Apuntes para a clase de 4º da ESO do CPI de Castroverde. Curso 2017 - 2018.

1. Tema 1 Antigo Réxime (continuación)
A Revolución Científica dos séculos XVII e XVIII
O século XVIII estudámolo para entender a Idade Contemporánea, coma quen estuda a infancia para entender o que é a
idade adulta. No caso das ciencias debemos remontarnos ao século XVII, porque é neste século cando se sentan as bases do
queserá a cienciaactual. Non é que antes do século XVII non se fixeran estudos e descubrimentos importantes, pero a partir do
século XVII, a ciencia irá conformándose tal e como a coñecemos hoxe en día.
A revolucióncientíficadoséculoXVII abarcoutodosos campos.Osprogresosen matemáticas foron tan importantes que as
modificaron por completo. Desenvolvéronse ou naceron a álxebra, a teoría dos números, a xeometría analítica e proxectiva, o
cálculo de probabilidades e o cálculo infinitesimal. Alinguaxe matemática aplicouse a todas as ciencias físicas: a mecánica, a
dinámicaceleste,aóptica.Nocampoexperimental,osprogresos fundamentaisforonainvención das lentes e o microscopio, e o
comezo dos estudos químicos e sobre a electricidade e o magnetismo. Nas ciencias biolóxicas, o arranque estivo no
descubrimentoda circulación maior do sangue, e o nacemento da anatomía microscópica e da fisioloxía vexetal. Os progresos
repercutiron no avance da medicina.
Pero máisimportantequeentenderosprogresosconcretos que houbo en cada materia, é entender o cambio que
houbo no mododecoñeceren xeral. O feito de maior importancia para o porvir é que se produciu unha evolución no
espírito e nos métodos da
ciencia. Os pensadores e
pensadoras1 do século XVII
estableceron os principios
básicos e os fundamentos da
ciencia moderna. Nace o
método científico.
Para ser chamado científico
un métodode investigación, debe
basearse no empírico e na
medición, é dicir, debe estar
baseado na experiencia e na
observación dos feitos. O método
científico que nace no século
XVII, consiste na observación
sistemática, a medición, a experimentación, a formulación, a análise e a modificación das hipóteses. Debe basearse en dous
1 Durante os séculos XVII e XVII, as mulleres da aristocracia tiñan certo poder e prestixio social, pero os historiadores da ciencia só lles
conceden un papel pasivo. As mulleres da nobreza ou da alta burguesía, recibían educación en casa. As mulleres nos séculos XVII e XVIII
están presentes en todos os campos do saber: química, botánica, ciencias naturais, bioloxía, xeoloxía, astronomía e matemáticas. Na España
do século XVIII destacou, por exemplo, María Andrea Casamayor y de La Coma. Pero na Europa da ilustración houbo moitas máis mulleres,
como por exemplo as italianas Maria Agnesi, Laura Bassi o as francesas Sophie Germain ou Emile du Chatelet, por citar algunhas.
 B1.3. Arte e ciencia en Europa no século XVIII.  B1.3. Coñecer os avances da Revolución
Científica desde os séculos XVII e XVIII.
 XHB1.3.1. Aprecia os avances científicos e a súa
aplicación á vida diaria, e contextualiza o papel
dos científicos na súa propia época.
 XHB1.3.2. Comprende as implicacións do
empiricismo e o método científico nunha
variedade de áreas.

2. alicerces:oexperimentodebedarseacoñecer,paraquepoidaser reproducido por outra persoa noutro sitio distinto e, se non se
dan os resultados esperados, poida ser refutado. Así é como a comunidade científica verifica os resultados obtidos. As
conclusións científicas non se consideran nunca absolutamente verdadeiras, senón unicamente non refutadas.
Nesta época tamén se foi impoñendo o uso das linguas nacionais en lugar do latín, por parte dos filósofos e científicos en
Europa. O uso do latín, como lingua universal dos sabios e sabias de toda Europa, significou un precioso instrumento de
comunicación entre todos eles que saltaba por enriba das fronteiras culturais e das diferenzas idiomáticas, pero o uso da lingua
común, facilitou o coñecemento da ciencia por un maior número de persoas2.
No séculoXVII fundaransemoitas academiasporEuropa paraacoller e congregar aos sabios de diversas procedencias. As
universidades oficiais eran reticentes a saír do pensamento tradicional, e estaban quedando anquilosadas. Así que se foi
difundindoaideadas academias,comoinstitucións culturais onde, fora do ámbito da universidade, que quedara anquilosada na
escolástica3, posibilitábase o contacto e intercambio de ideas entre a multiplicidade de disciplinas intelectuais. En Roma, por
exemplo, fundouse a Academia dei Licei (1603), baixo os auspicios do príncipe Federico Cesi, á que pertenceu Galileo. Había
dous modelos de organización: mentres que a Royal Society4 inglesa era un club privado cuxos membros pagaban cotas, a
Academia das Ciencias francesa de París era unha institución pública pagada polo Estado.
Pronto comezaron a publicarse tamén as primeiras revistas científicas. Ao principio os científicos e científicas
comunicábanse por carta, pero coa crecente propagación do método experimental, a correspondencia comezou a facerse
insuficiente.Así queaproveitandoas posibilidadesqueabríaaprensaperfeccionadaporGuttenbergséculosantes, comezaron a
facersecomúnsosdiariosacadémicos e revistas científicas, promovidas polas mesmas academias. Xurdiron tamén os
gabinetesdehistorianatural, ou as colecciónsmineralóxicas, xardíns botánicos e observatorios astronómicos particulares. Afins
do século XVII abríronse os primeiros observatorios estatais modernos, o de París (1672) e o de Greewich (1675).
A física aristotélica ou escolástica, que era a que se desenvolvía dende o Renacemento, entendía a natureza como unha
organización de sustancias, formas e cualidades. A nova ciencia substituíu esta concepción pola dun conxunto ordenado de
masas,movementosefenómenoscuantitativos.Dende1609 Kepler demostraraaposibilidadedeaplicarocálculomatemáticoao
coñecementodanatureza. Galileo,polasúabanda,emprendeua medición da forza da gravidade, convencido de que a natureza
está escrita en linguaxe matemática. Aaplicación do método matemático permitiu o desenvolvemento das ciencias físicas.
GalileoGalilei é considerado xeralmente o pai da ciencia moderna porque
sitúan nel a orixe do método científico. Tamén Isaac Newton (1642 – 1727)
sostivo que o método correcto para
investigar as propiedades das cousas
era deducilasa partir de Experimentos.
A arte da óptica realizou
avancesimportantísimos no século
XVII, permitindo así o avance
científico en dousimportantesáreas:
a observacióndo máispequeno,o microscópico que escapa á nosa simple
2 O labor de tradución das obras científicas, correu a cargo de mulleres en moitas ocasións. Por exemplo, claudine Picardet, traballou nun
laboratorio e aprendeu sueco e alemán para traducir os volumes das “Memorias de Química” de Scheele e probablemente axudou ao seu
home, Morveau, na tradución e comentarios dos dous volumes de Bergman.
3 Escolástica: a escolástica viña sendo a forma de pensamento medieval, que intentaba mesturar razón e fe, aínda que subordinándose
demasiado á fe e aos argumentos de autoridade e prescindindo en moitos casos da comprobación empírica.
4 Un dos seus presidentes foi o astrónomo Isaac Newton, con quen chegou á súa máxima resonancia universal a ciencia inglesa.
Ilustración 2 Lección de anatomía. Rembrandt. Esta obra
deixa patente a importancia crecente da investigación
directa
Ilustración 1 Galileo Galilei

3. vista, e a observación do máis grande, o Universo. O telescopio e o microscopio pronto se converteron en próteses
obrigatorias da nova mirada científica.
Outra ciencia que se desenvolveu de forma destacada durante o século XVII foi a medicina, ao abandonar algúns antigos
prexuízos e ideas de orixe medieval. No século XVII, por exemplo, aínda se cría na xeración espontánea. Crían que as
plantasou algúnsanimaispodíanxurdirda unión decorpúsculosinanimados.O médicotoscanoFrancescoRedi,sostivo que a
vida só podía proceder da vida. Redi demostrou que os vermes non nacen espontaneamente coa putrefacción dos cadáveres e
quese a carneseprotexe docontactodasmoscasnoncríavermes, xa queestes procedendos ovos depositados polos insectos.
A difusión dosavancescientíficos,moitasvecescoaoposición de amplos sectores sociais, en especial da Igrexa,
permitiu unha mellora da investigación e , ao mesmo tempo, do nivel xeral de vida en Europa.
O progresocientíficoacabou producindoun gran progresotecnolóxico.O progreso tecnolóxico,cosseusinventos,
foi transformando a economía e a vida das persoas. Isto é o que veremos coa Revolución Industrial.

6. Bibliografía:
- Lo delas mujeresprincipalmentede https://lanaveva.wordpress.com/2010/06/23/mujeres-cientificas-del-siglo-xvii-y-xviii/ y
luegobuscandonombresconcretos fui tirando del hilo: https://es.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Andrea_Casamayor
- El texto de libros de la biblioteca de la diputación de Coruña.
- Gran historia de la humanidad 9/211 (varios tomos).
- Enciclopedia Planeta 9/185 (varios tomos).
- Historia Universal. Siglo XVII Instituto Gallach 9/178 (tomo 6, hayvarios tomos).