Litoral entre o cabo Prioriño e a punta da Coitelada, unha ría moi poboada e cunha intensa actividade industrial. De enorme interese paisaxístico, xeolóxico e biolóxico, protexida en parte no LIC/ZEC "Costa

1. Ría de
Ferrol

3. FERROL
ARES
FENE
MUGARDOS
NARÓN
NEDA
Cabo Prioriño
Punta Coitelada
Río Belelle
Río Grande de Xuvia

4. Está limitada polo cabo Prioriño no norte e a punta da Coitelada no sur.
Acada 17 km de lonxitude e 2 km de largura media.
É unha ría con dúas partes ben definidas: unha canle de entrada estreita coas beiras
escarpadas e un interior amplo con varias enseadas. Na parte interior ten unha grande
acumulación de sedimentos lamacentos. O río principal que a alimenta é o Grande de
Xuvia. Tamén desembocan nela o río Belelle e outros regos máis pequenos.
É unha ría dunha grande riqueza biolóxica que está densamente poboada e con grande
actividade industrial. As vilas máis importantes son Ferrol, Narón, Xuvia, Neda, Fene e
Mugardos.
Ría de Ferrol. Zona exterior, vista desde a punta do Segaño.

5. Puntas Segaño e Coitelada desde o Cabo Prioriño

6. Vista desde o Monte Faro (Ares)
Ría de Ferrol, entre a punta Segaño e o Cabo Prioriño, onde se atopa o porto exterior.

7. Canle de entrada da ría de Ferrol, de 3 km de lonxitude e 500 m de
largura, entre as puntas do Segaño e Prioriño.

8. O acceso á parte interior da ría estaba protexido polos castelos
de San Felipe en Ferrol e A Palma en Mugardos.

12. Ría de Ferrol desde o miradoiro da Bailadora (monte Faro) en Ares

13. Vista desde o Monte Faro (Ares)
Ría de Ferrol. Zona interior: de fronte Ferrol e á dereita Mugardos

14. Vista desde o Coto do Rei
Ría de Ferrol, zona interior. Á esquerda Fene e Mugardos e á dereita Narón e Ferrol

15. Ría de Ferrol, zona interior. Á esquerda Fene, no centro Neda e á dereita Narón e Ferrol

16. Ría de Ferrol, zona interior desde Mugardos.

17. Cabo Prioriño Pequeno e porto exterior
O Cabo Prioriño pecha a entrada da Ría de Ferrol polo norte. Divídese en dúas puntas
o Prioriño Grande e o Pequeno, onde está o antigo faro.

18. Cabo Prioriño Pequeno. O antigo faro que funcionou desde 1854. Nas proximidade atópanse
os restos das baterías militares construídas en 1799 para defender a ría de Ferrol.

19. Punta Barbeira

20. Praia de Cariño

21. Punta de Fornelos

22. Vista desde a punta das Baterías cara ao porto exterior

23. Restos do castelo de San Cristovo

24. Ribeira de San Cristovo

25. Punta Rabo da Porca

26. Punta de San Carlos e restos do castelo

27. Castelo de San Carlos

28. Punta das Anclas

29. Praias da Caseta

30. Praias da Caseta

31. Castelo de San Felipe. Comezouse a construír en 1589 por mandato de Felipe II para
defender a ría de Ferrol dos corsarios ingleses

32. Seo de San Felipe

33. Porto de San Felipe

34. Praia de San Felipe

35. Punta do Bispón

36. Punta Camposanto

37. Porto da Graña

38. Praia da Graña

39. Praias da Xunqueira e Os Olmos
Enseada da Cabana

40. Punta da Cabana ou do Promontorio

41. Enseada da Malata

42. Porto das Curuxeiras (porto interior de Ferrol)

43. Ferrol, porto pesqueiro e deportivo

44. FERROL
Aséntase no interior da ría. Unha cidade marítima sen acceso ao mar, na que a fachada
marítima diversa e dinámica que se ve desde a outra banda da ría, chea de peiraos, grúas
e tinglados varios, desaparece desde a cidade detrás dos altos valados das instalacións
militares, os estaleiros e outras construcións portuarias, ata o punto de que só é posible
ver de preto e achegarse ao mar no porto das Curuxeiras e a estación marítima, na
enseada de Caranza, que aínda conserva restos da costa orixinal e dos areais, e na Malata,
no que queda do esteiro do río da Sardiña.

45. Vista do porto e Arsenal de Ferrol
Ferrol é unha cidade ligada á actividade naval desde o século XV, cando a Coroa mandou
construír nela os maiores estaleiros do Estado. O Arsenal militar de Ferrol, construído no século
XVIII ocupa unha grande parte da fachada marítima da cidade.

46. Enseada de Caranza

47. Praia de Caranza

48. Enseada de Caranza

49. Punta de Caranza

50. Punta do Cabalo

51. Punta e enseada do Montón

52. Enseada da Gándara (entre Ferrol e Narón)

53. Enseada da Gándara

54. Enseada da Gándara

55. Punta Caleira. Ancoradoiro de Lóngara

56. Praia do Vilar

57. Praia do Vilar

58. Punta de San Martiño

59. Punta de San Martiño

60. Punta Outeiro

61. Aceña do Ponto (Xuvia). No esteiro do río Freixeiro. Muíño de mareas de tres moas
construído a finais do século XVIII. Foi nomeado Real Fábrica por Carlos IV en 1798 e
funcionou como muíño industrial ata 1970.
Nas proximidades houbo una antigas saíñas de orixe romana.

62. Aceña de Xuvia

63. 3-Esteiros dos regos Freixeiro e do Salgueiro. Á dereita o río Xuvia

64. Rrgo do Salgueiro

65. Paseo de Xuvia

66. Río Grande de Xuvia. Nace nos montes de Serra en terras das Somozas e, despois de 31 km,
desemboca na Ría do Ferrol, entre Narón (Xubia) e Neda.

67. Vista de Narón desde o miradoiro do Coto do Rei (Fene).
Narón ocupa unha parte da marxe dereita da ría de Ferrol, entre a enseada da Gándara e o
río Grande de Xuvia. E unha vila cunha importante actividade industrial e co litoral
praticamente ocupado por construcións e recheos.

68. Vista da ría e de Narón desde o miradoiro do Coto de Ancos (Neda)

69. Río Grande de Xuvia.
Nace nos montes de Serra
en terras das Somozas e,
despois de 31 km,
desemboca na Ría do
Ferrol, entre Narón (Xuvia)
e Neda.
Muíños de Xuvia
Conxunto de dous muíños
con catro moas, na marxe
dereita da desembocadura
do río Xuvia. Construidos
en 1775. Están en proceso
de rehabilitación para
instalar un centro didáctico
e museístico.

70. Río Grande de Xuvia. Ponte entre Neda e Narón

71. A Bacela

72. A Bacela. Paseo do Xuvia.

73. O Empedrón

74. NEDA
Situado no fondo da marxe esquerda da Ría de Ferrol. entre o río Grande de Xuvia e O
Puntal. A súa capital, San Nicolás, conserva edificacións dos séculos XVII e XVIII.
Ribeira da Toeleira

75. Ribeira do Coto

76. O Carreiro

77. O Carreiro

78. O Carreiro

79. RÍO BELELLE
Nace no Forgoselo e desauga na
ría de Ferrol, en Neda.
Foi un río cun grande
aproveitamento para mover
mecanismos en muíños, fábricas
de papel, e téxtiles, e nel
instalouse unha das primeiras
centrais hidroeléctricas. Hoxe
move dúas minicentrais.
Canle do Basteiro, un
dos brazos do río Belelle
na desembocadura

80. Desembocadura do Belelle

81. Esteiro do Belelle

82. Porto de Neda

83. Porto de Neda

84. Ribeira de Neda

85. Ribeira da Mercede

86. Ribeira da Mercede

87. Praia do Puntal de Abaixo

88. Porto do Puntal de Abaixo

89. O Puntal de Abaixo

90. Praia e paseo do Regueiro

91. Praia de San Valentín (Fene)

92. Punta e ponte das Pías

93. Estaleiros e porto
FENE
Un concello onde convivien o marisqueo e a pesca artesanal coa construción de grandes
buques. Na actualidade as instalacións de Astano (agora Navantia) teñen moita menos
carga de traballo que noutros tempos.

94. Porto de Perlío

95. Porto de Perlío

96. Praia do Carril

97. Porto de Barallobre e praia do Carril

98. Porto de Barallobre

99. Porto de Maniños

100. Praia de Maniños

101. Praia e Punta dos Castros (Mugardos)

102. Praia e Punta dos Castros

103. O Seixo

104. O Seixo

105. O Seixo

106. O Seixo

107. Esteiro do río Bea

108. Enseada e praia da Barca

109. Enseada e praia da Barca

110. Rego da Barca

111. Enseada e praia da Barca

112. Punta Promontorio

113. Enseada de Santa Lucía

114. Enseada de Santa Lucía

115. Enseada de Santa Lucía. Meá.

116. Punta Leiras

117. Vista da Ría de Ferrol desde a punta Leiras

118. Punta Leiras

119. Punta Leiras

120. MUGARDOS.
Unha vila mariñeira que conserva interesantes construcións no casco urbán.

121. Mugardos.
O porto está especializado no marisqueo e a pesca de baixura.

122. Mugardos

123. Mugardos

124. Mugardos

125. Puntas do Rato/Peteiro

126. Praia de Bestarruza

127. Praia de Bestarruza

128. Praia de Bestarruza

129. Enseada do Baño

130. Enseada do Baño e puntas do Rato e Leiras

131. Enseada do Baño

132. Enseada do Baño

133. Enseada do Baño e praia de Bestarruza

134. Ría de Ferrol desde o Monte Faro (Mugardos)

135. Punta da Redonda e Monte Faro

136. A Redonda

137. A Redonda

138. A Redonda

139. Punta da Redonda e Faro da Palma. Na outra banda da ría o castelo de San Felipe.

140. Faro da Palma

141. Castelo e faro da Palma

142. Praias ao pé do castelo da Palma

143. Enseada de Nande

144. Punta de San Martiño. Ares conta cunha parte do seu litoral na ría de Ferrol,
desde a enseada de Nande ata a punta Coitelada.

145. Punta de San Martiño e enseada de Nande

146. Punta de San Martiño

147. Vista desde a punta de San Martiño

148. A Moa

149. Punta Segaño

150. Vista desde punta Segaño

151. Punta Segaño e cabo Prioriño co porto exterior de Ferrol

152. Restos das baterías militares da punta Segaño, construídas e 1739 e modificadas en varias
ocasións.
Desde o cume de Segaño ha unhas fermosas panorámicas da ría de ferrol e da contorna.

153. Punta Segaño

154. Enseada e praia de Chanteiro

155. Enseada de Chanteiro

156. Praia de Chanteiro

157. Praia de Chanteiro

158. Enseada de Chanteiro

159. Punta Coitelada

160. Punta Coitelada e cabo Prioriño

161. Punta Coitelada

162. Punta Coitelada

163. XEOLOXÍA
O releve do litoral da ría de Ferrol é moi irregular e está intensamente fracturado.
A costa ten un enorme interese xeolóxico –especialmente a zona exterior da ría- polas formas
(dunas, cantís, illotes...) e pola variedade das rochas (xistos, granitoides calcoalcalinos. ...).
MAPA LITOLÓXICO
As rochas dominantes son granitos na zona da boca da ría e xistos no interior.

164. Rochas granítica coa típica erosión en bolos
Punta Segaño
Punta Coitelada

165. Punta Coitelada

166. Punta das Baterías

167. Xistos na Enseada da Barca (Mugardos)

168. PROTECCIÓN
LIC/ZEC “Costa Ártabra”
Punta Segaño

169. LIC/ZEC “Costa
Ártabra” nas
comarcas de Ferrol e
Ortegal.
VALORES NATURAIS:
paisaxe, formacións
xeolóxicas, rochas,
flora e fauna.
Inclúe a Cabo
Prioriño –agás o
porto exterior- e o
tramo desde a punta
Coitelada ata a
punta da Palma.
É una zona de cantís
elevados con alguna
praia.

170. Na ría de Ferrol podemos atopar variedade de ecosistemas e hábitats acuáticos,
intermareais e terrestres: no litoral e na ría abondan as algas; nos cantís os liques o pirixel
do mar, a herba de namorar, o mato de toxo…; e nos areais o feo da praia, as gramas, os
xuncos, a espartina, a portulaca…
Pirixel do mar (Crithmum maritimum)
FLORA

171. VALOR BIOLÓXICO
No litoral de Ares podemos atopar diversos hábitata: esteiros, lameiros, costa rochosa
abrigada e exposta, areais … nos que se asenta una variada flora e fauna.
Verdello na enseada de Ares

172. Vexetación dos cantís e algas

173. FAUNA
Na ría destaca a presenza de invertebrados que viven nos fondos de area e lama
(moluscos, vermes), sobre as rochas (lapas, arneiróns, percebes…) ou nos agochos dos
cantís (crustáceos, polvos, peixes…)
Hai una importante presenza de aves acuáticas nos cantís e nos esteiros.
Berberecho
(Cerastoderma edule)

174. Mexillóns, lapas e arneiróns

175. Cagón, cagulo (Arenicola marina )

176. Garzas e gaivotas na enseada de Mugardos

177. Garza branca (Ardea alba), unha especie rara en Galiza

178. Gaivota patiamarela (Larus michahellis)

179. -Pesca, marisqueo e acuicultura
-Navegación
-Turismo, lecer e deportes
-Industrias
Porto interior de Ferrol
USOS/APROVEITAMENTO

180. Porto interior de Ferrol e portos militares

181. Base militar da Graña e porto de Ferrol

182. Estaleiros en Fene

183. Porto de Perlío (Fene)

184. Mugardos

185. Paseo na punta de San Cristovo

186. Miradoiro da Bailadora. Un punto panorámico sobre a Ría de Ferrol. No concello de Ares, nos cumes do
Montefaro, atópanse os restos de varios elementos do sistema defensivo da ría de Ferrol e da súa
contorna, e ao pé de un deles, o que se atopa máis preto da ría, a 230 m de altura e a uns 400 m en liña
recta do mar, acondicionouse un miradoiro que permite gozar dunhas impresionantes panorámicas, en
especial da ría de Ferrol,
Accedese desde Ares: desde Cervás cóllese o desvío sinalizado ao Mosteiro de Santa Catalina e ao
miradoiro, que se atopa uns 600 m adiante do mosteiro por unha pista de terra ben coidada.
Desde Mugardos pola estrada que vai ao castelo da Palma e collendo nela o desvío sinalizado ao mosteiro
e á Bailadora.

187. Vista desde o miradoiro da Bailadora

188. HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
Por todo o litoral da ría de Ferrol consérvase un importante patrimonio histórico, artístico
e etnografico: cascos antigos, edificios, igrexas, muíños (de río e de marea), portos,
castelos, baterías militares, embarcacións tradicionais...

189. Aceña de Xuvia

190. Preto da desembocadura do Xuvia, en Neda, funcionou, coa enerxía do río, a Real Fábrica,
que nos primeiros tempos foi de caldeirería de cobre, no 1909 de armas, logo de moeda e
máis tarde fábrica téxtil.

191. Pazo da Mercede en Neda

192. Faro da Palma

193. Castelo da Palma desde o castelo de San Felipe

194. Castelo da Palma, do século XVI
Hai referencias históricas de asentamentos romanos, normandos e medievais na ría.
A historia da ría de Ferrol está moi ligada á actividade da construción naval e das
instalacións militares. As primeiras referencias coñecidas son da construcción dun buque
armado en Neda en 1344. Por ambas beiras da ría atópanse castelos e sistemas defensivos
de distintas épocas.

195. Castelo de San Felipe, construído no século XVI

196. Mapa de Domingo Fontán (c 1846)

197. -Construcións na liña de costa, dragados, recheos
-Presión humana nos espazos naturais e sobre os seres vivos; especies invasoras
-Contaminación
PROBLEMAS

198. Enseada da Barca (Mugardos)
A ría de Ferrol ten unha enorme riqueza biolóxica, pero sempre estivo moi afectada a nivel
ambiental pola presión urbanística, os verquidos e as industrias.

199. Montaxe e fotos: Adela Leiro, Mon Daporta
Novembro 2020