Ría de Pontevedra

Ría de
Pontevedra
Ría de Pontevedra desde O Castrove

A RÍA DE PONTEVEDRA é a máis pequena
das Rías Baixas e ábrese, seguindo unha
fractura con dirección SO-NE, entre as
puntas de Cabicastro, ao norte e o cabo
Udra, ao Sur.
Está separada da da ría de Vigo pola
península do Morrazo na que se eleva a
Serra de Domaio.
O río máis importante que desauga nela é o
Lérez e do Castrove e Domaio baixan
pequenos regatos. Na boca da ría atópase o
arquipélago de Ons e no seu interior a
pequena illa de Tambo.
CONCELOS: O Grove, Sanxenxo, Poio,
Pontevedra, Marín, Bueu, Cangas.

Península do Grove
Ons
Pt. Cabicastro
Cabo Udra
Pt. Couso
Tambo
Ría de Vigo
Ría da Arousa

A RÍA DE PONTEVEDRA pódese dividir (segundo Nonn) en tres partes:
-Esteiro do río Lérez, entre Campelo e Lourizán, con ampla presenta de marismas.
-Parte media, entre as puntas Cabicastro e cabo Udra.
-Parte externa, que xa non é propiamente ría, entre a punta de Couso, Ons e a península do
Grove. Inclúe o seo ou ría de Aldán
Ría de Pontevedra desde O Castrove

Río Lérez
Pt. Cabicastro
Cabo Udra
PONTEVEDRA
SANXENXO
BUEU
MARÍN
POIO

É unha ría moi poboada e con intensa actividade pesqueira, marisqueira, industrial e
turística. Nos concellos que rodean a ría habitan máis de 150.000 persoas, número que
aumenta considerablemente no verán polo turismo.
O municipio máis poboado é Pontevedra, con máis de 80.000 habitantes, seguíndolle
Marín con máis de 26.000 habitantes.
Portonovo e Sanxenxo

Vista aérea, coa punta Cabicastro (Sanxenxo) no centro

A boca da ría, co seo ou
ría de Aldán a as puntas
Udra e Couso

Litoral de Marín co Coto Redondo e a serra de Domaio ao fondo

Península do Grove, A Lanzada, puntas Faxilda, Montalbo e Cabicastro

Punta Cabicastro (Sanxenxo), límite norte da ría de Pontevedra (zona media).
Desde ela hai vistas sobre a ría de Pontevedra, O Morrazo, arquipélagos de Ons e Cíes e
costa ata punta Faxilda.

Vista aérea dede a praia de Caneliñas ata a punta Bicaño

Vista aérea dede a a punta Bicaño ata a punta Festiñazo

Portonovo, o principal porto pesqueiro de Sanxenxo

39-Praia de Baltar (ao fondo Portonovo)

Vista de Sanxenxo, en primeiro plano a praia de Silgar e ao fondo Portonovo.

Sanxenxo. Praia de Silgar. Areal urbano de 750 m de lonxitude.

Praia de Areas, un areal de 600 m de lonxitude orientado ao sur e
abrigada entre as puntas de Barreiros e do Festiñazo.

Punta de Festiñazo e Illote Laño

Vista aérea coa punta Festiñanzo e dos Bois no centro

Miradoiro da Granxa sobre A Granxa, Raxó e a ría de Pontevedra

RAXÓ. Unha pequena vila mariñeira cun porto dedicado á pesca de baixura e o marisqueo.
No primeiro plano a praia de Xiorto e ao fondo a illa de Tambo.

ILLA DE TAMBO. Está separada da costa de Poio por unha canle de 1,1 km, de pouca
profundidade. A súa superficie é de 0´28 km², cunha altura máxima de 80 m, e un
perímetro de 4 km.
No século VI houbo unha capela e logo un mosteiro. No século XII era propiedade da raíña Urraca e
logo foi doada ao convento de San Xoán de Poio. En 1846, coa desamortización pasou a mans
privadas e foi mercada polo ministerio de Xustiza. Funcionou como lazareto e penitenciaría militar.
En 1943 coa creación da Escola Naval Militar de Marín pasou a uso militar e empregouse como
arsenal. Desde outubro de 2018 permítense visitas organizadas á illa. Está proposta a súa inclusión
no Parque Nacional das Illas Atlánticas.

Illa de Tambo. Punta de Tenlo.

COMBARRO. Unha vila mariñeira que conserva un dos conxuntos
arquitectónicos populares máis interesantes de Galiza

Seo de Campelo entre Combarro e a punta dos Galos

CAMPELO. Praia, punta e porto.

Praia do Polvorín/Lourido. De 700 m de lonxitude, ocupa unha frecha antes de comezar o
esteiro do Lérez. É a primeira praia da marxe dereita da ría de Pontevedra.

Praia de Lourido e esteiro do Lérez

Pontes sobre o Lérez,
en Pontevedra.
Porto deportivo.
O RÍO LÉREZ nace na Serra do Candán,
nas abas do San Bento e verte na ría
de Pontevedra despois de 57 km de
percorrido, formando un amplo
esteiro moi colmatado, no que ata o
século XIX funcionou un importante
porto pesqueiro e comercial.

Río dos Gafos
Nace no Mato da Xestiña (Vilaboa) e, despois de
10,8 km de percorrido, desemboca nas Corbaceiras,
na ría de Pontevedra.

Costa de Lourizán, ocupada pola autovía: punta do Cabo e porto de Estribela

Litoral de Lourizán
A finais do século XIX fíxose unha canle para facer o río Lérez máis navegable no esteiro

MARÍN. A cidade máis grande do Morrazo, na banda norte da ría de Pontevedra.
Conta cun importante porto pesqueiro e comercial.

Praia de Mogor. Pequeno areal entre as puntas Rabuñagatos e A Moa.

Montes Sobareiro e da Cova. Teoira. Illa do Santo do Mar/San Clemente.

Praia Lapamán (Bueu). Nunha parte chámase Muíño Vello.

Praias de Agrelo e Porto Maior, situadas entre a Punta Corveiro e o Monte Gordo.
Entre elas desemboca o rego do Inferno.

BUEU. Vila mariñeira e cun importante patrimonio cultural.

CABO UDRA. Forma unha península no Noroeste
do Morrazo, no límite da ría de Pontevedra e
pechando polo leste a ría de Aldán. É unha masa
de rochas graníticas que forman cantís de media
altura e paisaxes de grandes penedos e bolos.
Conta cunha aula da natureza.

Vista da costa de Bueu
desde a punta do
Cagadoiro ata a praia
de Lapamán

Vista de Cabo Udra,
coa illa de Ons ao fondo.

A RÍA OU SEO DE ALDÁN ábrese entre o Cabo Udra ao norte e a punta de Couso ao sur,
seguindo unha fractura con dirección norte-sur. No seu fondo desemboca o río Orxás que
forma un amplo esteiro que queda en seco na marea baixa.
Algúns autores considérana como un profundo entrante na ría de Pontevedra.

Ría de Aldán desde o cume do coto de Aldao, na serra da Madalena (Cangas).

Seo e praia de Lagoelas (Aldán e Bueu)

Praia de san Cibrán ou de Aldán (Cangas)

Praia de Vilariño e ao fondo Aldán

Río Orxás. Recolle as augas da aba oeste da serra
da Madalena e lévaas á ría de Aldán.

Ría ou seo de Aldán coa praia de Area Brava e a punta Ansoela (Cangas) no primeiro plano

Faro-baliza na Punta do Couso Cangas. O límite sur da ría de Pontevedra

AQUIPÉLAGO DE ONS
Grupo de illas formado por Ons, Onza e illotes próximos (O Centolo, As Freitosas,
O Fedorento, O Cairo, O Gaiteiro e o Xubenco), situadas fronte á Ría de
Pontevedra. Ocupa unha superficie dunhas 470 ha.
Vista desde o monte da Siradella (O Grove)

A illa de ONS é unha chaira elevada con abruptos cantís na parte que da ao mar aberto
e areais na cara protexida. Está formada por granitos de dúas micas. A súa cota máis
alta é o Alto de Ons, con 128 m, onde está o faro.
A comezos do século XX instaláronse fábricas de salga e chegou a ter 500 habitantes. En
1986 non chegaban a vinte e na actualidade so viven unhas poucas persoas de xeito
estable. É propiedade da Xunta de Galiza desde 1981 e pertence ao concello de Bueu.

Praia de Melide. O mellor areal de Ons cun bo complexo dunar.

Cova do Inferno ou Buraco do Inferno. Un pozo de 40 m de profundidade que comunica
co mar a través dunha furna. Segundo a tradición nela vivía o demo, xunto aos araos que
cos seus berros infernais asustaban aos veciños.

Punta e seo de Fedorento
Miradoiro do Fedorento e illa de Onza

XEOLOXÍA
A maior parte do litoral da ría de Pontevedra está formado por granitos e gneis e hai
amplas zonas sedimentarias nos esteiros dos ríos e nos seos que dan lugar a lameiros e
areais.
MAPA LITOLÓXICO

Punta Cabicastro Sanxenxo: estratos inclinados en gneis

Rochas na praia de Areas (Sanxenxo)

Granitos na punta de Samieira (Poio)

Rochas na punta parede (Lourido, Poio)

Rochas graníticas no Petón do Chirleu (Aguete, Marín)

As rochas que constitúen Cabo Udra son un curioso tipo de pedra de gran (granodiorita
precoz) con grandes cristais de feldespato branco. Por toda a zona aparecen curiosas
formacións rochosas.

Os Cabezos de San Martiño (Cangas)

Punta de Menduíña Norte (Cangas)

Furna na praia do Couso (Cangas)

Punta Lapa (A Lanzada, Sanxenxo):
contactos entre granitos e gneis

O Outeiriño (A Lanzada, Sanxenxo): illote de bolos graníticos
unido a terra por unha frecha areosa

Cantís da praia de Area Gorda (A Lanzada), de pouca altura, en granitos
moi alterados con “bolos”.

Praia de Area
Gorda, erosión
nos granitos

Praia de Foxos (A Lanzada, Sanxenxo): zonas de contacto de gneis
con granitos e micropregramentos.

Praia de Fontiñas (Sanxenxo). Esta praia e os
cantís que a rodean son un museo de
xeoloxía no que se poden apreciar distintos
tipos e estruturas rochosas, as forzas
tectónicas e a dos axentes erosivos; e
minerais e rochas pouco comuns
(conglomerados, brechas, gneis), furnas,
micropregamentos, rasa de abrasión e cantil
fósil. .

Punta Corveiro (Sanxenxo): granates

Os Fornos (Sanxenxo). Coa marea baixa pódese ver a rasa de abrasión e furnas.

Delta mareal na desembocadura do Lérez

Frecha na desembocadura do rego de Loira (Marín)

1- Relacións de intrusión sincinemática na Punta Xubenco.
2- Plataforma de erosión mariña do peirao de Ons.
3-Plataforma de erosión mariña fósil de Figueira Brava.
4-Praia colgada, coluvións e derrubios de Canexol
5-Buraco do Inferno.
Buraco do Inferno
LUGARES DE INTERESE XEOLÓXICO NA ILLA DE ONS

1-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GM056 Relacións de intrusión sincinemática na Punta
Xubenco. (LIX pendente de descrición e delimitación definitiva)
Excelente afloramento para observar as relaciones de intrusión sincinemática de
granodioritas calcoalcalinas e diferentes pulsos de granitos de dúas micas variscos,
deformados por cizallas variscas.
Interese xeolóxico principal: petrolóxico-xeoquímico.

2-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO
GM057b Plataforma de erosión
mariña do peirao de Ons.
Interese: Xeomorfolóxico.
Unidade Xeolóxica: Depósitos e
formas de modelado costeiro e
litoral.
Bo exemplo de plataforma de
abrasión mariña. Orixínanse
pola acción dos fragmentos de
rochas removilizados pola
ondada.

3-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GMO57 Plataforma de erosión mariña fósil de
Figueira Brava.
Unidade Xeolóxica: Depósitos e formas de modelado costeiro e litoral.
Situación: ao leste da illa de Ons (Bueu)
Situada lixeramente por riba do actual nivel do mar, é testemuña do que acadou
durante o último interglaciar. Contén bos exemplos de granitos milonitizados.

4-LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO M057c Praia colgada, coluvións e derrubios de Canexol.
Interese: Sedimentolóxico.
Unidade Xeolóxica: depósitos e formas de modelado costeiro e litoral.
Bo exemplo de praia areosa colgada, cun afloramento no que, ademáis, poden observarse
secuencias de derrubios (períodos fríos, secos e con escasa cuberta vexetal) e coluvións
(períodos más húmedos). Éstos últimos máis ou menos escuros.

LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GM055 Buraco do Inferno
Unidade Xeolóxica: Depósitos e formas de modelado costeiro e litoral.
Conduto vertical de máis de 50 m de profundidade conectado co mar a través dunha
curta galería. No seu interior hai algunhas formacións por depósitos minerais entre as que
destaca o “leite de Lúa”, constituido por silicatos en fases líquida e sólida.

(LIX pendente de descrición e delimitación definitiva)
Tómbolo de grandes dimensións (2,5 km de lonxitude e comprimento variable entre 1,4 e
0,5 km) praias, dunas e coídos
Interese principal: xeomorfolóxico.
Istmo da Lanzada e seo do Umia
Tómbolo de grandes dimensións (2,5 km de lonxitude e comprimento variable entre 1,4 e
0,5 km) praias, dunas e coídos
Interese principal: xeomorfolóxico.
LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GM049. Tómbolo da Lanzada (Sanxenxo e O Grove).

Interese: Petrolóxico-xeoquímico. Estratigráfico. Tectónico. Xeomorfolóxico.
Zona de contacto entre a granodiorita tardía de Caldas de Reis e os micaxistos, seixo-xistos e paraneis do
complexo Cabo Home-A Lanzada. Destacan tamén os coídos, as dunas, as rasas costeiras, as furnas, os
micropregamentos e a presenza de niveis de xistos con andalucitas.
É unha zona con numerosos exemplos de deformación fráxil, dúctil e fráxil-dúctil, originadas durante a
oroxenia Varisca. Existen tamén distintos afloramentos de sedimentos recentes (conglomerados e niveis
ferruxinosos) orixinados na última grande transgresión mariña do Cuaternario.
LUGAR DE INTERESE XEOLÓXICO GM065. Contacto entre a granodiorita de Caldas de Reis e o
Complexo metamórfico de A Lanzada-O Rosal.

Punta Faxilda (Sanxenxo). Rasa de abrasión.

Praia de Bascuas (Sanxenxo. Nos cantís podemos atopar rochas metamórficas nas que
os estratos se dispoñen das formas máis variadas combinando pregues, fallas e filóns
con vetas de diferentes minerais.

PROTECCIÓN
-Parque Nacional das illas Atlánticas (Arquipélago de Ons)
-LIC/ZEC “Cabo Udra” e “Ons-O Grove”.
-ZEPA “Espazo mariño das Rías Baixas” (arquipélago de Ons)
-Ons está incluída no inventario de ÁREAS IMPORTANTES PARA A HERPETOFAUNA
ESPAÑOLA (Dirección Xeral de Conservación da Natureza, 2004).
-OSPAR (Convenio para a protección do medio ambiente mariño do Atlántico do nordés
“Illas Atlánticas de Galiza” (arquipélago de Ons)

Valores: paisaxes, flora e
fauna terrestre e mariña,
lugares de interese xeolóxico,
etnografía, historia…
PARQUE NACIONAL DAS ILLAS
ATLÁNTICAS DE GALIZA
ARQUIPÉLAGO DE ONS

LIC/ZEC “ONS O GROVE”
Valores: paisaxe, praias,
dunas, cantís, marismas,
flora e fauna, etnografía,
historia...

LIC/ZEC “CABO UDRA”
Valores: paisaxe, praias,
cantís, flora e fauna,
etnografía, historia...

FLORA
Algas vermellas, chuponas e lapas nunha poza de marea
Na ría de Pontevedra hai una enorme variedade de hábitats e ecosistemas acuáticos (augas
abertas, fondos mariños, rochosos, areosos ou lamacentos), intermareais ou terrestres
(dunas, cantís…) nos que podemos atopar unha enorme diversidade de algas, liques e
plantas, e algunas especies de interese pola súa singularidade ou rareza.

Os fondos mariños poboados por algas crean ricos ecosistemas para crustáceos, moluscos e
peixes de enorme valor comercial.
Golfos (Laminaria ochroleuca )

Halimione portulacoides
Nas beiras asolagadas
diariamente pola preamar,
aparece unha vexetación
formada por plantas halófilas, é
dicir, adaptadas aos solos
salobres. Entre as máis comúns
destacan a Sueda Marítima, a
Sueda vera, e a Halimione
Portulacoides.

Fento mariño (Asplenium maritimun). Vive nas fendas
das rochas a onde chegan os salseiros do mar.
Nos cantís hai liques, prixel do mar, herba de namorar, fento mariño, uvas de lagarto, pan de
paxaros, macela mariña, pampillo...

A FLORA DE ONS destaca polo seu grande
número de elementos endémicos ibéricos
occidentais e noroccidentais e
subendemismos de área reducida.
Entre os taxons máis ameazados e de
distribución máis localizada, todos eles
inventariados no Libro vermello da flora
ameazada española (2003), atópase Cytisus
insularis; Rumex rupestris, localizada en
cantís húmidos e en situación crítica; e Linaria
arenaria, propia de dunas estabilizadas.
Margarida, pampillo (Leucanthemum
merinoi), unha especie en perigo de
extinción cunha área de distribución
restrinxida ao Norte de Portugal e a
costa atlántica galega, é común nos
cantís de Ons.

Pirixel do mar (Crithmum maritimum)

Cytisus atlanticus, é unha xesta
descuberta recentemente con
poboacións interesantes en Ons e
Sálvora. Distínguese a primeira vista das
demais xestas por ter as follas simples e
de maior tamaño.

Breixo (Erica cinerea) e liques

Cardo mariño
(Eryngium maritimum)

Eucalipto de 5,6 m de
perímetro na praia da
Mourisca

Estripo (1,85 m de perímetro) na praia do Laño (Poio)

FAUNA
A fauna máis representativa da ría é a mariña, cunha enorme variedade de peixes,
moluscos, crustáceos, vermes... No litoral é moi importante a presenza estable ou temporal
das aves mariñas.
Hai importantes bancos de bivalvos (berberecho, ameixas) que se explotan como recurso
económico.
Ameixa
Berberecho (Cerastoderma edule)

As chuponas, apegóns ou tetos (Bunodactis verrucosa) viven en
pozas e fendas das rochas con boa luz.
Apegadas ás rochas dos cantís viven arneiróns, mexillóns, percebes,
lapas, chuponas, caracolas...

Caramuxo bravo (Littorina saxatilis)

Mexillóns, arneiróns e chuponas

Os percebes (Polycipes cornucopia) son crustáceos
coloniais que viven apegados ás rochas da zona
mediolitoral e infralitoral das zonas de mar batido.
O queimacasas (Pachygrapsus marmoratus)

Nos cantís de Ons crían gaivotas patiamarelas e corvos mariños. No mar pódense ver
mascatos, corvos mariños reais, araos romeiros, pardelas, gaivotas choronas, carráns. En
terra hai corvos, pombos e unha ampla variedade de paxaros (verderolos, xílgaros, pardillos,
chascos, borrallentas...), cobras de escada e lagartos e numerosos insectos.
Gaivota patiamarela (Larus michahellis)

Os corvos mariños están moi ben
adaptados á vida acuática. Teñen
membrana interdixital entre os catro
dedos e aliméntanse de peixe que
capturan mergullándose, pero non
teñen a plumaxe impermeable, polo
que despois de cada período de
inmersión teñen que poñelo a secar
para que as plumas recuperen a
capacidade illante.
Nos cantís occidentais de Ons crían
unhas 600 parellas de corvos mariños
cristados (Phalacrocorax aristotelis).

Carrán cristado
(Thalaseus sandvicensis)

Os seos e marismas son lugares axeitados para o descanso das aves
mariñas, en especial limícolas e anátidas
Pilro curlibico ou pirlo común (Calidris alpina)

Bilurico común
(Tringa totanus)

Euphydrias aurinia
Corymbia stragulata

-Pesca, marisqueo e acuicultura
-Navegación
-Turismo, lecer e deportes
-Industrias
Combarro
USOS/APROVEITAMENTO

Portonovo. A lonxa move un grande volume de peixe fresco,
entre os que destaca o xurelo.

Porto de Bueu, onde alternan pequenas embarcacións
artesanais con grandes buques de arrastre.

Bateas na ría A pesca, o marisqueo e a explotación de bateas é uns dos mais
importantes motores económicos da costa da ría.

En toda a ría hai un bo número de recursos que atraen ao turismo en distintas épocas.
Praias,espazos naturais, paisaxe, culura...
Praia de Silgar (Sanxenxo)

Aula da Natureza e monte do Castro de Cabo Udra

HISTORIA-PATRIMONIO CULTURAL
A ría de Pontevedra estivo poboada desde tempos moi antigos do que da testemuño o
importante patrimonio material e inmaterial: casas e conxuntos tradicionais, peiraos,
horreos, faros, restos de asentamentos, petróglifos, cabanas, embarcacións tradicionais,
lendas, cantigas, música...
Combarro

Mapa da ría de Pontevedra do século XIX

Petroglifo de Mogor, declarado Ben de Interese cultural en 1975. A carón da praia
hai un centro de interpretación e un pequeno roteiro guiado.

Combarro (Poio) acolle un dos
conxuntos arquitectónicos populares
máis interesantes de Galiza e no que
destacan as casas mariñeiras e os
hórreos (máis de trinta) á beira do mar.
Está declarado Ben de Interese Cultural,
Conxunto Histórico e Sitio Histórico.

Laxe do Crego ou do Abade
(Ons). Un enterramento
medieval antropomórfico
escavado na rocha, fronte á
punta da Figueira Brava. Pódese
acceder coa marea baixa.

Chozos de Esqueiros (cabo Udra, Bueu)

Praia das Dornas
Un aspecto a destacar na illa de Ons é o patrimonio marítimo: faros, portos, restos de
asentamentos, embarcacións tradicionais...

Embarcacións tradicionais en Combarro

Encontro de embarcacións tradicinais (Combarro 2001)

Museo do Mar da familia Massó (Bueu). Instalado en 1932 no edificio da antiga
fábrica de conservas (construída en 1883). Foi adquirdo e ampliado pola Xunta de
Galiza en 2002. Mostra unha variada tipoloxía de embarcacións tradicionais,
maquetas, libros antigos, cartas mariñas e aparellos de pesca, marisqueo e industriais.

Carpintería de Ribeira (Bueu)

PROBLEMAS
-Construcións na liña de costa, dragados, recheos
-Presión humana nos espazos naturais e sobre as especies
-Especies invasoras
-Contaminación
Sanxenxo

Canas (Arundo donax) e Senecio mikanoides
Boussingaultia cordifolia
Algunhas especies invasoras
presentes no litoral da ría
Sargassum muticum

A Celulosa invade terreos costeiros públicos, o aire e o mar da ría

Montaxe e fotos: Adela Leiro, Mon Daporta
xuño 2021

Ría de Pontevedra

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to Ría de Pontevedra

Similar to Ría de Pontevedra (17)

More from MonContos

More from MonContos (20)

Ría de Pontevedra