Хэвлэл мэдээлэл дэхь эмэгтэй улс төрчдийн имидж хийсэн анализ

1. Илтгэл бичсэн:С.Мөнхбаатар(ГУУТС-4)
Удирдагч багш:Ц.Мөнхцэцэг(Ph.D)
Хэвлэл мэдээлэл дэх эмэгтэй улс
төрчдийн мэдээлэлд хийсэн анализ

2. Агуулга
1. Оршил
2. Төсөөллийн онол гэж юу вэ?
3. Дэлхийн улс орнуудын хэвшмэл ойлголтын
талаарх дүр төрх
4. Эмпирик судалгаа
5. Дүгнэлт
6. Зөвлөмж, санал
7. Ашигласан материал

3. Оршил
• Энэхүү илтгэлд mөсөөллийн(stereotype) онол дээр
үндэслэн монголын хэвлэл мэдээлэл дэхь эмэгтэй улс
төрчдийн дүр төрх, түүнд хандах олон нийтийн хандлагын
талаарх асуудлыг тусгав. Яг адилхан ёс зүйн алдаа
гаргасан эрэгтэй, эмэгтэй улс төрчдийн, эмэгтэй улс төрч
илүүтэйгүүр олон нийтийн дунд сөрөг санкци бий болгож
байхад, эрэгтэй улс төрчдийн ёс зүйгүй үйлдлийг байдаг л
зүйл мэтээр олон нийт хүлээж авч байна. Энэ нь
төсөөллийн онол буюу хэвшмэл ойлголттой холбоотой
гэдэг саналыг дэвшүүлсэн.

4. Зорилго
• Миний бие хэвшмэл ойлголт буюу төсөөллийн онол
дээр үндэслэн хэвлэл мэдээлэл дэхь эмэгтэй улс
төрчдийн талаарх имиджийг тодорхойлох, ёс зүйн
алдаа гаргасан эрэгтэй эмэгтэй улс төрчдөд олон нийт
яагаад эмэгтэй улс төрчдийг асуудлыг дөвийлгөдөг
болохыг энэхүү илтгэлээрээ тайлбарлахыг зорилоо.

5. Төсөөллийн онол (хэвшмэл ойлголт)
гэж юу вэ?
• Хэвшмэл ойлголт буюу төсөөллийн онол гэдэг нь хувь хүн
болон хэсэг бүлгийн тухай үзэл бодол, тэдгээрийн онцлог хэв
шинжийн талаарх хэт хялбаршуулсан ойлголт хэмээн судлаач
Оллпрот тодорхойлсон байдаг. Харин судлаач Липман
төсөөлөл гэдэг бол нийгэм дэх юмс үзэгдлийн тухай хувь хүний
тархиндаа буй болгосон, төсөөлсөн зураглал гэж тодорхойлжээ.
• Олон мянган жил оршин тогтносон эцгийн эрхт ёсонд
эмэгтэйчүүдийг ихэвчлэн нөхөн үржихүйн үүрэг, гэр бүл дэхь
байр сууриар нь тодорхойлдог байсан бөгөөд “эр хүн төрийн
хүн, эм хүн гэрийн хүн” “эмэгтэй хүний үс нь урт, ухаан нь
богино” гэх мэтээр манай соёл уламжлалд гүн гүнзгий байр
суурь эзэлсээр ирсэн.

6. • Энэхүү патриарх хандлага нь нийгмийн сэтгэлзүйд
нөлөөлөх үзэл санааны үндэс суурь болсоныг
судалгааны үр дүнд нотолсон байна.
• Үүний нэг жишээ нь Глобал интернейшнэл байгууллагаас
хийсэн хэвлэл мэдээллийн мониторинг юм. “Эмэгтэй хүн
хүүхэд, гэр бүлийн хүрээний хүн, сайн хань, эр хүний
дэргэд байх туслагч гэсэн тогтсон хандлага хүчтэй
байдаг. Тиймээс өндөр албан тушаалтай эмэгтэй хүнийг
өөрийн хүч чадалаараа бус ямар нэгэн нам, нөлөө бүхий
хүний туслалцаатайгаар гарч ирсэн гэх хандлага их
байдаг” хэмээн өгүүлсэн байна.

7. Дэлхийн улс орнуудын хэвшмэл
ойлголтын талаарх дүр төрх
• Итали улс- Италийн хэвлэл мэдээллийн агуулгад эмэгтэйчүүдийг
цөөн тооны, маш нийтлэг дүрээр, тухайлбал эмэгтэй хүнийг сексийн
объект (тухайн улсад өнөө хэр нь өргөн тархсан эрэгтэй хүний
дээрэнгүй үзлийн илэрхийлэл) байдлаар, мөн эх хүн, гэрийн эзэгтэйн
дүрээр гаргадаг .
• Өмнөд Африк- Эцгийн эрхт ёсны хандлага үзэгдэл хэвээр байгаагийн
баталгаа нь жендэрт суурилсан хүчирхийлэл өндөр хувьтай байгаа,
мөн хэвшмэл ойлголт хэвлэл мэдээлэл, боловсролын орчинд
оршсоор байгаагаар илэрхийлэгдэж байна. Бүх салбарын шийдвэр
гаргах түвшинд эрэгтэйчүүд зонхилсон тогтолцоо ноёлохын зэрэгцээ
үндсэн хуулийн заалтыг ч уламжлалт ёсны хуулиар орлуулах үзэгдэл
Африкийн цөөнгүй оронд байна .

8. Эмпирик судалгаа
• Арга зүй
• Эмпирик судалгааг хийхдээ сайтуудын мэдээнд
агуулгын шинжилгээ буюу контент анализ хийв.
• Манай улсын хувьд хэвшмэл ойлголт хэр байдаг
талаар нотлох хэд хэдэн эмэгтэй улс төрчдийн
фактыг эрэгтэй улс төрчдийн факттай харьцуулан авч
үзсэн.

9. БОАЖЯ сайд Д.Оюунхорол гишүүн ба
ЭМЯ-ны ТНБД Д.Очирбат
1100
2739
706 706
Лайк Шейр Сэтгэгдэл Сөрөг
61%
34%
5%
Нийт 706 сэтгэгдэл
Улс төрч
байр суурь
Хувь хүний
байр суурь
Бусад

10. БОАЖЯ сайд Д.Оюунхорол гишүүн ба ЭМЯ-ны ТНБД Д.Очирбат
• Энэ оны 2 сарын эхээр албан өрөөндөө
гитар тоглож буй зураг нь сошиал
ертөнцөөр цацагдаж хүмүүсийн
дургүйцлийг ихэд хүргэсэн билээ.
• Түүний зурагт нийт 1100 хүн хариу
таалагдлаа хэмээх хариу үйлдэл үзүүлж,
2739 хүн өөрийн фэйсбүүкдээ хуваалцаж,
706 сэтгэгдэл үлдээсний бүгд сөрөг
сэтгэгдэл байсан билээ. Хүмүүс түүний
зурагт албан өрөөндөө согтуу гитар
тоглож байна, улс төрч байж ёс зүйгүй юм,
эмэгтэй хүн талаас нийлээдгүй сөрөг
сэтгэгдэл хариу үйлдлүүд үзүүлж байв.
Оюунхорол гишүүний хувьд эмэгтэй хүн,
эмэгтэй улс төрч гэдэг талаас нь илүүтэй
хүмүүс сөрөг сэтгэгдэл үлдээжээ. Энэ нь
патриарх хандлагын нэг илрэл болж буй
за. Харин эсрэгээрээ эрэгтэй улс төрчдийн
балаг, ёс зүйгүй үйлдлийг тэр болгон
ошоодоггүй нь Д.Очирбатын үйл явдалаас
харагдаж байна.
• Оюунхорол гишүүний үйл явдалын дараа
эрүүл мэндийн яамны Төрийн нарийн
бичгийн дарга Д.Очирбатын төрсөн
өдрийн баяраа албан өрөөндөө тэмдэглэж
буй зураг сошиалд цацагджээ.
• Тус зургийг харсан иргэд цахим хуудастаа
“Төрийн нарийн бичгийн дарга өрөөндөө
тансаглаж байхад эх хүүхдүүд өвчиндөө
шаналж байна. Энэ чинь тэгээд шудрага
явдал уу. Монгол төрийн эмгэнэл.
Тансаглал нь хэтрээд ингэж сэлгүүцэж
сэлфи хийхээс өөр ажилгүй байгаа биз”
зэргээр шүүмжилж байна.
• Харин зарим нь “Хамт олон нь нэг торт
аваад, дуу дуулж өгсөн төдий. Байх л
асуудал. Заримдаа арай ч туйлшрах юм”
хэмээх аж гэх мэтээр өмөөрөх өнгө аяс
бүхий коммент нэлээд байв. Үүнээс үзэхэд
сүр дуулиан болоод олон нийтийн
хэрэгсэлээр цацагдаад балагаа
тарисангүй ээ.

11. УИХ-ийн гишүүн, НББСШУ М.Оюунчимэг
ба УИХ-ийн гишүүн асан Батбаяр
• УИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэг нь
байнгын хуралдааны үеэр цайлсан нь
нилээдгүй шуугиан дагуулсан бөгөөд
түүний энэхүү мэдээлэл нийт
мэдээллийн 37% эзэлж байгаа бөгөөд
түүний рейнтинг унахад хүргэсэн юм.
Хариу тайлбар хийхдээ ч өөрийгөө
зөвтгөх маягаар хийсэн хүмүүст
таалагдаагүй билээ. Мөн хэвлэл
мэдээллийн интернет сайт болон
сошиал ертөнц дэхь хүмүүсийн
сэтгэгдэл байр суурийг доорх
графикуудаар үзүүлэв. Үүнээс үзвэл
масс хувь хүн талаас нь илүүтэй сөрөг
сэтгэгдэл үлдээсэн болох нь
ажиглагдаж байна.
• Харин улсын их хурлын чуулганы
хуралдааны үеэр УИХ-ын гишүүн асан
Батбаяр согтуу чуулганы хуралдаанд
оролцсон бөгөөд З.Энхболд хариж
амар Батбаяраа гэж хэлж буй бичлэг
нь хүртэл олон нийтийн сүлжээгээр
явж байсан ч хүмүүс ойшоож үзээгүй
бөгөөд хэвлэл мэдээлэлүүд ч үүний
талаар ганц ч мэдээ мэдээлэл
хийгээгүй билээ.

12. УИХ-ийн гишүүн, НББСШУ М.Оюунчимэг
17%
7%
30%
37%
9%
График №1
Нийт 46 мэдээ
Сэтгүүлч, ММ-
ийн захирал
МАН нарийн
бичиг
УИХ гишүүн
Хуралдааны
үеэр цайлсан
Бусад

13. УИХ-ийн гишүүн асан Ц.Оюунгэрэл ба
УИХ-ийн гишүүн асан Х.Баттулга
• УИХ-ийн гишүүн асан Ц.Оюунгэрэл
• УИХ-ийн гишүүн асан Ц.Оюунгэрэлийн
хувьд гадаад нөхөртэй хэмээх
асуудлыг хэвлэл мэдээллийн
байгууллагууд илүүтэй нийтэлж,
мэдээлж байсан билээ. Түүний хувьд
орон нутагтаа нэр дэвшээд гарч
чадаагүй бөгөөд Нийслэлийн ЧД нэр
дэвшиж УИХ-ийн гишүүн болсон
билээ.
• УИХ-ийн гишүүн асан Х.Баттулгыг
хүмүүс Женко хэмээх нэрээр андахгүй
таних билээ. Түүний амжилт
бүтээлийн талаар л хэвлэл
мэдээллийн байгууллагууд нийтэлж
байсан болохоос биш гадаад
эхнэртэй, эхнэрээсээ салсан, олон
хүүхэдтэй гэх асуудлуудын талаар
хэвлэл мэдээллийн байгууллагууд сүр
дуулиан болгоод нийтлээгүй билээ.

14. Дүгнэлт
• Энэхүү судалгаанаас үзэхэд Монголын хэвлэл мэдээллийн
байгууллагууд улс төрчдийн талаар, тэр дундаа эмэгтэй улс төрчдийн
талаар мэдээлэхдээ жендерийн мэдрэмжгүй байдлаар хандах нь
түгээмэл байна. Энэ нь нийгэм сэтгэл зүйн дараах хүчин зүйлтэй
холбоотой. Үүнд:
• Патриарх хандлага: “Эрчvvдийн хvчирхэг эр бяртай, бие даасан,
xapaaт бус чанаруудыг “хvний дээд чанар” гэсэн vнэлэмж нийгэмд
тогтсон байдаг. Гэтэл эмэгтэй хvний эмзэг, мэдрэмтгий, хараат, єрєвч,
энэрэнгvй байдлыг хvний чанар гэж vнэлдэггvй. Энэ нь хэвлэл
мэдээллийн хэрэгслээр эмэгтэй хvний дvр хэтэрхий сєрєг талаас нь
тусгах vзэл баримтлалын ундэс суурь болж байна” хэмээн зарим
судлаачид дүгнэсэн байдаг. Иймд манай нийгэмд эмэгтэй улс төрчдийг
хувь талаас илүүтэй сөрөг мэдээлэл бичдэг бол эрэгтэй гишүүдийн
хувьд улс төрч талаас нь эерэг буюу өмөөрөх сэтгэгдэл үлдээдэг нь
хэвшмэл ойлголттой холбоотой.

15. • Олон түмний сэтгэл зүй: Олон нийт сэтгэл зүйн онцлогоос хамаарч хов
жив, сонин хачин мэдээлэлд дуртай, хэвлэл мэдээллээр нийтэлж буй
мэдээллийг шууд ямар нэгэн цензургүй шууд хүлээж авдаг нь улс
төрчдийн бодлого, үйл ажиллагааны талаарх мэдээллээс илүүтэй аахар
шаахар мэдээлэлд нь анхаарлаа хандуулан татагддаг.
• Олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл дэх жендерийн мэдрэмжгүй
байдал: Монголын нийгэмд он удаан жил тогтсон патриарх хандлагын
улмаас сэтгүүлчид мөн адил патриарх байр сууринаас эмэгтэй улс
төрчдийн талаар хэвлэн нийтэлж байна. Өөрөөр хэлбэл эрэгтэй,
эмэгтэйчүүдийн нийгмийн өмнө хүлээсэн үүргийг уламжлагдан тогтсон
“эмэгтэйлэг”/”эрэгтэйлэг” шинжээр дүрслэн харуулснаар, үүнийг хэвийн,
хувиршгүй үзэгдэл гэх ойлголт төрүүлэхийн сацуу эрэгтэй, эмэгтэй хүний
нийгэм дэх бусад боломжит шинж чанар, үүрэг хариуцлагыг үгүйсгэж
байна. Иймд хэвлэл мэдээллийн байгууллагуудын сэтгүүлч, хөтлөгч нар
нийтлэн нэвтрүүлж буй мэдээлэлдээ жендерийн мэдрэмжтэй хандаж
чадахгүй байна.

16. Зөвлөмж,Санал
• Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүд нь нэг талаар, бие
даасан байгууллагынхаа хувьд хүний нөөцийн хүрээнд
тэгш байдлыг хангах, сайжруулах тогтолцоог бий болгон
хөгжүүлэх, нөгөөтээгүүр, олон нийтэд хүргэдэг
нэвтрүүлгийн агуулга, үзэл санаагаар дамжуулан
жендэрийн асуудалд хувь нэмэр оруулах явдал юм.
• “Эмэгтэйчүүдийн гүйцэтгэх үүргийг олон талаас нь
бодитоор, хэвшмэл бус ойлголтын хүрээнд толилуулж,
мөн судалгаанд үндэслэн холбогдох асуудлыг дараах
байдлаар нэгтгэв”

17. • Эмэгтэйчүүдийн дүр төрхийг мушгин гуйвуулж, өрөөсгөл
байдлаар гаргахаас сэргийлэх зорилгоор мэргэжлийн
ангиллын үзүүлэлтийн дагуу дотоод, гадаад эх үүсвэр
ашиглан сургалт, семинар зохион байгуулах
• Телевизийн хөтөлбөр, үйлчилгээний онцлогоос хамаарч,
“эмэгтэйчүүдийн улс орны нийгэм, соёл, эдийн засгийн
амьдрал, нийгмийн байгуулал болоод гэр бүл дэх үүргийн
талаар олон нийтэд бүрэн дүүрэн, бодитоор мэдээлэхийн
сацуу Үндсэн хуулийн зарчмын дагуу эмэгтэйчүүдийн эрх,
боломж, оролцоо, ололт, амжилтыг онцлон харуулсан
нэвтрүүлгийг дамжуулах үүрэг хүлээснийг онцлон
тэмдэглэх нь зүйтэй.
• Хэвлэл мэдээллийн байгууллагын сэтгүүлч хөтлөгч нар
жендерийн мэдрэмжтэй хандах

18. Ашигласан материал
1. UNESCO, Глоб Интернэшнл ТББ (2014) “Хэвлэл мэдээлэл дэхь
жендерийн мэдрэмжтэй байдлын шалгуур үзүүлэлт” УБ
2. Сэтгүүлч дээд сургуулийн багш нарын хамтын бүтээл “Жендерийн
мэдрэмжтэй сурвалжилж бичих нь” (2015) гарын авлага УБ, 36-38 дахь
тал
3. Мөнхбаатар С., Мөнхтуяа Л. “УИХ-ын гишүүн М.Оюунчимэгийн талаарх
мэдээлэл болон имижд анализ хийж, зөвлөмж бичих нь” (2017) УБ,
4. Дуламжав З., Буяндэлгэр Н. “УИХ-ын гишүүн БОАЖЯ-ны сайд Д.
Оюунхоролын тухай олон нийтийн мэдээллийн хэрэгсэл дэхь мэдээлэлд
хийсэн анализ”(2017) УБ,
5. Мөнхбаатар С. Жаукар Е. “УИХ-ын гишүүн Х.Баттулгын имиж
бүрдүүлэлтэнд дүн шинжилгээ хийх нь”(2016) УБ

19. Анхаарал тавьсанд баярлалаа