолд
үйлчлэхээсээ түрүүнд амин хувьдаа, ам бүлдээ хөрөнгө хуримтлал,
“үхмэл” капитал “үйлдвэрлэдэг” хувийн өмч шинжтэй бус
• Өмч эзэмшигчийн “эзэмшлийн үүрэг”, “хариуцлага” ойлголтыг
нийгмийн сэтгэхүйд хэвшүүлэх, өмч эзэмшигч бодгалуудад олон
нийтэч, нийгэмч ёс зүйг иргэнлигээр хуульчлах;