Оюуны өмч, intellectual property

1. ОЮУНЫ ӨМЧИЙГ ЗҮЙ
ЗОХИСТОЙ АШИГЛАХ
Гүйцэтгэсэн: П.Шихихутаг

2. ЗОРИЛГО
• Энэхүү илтгэлийн зорилго нь өмчийн тухай
ерөнхий ойлголт, оюуны өмчийн талаарх ерөнхий
ойлголт, түүний төрөл, хэрхэн зүй зохистой
ашиглах, мөн оюуны өмчийг хэрхэн хамгаалах
болон Монгол улсад зохиогчийн эрхийг хэрхэн
хамгаалж буй талаар илтгэх болно.

3. ӨМЧ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
• Аливаа этгээдэд байж болох, үнэлж болох бүхнийг
өмч гэнэ.
Өмч
Биет байдалтай буюу
материаллаг өмч
Бие бус байдалтай
буюу оюуны өмч

4. ОЮУНЫ ӨМЧ /INTELLECTUAL PROPERTY/
• Хүн төрөлхтнийг өнөөгийн хөгжил дэвшилд хүргэсэн
зүйл бол оюуны бүтээлч үйл ажиллагаа юм. Оюуны
бүтээлийг ирээдүй хойч үеийнхэндээ бүрэн бүтнээр нь
үлдээх, өнөө үеийнхэн үр өгөөжтэй, зөв зохистой
ашиглахын тулд түүнийг хамгаалах, түгээн
дэлгэрүүлэх шаардлагатай болдог. Оюуны өмч нь
нийгмийн харилцааны өргөн хүрээг хамарсан цогц
ухагдахуун юм.

5. ОЮУНЫ ӨМЧ /INTELLECTUAL PROPERTY/
• Оюуны өмчийн ач тус, түүнийг хамгаалахын
чухлыг үе үеийн ухаантнууд сургаж ирсэн байдаг.
• “Оюуны өмч нь одоогийн мэдлэг
дээр суурилан, улам цааш
гүнзгийрэх тусмаа хүувь хүн,
нийгмийн соёл, эдийн засгийг
дээшлүүлэн урагшлуулах, ирээдүйн
цар хүрээг харах чадвар юм” гэж
Альберт Эйнштейн тодорхойлж
байжээ.

6. ОЮУНЫ ӨМЧИЙН АНГИЛАЛ
Оюуны өмч
/intellectual property/
Аж үйлдвэрийн өмч
/industrial property/
Зохиогчийн эрх
/copyright/

7. ОЮУНЫ ӨМЧ /INTELLECTUAL PROPERTY/
Аж үйлдвэрийн өмч /industrial property/
Шинэ бүтээл /invention/
Патент /Patent/
Бүтээгдэхүүний загвар /industrial design/
Барааны тэмдэг /trademark/
Аж ахуйн нэгжийн нэр
Газарзүйн заалт /geographical indication/

8. ОЮУНЫ ӨМЧ /INTELLECTUAL PROPERTY/
Зохиогчийн эрх /copyright/
Ном, товхимол зэрэг бичмэл бүтээл
Гэрэл зураг, уран зураг
Кино, дуу хөгжмийн бүтээл
Уран баримал
Компьютерийн программ

9. АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ӨМЧ
/INDUSTRIAL PROPERTY/
Шинэ бүтээл /invention/
Патент /Patent/

10. АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ӨМЧ
/INDUSTRIAL PROPERTY/
Барааны тэмдэг /trademark/
• Бүртгэлтэй барааны тэмдэг= ®
• Бүртгүүлээгүй барааны тэмдэг= ™

11. АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ӨМЧ
/INDUSTRIAL PROPERTY/
Бүтээгдэхүүний загвар /industrial design/
Аж ахуйн нэгжийн нэр

12. АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН ӨМЧ
/INDUSTRIAL PROPERTY/
• Газарзүйн заалт /geographical indication
• Булганы айраг
• Хөвсгөлийн загас
• Сэлэнгийн зөгийн бал
• Франц шарсан төмс /French Fires/ гэх мэт

13. ЗОХИОГЧИЙН ЭРХ
/COPYRIGHT/
О. Цэвэгжав ″Азарганы ноцолдоон″
Ү.Ядамсүрэн гуай “Өвгөн хуурч”

14. ОЮУНЫ ӨМЧИЙГ ХЭРХЭН
АШИГЛАХ ВЭ?

15. ОЮУНЫ ӨМЧТЭЙ ХОЛБООТОЙ ГАРГАДАГ
ЁС СУРТАХУУНЫ ЗӨРЧЛҮҮД
• Оюуны өмчийг хулгайлах.
• Хүний нээж илрүүлсэн зүйлийг өөрийн нээлт болгож авах. Үүнийг
шинжлэх ухаанд оюуны хулгай гэдэг.
• Оюуны өмчийг луйвардах.
• Оюуны өмч эзэмших эрхийг луйвардах буюу оюны өмч эзэмшигчийн
эрхийг шударга бус арга замаар өөрийн болгохыг санаархах, завдах,
өөрийн болгох, бусдын санааг өөрийн санаа мэт харагдуулахыг хичээж,
минийх хэмээн зүтгэх нь оюуны өмчийг луйвардах хэлбэрүүд юм.
• Оюуны өмчийг хуулбарлах.
• Бусдын бүтээл, бүтээгдэхүүн, технологийг бүрэн, хэсэгчлэн хээлан авч,
өөрийн бүтээл мэт ашиглах нь оюуны өмчийг хуулбарлах хэлбэр юм.

16. ОЮУНЫ ӨМЧИЙГ ЁС СУРТАХУУНЛАГ
БУСААР АШИГЛАЖ БУЙ ХЭЛБЭРҮҮД
• Веб сайт эзэмшигчид веб сайтаа хандалт ихтэй байлгахын тулд
дотоодын байгууллага, хувь хүмүүсийн мэдээ мэдээлэл, кино, ном
зохиол, бүр гадаад улс орнуудын өргөтгөлүүдээс ашиглах, зураг,
дуу, хөгжим, зар сурталчилгаа байршуулах
• Сонин, телевиз, радио бусдын бүтээлийг ашиглах
• Хувь хүмүүс буёдын бичсэн ном зохиол, эрдэм шинжилгээний
бүтээлээс ашиглах
• Бизнес эрхлэгч, бизнесийн байгууллага бусдын технологи, техник,
түүнийг ашиглах арга зүй, шошго, барааны тэмдгийг ашиглах.

17. ПЛАГИАРИЗМ ГЭЖ ЮУ ВЭ?
• Латин хэлний plagio буюу “хулгайлана” гэсэн
утгатай үг. Бусдын бүтээлийг зохиогчийн
зөвшөөрөлгүйгээр бүхэлд нь болон хэсэгчлэн авч
өөрийн нэрээр гаргахыг бүтээлийн хулгай буюу
плагиат гэж нэрлэдэг. Заримдаа үүнийг оюуны
хулгай гэж нэрлэдэг тохиолдол ч бий.

18. ПЛАГИАРИЗМ (PLAGIARISM)
• Хэн нэгний бичснийг шууд хуулж бичих
• Эсвэл нэг хэсгийн хуулах
• Бусдын бичснийг товчилж дүгнээд өөрийн болгож
бичих
• Мөн хэн нэгний санааг ашиглаад эсвэл боловсруулаад
тавих
• Тоо баримт, судалгааны мэдээг ашиглах

19. ОЮУНЫ ӨМЧТЭЙ ЁС СУРТАХУУНЛАГ БУС
ХАРЬЦСАНЫ ХОР УРШИГ
• Улс орны эдийн засгийг зогсонги байдалд
оруулах;
• Шинэ санаачлага бүтээлч эрэлхийлэл унтрах;
• Бизнесийн үйл ажиллагаа уруудаж доройтох;
• Бизнесийн дасан зрхицох чадвар муудах;

20. ЗОХИОГЧИЙН ЭРХИЙН
ЗҮЙ ЗОХИСТОЙ АШИГЛАЛТ
• Зохиогчийн эрх эзэмшигчийн онцгой эрх нь бүтээлийг
гуравдагч этгээд өөрчлөн найруулахыг зөвшөөрөх, эсвэл
хориглох эрхийг агуулдаг хэдий ч бусад этгээд тухайн
бүтээлээс сэдэвлэн эсвэл “зээлдэн авах”-ыг хориглоогүй
байдаг.
• Өөрөөр хэлбэл зохиогчийн эрх нь шинэ уран бүтээлчдэд
хуучин бүтээлээс сэдэвлэн шинэ бүтээл бий болгохыг
хөхиүлэн дэмжих хандлагатай байдаг.

21. ЗОХИОГЧИЙН ЭРХИЙН
ЗҮЙ ЗОХИСТОЙ АШИГЛАЛТ
• Зарим бүтээлд зөвшөөрөл авч ашиглах шаардлагагүй
байдаг.
• Үүнд:
• Мэдээ
• Шүүмжлэл
• Санал дүгнэлт
• Сурвалжлага
• Хичээлийн материалууд

22. ОЮУНЫ ӨМЧИЙГ БИЗНЕСИЙН ҮЙЛ
АЖИЛЛАГААНД АШИГЛАХ НЬ
• Оюуны өмч нь бизнесийн үйл ажиллагаанд
хамгийн үнэ цэнэтэй, гол хөрөнгө болдог.
• Нэг. Тодорхой бүтээгдэхүүн, технологийг
лицензжүүлэх.
• Хоёр. Бүтээгдэхүүн, технологийг патентжуулах.

23. ОЮУНЫ ӨМЧТЭЙ
ЁС СУРТАХУУНЛАГ ХАРЬЦАХЫН ТУЛД
ЗАЙЛШГҮЙ ХИЙХ АЖИЛ, АРГА ХЭМЖЭЭ
• Оюуны өмчийн өнөөгийн байдлыг бодитой тодорхойлох;
• Оюуны өмчийн хөгжлийн стратегийг шинжлэх ухаан, эдийн засаг,
боловсролын бодлоготой уялдуулан боловсруулах;
• Оюуны өмчийн идэвхитэй бодлого хэрэгжүүлэх;
• Оюуны өмчийг зохион бүтээсэн хувь хүн, албан байгууллагад
дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх, тэднийг урамшуулах;
• Оюуны аливаа бүтээлийг зөвшөөрөл авч, гэрээний дагуу ашиглах
зэрэг байна.

24. ДҮГНЭЛТ
• Бизнесийн салбарт үйл ажиллагаа явуулж буй бизнес
эрхлэгчид оюуны өмчийг ашиглах бол зохиогч буюу
холбогдох газраас зөвшөөрөл, лиценз авах. Мөн оюутан
сурагч, судлаач нар оюуны өмчийг ашиглан нийтлэл,
судалгааны ажил зэргийг бичсэн бол бол заавал иш татаж,
зохиогчийг нь дурдах зэргээр ёс суртахуунтай байвал
зохилтой. Иймээс оюуны өмчийг ёс суртахуунтайгаар,
хуулийн дагуу зөв ашиглах ёстой байна.

25. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА