SlideShare a Scribd company logo
1 of 105
Download to read offline
13/]n' afn>d kl/ro
2 3/]n' afn>d kl/ro
33/]n' afn>d kl/ro
3/]n' afn>d
kl/ro
k|sfzsM
;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_
4 3/]n' afn>d kl/ro
k|sfzs
;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf
-l;lj;_
rfjlxn, sf7df8f}+ . www.cwish.org.np
;jf{lwsf/ © M ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/
df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_
;Nnfxsf/ M zflGt clwsf/L
;+of]hg M ldng w/]n
n]vg M /d]zs'df/ kf}8]n / a]bk|;fb
;fksf]6f
;xof]uLx¿ M k"0f{snf zdf{, o'j/fh l3ld/],
k|ltzf b]jfg, dbg lzjfsf]6L
/ ;'jf; vltj8f
z'4fz'l4 M ;'efj yfkf
k|yd k|sfzg M h'g @))%
k|sflzt ;+Vof M %)) k|lt
ISBN : 99946-816-3-X
lk|—k|]; / 5kfO M 6fOD; ls|ozg
k|sfzg ;xof]u M afn>d cGTosf nflu cGt/f{li6«o
sfo{s|d, cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]
sfof{no nlntk'/ g]kfn .
53/]n' afn>d kl/ro
ljZje/ sl/a @$ s/f]8 afnaflnsfx¿ ljljwvfn] >ddf ;+nUg eO{ cfkmgf]
afnfkg latfpg afWo 5g . oLdWo] clwstd afnaflnsfx¿ c;+ul7t jf
cw{;+ul7t If]qsf] >ddf ;+nUg 5g . afn>d xfd|f] ;dfhsf] gsf/fTds kf6f] xf],
h;n] dfgj ;Eotfdfly g} k|Zg p7fpF5 .
3/]n' afn>d o:t} afn>dsf] If]qx¿dWo] Ps k|d'v >d If]q xf] . g]kfndf klg
%% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;++nUg eO{ hLjg ofkg ul//x]sf
5g . 3/]n' >ddf afnaflnsfsf] ;+nUgtfn] afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s /
;fdflhs ljsf;df c;/ t u5{ g} ;fy} ;Dk'0f{ ;dfhnfO{ g} w]/} kl5 ws]Nb5 /
lg/Gt/ ul/aLtkm{ pGd'v u/fpFb5 . t;y{ klg o; 3/]n' afn>d k|yfsf] cGTo
x'g' h?/L 5 .
3/]n' afn>d zf]if0f tyf 3/]n' >ddf afnaflnsfnfO{ ;+nUg u/fpg] k|yfs} cGTo
ug{sf nflu ;/sf/L, u}/;/sf/L kIfx¿af6 w]/} k|oTgx¿ ul/g' h?/L 5 .
g]kfndf >L %sf] ;/sf/ / cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] ;+o'Qm ¿kdf lgs[i6 k|sf/
sf] afn>d cGTo ug{ ;doa4 sfo{s|d nfu" ul//x]sf] 5 / 3/]n' afn>d o;
sfo{s|dsf] Ps k|d'v nlIft ;d"x klg xf] . 3/]n' afn>ddf c;fWo} sd k|oTgx¿
ePsf] b]lvG5 . o;sf] sf/0f eg]sf] 3/]n' afn>dnfO{ a'emg] / o;df x:tIf]k ug{
cfjZos ;Lk tyf cg'ejsf] sdL klg xf] eGg] nfUb5 .
o:tf] cj:yfdf l;lj; -;dfh ;]jftyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf_ n]
3/]n' afn>d zf]if0f cGTosf nflu :yfgLo lgsfo ljz]ift gu/kflnsfx¿ / cGo
u}/;/sf/L ;+3;+:yfx?sf] Ifdtf ljsf; ug]{ p4]Zon] ljleGg lgb]{lzsfx¿ k|sflzt
u/]sf]df ;j{k|yd t l;lj;nfO{ xflb{s awfO tyf wGojfb lbg rfxfG5' .
oL lgb]{lzsfx¿n] 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTo tyf lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d
cGTosf nflu ljleGg lgsfox¿ljr ;dembf/L a9fO{ 3/]n' afn>d lgjf/0f ug{
k|fSsyg
6 3/]n' afn>d kl/ro
pTk|]l/t ug]{5 / cfjZos sfo{s|dx¿ ug{ ;DalGwt lgsfox¿sf] Ifdtf clej[l4
ug{ dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng]5 eGg] cfzf lnPsf] 5' .
oL lgb]{lzsfx¿sf] k|sfzg g]kfndf afn>dlj?4sf] cleofgdf Ps sf];]9'++uf
;flat x'g]5 eGg] klg czff /fv]sL 5' .
o; lgb]{lzsfsf] sfof{Gjogsf] ;Gbe{df b]vfk/]sf sdL sdhf]/Lx¿nfO{ cf}+NofO{
k|fKt ;'emfjx¿sf] cfwf/df l;lj;n] cfufdL lbgdf lgb]{lzsfx¿sf] kl/dfh{g
tyf k'gM k|sfzg ub}{ hfcf]; eGg] klg z'esfdgf lbg rfxfG5' .
cGtdf l;lj;nufot 3/]n' afn>d zf]if0flj?4sf] cleofgdf ;+nUg x'g'ePsf
;Dk"0f{ ;+3;+:yf÷AolQmx¿nfO{ o; lgb]{lzsf kmnbfoL x'g]5 eGg] k"0f{ ljZj:t 5' .
wGojfb .
ldlt @))%, @& h'g
n}nf 6}Udf] /]•L
lgb]{zs
cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] sfo{no
nlntk'/ g]kfn
73/]n' afn>d kl/ro
ljZjdf @$ s/f]8eGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf] lttf] oyfy{leq
afFlr/x]sf xfd|f afnaflnsfx¿sf] eljio / To;n] emNsfpg] xfd|f] ;dfhsf]
jt{dfg tyf eljio b'j} cToGt} uDeL/ / lrGtfhgs b]lvG5 . xfd|f] b]zdf klg
aL; nfveGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf 5g h;dWo] ! nfv @&
xhf/ afnaflnsfx¿ lgs[i6 k|sf/sf] afn>ddf ;+nUg /xL cfkmgf] hLjg ofkg
ul//x]sf 5g . o;/L lgs[i6 afn >ddf ;+nUg x'g afWo ePsf afnaflnsfx¿df
;jf{lws ;+Vof 3/]n' afn>ldsx¿sf] /x]sf] 5 . cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]
tYofÍcg';f/ g]kfnsf ;x/L If]qdf dfq %% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n'
>ddf ;+nUg /x]sf 5g . 3/]n' >ddf ;+nUg afnaflnsfx¿ ljleGgvfn] lx+;f,
zf]if0f tyf b'Jo{jxf/x¿ vKg afWo eO/x]sf 5g / klg o:tf] cj:yfdf yf]/} dfq
;+3;+:yf tyf ;/sf/L lgsfox¿n] o; If]qnfO{ cfjZos dfqfdf Wofg k'/ofpg
;ls/x]sf] b]lvFb}g eg] eO/x]sf k|of;x¿df klg sdL sdhf]/Lx¿ b]lvG5g .
o; cj:yfdf 3/]n' >ddf cf7 aif{eGbf a9L ;do sfo{/t /xL nfdf] cg'ej
xfl;n u/]sf] ;+:yfsf] x}l;otn] klg xfdLn] cfkmgf cg'ejx¿ ljleGg ;+3;+:yf
tyf ;/sf/L lgsfox¿;Fu ;f6f;f6 ug'{ h?/L b]lvG5 h;n] ubf{ cfufdL lbgdf
o; If]qdf x'g] ljsf;] x:tIf]kx¿ k|efjsf/L / kl/0ffdd'vL x'g ;s"g .
oxL s'/fnfO{ dWogh/ ub}{ xfd|f] ;+:yf ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf /
afnaflnsf -l;lj;_ n] 3/]n' afn>d / x:tIf]ksf pkfox¿ ljifoleq ljleGg
sfo{lgb]{lzsfx¿ t}of/ u/]sf] 5 / To;} cGtu{t of] æ3/]n' afn>d kl/roÆ k':ts
oxfFx¿dfem k|:t't ug{ kfpFbf xfdLnfO{ cToGt} v';L nfu]sf] 5 .
xfdL cfzf ub{5f}+ xfd|f] of] k|of; 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTosf nflu cjZo g}
;fy{sl;4 x'g]5 / o;sf nflu y'k|} kf7sx¿n] o;df n]lvPsf pkfox¿nfO{
Jojxfl/s ¿kdf sfof{Gjog ug'{x'g]5 .
cfef/
8 3/]n' afn>d kl/ro
of] k':ts t}of/ kfg{ cxf]/fq ldx]gt ug'{x'g] /d]z kf}8]n tyf a]bk|;fb ;fksf]6fnfO{
xfdL wGojfb glbO/xg ;Sb}gf}+ . ;fy} o;df z'4fz'l4 x]l/lbg] ;'efj yfkf, o;sf]
n]—cfp6 l8hfOgsf sfd ug'{x'g] 6fOD; ls|ozgsf ;'j0f{ efO / o;df cfjZos
lrqx¿ agfO{ ;3fpg'x'g] /fhg sfkmn], k[YjL >]i7 / pbo efO{nfO{ xfdL w]/}—w]/}
wGojfb lbg rfxfG5f}+ .
o; k':ts k|sfzg ug{ cfly{s ;xof]u pknAw u/fpg] ;+:yf cGt/f{li6«o >d
;+u7gk|lt xfdL cfef/ JoQm ug{ rfxfG5f}+ .
cGtdf o; k':ts lgdf{0f, k|sfzg tyf ljt/0fdf ;3fpg'x'g] l;lj;df cfj4
;Dk"0f{ efOalxgLx¿ tyf sd{rf/L ;fyLx¿nfO{ klg w]/}—w]/} wGojfb lbg rfxfG5' .
of] k':ts xfd|f] klxnf] k|of; xf], t;y{ xfdL] o;df ;Defljt sdL / q'l6x¿sf]
;DefjgfnfO{ gsfg{ ;Sb}gf}+ . To;}n] xfdL oxfFx¿sf] ;'emfj, k|ltls|ofsf] af6f] x]l/
/x]sf x'g]5f}+ .
wGojfb
zflGt clwsf/L
cWoIf
93/]n' afn>d kl/ro
ljifo;"rL
e"ldsf !
afnaflnsfsf] kl/efiff #
afn>d, 3/]n' afn>d / o;sf] k[i7e"ld (
3/]n' afn>dsf] cfsif{0f / k|f]T;fxgsf tTjx¿ @%
3/]n' afn>dsf] cj:yf #&
afnclwsf/ / 3/]n' afn>d $#
afn>d;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o ;lGw ;Demf}tfx¿ $(
3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ ug]{ pkfox¿ ^&
3/]n' afn>ddf x:tIf]k ug]{ dfu{lgb]{zgx¿ *%
10 3/]n' afn>d kl/ro
e"ldsf
g]kfnn] afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]sf] bz jif{eGbf
a9L eO;s]sf] 5 eg] o;sf P]lR5s k|n]vx¿df ;d]t ;xdlt JoQm u/]]sf] klg
aiff{}+ eO;s]sf] 5 . o;sf] ;fy} cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] hf]lvdo'Qm afn>d
nufotsf dxf;lGwx¿df k|ltj4tf JoQm ul/;s]sf] 5 . Toltdfq xf]Og tL
cGt/f{li6«o dxf;lGwnfO{ nfu" ug{] qmddf afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* /
afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%@ / afn>d lgif]w tyf lgoldt ug{ ag]sf]
P]g @)%^ h:tf /fli6«o sfg'gx¿sf] lgdf{0f eO{ sfof{Gjogdf ;d]t cfO;s]sf
5g . t/ csf{lt/ lzIff, :jf:Yo, v]n, dgf]/~hgaf6 al~rt x'Fb} 3/sf] rf/
lbjf/leq sf]lrP/ zf]if0f, b'Jo{jxf/sf] l;sf/ ePsf xhf/f}+ 3/]n' afn>ldsx¿
si6;fWo hLjg latfpg afWo 5g . cfˆgf] hLjg lgjf{xsf nflu dfq xf]Og
s}of}+n] t kl/jf/s} nflu ;d]t cyf]{kfh{g ug]{ sfddf cfˆgf slnnf xftx¿
nufpg afWo eO/x]sf 5g . ;dfhn] eg] o; lsl;dsf] afn>dnfO{ ;xh /
:jefljs ¿kn] lnO/x]sf] 5 . ^÷& jif{b]lv g} cfdfafa'b]lv la5f]l8P/ csf{sf]
3/df a;]/ cfˆgf afNofj:yfsf] pkef]u ug{ gkfO{ zf]if0fo'Qm cj:yfdf ul/g]
sfd jf:tjd} hf]lvdo'Qm afn>d xf] . hf]lvdo'Qm afn>dsf] b'ikl/0ffd cToGt
3fts x'G5 . o:tf] cj:yfdf oL afnaflnsfsf] kIfdf cfjfh p7fpg', 3/]n'
afn>dsf] lj?4df ;r]tgtf clej[l4 ug{' tyf lgs[i6 cj:yfdf /x]sf
afn>ldsx¿sf] hLjgdf ;'wf/ NofpFb} 3/]n' afn>dnfO{ pGd"ng ug]{ lbzflt/
cufl8 a9g' cfhsf] cfjZostf ag]sf] 5 . oxL cfjZostf dx;'; ub}{ cGt/f{li6«o
>d ;+u7gsf] ;xof]udf l;lj;n] o; k|sf/sf] afn>dsf] lj?4df Pp6f cleofg
;+rfng u/]sf] 5 . o;} cleofg cGtu{t ;+rflnt sfo{qmdsf] ;Gbe{df of] 3/]n'
afn>d;DaGwL wf/0ffut :ki6tfsf] lgb]{lzsf tof/ ul/Psf] xf] .
113/]n' afn>d kl/ro
Ps
afnaflnsfsf] kl/efiff
afnaflnsf s;nfO{ eGg] <
;fdfGotM afnaflnsf s;nfO{ eGG]f ljifo gf}nf] h:tf] gnfUg] ePklg afNofj:yfsf]
cjwf/0ffnfO{ km/s ;Gbe{df km/s 9+un] lnOg] ul/G5 . of] s'/f afnaflnsfsf
clwsf/ tyf e"ldsfx¿ / k|f}9n] afnaflnsfx¿;Fu ug]{ Jojxf/df e/ kb{5 .
afNofj:yfsf] wf/0ffnfO{ ljleGg ;Gbe{, :yfgLo, If]qLo, /fli6«o / cGt/f{li6«o
txdf x]g]{ ul/G5 . o4lk ;fdfGotof afnljsf;sf cfwf/e"t r/0f /
cfjZostfx¿df eg] s'g} leGgtf x'Fb}g .
k|foM ;a} b]zx¿df pd]/nfO{ cfwf/ agfP/ afnaflnsfsf] sfg'gL kl/efiff ug]{
ul/Psf] 5 . o;/L o; kl/efiffn] gful/ssf] ef]6 xfNg;Sg] pd]/nfO{ klg
k|ltlalDat u/]sf] x'G5 . o;b]lv afx]s o;n] k|foM h;f] ljjfx ug{ of]Uo pd]/,
of}g;Dks{ /fVg;Sg], ;]gfdf egf{ x'g;Sg], h:tf s'/fx¿ klg k|ltlalDat u/]sf]
x'G5 . To;}n] afNofj:yfnfO{ kl/jf/ / k|f}9;Fusf] ;DaGw, ljjfx ug]{ cj:yf,
cfly{s bfloTjsf] tx, lzIffsf] tx, ;]gfdf egf{sf] nflu Go"gtd pd]/, dtbfg
h:tf sfg'gL clwsf/ u|x0f ug{;Sg] cj:yf cflbsf cfwf/df klg kl/eflift ug{
;lsG5 . sltko ;d'bfox¿df pQ/bfloTj axg ug'{ gk/]sf] sf/0fn] pd]/ k'u]sf
5f]/f / 5f]/LnfO{ afNoj:yfd} /x]sf] 7flgG5 . h:t}M Pp6f ;DkGg kl/jf/sf s'g}
klg sfd gnufOsg k'Nk'NofP/ x'sf{OPsf, hjfg 5f]/f jf 5f]/Ln] cfkm"nfO{
afnaflnsf g} 7fGg] ub{5g . To;}u/L ljkGg kl/jf/sf ;fgf pd]/sf 5f]/f jf
5f]/Ln] cfkmgf afa'cfdfnfO{ sfddf ;/;xof]u ug{sf nflu sfd ug]{ u/]sf 5g
eg] pgLx¿n] cfkm"nfO{ k|f}9 7flg/x]sf x'G5g . o;/L afNofj:yfnfO{ a'emg]
;jfndf km/s km/s ;f]rfOx¿ x'G5g . To;}n] afNo cj:yf eg]sf] zf/Ll/s,
dfgl;s, ljsf;sf] cj:yf dfq geO{ ;fdflhs x}l;ot klg xf] .
12 3/]n' afn>d kl/ro
t/ ;a}eGbf dxTjk"0f{ cfwf/ eg]sf] klg pd]/ g} xf] . lsgeg] cGo s'/fx¿
afnaflnsfsf] kl/efiff ug{sf nflu k|i6 ¿kdf k|ltljlDjt ePsf] b]Vg ;ls+b}g .
To;}n] /fli6«o cGt/f{l{i6«o ¿kdf klg afnaflnsfx¿nfO{ pd]/sf] cfwf/df g}
kl/eflift ug]{ ul/Psf] xf] .
;+o'Qm /fi6«;+3n] u/]sf] kl/efiff M
afnaflnsfsf] clwsf/ ;'lglZrt ug{sf nflu ;+o'Qm /fi6«;+3Lo dxf;lGw
afnclwsf/ dxf;lGw !(*( n] !* jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afnaflnsfsf] ¿kdf
kl/eflift u/]sf] 5 . t/ dxf;lGwn] /fli6«o sfg'gn] Tof]eGbf klg sd pd]/sf
JolQmnfO{ afnaflnsfsf] ¿kdf kl/eflift ug{;Sg] s'/f k|i6 kf/]sf] 5 . o;
cGt/f{li6«o kl/efiffn] afnaflnsfsf] afNofj:yfnfO{ clwstd ¿kdf ;+/If0f
ug]{ s'/f ;'lglZrt u/]sf] 5 . o;n] afnaflnsfsf] clwstd lxtsf nflu Pp6f
cGt/f{li6«o dfkb08 lgwf{/0f u/]sf] 5 . afnclwsf/ dxf;lGw ljZjJofkL ¿kdf
cg'df]bg ul/Psf] dxf;lGw xf] . clwsf+z /fi6«x¿ / cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yfx¿
;a}n] o;df ePsf afnclwsf/;DaGwL Joj:yfx¿nfO{ :jLsf/]sf 5g .
g]kfnsf] /fli6«o kl/efiff M
afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* n] !^ jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afnssf] ¿kdf kl/eflift
u/]sf] 5 . o;}u/L >d P]g @)$* n] !^ jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afns eg]sf] 5 .
To;} u/L d'n'sL P]g tyf ;+ljwfgn] klg !^ jif{eGbf sd pd]/sf] JolQmnfO{
gfaflnu 7x¥ofPsf] 5 . t/ xfd|f] b]zdf dtbfg ug]{ Go"gtd pd]/ eg] !* aif{
/x]sf] 5 .
o;/L afnclwsf/sf] If]qdf sfo{/t k|lzIfs, ;fdflhs sfo{stf{x¿n], /fli6«o
cGt/fli6«o ;Dk"0f{ kl/efiffnfO{ ljZn]if0f ug{'kb{5 / /fli6«o kl/efiffnfO{ cfwf/
agfOg'kb{5 .
afnljsf;sf r/0fx/¿
afNofj:yfnfO{ x]g]{, a'emg] b[li6sf]0f km/s—km/s ePklg ;fdfGotM afnaflnsfsf
zf/Ll/s ljsf;sf r/0fx¿df eg] s'g} leGgtf x'Fb}g . ;a} gjhft lzz'x¿
hlGdPkl5 Ps} lsl;dsf r/0fx¿ kf/ ub{} k|f}9 cj:yfdf k'Ug] ub{5g . h:t}M
133/]n' afn>d kl/ro
afd] ;g'{eGbf cufl8sf] cj:yf, afd] ;g]{ cj:yf, 6's'6's' lx8g] cj:yf, s]6fs]6L
cj:yf, lszf]/ cj:yf clg o'jf cj:yf . afnljsf;sf x/]s r/0fx¿df kl/jf/
tyf ;d'bfox¿sf] bfloTj / e"ldsf km/s–km/s x'G5 . t/ x/]s r/0fsf nflu
cfjZos kg]{ cfwf/e"t cfjZostfx¿ k"/f ePsf] x'g'kb{5 . olb pgLx¿sf
cfwf/e"t cfjZostfx¿ k"/f ePgg eg] pgLx¿sf] ljsf;df Hofb} g/fd|f] c;/
kb{5 . 3/]n' afn>dn] afnaflnsfsf] :jefljs tyf :j:y ljsf;df Hofb} g/fd|f]
c;/ kfb{5 .
/fli6«o sfg'gsf] b[li6df afnaflnsfsf] kl/efiff
afnaflnsf;DaGwL P]g, >d P]g cflbn] !^ jif{d'lgsf] dfgjnfO{
afnaflnsf eg]/ kl/eflift u/]sf] 5 .
cGt/fli6«o dxf;lGwsf] b[li6df afnaflnsfsf] kl/efiff
!* jif{eGbf d'lgsf dfgjx¿ g} afnaflnsf x'g .
dxf;lGwn] /fli6«o sfg'gx¿nfO{ Tof]eGbf klg sd pd]/sf dfgjnfO{
klg afnssf] ¿kdf kl/eflift ug{;Sg] 5'6 lbPsf] 5 .
;Demg} kg]{ s'/f
afnaflnsf dfgj x'g .
afNofj:yf dfgj ljsf;sf] k|f/lDes r/0f xf] .
hGd]b]lv !* jif{;Dd zf/Ll/s dfgl;s, af}l4s, ;fdflhs,
;+j]ufTds ¿kn] ljsf; xF'b} u/]sf dfgjx¿ g} afnaflnsf x'g .
14 3/]n' afn>d kl/ro
xl/ / ;f]d
-xl/ / ;f]d ;fyL–;fyL x'G5g . af6fdf Pscfk;df s'/f ub}{ lx8g] qmddf_
xl/M ;fFRrL cl:t ltd|f] 3/df b]v]sf] Pp6L ;fgL *÷( jif{sL km'RrL sf] xF <
;f]dM Tof] s]6L d]/L >LdtLsf] ;fdfGo gftf nfUg] s]6L xf] . Hofb} ul/a / 5f]/f5f]/L
w]/} ePsf] sf/0fn] p;sf] kl/jf/df laxfg a]n'sf 5fs 6fg{ wf}–wf} 5 .
To;} x'gfn] kl/jf/sf] af]em xNsf ul/lbg p;nfO{ d]/f] ;;'/fnLn] dsxfF
k7fOlbPsf x'g .
xl/M ;fFRrL ltdL t afn>dsf] lj?4df sfd ug]{ ;+:yfdf sfd u5f}{, JolQmut
¿kdf klg ltdL afn>dsf] ;zQm lj/f]wL klg t xf} lg, xf]Og / <
;f]dM xf], jf:tjdf d afn>dsf] lj/f]wL g} x'F . t/ pm afn>lds xf]Og
lsgls p;n] sfd u/]afkt xfdLn] s]xL klg ltg{' kb}{g . d]/L >LdtL
Hofb} sdnf] dgsL l5g . c?sf] b'Mv k6Ss} b]Vg ;lSbgg . cl:tsf]
kfnL dfOtL uPsf] a]nf pgLx¿sf] b'Mv b]Vg g;s]/ NofPsL x'g .
xl/M d}n] p;nfO{ efG;fsf]7fdf efF8fs'F8f dfemb}, s'rf] nufpFb} u/]sf]
b]v]sf] lyPF .
;f]dM xf], :jefj}n] p;n] d]/L >LdtLnfO{ 3/sf] sfdwGbfdf ;3fpk3fp
u5]{ .
153/]n' afn>d kl/ro
xl/M s] pm :s'n hfG5] t <
;f]dM cxF, :s'n t hfGg .
xl/M Tof] gfgLn] /flt slt ah];Dd sfdwGbf u5]{ t <
;f]dM yf]/} hfxfg 5 . w]/} ;do;Dd sxfF ug'{k5{ / . ToxL /flt !)
ah];Dd t xf] lg .
xl/M km'RrLsf] lgwf/df Pp6f 6'6'Nsf] klg b]v]sf] lyPF . s] ePsf] xF <
;f]dM Tof] vf; s]xL xf]Og, To;} lbg laxfg sfd ug{ clns l9nf] u/L eg]/ d]/L
>LdtLn] o;f] Ps yKk8 xfGbf n8]/ lgwf/df 6'6'Nsf] p7]sf] xf]] .
larf/ ug'{xf];
!= dflysf] ;+jfbaf6 s] a'emg'eof] <
@= xl/n] cfkm"nfO{ ;3fpgsf nflu NofOPsL aflnsf afn>lds xf] ls
xf]Og < s;/L <
#= xf], eg] s:tf] lsl;dsf] afn>d xf] < of] lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d
xf] ls xf]Og <
$= o:tf] lsl;dsf sfd ug]{ afnaflnsfx¿ tkfO{+ x¿sf] 3/, 8]/f jl/kl/
klg 5g ls <
%= 3/]n' afn>ldsx¿ s;nfO{ eGg] <
^= lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d s]nfO{ eGg] <
&= cfkmgf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ pgLx¿sf] k9fO, :jf:Yo glau|g] u/L cfkmgf]
3/df ul/g] sfdwGbf l;sfpg], u/fpg] sfo{ afn>d xf] jf xf]Og < lsg <
16 3/]n' afn>d kl/ro
b'O{
afn>d, 3/]n' afn>d / o;sf] k[i7e"ld
>d s] xf] <
>d eg]sf] dflg;n] ljz]if u/L hLljsf]kfh{g ug]{ cyjf s]xL sdfpgsf nflu
ul/g] sfd xf] . >d cfly{s k|of]hgsf] nflu tyf ;]jf pTkfbg ug{ k|of]u ul/G5 .
>dsf] d"No x'G5 . of] pTkfbgsf] Pp6f dxTjk"0f{ ;fwg xf] . >d zf/Ll/s /
dfgl;s b'j} lsl;dsf] x'G5 .
afn>d s] xf] <
afn>dsf nflu If]qLo sfo{;d"x -cf/8An'hL–l;Pn_n] u/]sf] kl/efiffcg';f/ !*
jif{d'lgsf afnaflnsfåf/f pgLx¿sf] :jf:Yo, zf/Ll/s, dfgl;s, af}l4s, g}lts
tyf ;fdflhs ljsf;df gsf/fTds k|efj kg]{ u/L tyf pgLx¿sf] lzIff k|fKt
ug]{ clwsf/ s'l07t x'g] u/L ul/g] sfd g} afn>d xf] .
afnsfd s] xf] <
afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s ljsf;df gsf/fTds c;/ gkg]{ u/L pgLx¿sf]
;fdflhsLs/0f ug{, ;Lkx¿ l;Sg l;sfpgsf nflu tyf afnclwsf/sf] ;+/If0f
x'g] u/L cfkmg} 3/df, jf ljBfnodf jf ;dfhdf u/fOg] sfd afn>d xf]Og .
o:tf sfdx¿n] afnclwsf/;DaGwL s'g} klg cGt/f{li6«o sfg'gx¿n] ;'lglZrt
u/]sf clwsf/x¿dfly x:tIf]k ub}{gg .
173/]n' afn>d kl/ro
afnsfd / afn>ddf km/s
afn>d
afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s,
;fhdflhs ljsf;df c;/ ub{5 .
afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyf
zf]if0faf6 ;'/lIft x'Fb}gg .
afnaflnsfsf] ljrf/ / efjfgfsf]
plrt sb/ ul/+b}g .
afnsfd
afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s,
;fhdflhs ljsf;df c;/ ub}{g .
afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyf
z]fif0faf6 ;'/lIft x'G5g .
afnaflnsfsf] ljrf/ / efjfgfsf]
plrt sb/ ul/Psf] x'G5 .
hf]lvdo'Qm afn>d eg]sf] s] xf] <
lgDg k|s[ltsf sfdx¿ hf]lvdo'Qm afn>dleq kb{5g M
;fgf] pd]/, nfdf] ;dofjlwsf] sfd,
ux|f}+ ef/L p7fpg] sfd
w]/} sfd lagf bfd jf yf]/} bfd
g lzIff g cf/fd
Psf]xf]/f] / lbSsnfUbf] sfd
sfdsf] nflu vt/gfs jftfj/0f,
ha/h:tL ug'{kg]{ sfd
x/avt lgolGqt jftfj/0fdf /x]/ ug'{kg]{ sfd
of}gzf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg{;Sg] l:ylt
bL3{ hLjgdf c;/ kg]{ ;Defjgf
aFw'jf afn>d
afn;}Godf egf{
of}gJofkf/, nfu"cf}ifw pTkfbg tyf cf];f/k;f/df nufOg] sfd
18 3/]n' afn>d kl/ro
3/]n' >d s] xf] <
t]>f] JolQmsf] 3/df uP/ jo:s jf sfd ug]{ pd]/ k'u]sf afnaflnsfx¿af6
/f]huf/Lsf] ¿kdf ul/g] 3/leqsf sfdx¿nfO{ g} 3/]n' >d elgG5, h;leq 3/
;kmf ug]{, eft ksfpg] efF8f dfemg], n'uf w'g], ldnfpg], k6ofpg], kfgL cf];fg]{, cfO/g
nufpg], 3/sf afnaflnsfnfO{ :s'n k'¥ofpg] / Nofpg] cflb sfdx¿ kb{5g, h;nfO{
/fHosf] sfg'gn] /f]huf/Lsf] ¿kdf :jLsf/ u/]sf] jf gu/]sf] klg x'g;S5 .
dlxnf / k'?ifaLr /x]sf] c;dfgtf tyf k'?ifk|wfg ;dfhsf] sf/0fn] 3/]n' >ddf
a9L dlxnfx¿ ;+nUg x'g] u/]sf 5g . dflys} sf/0fn] 3/]n' >dnfO{ dlxnf :jo+n]
g} ædlxnfx¿n] ug]{ sfdÆ, æc?eGbf ;'/lIft sfdÆ sf] ¿kdf x]g]{ u/]sf] kfOG5 .
/fli6«o cGt/f{li6«o sfg'gsf] b[li6n] jo:sx¿sf] nflu 3/]n' >d u}/sfg'gL sfd xf]Og .
of] sfdnfO{ pGd"ng ug]{ xf]Og a? lgoldt jf sfg'g;Ddt agfpg'kb{5 . o;}n]
jo:s 3/]n' >ldsx¿n] >d;Fu ;DalGwt lgodx¿ h:t} >dsf] sfof{jlw, tna,
ladf, :jf:Yof]krf/, k]G;g, labf, cf/fd / tflndsf] cj;/, ;+u7g ug{ kfpg]
:jtGqtf, sfdsf] nflu lnlvt ;Demf}tf ug{ kfpg'kg]{ h:tf clwsf/sf] nflu cfjfh
p7fpg] clwsf/ 5 . t/ c;+ul7t If]qdf sfd ug]{ x'gfn] r'gf}tLx¿ w]/} 5g . jo:s
3/]n' >ldsx¿ klg a]rlavgdf kg]{, ha/h:tL sfd ug{ afWo x'g'kg]{ cyjf C0f
ltg{sf nflu afFwf >lds aGg'kg]{, dlxnfx¿sf] ;jfndf oL nufotsf cltl/Qm
of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg'{kg]{ hf]lvdx¿ x'g] ub{5g .
3/]n' afn>d s]nfO{ eGg] <
sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/ gk'u]sf jf ;f]eGbf sd pd]/sf
afnaflnsfx¿ t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g] sfo{nfO{
g} 3/]n' afn>d elgG5 .
s:tf] 3/]n' afn>dnfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d eGg] <
sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/eGbf sd pd]/sf jf ;f] pd]/ k'u]sf
afnaflnsfx¿ bf;, bf;h:tf] Jojxf/ jf afFwf >d, ha/h:tL >d, a]rlavg
tyf of}g zf]if0f jf b'Jo{jxf/df k/L lzIff, :jf:Yo, g}ltstfdf uDeL/ lsl;dsf]
c;/ kg]{ cj:yfdf t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g]
sfo{nfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d elgG5 .
193/]n' afn>d kl/ro
3/]n' afn>dsf] k[i7e"ld
3/]n' afn>d ;+;f/s} k|frLgtd k]zf xf] . k/Dk/fut ¿kn] g} afnaflnsfx¿
o; k]zfdf ;+nUg x'Fb} cfPsf 5g, h;sf] k|df0fsf] ¿kdf ;+;f/el/ k|rlnt
nf]ssyfx¿nfO{ lng ;lsG5 . cf}Bf]lus ljsf; x'g'eGbf cufl8sf ;dfhdf
dflg;sf] b}lgs hLjg lgjf{xsf nflu vfBfGg pTkfbg, kfgL / OGwgsf] Joj:yf
ug]{ sfdsf] ef/ lgs} af]lemnf] x'g] uYof]{] . afnaflnsfx¿ :jefj}n] cfkmgf
cfdfx¿nfO{ o:tf sfdx¿df ;3fpg] ub{y] . To;a]nfb]lv clxn];Dd klg of]
qmd hf/L 5 . o;}n] o; k|s[ltsf] sfdnfO{ ;dfGo lzIff bLIffs} ¿kdf lnOg]
u/]sf] 5 .
;dfh ljsf;sf] qmddf ;+o'Qm kl/jf/x¿ Psn kl/jf/df ablnFb} uP h;n] ubf{
3/fo;L sfdwGbfsf nflu ;xof]u ug]{ dflg;x¿sf] ;+Vof klg sd x'Fb} uP .
o;n] ubf{ pgLx¿n] cfkmgf] 3/fo;L sfdwGbfsf nflu c? JolQmx¿sf] ;xof]u
lng yfn] . of] qmd xfn;Dd klg hf/L 5 .
w]/}h;f] ljsf;f]Gd'v d'n'sx¿ hxfF lzIff tyf /f]huf/Lsf cj;/x¿sf] sdL, Go"g
cfDbfgL cflbsf] sf/0faf6 w]/} kl/jf/x¿ ul/aLsf] df/df k/]sf] x'gfn] pgLx¿
hLljsf]kfh{gsf nflu s]xL cfDbfgL ug{] pkfosf] vf]hL ul//x]sf] l:ylt / csf{lt/
s]xL ;DkGg 3/ kl/jf/sf dflg;x¿sf] 3/df 3/fo;L sfdwGbf ug{sf] nflu
;xof]u ug]{ dflg;sf] vfFrf] eO/x]sf] cj:yfdf b'j} kIfsf] cfjZostfsf] d]naf6
3/]n' >d Pp6f k]zfsf] ¿kdf :yflkt x'Fb} uof] . c;dfg 9+un] ljsf; eO/x]sf]
;fdflhs ljsf;n] cGo k|sf/sf] afn>d h:t} 3/]n' afn>ldsx¿sf] dfu / k"lt{
kIfnfO{ cem a9fpg] sfd ul//x]sf] 5 .
g]kfnsf] ;Gbe{df klg sdf/fsdf/L /fVg] k|yf ;Fu;Fu} afnaflnsfx¿nfO{ c?sf]
3/df cGo sfdsf] ;fy} 3/]n' sfdwGbfdf nufpg yflnPsf] kfOG5 . bf;bf;Lx¿
bf;dflnssf lghL ;DklQ ePsf]n] bf;bf;Lsf ;f/f kl/jf/n] g} dflnssf]
OR5fcg';f/ sfd ug'{kb{Yof] . /f0ff k|wfgdGqL rGb«zdz]/sf] kfnfdf sdf/fsdf/L
/fVg] k|yf t ;dfKt eof] t/ dflg;n] dflg;nfO{ ug]{ zf]if0f ;dfKt ePg, s]jn
o;sf] ¿k dfq ablnof] . kmn:j¿k sd}of, xlnof k|yf h:tf k|yfx¿ rngdf
cfP . o; k|yfdf hldGbf/sf] 3/df sd}of a:g]n] p;sL >LdtL, 5f]/f5f]/Lx¿
;a}nfO{ hldGbf/sf 3/kl/jf/sf] ;]jfdf nufpg' kb{Yof] . 5f]/fx¿ uf]7fnf a:g] /
cfdf tyf 5f]/Lx¿ rflx+ sdn/L eP/ hldGbf/sf] 3/sf] 3/wGbf ug{'kb{Yof] . >L
% sf] ;/sf/n] @)%& ;fn ;fpg @ df sd}ofx¿ d'Qm ePsf] 3f]if0ff u¥of] . t/
20 3/]n' afn>d kl/ro
xlnof k|yf, aFw'jf >d k|yf, u}jf/, e};jf/ a:g] tyf cGo k|sf/sf] afn>dsf]
k|rngsf] ;fy} 3/]n' afn>lds /fVg] rng sfod} 5 . hldGbf/sf] 3/df a;]sf
xnLn] cfly{s b'/fj:yfsf sf/0f cfkmgf 5f]/f5f]/Lx¿sf] kfngkf]if0f ug]{ af]em
sd ug{sf nflu c?sf] 3/df /flvlbg] ub{5g . g]kfnsf] hg;+Vofsf] cfwfeGbf
a9L hg;+Vofsf] cfly{s l:ylt sdhf]/ ePsf] sf/0fn] ubf{ u|fdL0f tyf ;x/L
If]qdf km}lnPsf] ul/aL g} cGo k|sf/sf] afn>dsf] cltl/Qm 3/]n' afn>ldsx¿
pTkfbg ug]{ d"n s/0f ag]sf] 5 . o:t} ;z:q ;+3if{sf] sf/0faf6 ePsf] lj:yfkg
tyf lj>[+vlnt kfl/jfl/s l:yltn] klg 3/]n' afn>d pTkfbg ug]{ sfddf e"ldsf
v]ln/x]sf] 5 .
3/]n' afn>dsf] k|s[lt M
3/]n' afn>d;DaGwL ;"rgf jf hfgsf/L kfpg sl7g x'G5 . o; k|sf/sf]
afn>d c;+ul7t If]qdf x'G5 hals snsf/vfgf, oftfoft, xf]6]nnufot
cGo :yfgx¿df k|of]u ePsf afn>dsf] cfd dflg;x¿sf] ;Dks{df /x]sf]n]
;a}sf] hfgsf/Ldf x'G5 t/ 3/]n' afn>d aGb 3/leq ul/g] x'gfn] o;af/]df
hfgsf/L kfpg sl7g ePsf] xf], h;sf] kl/0ffd :j¿k 3/]n' afn>ldsx¿sf]
tYofÍ ;+sng ug{ ufx|f] x'G5 .
3/]n' sfdwGbf cgf}krfl/s k]zf ePsf]n] o; If]qdf sfo{/t >ldsx¿sf]
tYofÍ vf]lh+b}g . 3/]n' sfdwGbfnfO{ sfdsf] ¿kdf x]g]{ ul/+b}g . sfd ug{sf
nflu /flvPsf 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ pgLx¿s} lxtsf nflu dflnsn]
bofdfofsf] e/df /flvPsf] h:tf] cy{ nfUg] u/L k|:t't ul/g] x'gfn] dflnsnfO{
/f]huf/bftf / sfd ug]{nfO{ >ldssf] ¿kdf x]g]{ ul/+b}g .
3/]n' >dsf] sfo{:yn JolQmut 3/leq x'g] x'gfn] sf/vfgf tyf o:tf cGo
k|sf/sf] afn>dsf] t'ngfdf o; k|sf/sf] afn>ddf s'g} ;/sf/L clwsf/Lx¿sf]
b[li6 kl//x]sf] x'Fb}g . o;}n] 3/]n' afn>dsf] cg'udg ug]{ cfjZostf g}
dx;'; ul/Psf] x'Fb}g .
cfd ¿kdf !@ b]lv !& jif{;Ddsf afnaflnsfx¿nfO{ o; >ddf k|of]u ug]{
ul/G5 t/ s}of}+ afn>ldsx¿ &÷* jif{s} pd]/b]lv o; If]qdf sfo{/t x'g]
u/]sf] kfOG5 .
3/]n' afn>dnfO{ tNnf] txsf] >dsf] ¿kdf lnOG5 . h'g s'/f unt xf] .
/f]huf/bftf / afn>ldssf] kIfaLr df}lvs ;Demf}tf x'G5, sfof{jlw, s]–s]
sfd ug]{ / cf/fd sltv]/ ug]{ eGg] af/]df s'g} lglZrttf x'Fb}g . ;j{dfGo *
306] sfof{jlw oxfF nfu" ePsf] x'Fb}g .
213/]n' afn>d kl/ro
clwsf+z 3/]n' afn>ldsx¿ k"0f{sfnLg >ddf ;+nUg x'G5g, k"0f{sfnLg 3/]n'
afn>ldsx¿ dflnssf] k|ToIf lgu/fgLdf x'G5g / ;fx|} sd :jtGqtfsf]
pkef]u ug{ kfPsf x'G5g cyjf pgLx¿nfO{ km';{bsf] ;do cToGt sd x'G5 .
3/]n' sfdwGbfnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf x]g]{ ul/G5 . clwsf+z w]/}h;f]
cfdfafa'n] s]6Ln] 3/sf] sfd ug}{ kb{5 eGg] dfGotf /fVg] ub{5g . To;}n]
ljZjdf sl/a () k|ltzt 3/]n' afn>lds s]6Lx¿ /xg] u/]sf 5g . pgLx¿dWo]
w]/}h;f]dfly of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/ x'g] u/]sf] 5 . s]6Lx¿ zfGt :jefjsf
x'G5g, sfd 5f]8]/ efUg] ;Defjgf sd x'G5 eGg] ljZjf; ul/g] ePsf]n]
s]6Lx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf /fVg] ul/G5 .
sfdsf] k|s[ltsf sf/0fn] o:tf] afn>ddf nfUg afWo ePsf afnaflnsfx¿
sd pd]/sf, kLl8t, k9g] cj;/af6 al~rt / cfTdanxLgtfsf] l;sf/
ePsf x'G5g, h;sf] kl/0ffd:j¿k JolQmTj ljsf;df cj/f]w l;h{gf ePsf]
x'G5 .
w]/}h;f] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ tna lbOFb}g, lbP klg Hofb} sd dfqfdf lbOg]
ul/G5 . tna lbOP klg ;f] tna afn>ldsn] k|of]u ug{ kfpFb}g .
3/]n' afn>ldsx¿ k|foM u/]/ vf; Onfsf, jf hftLo ;d"xaf6 NofOg] ul/G5 .
o;/L NofOPsf afn>ldsx¿dfly /f]huf/bftfsf kl/jf/n] e]befjk"0f{ Jojxf/
ug]{ ub{5g . vfg]s'/fx¿df ul/g] e]befjn] s'kf]if0fsf] l;sf/ x'g] ;Defjgf
k|an x'G5 .
k|foM h;f] 3/]n' afn>ldsx¿ / pgLx¿sf] kl/jf/aLrsf] ;DaGw 6'6]sf] x'G5 .
pgLx¿sf] ;fyL agfpg] cyjf ;fyL;+uL;Fu p7a; ug]{, v]Ng] cj;/ Hofb}
sd dfq kfPsf x'G5g .
3/]n' sfdwGbfsf nflu s'g} ljz]if tflndsf] h?/L kb}}{g, ;fdfGo /]vb]vdf
cEof; ub}{ l;Sb} hfg ;lsG5 .
3/]n' afn>dnfO{ xNsf lsl;dsf] sfdsf] ¿kdf lnOg] u/]sf] x'gfn] o;
sfddf nfUg] afnaflnsfx¿nfO{ >ldssf] ¿kdf gx]/L ;xof]uL afnaflnsfsf]
¿kdf x]l/G5 .
22 3/]n' afn>d kl/ro
3/]n' sfdwGbfcGt/ut sfd ug]{ ;do / k|s[lt Psgf;sf] x'Fb}g .
o; k|sf/sf] >dnfO{ ;dfhn] ;xh ¿kn] :jLsf/]sf] x'G5 .
3/]n' afn>d bf;Tjsf] cfw'lgs ¿k xf] .
o;df afnaflnsfx¿ a]rlavgdf kg]{ ;Defjgf a9L x'G5 .
3/]n' >ddf hLjg g} latfP klg cGo ;Lkx¿ l;Sg] cj;/ k|fKt gx'g] x'gfn]
eljiodf 3/]n' afn>ldsx¿ s]jn el/of, s'NnL h:tf an k|of]u u/]/ ug]{
t/ cfDbfgL rflxF sd x'g] lsl;dsf sfdx¿ dfq ug{;Sg] ;Defjgf x'G5 .
k|foM h;f] /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' afn>ldsnfO{ kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf
x]/]sf x'Fb}gg . pgLx¿nfO{ >d ug]{ ;fwgsf] ¿kdf x]g]{ ul/Psf] x'G5 . p;leq
pTkfbgzLn Ifdtf ePsf]n] hlt;Sbf] a9L pkef]u ug]{ ;f]rfO x'G5 . o;}n]
pgLx¿dfly cToflws sfdsf] af]em af]sfpg] ul/G5 .
3/]n' sfdwGbfdf hLp Hofg hf]lvddf kg{;Sg] ;Defjgfx¿ x'g] ub{5g . xft
sf6g], cfuf]n] kf]Ng], s/]06 nfUg] h:tf b'3{6gfx¿ x'g] ;Defjgf x'G5g .
3/]n' afn>dsf nflu s;}s;}n] wd{k'q, wd{k'qL ;d]t /fVg] u/]sf] kfOPsf] 5 .
lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>daf/] yk hfgsf/L
bf;k|yf h:t} cEof;
s]xL /f]huf/bftfx¿ 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ bf; ;/x Jojxf/ ub{5g . pgLx¿
3/]n' afn>ldsnfO{ JolQmut ;DklQ 7fGb5g . s'g} k|sf/sf] clwsf/sf] pkef]u
ug]{ l:ylt x'Fb}g . o:tf] cj:yfdf afnaflnsfx¿nfO{ 3/af6 sxL+ hfg lbOFb}g .
pgLx¿ /f]huf/bftfsf] 3/sf s'g} vf; :yfgx¿ h:t} efG;f3/afx]s cGoq hfg]
cg'dlt x'Fb}g .
3/sf /f]huf/bftfsf kl/jf/ gePsf] a]nf afn>ldsx¿ gefu"g eg]/ pgLx¿nfO{
3/sf] sf]7f jf lglZrt If]qdf aGb ul/G5 . o:tf] cj:yfdf /xg] 3/]n' afn>lds
/ /f]huf/bftfaLrsf] ;DaGw sfd tyf ;]jfsf nflu dfq x'G5 . tna gfd
233/]n' afn>d kl/ro
dfqsf] x'G5 jf lbOFb}g . afn>ldsx¿ a]rlavgdf klg k/]sf x'g;S5g . pgLx¿
C0f ltg{sf] nflu 3/]n' afn>ddf nfu]sf x'G5g jf o:tf] k|sf/sf] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{
ha/h:tL >d ug{ afWo agfOG5 . /ftlbg 8/ qf;df afFRg'kg]{ x'G5 .
ufnLunf}h s'6lk6 tyf qm'/ Jojxf/
3/]n' afn>ldsx¿n] /f]huf/bftfx¿af6 ;–;fgf uNtLx¿df klg ufnL s'6fO
vfg'kb{5 . o; qmddf sltko afn>ldsx¿nfO{ tftf] j:t'n] 8fldlbg], tftf]
kfgL vGofOlbg] h:tf qm'/ oftgfx¿ klg lbOPsf] kfOPsf] 5 . oL ;a} s'/f
/f]huf/bftfsf] kl/jf/n] :jefljs ¿kn] lnO/x]sf x'G5g .
w]/}h;f] o:tf oftgfx¿ /f]huf/bftfsf] kl/jf/sf dlxnfaf6 x'g] u/]sf] kfOPsf]
5 . lsgls 3/]n' wGbfsf] af/]df /]vb]v ug]{ lhDdf dlxnfsf] x'G5 . cg';Gwfgx¿af6
yfxf ePcg';f/ afn>ldsx¿n] o; k|sf/sf] oftgf cfkmgf] kl/jf/df x'Fbf
slxNo} b]v]sf x'Fb}gg . /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ gfd lauf/]/
af]nfpg], xf]Rofpg], x]Kg] h:tf Jojxf/x¿nfO{ t ;fdfGo ¿kdf lnPsf x'G5g .
of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/
3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf s]6Lx¿n] o; k|sf/sf] zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf]
;fdgf ug'{ kb{5 . sxL+–sxL+ s]6fx¿dfly klg o; k|sf/sf] Jojxf/ ePsf]
kfOPsf] 5 . Pn ;fNef8f]/df ul/Psf] Ps cg';Gwfgcg';f/ 3/]n' >ddf ;+nUg
^^=$ k|ltzt s]6Lx¿dWo] clwsf+zn] o; k|sf/sf] zf]if0f ePsf] s'/f atfPsf
5g . To:t} xfd|f] b]zdf klg !$ k|ltzteGbf a9L 3/]n' afn>ldsx¿n] cfk"mx¿
of}g b'Jo{jxf/sf] l;sf/ ePsf] atfPsf 5g . /f]huf/bftf / afn>ldsx¿aLrsf]
zlQm ;DaGwsf] sf/0f s]6Lx¿dfly 3/sf jo:s dflg;x¿af6 o; lsl;dsf]
Jojxf/ x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . jo:sx¿ s]6Lx¿eGbf 7"nf / alnof x'g] ePsf]n]
7"nfx¿n] ug]{ o; k|sf/sf] zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] 8/qf;sf] sf/0f klg s]6Lx¿n]
afWo eP/ ;fdgf ug]{ u/]sf x'G5g . s]6Lx¿dfly ul/g] of}g zf]if0f tyf b'Jo{axf/
/f]huf/bftfsf 3/sf k'?ifx¿sf] cltl/Qm, 3/df cfpg] kfx'gfx¿af6, jNnf3/
kNnf3/lt/sf jo:s 3/]n' >ldsx¿af6 klg x'g;S5 .
o:t} sltko /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' >ldsx¿sf] nflu eg]/ 5'§} 3/ agfPsf
x'G5g . o:tf] cj:yfdf c? 3/]n' >ldsx¿af6 of}g zf]if0f jf b'Jo{axf/ x'g;Sg]
;Defjgf a9L x'G5 .
24 3/]n' afn>d kl/ro
o; qmddf s]6Lx¿n] ue{ af]Sg] l:ylt klg cfpg;S5 . o:tf] l:yltdf /f]huf/bftfn]
pgLx¿nfO{ 3/af6 lgsflnlbg] / slxn]sfFxL ;8sdf cfpg afWo x'g] l:ylt klg
l;h{gf x'G5 . lsgls ue{ af]s]sf] v08df To:tf s]6Lsf] cfkmgf] kl/jf/n] klg
pgnfO{ c:jLsf/ ug{;S5 . h;sf] kl/0ffd:j¿k pgL of}g Jofkf/df ;+nUg x'g
afWo x'g'kg]{ kl/j]z tof/ x'G5 .
zf/Ll/s Pj+ dfgl;s ¿kn] ue{wf/0f ug{;Sg] Ifdtfsf] ljsf; geO;s]sf]
l:yltdf ha/h:tL ue{ af]Sbf of}g /f]ux¿ ;g{ ;Sg] tyf nfh, 8/, ck/fwaf]wsf]
sf/0f dfgl;s ¿kdf ljlIfKt x'g;Sg] / csfn d[To' x'g] ;Defjgf;d]t x'G5 .
3/]n' afn>dsf] nflu afnaflnsfsf] a]rlavg
3/]n' >ddf nufpg] p2]Zon] afnaflnsfnfO{ Ps 7fpF, ufpF, jf b]zaf6 csf]{
7fpF, ;x/ jf b]zdf cf];f/k;f/ ug]{ ul/G5 eg] Tof] a]rlavgdf k/]sf] l:ylt xf] .
ljz]if u/L ufpFaf6 s}of}+ afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' >dsf] nflu ;x/df n}hfg]
ul/G5 . ;x/df x'g] 3/]n' afn>ldssf] dfusf] sf/0f ufpF3/af6 afnaflnsfx¿
a]rlavgdf kg]{ u/]sf 5g .
a]rlavg Ps b]zaf6 csf]{ b]zdf klg x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . g]kfnaf6 ef/tlt/,
a+unfb]zaf6 kfls:tfg, c/a d'n'sx¿lt/ clk|msL d'n'sx¿ a]lgg, a'ls{gf kmf;f],
Sofd?g, cfOe/L sf]i6, u'Ogf, 3fgf, dfnL, gfOh]l/ofnufotsf d'n'sx¿ Ps
csf]{df afnaflnsfsf] a]rlavg tyf cf];f/k;f/ x'g] u/]sf] 5 . o;}u/L blIf0f
cd]l/sf tyf Sof/]laog d'n'sx¿sf afnaflnsf cd]l/sf tyf Sofgf8fdf d"ntM
3/]n' afn>ds} nflu a]rlavg tyf cf];f/k;f/ x'g] u/]sf] 5 . o'/f]k]nL d'n'slt/
klg 3/]n' >ldsx¿sf] dfu ePsf]n] ljleGg b]zx¿sf ;}of}+ afnaflnsfx¿
ljleGg 9+uaf6 a]rlavg tyf cf];f/k;f/df kg]{ u/]sf 5g .
3/]n' >ddf x'g] cGo hf]lvdx¿
cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] u/]sf] l;kmfl/; g+= !() cg';f/ 3/ tyf cGo ;kmfOsf
nflu k|of]u ul/g] /;fogx¿sf] plrt 9+un] k|of]u ug{ ghfGbf, 3/leq tyf
253/]n' afn>d kl/ro
au}+rflt/ k|of]u ul/g] sltko cf}+hf/ tyf d]lzgx¿ rnfpg ghfGbf jf 3/]n'
afn>ldssf] IfdtfeGbf aflx/sf ;/;dfgx¿sf] k|of]u ubf{ b'36{gf x'g;Sg]
;+efjgf k|z:t x'G5 .
efG;f3/leq xfjf lgsf;sf nflu /fd|f] k|aGw jf EoflG6n];g gePsf] l:ylt
x'g;S5 . o;af6 sf]7fsf] tfkqmd a9g uO{ z/L/nfO{ xfgL k'¥ofpg ;S5 . hf8f]
dlxgfdf lr;f]df sfd ug{'kg]{ x'g;S5 . oL ;a} cj:yfx¿nfO{ ljZj :jf:Yo
;+u7gn] c:j:ys/ :yfgsf] ¿kdf 7fg]sf] / o:tf] 7fpFdf sfd ug]{ s'/fnfO{
JolQmsf] clwsf/dflysf] pNn+3gsf] ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 .
o:t} lzIffaf6 al~rt x'g'k/]sf] s'/faf6 afnaflnsfx¿dfly kg]{ bL3{sfnLg
gsf/fTds k|efjsf] sf/0f afn>ldsx¿sf] efjL lk+9L;Dd;d]t ul/aLsf] b'irqmdf
km:g;Sg] ;Defjgf x'G5 .
3/]n' afn>dsf] sf/0f / kl/0ffdx¿
3/]n' afn>dsf sf/0fx¿
kl/jf/sf] ul/aL÷a]/f]huf/L tyf afn ul/aL,
clzIff, cr]tgf, 3/]n' afn>ddf x'g] hf]lvdk|ltsf] cgle1tf
s'g} ljz]if tflnd grflxg] / ;fdfGo l;sfOaf6 g} l;Sg ;lsg]
;:tf] >d
;lhnf];Fu nufpg ;lsg] >d÷ljb|f]x ug{ g;Sg] cj:yf
a9bf] hg;+Vof
;z:q ;+3if{÷;fdflhs c;'/Iff÷lj:yfkg
c;dfg ;fdflhs ljsf;
;j{;'ne tyf u'0f:t/o'Qm lzIffsf] cefj
kfl/jfl/s lx+;f
kfl/jfl/s ljrng÷ljof]u
;x/L /demdsf] cfsif{0f
26 3/]n' afn>d kl/ro
;x/L Jo:ttf
3/]n' afn>lds /fVg' ;fdflhs OHht / k|lti7fsf] ljifo aGg'
u|fdL0f If]qsf s'nLgx¿ / ;x/jf;Lx¿df a9]sf] ;'ljwfef]uL k|j[lQ
;fdflhs lnËe]b
k|efjsf/L sfg'g sfof{Gjogsf] cefj
3/]n' afn>dsf kl/0ffd
lzIffaf6 al~rt afnaflnsf
s'kf]lift afnaflnsf
cToGt ;fg} pd]/b]lv sfddf ;+nUg x'g'kg]{ afWotf
afnaflnsfsf] a]rlavgdf a[l4
:jtGqtf u'dfpg] l:ylt
of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] l;sf/
afnfkg pkef]u ug{] cj;/ gkfpg]
cfTdanxLg afnaflnsfx¿sf] ljsf;
cToflws sfdsf] af]em af]Sg'kg]{ tyf nfdf] ;dofjlw;Dd sfd ug'{kg]{
l:ylt
JolQmut klxrfg la;{g] l:ylt
ufnLunf}h tyf zf/Ll/s lx+;fsf] l;sf/
rf]6k6s tyf b'3{6gf x'g] ;Defjgf
afnclwsf/af6 al~rt afnaflnsf
bf;k|yf h:t} cEof;sf] lg/Gt/tf
cbIf gful/s pTkfbg
273/]n' afn>d kl/ro
3/]n' afn>daf6 l;lh{t ul/aLsf] s'rqm
g]kfndf 3/]n' >dsf] k|efj
PlzofnL d'n'sx¿df g]kfndf klxnf] k6s cGt/f{li6«o >d ;+u7g / afn>d
pGd"ngsf nflu cGt/f{li6«o sfo{qmd -cfOPncf]–cfOk]s_n] lgs[i6 k|sf/sf] afn>d
pGd"ng ug{sf] nflu ;doj4 sfo{qmd nfu" u/]sf] 5 . o; sfo{qmdn] 3/]n'
afn>dnfO{ k|fyldstfsf ;fy ;d]6g] sfd u/]sf] 5, ;fy} o;n] aFw'jf afn>lds
/ afnaflnsfsf] a]rlavg;Fu ;DalGwt ;d:ofx¿nfO{ klg ;Daf]wg u/]sf] 5 .
cfOPncf]–cfOk]sn] ;g @))! df g]kfnsf] /fhwfgL sf7df08f}df P ¥oflk8
Pl;:d]G6 ;e]{ u/]sf] lyof] . o;n] ;e]{sf] qmddf /fhwfgLsf] * j6f j8fnfO{
;d]6g] u/L nlIft ;d"x 5nkmn, afn>ldsx¿ nufot k|d'v ;/f]sf/jfnfx¿;Fu
cGt/jftf{, cjnf]sg / @ xhf/, @ ;o #& j6f 3/df 3/b}nf] sfo{qmd u/L
tYofÍ ;+sng u/]sf] lyof] . o; cg';Gwfgcg';f/ oL 3/x¿df $ ;o @) hgf
afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf] kfOof] . o;/L x]bf{ k|To]s % j6f
3/dWo] Pp6fn] afn>ldsx¿ /fVg] u/]sf] s'/f cg';Gwfgn] k|i6 kf/]sf] 5 . k|foM
wgf8o 3/x¿n] ! hgf k"0f{sfnLg 3/]n' >lds /fVg] u/]sf 5g . ;du|df eGbf
/fhwfgL sf7df08f} dxfgu/kflnsfdf dfq !% jif{d'lgsf sl/a @@ xhf/
afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg /x]sf 5g . g]kfndf !* jif{d'lgsf 3/]n'
>ldsx¿ s'n *# xhf/ /x]sf 5g . tLdWo] sl/a $@ xhf/ ^ ;o &$ hgf !$
jif{ jf ;f] d'lgsf 3/]n' afn>ldsx¿ 5g .
28 3/]n' afn>d kl/ro
b g]kfn ¥oflk8 Pl;:d]G6n] !* jif{d'lgsf #&* hgf afnaflnsfsf] ;j]{If0f
u/]sf] lyof] . o; ;j]{If0fcg';f/ tLdWo] @ ltxfO !) b]lv !$ jif{;Ddsf
afnaflnsfx¿ sfddf ;+nUg 5g . o;af6 g]kfndf !) b]lv !$ jif{s} pd]/b]lv
3/]n' >ddf k|j]z ub{5g eGg] kfOPsf] 5 . tLdWo] w]/}h;f]n] tna gkfPsf] /
cfwfeGbf a9L s]6fx¿ ePsf] atfOPsf] 5 . o;f] x'g'sf] sf/0f g]kfndf s]6Lsf]
t'ngfdf s]6fx¿sf] a9L 8'nlkm/ ug{ kfpg] l:ylt xf] . clwsf+z cfdfafa' /
cleefjsx¿n] 5f]/LnfO{ e/;s 3/d} /fVg ?rfpF5g .
o4lk 3/]n' afn>d ePsf ljZjsf clwsf+z b]zx¿df ls t Pp6f dfq cleefjs
of t cfdf of afa' ePsf] kl/jf/ jf afnaflnsfsf] sdfOdf e/ kg]{ kl/jf/n]
afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf k7fpg] u/]sf 5g . t/ sf7df08f}df ul/Psf]
cg';Gwfgcg';f/ &@ k|ltzt 3/]n' afn>ldssf cfdfafa' b'j} lhpFb} /x]sf]
kfOPsf] 5 . afn>ddf k7fpg] clwsf+z 3/x¿df $ b]lv ^ hgf;Ddsf] hfxfg
5 . @% k|ltzt kl/jf/;Fu c? sfd ug]{ afnaflnsf 5g . o;/L afnaflnsfx¿
;fg} pd]/df >ddf k|j]z ug'{sf] k|d'v sf/0fx¿df cfdfafa' e"ldlxg x'g', hUuf
hldg ePklg kl/jf/sf] ;b:o ;+Vofsf] t'ngfdf Hofb} yf]/} x'g' / kl/jf/ C0fdf
8'Ag' /x]sf 5g .
g]kfndf @)%^ ;fn ;fpgdf sd}of k|yfnfO{ u}/sfg'gL 3f]if0ff ul/of] t/ klg Tof]
k|yf /x]sf 7fpFx¿df w]/} afnaflnsf cfkmgf cfdfafa'n] lnPsf] C0f ltg{sf nflu
3/]n' >ldssf] ¿kdf al;/x]sf 5g . o4lk sd}of kl/jf/sf clwsf+z
afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>ddf k|j]z ug'{ cufj} ljBfno egf{ ePsf] s'/f atfOP
tfklg tLdWo] Ps ltxfO -h;dWo] cfwf hlt s]6Lx¿_ n] kl/jf/n] rnfPsf]
v]tLdf sfd ug{ ;'? u/]sf 5g . o;/L v]tLkftLdf ;+nUg ePsf s]6Lx¿dWo] !*
k|ltzt afnaflnsf n]vk9 ug{ hfGb}gg / !) k|ltztn] d'l:snn] n]vk9 ug{
;S5g .
cg';Gwfgsf] qmddf w]/} 3/]n' afn>ldsx¿n] cfkmgf] 3/sf] t'ngfdf /f]huf/bftfsf]
3/df vfgf, ;'tfOnufotsf s'/fx¿ /fd|f] ePsf] atfPsf 5g . o;n] pgLx¿
3/]n' afn>ddf ;+nUg x'g'sf] sf/0f 3/df ePsf] cefju|:t hLjg xf] eGg] s'/f
b]vfPsf] 5 . km]l/ klg 3/]n' afn>lds eP/ a:g' kbf{ PSnf]kgfsf] dx;'; ug'{kg]{,
cToflws sfdsf] rfk, ufnL unf}h s'6lk6 tyf lgs[i6 Pj+ lx+;|s lsl;dsf]
b'Jo{jxf/ x'g] s'/f pgLx¿n] atfPsf lyP, h;n] afnaflnsfsf] hLjgdf gsf/fTds
k|efj kfg]{ s'/f lglZrt 5 .
293/]n' afn>d kl/ro
zf/Ll/s c;/
cg';Gwfg ul/Psf #&* hgf 3/]n' afn>ldsx¿dWo] #&$ hgfn] lbgdf !@
306feGbf a9L ;do sfd ug'{ k/]sf] s'/f atfP . of] pgLx¿n] ef]lu/x]sf] cToGt
uDeL/ Pj+ lgs[i6 k|sf/sf] cj:yf xf] . 3/]n' afn>ldsn] ug'{kg]{ sfdx¿df
w]/}h;f] efF8f dfemg] / c? efG;fdf ul/g] sfdx¿ kb{5g . oL sfdx¿ nfdf]
;do;Dd ul//xg' kb{5 . cg';Gwfg ul/Psfx¿dWo] @& k|ltztn] cyf{t !)#
hgfn] sfd ug]{ qmddf pgLx¿nfO{ rf]6k6s nfu]sf], cfuf]n] kf]n]sf] s'/f atfPsf
lyP . tLdWo] ($ hgfn] cfkm" klxn] a;]sf] /f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]sf lyP .
o;/L 5f]8g'sf] sf/0f /f]huf/bftfx¿n] a9L bk]6g] u/]sf]n] ubf{ xf] eGg] s'/f
atfPsf lyP . o;qmddf w]/} k|d'v ;"rsx¿n] 3/]n' >ddf s]6Lx¿dfly of}g
zf]if0f tyf b'Jo{jxf/ x'g] u/]sf] s'/f atfP . 3/]n' afn>ldsx¿n] Joxf]g'{ k/]sf
oL hf]lvdx¿sf] dfqf a9b} uO{ lgs[i6 k|sf/sf] ¿k lng;Sg] ;Defjgf hlxNo}
/xG5 .
dgf]j}1flgs c;/
3/]n' >daf6 afnaflnsfdfly kg]{ c;/ s]jn zf/Ll/s :jf:Yodfly dfq kg]{
geO{ o;n] pgLx¿sf] ;+j]ufTds ljsf;df klg ulx/f] rf]6 k'¥ofpF5 . ;+j]ufTds
ljsf; x/]s JolQmsf] l;h{gfTds / :j:y hLjg latfpgsf] nflu cTofjZos
x'G5 . cg';Gwfg ul/Psf afnaflnsfdWo] ^* k|ltztn] pgLx¿ PSnf] dx;';
u/]sf] atfP . vf;u/L /f]huf/bftfsf] 3/df pgLx¿n] cfkmgf 3/kl/jf/, ;fyLefO
;a}hgf cnu eP/ dgdf nfu]sf s'/fx¿ s;};Fu klg eGg gkfO{ u'lD;P/ a:g'
kbf{ ;fx|} b'Mv dx;'; u/]sf] atfP . o;af6 l;h{gf x'g] lg/fzf / c;xfo
cj:yfn] pgLx¿sf] ;+j]ufTds ljsf;df uDeL/ c;/ kb{5 .
cg';Gwfgn] !) hgfdWo] ( hgf afnaflnsfx¿ cfkmgf] 3/ cfpg :jtGq
ePklg Jojxfl/s ¿kdf x]bf{ clwsf+zn] o;/L 3/ kl/jf/;Fu e]6g kfpFb}gg .
o;sf sf/0fx¿df 3/ 6f9f x'g], cfOhfO ug{ vr{ nfUg] h:tf s'/fx¿ klg /x]sf
5g . oltdfq xf]Og sltko glhs} 3/ x'g] 3/]n' afn>ldsx¿n] klg cfkmgf] 3/
hfg kfPsf x'Fb}gg . o;/L pgLx¿ 3/ hfg gkfpg'sf cGo sf/0fx¿df cfdfafa'n]
/f]huf/bftfaf6 lnPsf] C0f klg xf] . C0f aGwgdf k/]sf afn>ldsx¿n] o:tf]
;d:ofsf] ;fdgf ug'{kb{5 . cg';Gwfg ul/Psf #&* hgfdWo] &# hgfn] pgLx¿
/f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]/ cGoq hfgsf nflu :jtGq gePsf] s'/f atfP . tL dWo]
30 3/]n' afn>d kl/ro
$! hgfn] o;/L /f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]/ cGoq hfgsf] nflu cleefjssf]
:jLs[lt lng'kg]{ s'/f atfP . tnasf] ;DaGwdf cg';Gwfgn] #&* dWo] !$%
hgfn] tna kfpg] u/]sf] / tna kfpg] 3/]n' afn>ldsdWo] &( k|ltztn]
pgLx¿sf] tna cfdfafa'n] nfg] u/]sf] atfPsf lyP .
afnljsf;dfly kg]{ k|efj
afnaflnsfsf] ljsf;dfly 3/]n' afn>dn] kfg]{ c;/sf] ljZn]if0f ubf{ cg';Gwfg
ul/Psf #&*dWo] s]jn !@# hgf afnaflnsfn] dfq :s'n hfg] u/]sf] kfOof] .
:s'n hfg] u/]sfdWo] ** hgf k|fylds txdf !! hgf lgDg dfWolds txdf /
Ps hgf dfq dfWolds txdf k9g] u/]sf] kfOof] . ljBfno egf{ x'g] s]6Lx¿sf]
;+Vof w]/} sd cyf{t s]jn !^=# k|ltzt / s]6fx¿sf] ;+Vof $^=! k|ltzt /x]sf]
kfOPsf] 5 .
k9g,] ;x/ hfg kfpg], hLjgsf] k"j{tof/L ug{sf] nflu ;'/lIft sfd tyf ;fg}
pd]/sf afnaflnsfnfO{ /f]huf/Ldf nufpgsf] nflu 3/]n' afn>d pko'Qm ePsf]
atfOP tfklg of] afnaflnsfsf] bL3{ ljsf;sf] nflu uDeL/ c;/ kfg]{ k];f xf],
h;n] ul/aLsf] b'irqmnfO{ lg/Gt/tf lbG5 tyf l;Ëf] ljsf;sf] ultdf cj/f]w
l;h{gf ub{5 .
3/]n' afn>d;Fu ;/f]sf/ /fVg] lgsfox¿÷;+:yfx¿
3/kl/jf/, ;dfh, ;+:s[lt, d"NodfGotf
P]g÷sfg'g
/f]huf/bftf÷>lds ;+u7g
/fhgLlts bn
lzIff gLlt
;+3÷;+:yf
cfly{s gLlt
;+rf/ dfWod
/fHo
313/]n' afn>d kl/ro
tLg
3/]n' afn>dsf] cfsif{0f / k|f]T;fxgsf tTjx¿
cfsif{0fsf tTjx¿
!= c;dfgtfsf] kl/0ffdaf6 pTkGg ePsf] s'nLgtf
cf}Bf]lusLs/0f tyf ;x/Ls/0fsf] qmddf ePsf] c;dfg cfly{s ljsf;n] ;dfhdf
x'g] / gx'g] aLrsf] ;fy} ul/a / dWod ju{aLrsf] vf8n cem km/flsnf] agfpFb}
nu]sf] 5 . o;af6 3/aflx/ ul/g] sfdsf] t'ngfdf 3/]n' >dnfO{ ckx]ngfsf]
b[li6n] x]g]{, ;f] sfd ubf{ k|lti7fdf cfFr cfpg] ;f]lrG5 . k|lti7fdf cfFr cfpg]
tyf t'R5 7flgPsf] 3/]n' >daf6 cfkm" klG5g] / lj:tf/} t]>f] JolQmaf6 u/fpg]
k|j[lQn] 3/]n' afn>dsf] dfu a9]/ uPsf] xf] . o;}u/L n}lËs c;dfgtfdf cfPsf]
;sf/fTds kl/jt{gsf] sf/0f dlxnfx¿df ePsf] ;zQmLs/0fsf] kl/0ffd:j¿k
3/aflx/sf] /f]huf/Ldf cfkm" ;+nUg /xg] / 3/leqsf] wGbf ug{ cGo ul/a dlxnf
jf afnaflnsfnfO{ nufpg yflnPsf] 5 . o;n] klg 3/]n' afn>dsf] dfunfO{
a9fpg] sfd u/]sf] 5 . sltko kl/jf/x¿df 3/]n' afn>lds /fVg] sfdnfO{
cfjZostfeGbf klg ;fdflhs k|lti7f, ;fg ;f}st b]vfpg] dfWodsf] ¿kdf klg
lnOg yflnPsf]n] 3/]n' afn>dsf] dfu a9b} uPsf] 5 .
@= wd{k'qsf] gfddf afn>lds /flvg'
sltko 3/x¿df /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrlqt ug{
afn>ldsx¿nfO{ gSsnL wd{k'q jf k'qL agfP/ klg /fv]sf] kfOG5 . vf;u/L
32 3/]n' afn>d kl/ro
;dfhdf 6'x'/f c;xfo cj:yfdf /x]sf afnaflnsfx¿nfO{ o;/L æwd{k'qÆ æwd{k'qLÆ
/fVg] ul/G5 . o;sf] ;fy} ul/a kl/jf/sf afnaflnsfx¿nfO{ ;DkGg kl/jf/sf
JolQmx¿n] æwd{k'qÆ æwd{k'qLÆ sf] ¿kdf u|x0f u/L pgLx¿sf] kfngkf]if0fsf]
;Dk"0f{ lhDdf lng] t/ Jojxf/df eg] tL afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf]
¿kdf sfd u/fpg] klg ul/Psf] 5 . o;/L gSsnL tl/sfaf6 afn>d /fVg]
k|lqmofn] klg 3/]n' afn>d km:6fpg d2t u/]sf] 5 . vf;u/L Pp6} b]zleq eP
u|fdL0f e]uaf6 ;x/L kl/jf/x¿df / ul/a b]zaf6 wgL b]zx¿df wd{k'q wd{k'qL
agfP/ n}hfg] rng 5 . o; k|sf/n] wd{k'q k'qL /flvPsf sltko afnaflnsfx¿
cfkm"dfly eO/x]sf] zf]if0f vKg g;s]/ a;]sf] 7fpFaf6 efuL ;8s afnaflnsf
ePsf klg pbfx/0fx¿ kfpg ;lsG5 .
t/ sltko JolQmx¿n] jf:tljs ¿kd} wd{k'q wd{k'qLsf] ¿kdf ckgfO{ /flvPsf
afnaflnsfx¿sf] cj:yf klxn] cfkmgf] kl/jf/df /xFbfeGbf klg /fd|f] cj:yfdf
k'uL Pp6f of]Uo ;Ifd JolQmTjsf] ¿kdf ljsf; ePsf pbfx/0fx¿ klg kfpg
;lsG5 .
#= ;:tf] >d
3/]n' afn>dsf] dfu a9g'sf] csf]{ dxTjk"0f{ sf/0f ;:tf] >d eP/ klg xf] .
jo:sx¿nfO{ >ldssf] ¿kdf /fVbf a9L tna lbg'kg]{ x'G5 . otf afnaflnsfx¿nfO{
cfdfafa';Fu df}lvs ;Demf}tf u/L yf]/} k};fdf sfd nufpg ;lsG5 . sltkonfO{
t tna} glbOsg vfg / ;fwf/0f n'ufkmf6f] dfq lbP/ sfddf nufpg] ul/Psf]
5 . cem C0f ltg]{ ;t{df /flvPsf] 5 eg] t emg C0fsf] Jofh dfq ltg{sf] nflu
klg afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf nufpg] ul/G5 .
$= ;lhnf] >d÷ljb«f]x ug{ g;Sg] l:ylt
afnaflnsfx¿ ;fgf] pd]/ ePsf]n] kmsfP/ sfddf nufpg,] geP xKsfPsf] e/df
sfddf nufpg ;lsG5 t/ otf jo:s >ldsx¿ eg] cfkmgf] clwsf/sf] nflu
af]Ng;Sg] ePsf]n] /f]huf/bftfx¿nfO{ xKsfP/ sfddf nufpg t'ngfTds ¿kn]
333/]n' afn>d kl/ro
sl7g x'G5 . afnaflnsfx¿ cfkm"dfly hlt;'s} sfdsf] af]em nflbP klg, tna
glbP klg ;fgf] pd]/ ePsf] sf/0fn] jo:sx¿;Fu ljb«f]x ug{ 8/fpF5g /
/f]huf/bftfn] o:tf] l:yltsf] e/k'/ kmfObf p7fPsf x'G5g .
%= cgf}krfl/s ¿kdf /fVg kfOg]÷s'g} sfg'gL ;Demf}tf ul//xg' gkg]{
3/]n' afn>lds /fVgsf] nflu /f]huf/bftf / afn>lds jf p;sf cleefjs;Fu
s'g} sfg'gL ;Demf}tf ul//xg'kg]{ emGem6 x'Fb}g . s'g} lgoddf afFlwg'kg]{ afWotf
x'Fb}g . clxn];Ddsf] cEof;df cgf}krfl/s s'/fsfgLs} e/df 3/]n' afn>lds
/flvg] ul/Psf] 5 .
k|]fT;fxgsf tTjx¿
^= ;dfhsf] dlxnf / aflnsfx¿k|lt x]g]{ b[li6sf]0f
;dfhdf dlxnfx¿nfO{ csf{sf] 3/ hfg] / csf{s} ;]jfdf hLjg latfpg] JolQmsf]
¿kdf x]l/G5 . h;sf] kl/0ffd:j¿k 5f]/Lx¿nfO{ ljBfno k7fOFb}g . k7fOxfn]
klg :s'nsf] k9fO k"/f gu/L aLr}df lgsflnG5 . o;sf] ;fy} 5f]/Lx¿nfO{ ljjfxsf]
nflu ;fdfGo ;fIf/ agfpg] p2]Zon] dfq k9fOg] ul/G5 . 5f]/Lx¿ csf{sf] 3/
hfg] x'gfn] 5f]/Lx¿dfly ul/g] nufgLaf6 dfOtL 3/sf] nflu s'g} kmfObf gx'g,]
kmfObf eP klg nf]Ug]s} 3/nfO{ kmfObf x'g] b[li6n] x]l/G5 . o;}n] 5f]/LnfO{ cfdfnfO{
3/]n' sfdwGbfdf ;3fpk3fp ug{sf] nflu k7fOG5 . o;}n] k|foM h;f] 5f]/Lx¿
cfdf;Fu} 3/]n' sfdwGbfdf nflu/x]sf x'G5g . o;/L k9g gkfPkl5 5f]/Lx¿sf]
hLljsf]kfh{gsf] nflu /f]huf/Lsf ljsNkx¿ ;Lldt x'g k'Ub5g . pgLx¿n] afFRgsf]
nflu c?dfly e/ kg'{kg]{ l:ylt l;h{gf x'G5 . 5f]/Lx¿n] kl/jf/sf] cfo cfh{gsf
nflu of]ubfg lbg ;Sb}gg To;}n] pgLx¿nfO{ kl/jf/sf] af]emsf] ¿kdf x]g{
yflnG5 . Psflt/ pgLx¿ cfkmgf] clwsf/sf] af/]df ;r]t x'Fb}gg, csf{lt/
sfg'gL ¿kdf ;fIf/ gx'gfn] cfkmgf clwsf/dfly lyrf]ldrf] x'Fbf klg r'krfk
nfu]/ a:g afWo x'G5g . ;fg} pd]/df ljjfx ul/gfn] Pp6f kl/jf/df af]emsf]
¿kdf /x]sL 5f]/L csf]{ kl/jf/df ;fg]{ ul/G5 . o;}n] 5f]/Lx¿ k|foM h;f]
3/leqs} sfddf dfq ;Lldt x'g k'u]sf x'g . o;/L ;fg} pd]/b]lv jo:s / k|f}9
x'g] a]nf;Dd klg cfdfx¿ 3/leqs} sfddf clNem/x]sf x'G5g . ;fdflhs kl/j]zn]
5f]/Lx¿nfO{ ;fg} pd]/b]lv g} 3/]n' afn>dlt/ ws]ln/x]sf] x'G5 . oxL s'/f g}
;+;f/el/ 3/]n' afn>ldsx¿df aflnsfx¿sf] ;+Vof cToflws x'g'sf] sf/s tTj
aGg k'u]sf] 5 .
34 3/]n' afn>d kl/ro
&= 3/]n' afn>dnfO{ ljjfxsf] nflu k"j{tof/Lsf] ¿kdf lnOg'
;dfhdf dlxnfx¿ ljjfx u/]/ c?sf] 3/df hfg'kg]{ / ToxfF uP/ 3/leqsf]
sfdwGbf ug'{k5{ eGg] s'/f ;f]lrg] ePsf]n] 3/]n' >dnfO{ sltko kl/jf/x¿n]
s]6Lx¿sf] nflu pko'Qm tflndsf] ¿kdf lnOg] u/]sf 5g . o;/L 3/]n' >dnfO{
æhLjgs} k"j{tof/LÆ sf] ¿kdf lnOg] u/]sf]n] sltko s]6Lx¿nfO{ :s'naf6
lgsfn]/ eP klg 3/]n' >ddf ;+nUg u/fPsf] klg kfOG5 . ljZjsf e/v/} dfq
cf}Bf]lusLs/0fsf] af6f]df cufl8 a9]sf b]zx¿df wgL kl/jf/df of]Uo s]6f]
kfOG5 eGg] cfzn] klg s]6Lx¿ 3/]n' afn>dtkm{ cfs{lift x'gk'U5g . o;/L klg
3/]n' afn>dsf] dfu a9]sf] 5 .
* 3/]n' sfdsfhnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf x]l/g'
clwsf+z b]zdf 3/]n' afn>dnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf JofVof ul/G5 .
w]/}h;f] cleefjsx¿n] 5f]/L eP/ hlGdPkl5 3/sf] wGbf ug}{ kb{5, o;sf]
lasNk 5}g eGg] ljrf/ JoQm ub{5g . 3/]n' sfd c? sfdsf] t'ngfdf ;/n /
;xh sfd ePsf]n] of] dlxnfx¿sf] nflu pko'Qm 5 eGg] ul/G5 . sltko b]zsf
/f]huf/bftfx¿ s]6L jf dlxnfx¿n] 3/]n' sfd -3/leqsf] sfd_ pQd lsl;daf6
ug{;Sg] ePsf]n] s]6f jf k'?ifn] ug'{eGbf klg s]6L jf dlxnfn] ug'{kb{5 eGg]
dfGotf /fVb5g . sltko w]/} bfh'efO ePsf] kl/jf/df bfh'efOn] lbbL jf alxgLnfO{
d'vn] kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf x]/] klg Jojxf/df eg] 3/]n' >ldssf] ¿kdf
sfd nufpg] ub{5g .
dlxnf :jo+n] klg 3/]n' >dnfO{ ædlxnfx¿sf] sfdÆ sf] ¿kdf x]g]{ u/]sf]
kfOG5 . afn>ldssf cfdfx¿ cfkmgf 5f]/Lx¿nfO{ cGo sfdsf] t'ngfdf 3/]n'
>ddf g} k7fpg rfxG5g . sltko >lds dlxnfx¿ 5f]/f5f]/Lsf] x]/rfx ub}{
sfd ug{ ;lsg] ePsf]n] cGo sfdsf] t'ngfdf 3/]n' >d g} ug{ ?rfpF5g .
To;}u/L >lds dlxnfx¿ 5f]/Lx¿nfO{ 3/]n' sfdwGbf l;sfpgsf nflu klg
pgLx¿nfO{ cfkm";Fu} /fv]/ klg 3/]n' >d ug]{ ub{5g, h;af6 cfdfn] cfkm"kl5
cfkmg} 5f]/LnfO{ /f]huf/bftfn] ;f] sfd b]cf]; eGg] ck]Iff /fv]sf] x'G5, h;sf]
kl/0ffd:j¿k afnaflnsfx¿ cfkmgL cfdfsf] kl5kl5 nfUbfnfUb} k9g] cj;/
u'dfpg k'Ub5g . o;/L cfdfsf] kl5 lx+8bf–lx+8b} afnaflnsfx¿ *÷( jif{s}
pd]/df Pp6f cg'ejL 3/]n' afn>ldssf] sfd ug{;Sg] ePsf x'G5g .
353/]n' afn>d kl/ro
sfG5L a:g]t
lx/fsfhLsf] $ hgfsf] kl/jf/ 5 . pgL / pgsL >LdtL sf7df08f}sf] Pp6f
a}+sdf sfd ub{5g . pgLx¿sf 5f]/f5f]/Lx¿ :s"n hfG5g . pgLx¿sf] 3/df
laxfg a]n'sf ;3fpk3fp ug,]{ lbpF;f] 3/ s'g]{ sf]xL x'g] ePg . o;}n] pgLx¿nfO{
Pshgf dflg;sf] cfjZostf ePsf] dx;'; u/L g'jfsf]6 lhNnfl:yt lx/fsfhLsf]
Pshgf ;fyLsf] ufpFaf6 !% jif{sL sfG5LnfO{ NofP . o;afkt lx/fsfhLn]
sfG5Lsf a'afnfO{ dlxgfsf] ?= @)) .– lbg] eP . sfG5Lsf a'af k|To]s #÷$
dlxgfdf pQm ?= @)) .– lng cfpg] ug{ yfn] . sfG5L dflnssf] 3/df sfd
ug'{kg]{ tyf lbpF;f] 3/ s'g'{kg]{ ePsf] sf/0f pgL :s'n hfg kfOgg . lx/fsfhLn]
sfG5Ln] /fd|f];Fu sfd u/]kl5 pgsf] lax] ubf{ nfUg] ;a} vr{ lbg] arg lbPsf
5g . lx/fsfhL klg sfG5Lsf] sfdk|lt ;Gt'i6 5g . sfG5L g'jfsf]6sf] cfkmgf]
3/df x'Fbf lbgel/ 3fF; bfp/f ug'{kg]{, kfgL Nofpg] h:tf sfdx¿ u/]klg pgn]
cfwf k]6 dfq vfg kfpFlyg . lx/fsfhLn] sfG5LnfO{ cfkmg} 5f]/L ;'t]sf] sf]7fdf
;'tfpF5g . pgL / pgsL >LdtLn] sfG5Lk|lt /fd|f] Jojxf/ u5{g . sfG5L klg
v';L g} b]lvG5] . t/ pgsf] Pp6} dfq u'gf;f] :s'n hfg gkfpg' /x]sf] 5 . pgL
cfkmgf ufpFsf ;a} ;fyLx¿af6 cnlUug k'u]sL l5g . sf7df08f}df cfP/ pgn]
s;}nfO{ klg ;fyL agfpg kfPsL 5}gg . pgnfO{ a]nf–a]nf 3/sf] ofbn] ;tfO/xG5 .
5nkmnsf nflu k|Zgx¿
!= s] sfG5L 3/]n' afn>lds x'g <
@= sfG5Lsf] syfdf afn>dsf] dfu / k"lt{ s;/L ePsf] 5 <
#= sfG5Lsf u'gf;fx¿ s]–s] /x]5g <
$= s] sfG5Ln] ug]{ sfd lgs[i6 k|sf/sf] afn>dleq kb{5 <
$= sfG5Lsf] hLjgdf cem ;'wf/ Nofpg s]–s] ug'{ cfjZos b]lvG5 <
36 3/]n' afn>d kl/ro
(= k/Dk/fut e]befj
;fdflhs ;+/rgfsf sf/0f k/Dk/fb]lv g} cfd;d'bfoleqsf] Pp6f vf; ;d"x jf
;d'bfon] cfkm"nfO{ ;dfhdf pRr ju{ 7fG5 / csf]{ ;d'bfon] cfkm"nfO{ lgDg
ju{sf] 7flg/x]sf] x'G5 . ;dfhdf ljBdfg e]befjsf sf/0f ;dfhdf hftLo
e]befjsf] l:ylt ljBdfg 5 . hghflt ;d'bfo / blntx¿nfO{ tNnf] bhf{sf]
dflg;sf] ¿kdf x]g]{, ufpFn]x¿nfO{ kfv] / ;x/jf;Lx¿nfO{ cfw'lgs, ;';DkGg /
dflyNnf] bhf{sf ¿kdf x]g]{ k|j[lQ 5, h;n] ubf{ dflyNnf] ju{sf] 7flgg]x¿n] tNnf
ju{ 7flgg]x¿sf kl/jf/af6 cfPsf dlxnf k'?if jf afnaflnsfnfO{ 3/]n' >ldssf]
¿kdf /fVg] ub{5g . ;fdflhs ;+/rgfdf cfwfl/t pRrtf / lgrtfsf] ljefhg
sfod /x'~h]n;Dd k/Dk/fb]lv cfkm"nfO{ k|ltli7t 7fGg] dflyNnf] ju{n] u/]sf]
3/]n' afn>ldssf] dfunfO{ ckx]lnt, pk]lIft ju{af6 k"lt{ x'g] sfd hf/L /xG5 .
To;}n] 3/]n' afn>d hghftLo clwsf/ cfGbf]ngsf] klg Ps dxTjk"0f{ c+z
x'g'kb{5 .
!)= /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrlqt ul/g' .
afnaflnsfx¿sf] nflu 3/]n' >d kmfObfsf/L / pko'Qm k|sf/sf] >dsf] ¿kdf
x]g]{ s'/fn] /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrq0f ug{ d2t k'¥ofO/x]sf]
x'G5 . s'g} afns tyf aflnsfnfO{ 3/]n' >dsf] nflu /fVg] sfdn] c?sf] enf]
lrtfpg], pksf/L JolQmsf] ¿kdf p;sf] ;fdflhs k|lti7f klg cem dfly p7]sf]
7flgG5 . o;}n] /f]huf/bftf :jo+n] d}n] u|fdL0f e]usf] ul/a, 7"nf] kl/jf/af6
afnaflnsfnfO{ ;DkGg 3/df NofP/ pksf/ ul//x]sf] 5' eGg] 7flg/x]sf] x'G5 .
/f]huf/bftfn] cfkm"nfO{ /f]huf/bftfsf] ¿kdf lrq0f ug{ rflx/x]sf] x'Fb}g . o;/L
3/]n' afn>ddfly nufOPsf] pksf/sf] cfj/0fn] 3/]n' afn>d /fVg] sfdnfO{
k|>o lbO/x]sf] x'G5 . jf:tljs cy{df eg] /f]huf/bftfaf6 oxL æpksf/L sfo{Æ
sf] cfj/0fdf ;:tf], ;xh afn>dsf] zf]if0f eO/x]sf] x'G5 . o;}n] sltko
3/x¿df /f]huf/bftfn] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ æ5f]/f]Æ æ5f]/LÆ eg]/ klg af]nfpg]
u/]sf x'G5g .
!!= kfl/jfl/s tyf afn ul/aL
ul/aL eGgfn] kl/jf/sf] sdhf]/ cfly{s l:ylt dfq xf]Og sfd ug]{ pd]/sf
afnaflnsfn] sdfPsf] cfDbfgLn] p;sf] nflu cfjZos vr{ wfGg g;Sg] l:ylt
klg xf] . Go"g cfDbfgLsf] sf/0fn] kl/jf/n] xftd'v hf]g{ ;Sg] l:ylt;Dd klg
373/]n' afn>d kl/ro
gx'g' / o;sf nflu C0fdf km‘:g'n] afnaflnsfx¿ kl/jf/sf] af]em aGg k'U5g
h;sf] kl/0ffd:j¿k cfdfafa'n] j}slNks pkfosf] ¿kdf cfkmgf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{
csf{sf] 3/df nu]/ /flvlbg] ub{5g . afnaflnsfn] sdfPsf] cfDbfgLaf6 kl/jf/sf]
cfly{s l:yltnfO{ clnslt eP klg dfly p7fpg ;lsG5 eGg] ;f]r /fVg] ul/G5 .
ul/a x'g'sf] sf/0f s]jn cfly{s cefj dfq xf]Og, a? afnaflnsfsf cfdfafa'sf]
sfd ug]{ bIftfsf] cefj klg xf] . lsgls cbIf dflg;sf] >d ahf/df laqmL
x'Fb}g, eOxfn] klg ;f] Hofnfn] pgLx¿sf] cfwf/e"t cfjZostf k"lt{ x'Fb}g .
!@= C0f ltg{sf] nflu 3/]n' afn>lds /flvg'
cfdfafa'n] ;fx'af6 lnPsf] C0f ltg{sf] nflu klg afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ldssf]
¿kdf /fVg] u/]sf] kfOG5 . sltko ljsf;f]Gd'v d'n'slt/ o; k|sf/sf] rng
/x]sf] 5 . cfO=Pn=cf]= n] dxf;lGw !*@ kfl/t u/L o; k|sf/sf] afn>dnfO{
lgs[i6 k|sf/sf] afn>dleq ;dfj]z u/]sf] 5 . C0f ltg{sf nflu 3/]n' afn>lds
/fVbf g t afnaflnsf g p;sf] cleefjs s;}n] klg sfdsf] cj:yf jf
Hofnfsf] nflu s'g} df]ntf]n ug{ ;Sb5g . afnaflnsfdfly cdfgjLo zf]if0f eP
klg C0fLn] afnaflnsfnfO{ /f]huf/bftfsf] 3/af6 x6fpg ;Sb}g . o:tf] cj:yfdf
3/]n' afn>lds /f]huf/bftf -;fx'_ / cf;fdLaLrsf] r]kdf k/]sf] x'G5 . pgLx¿
a]lrg k'u]sf x'G5g .
cfzf yf?
cfzf yf? kl/jf/sL aflnsf x'g . pgL pd]/n] !@ aif{ k'u]sL l5g . cfzf ut $
jif{b]lv sf7df08f}df 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfo{/t l5g . pgsf lktf pgL
a;]s} 3/sf dflnssf] Pshgf wgu9Ll:yt gft]bf/sxfF xnL a;]sf 5g . pgL
;x/Lof æsdn/LÆ x'g . sdn/L eg]sf] klZrd g]kfnsf bfª, afFs], alb{of,
s}nfnL / s~rgk'/lt/ k/fk"j{sfnb]lv rn]sf] rng cGt/ut hldGbf/sxfF sfo{/t
xnLsL 5f]/L x'g h;nfO{ hldGbf/sxfF lagf k};f 3/wGbfnufotsf sfd ug{sf
nflu /flvPsf] x'G5 . cfzfsf b'O{ efO / Pshgf lbbL 5g . tLdWo] b'O{ hgf
efOx¿ wgu9Ldf sfd ub{5g / alxgL rflx+ sf7df08f}d} sfd ul5{g t/ pgsf]
alxgL;Fu b]ve]6 slxNo} x'Fb}g . cfzf laxfg % ah] pl75g, a9f/s'8f‘/ ul5{g
clg 3/ k'l:5g . o;a]nfb]lv ;'? ePsf] pgsf] sfd /flt !) ah] efF8f dflem;s]kl5
;dfKt x'G5 . laxfgb]lv a]n'sf;Ddsf] sfddf pgnfO{ s;}n] klg ;3fpg] ub}{gg .
38 3/]n' afn>d kl/ro
pgL lg/If/ l5g . :s'n hfg] cj;/ pgn] slxNo} kfPsL 5}gg . cfkm"n] slt
k};f tna kfpg] xf] eGg] af/]df klg pgnfO{ /fd|f] yfxf 5}g . tna yfxf geP
klg e/v/} dfq pgn] afa'n] hldGbf/af6 lnPsf] C0f ltg{sf] nflu cfkm"n] kfpg]
tna klg s6f}tL x'g] u/]sf] s'/f sfsfaf6 ;'g]sL lyOg .
5nkmnsf nflu k|Zgx¿
!= cfzfnfO{ lsg sdn/L elgPsf] xf] <
@= syfdf pNn]lvt s'g rngn] s;/L 3/]n' afn>dnfO{ k|f]T;fxg u/]sf] 5 <
#= cfzfdfly s] s:tf] k|sf/sf] zf]if0f ePsf] 5 <
$= s] o; k|sf/sf] >d lgs[i6 k|sf/sf] afn>d xf] <
%= cfzfsf s'g–s'g clwsf/x¿ pNn+3g ePsf 5g <
!#= lzIffsf] cefj tyf u'0f:t/xLg lzIff / ;x/L lzIffsf] cfsif{0f
ljZjsf w]/} efudf afnaflnsfx¿ ljBfno z'Nssf] sf/0f, ljBfno 6f9f ePsf]
sf/0f :s'n hfg] dg ub}{gg . To;}u/L s}of}+ afnaflnsfx¿ u'0f:t/xLg lzIff,
ljBfnodf x'g] b'Jo{jxf/ tyf lzIfsx¿ cg'kl:yt x'g] sf/0faf6 ljBfno 5f]8g]
ub{5g . o;/L ljBfno 5f]8g] jf hfg dg gug]{ afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>dlt/
cfs{lift x'g] u/]sf k|z:t pbfx/0fx¿ kfpg ;lsG5 .
k9g] OR5f k"/f ug{ klg kl/jf/ tyf afnaflnsf÷lszf]/lszf]/Lx¿n] 3/]n'
afn>dnfO{ Pp6f ljsNksf] ¿kdf lnPsf] kfOG5 . sltko /f]huf/bftfx¿n]
klg 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf /flvPsf afnaflnsf tyf pgLx¿sf] cleefjsnfO{
k9fOlbg] tyf cGo k|sf/sf] tflnd lbnfOlbg] arg lbPsf x'G5g . pgLx¿dWo]
sltn] t ;fFRr} g} 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ o; k|sf/sf] cj;/ klg lbPsf
x'G5g . 3/]n' afn>ldsx¿n] cfkmgf] sfdwGbf l;WofPkl5 dfq o; k|sf/sf]
tflnddf ;xefuL x'g] :jLs[t kfpF5g, h;sf] kl/0ffd:j¿k 3/]n' afn>ddf
393/]n' afn>d kl/ro
;+nUg afnaflnsfx¿ ljBfno hfFbf l9nf] k'Ug], clgoldt 9+un] :s'n hfg,]
sIffsf] k9fOk|lt Wofg glbg] l:ylt eO/xG5 .
s]xL afnaflnsfx¿ k9g]] k};f h'6fpg klg :s'n 5f]8L 3/]n' afn>ddf ;+nUg
x'gk'U5g . s]xL b]zx¿sf cleefjsx¿n] cfkmgf 5f]/f5f]/Ln] k9g kfpF5g eGg]
cfzfn] klg pgLx¿nfO{ 3/]n' afn>ddf k7fpg] u/]sf 5g . o;n] klg 3/]n'
afn>ldssf] dfu a9g] u/]sf] 5 .
!$= afnaflnsf ;x/L /demdk|lt cfs{lift x'g'
afnaflnsfx¿ ;x/df ePsf] /demdk|lt cfs{lift eP/ klg 3/]n' afn>lds x'g
k'u]sf x'G5g . ul/a kl/jf/sf dfq xf]Og sltko ;DkGg, vfg nfpg k'Ug], 3/df
/fd|f] Joj:yf ePsf ufp‘lt/sf afnaflnsfx¿ klg ;x/df ePsf ;'ljwf,
cj;/x¿af6 cfs{lift eO{ efu]/ jf ;fyLx¿sf] nx}nx}df nfu]/ ;x/lt/ cfPsf
x'G5g . ;x/df afFRg] pkfo vf]Hb} sltko afnaflnsf cGttM 3/]n' afn>ddf
;+nUg x'gk'U5g . o;n] klg 3/]n' afn>dsf] dfunfO{ a9fpg] sfd u/]sf] 5 .
!%= kfl/jfl/s lx+;f
kfl/jfl/s lx+;f afnaflnsfnfO{ 3/]n' >dlt/ ws]Ng] Pp6f dxTjk"0f{ sf/0f xf] .
3/df cefju|:t hLjg, w]/} hfxfg, ;f}t]gL dfdnf, / k'?ifjfbL ;fdGtL lrGtg
tyf ;fdflhs lnËe]b cflbsf] sf/0faf6 3/kl/jf/df cfdfafa'aLr em}—emu8f
x'g] ub{5 . o;sf] l;sf/ k|foM dlxnf tyf afnaflnsf x'g] ub{5g . ;w}+ 3/df
o; k|sf/sf] em} emu8f x'g] afnaflnsfn] s'6fO vfO/xg'kg]{ l:ylt ePdf
afnaflnsfx¿ 3/af6 efUg] / hLljsf]kfh{gsf nflu 3/]n' >dnufotsf >ddf
nfUg] u/]sf pbfx/0fx¿ k|z:t e]l6G5g . o;/L kfl/jfl/s lx+;fn] afnaflnsfnfO{
3/]n' >dnufot >dsf cGo If]qlt/ hfg afWo agfO/x]sf] l:ylt ljBdfg 5 .
!^= ;z:q ;+3if{
b]zdf rln/x]sf] ;z:q ;+3if{sf] sf/0faf6 s}of}+ afnaflnsfx¿ 6'x'/f x'g k'u]sf
5g . xfd|f] b]zdf @)%@ ;fnb]lv lg/Gt/ ¿kdf rn]sf] lx+;fTds åGåsf sf/0f
40 3/]n' afn>d kl/ro
w]/} afnaflnsfx¿sf cfdfafa'sf] d[To' eO;s]sf] 5 eg] sltko cfdfafa'af6
la5f]l8g k'u]sf 5g . To:t} o'4df hah{:tL ;+nUg u/fpg ;Sg] eosf sf/0fn]
klg s}og afnaflnsfx¿ cfkmgf] ufpF 5f]8L ;'/lIft ;x/lt/ k:b5g / 3/]n'
>dnfO{ ;xh} kfpg ;lsg] >d If]qsf] ¿kdf lnO{ cfkmgf] hLljsf]kfh{g ub{5g .
o;/L 6'x'/f ag]sf jf la5f]l8g k'u]sf clg ;x/ k;]sf s}of}+ afnaflnsfx¿
afFRgsf nflu 3/]n' afn>dtkm{ cfslif{t eO/x]sf 5g / 3/]n' afn>ldsx¿sf]
dfunfO{ k"lt{ ug{sf nflu Pp6f dxTjk"0f{ e"ldsf v]ln/x]sf] 5g .
!&= Pr= cfO= le= ÷ P8; nufot k|f0f3fts ;?jf /f]usf] dxfdf/L
Pr= cfO= le=÷P8;sf] dxfdf/L km}lnPsf b]zx¿df o; /f]usf] sf/0f s/f]8f+}
dflg;x¿sf] d[To' eO;s]sf] 5, h;sf] kl/0ffd:j¿k bzf}+ s/f]8 afnaflnsfx¿
6'x'/f aGg k'u]sf 5g . o;/L 6'x'/f ag]sf afnaflnsfx¿ afFRgsf nflu 3/]n'
afn>ddf nfUg afWo eO/x]sf 5g . clk|msfsf] ;xf/f If]qjl/kl/sf b]zx¿df
cfh sl/a !@ s/f]8 afnaflnsfx¿n] cfkmgf cfdf jf cfdfafa' u'dfPsf 5g .
xfn} ul/Psf] Ps cg';Gwfgcg';f/ clk|msL b]zdf ePsf] 3/]n' afn>ldsx¿dWo]
clwsf+z afnaflnsfx¿sf ls t Pshgf dfq afFr]sf], ls cfdfafa' b'j} g} d/]sf]
kfOPsf] 5 . oL P8; /f]usf] sf/0faf6 ePsf 6'x'/f6'x/Lx¿n] afFRgsf] nflu 3/]n'
afn>dnfO{ j}slNks pkfosf] ¿kdf lng] u/]sf] kfOPsf] 5 . o;n] 3/]n'
afn>ldsx¿sf] pTkfbgdf 7"nf] e"ldsf v]n]sf] 5 .
dgs'df/L zfx
dxf]Q/Lsf] uf}zfnfdf km}lnPsf] sfnfhf/sf] dxfdf/Lsf] sf/0f dgs'df/L ;fg} x'Fbf
pgsf cfdfafa'sf] d[To' eof] . xh'/cfdf / sfsfsf] x]/rfxaf6 pgL / pgsf
efOalxgLx¿ x's]{sf lyP . pgsf b'O{j6f efO tyf Pp6L alxgL lyP . b'O{j6f
efOx¿dWo] Ps hgf kf]v/fdf / Ps hgf sf7df08f}df 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf
sfd ug]{ uy]{ . alxgL rflx+ ;fg} ePsf]n] xh'/cfdf;Fu a:blyOg . pgL rflx+
lj/f6gu/sf] Pshgf pBf]ukltsxfF a;]sL lyOg . !# jif{sL dgs'df/Ln] :s'n
hfg] tLa| dg x'Fbfx'Fb} klg o:tf] cj;/ slxNo} kfOgg . laxfgb]lv a]n'sf !)
ah];Dd efG;fs} wGbf ub}{ pgnfO{ 7Ls x'GYof] . efG;fsf] sfdaf6 km';{b kfPsf]
a]nf n'uf w'g] tyf cGo ;/;kmfO ug]{ sfd ug'{kb{Yof] . pgnfO{ c?sf] cfdfafa'n]
5f]/f5f]/Lx¿nfO{ dfof u/]sf] b]Vbf pgnfO{ cfkmgf cfdfafa'sf] ;Demgfn] ;tfpFYof]
413/]n' afn>d kl/ro
/ c?n] gb]Vg] u/L n's]/ ?g] ub{lyg .
pgnfO{ dlxgfjf/L ? @)) .– lbOg] ul/GYof] . Tof] klg dflnsn] xh'/cfdfnfO{
lbg] u/]sf] x'gfn] pgL Tof] k};f cfkm" rnfpg kfpFlbglyOg . dflnssf 5f]/fx¿af6
k6s–k6s of}g zf]if0f / b'Jo{jxf/sf] l;sf/ x'g'kb{Yof] t/ pgsf] ph'/L ;'Gg]
sf]xL lyPg . Psk6s cfkm"dfly ePsf] o:tf] Jojxf/sf] af/]df dflnSgL;Fu eGbf
dflnSgLn] pN6} cfkmgf 5f]/fsf] kIf lnP/ dgs'df/LnfO{ huN6ofPsL lyOg .
5nkmnsf nflu k|Zgx¿
!=dgs'df/L s;/L 3/]n' afn>lds aGg k'lug <
@= pgn] s]–s] sfdx¿ ug'{kb{Yof] <
#= dgs'df/L] s]—s:tf zf]if0f, b'Jo{jxf/sf] ;fdgf ug{ afWo lyOg <
$= pgsf s]–s] clwsf/x¿ vf]l;Psf 5g <
%= pgsf] ljBdfg cj:yfdf s] s;/L ;'wf/ Nofpg ;lsPnf <
!*= 3/]n' >ddf /x]sf] hf]lvdsf] af/]df hfgsf/L gx'g'
s'g} klg k|sf/sf] afn>dsf] kl5 afnaflnsfx¿sf] ;+/If0f ug]{ s'/fnfO{ a]jf:tf
ug]{ s'/f lhDd]jf/ x'G5 . kl/jf/ jf cleefjssf] x]/rfx gubf{ afnaflnsfx¿n]
s] s:tf cK7of/fx¿sf] ;fdgf ug'{kg]{ x'G5 eGg] s'/fnfO{ kl/jf/, cleefjs tyf
jo:sx¿n] a]jf:tf ug]{ xf] eg] afnaflnsfx¿dfly kg]{ ;a} hf]lvdx¿nfO{ ;xh
9+un] lng k'luG5 . 3/]n' >ddf k9g,] v]Ng] nufotsf clwsf/x¿af6 al~rt
x'g], pd]/sf] t'ngfdf ux|f+} ;fdfg prfNg'kg]{, lagfcf/fd nfdf] ;do;Dd sfd
ubf{ cToflws ysfg x'g], a]lrOg ;Sg], of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg{;Sg], cfuf]n]
kf]Ng], s/]06 nfUg], rf]6k6s nfUg] nufotsf hf]lvdx¿ x'G5g . oL hf]lvdx¿nfO{
uDeL/tfk"j{s gln+bf cGo >dsf] t'ngfdf of] >dnfO{ ;xh, ;'/lIft, pQd >dsf]
¿kdf lnOg] ul/G5 . kl/0ffd:j¿k 3/]n' afn>dsf] dfucg';f/ k"lt{ eO g} /xG5 .
:jo+ s}of}+ s]6Lx¿n] pgLx¿n] /f]huf/L ug'{ k/]sf] cj:yfdf 3/]n' >dnfO{ g} klxnf]
k|fyldstf lbg] u/]sf] kfOG5 . o;n] olb /f]huf/bftfn] Jojxfl/s ¿kdf g} c;n
Jojxf/ u5{g, kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf x]b{5g, :s'n hfg] cj;/ lbG5g eg]
afnaflnsfdfly x'g] hf]lvdsf] dfqf sd x'G5 . afnclwsf/sf] ;+/If0f x'G5 .
42 3/]n' afn>d kl/ro
rf/
3/]n' afn>dsf] cj:yf
3/]n' afn>d k|ToIf ¿kdf g;'lgg], gb]lvg], 5l/P/ /x]sf], kx'Fr k'Ug g;s]sf]
>d xf] .
o;}n] of] If]qsf] ;a}eGbf sd cg';Gwfg ul/Psf] 5 . k|foM 3/sf] rf/ kvf{nleq
/x]/ sfd ug]{ x'gfn] afn>ldsx¿sf] ;+Vof kQf nufpg klg sl7g 5 . csf{lt/
3/]n' afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf glnO{ :jefljs / ;fdfGo sfdsf] ¿kdf
lnOg] ul/G5 .
ljZjdf 3/]n' afn>ldsx¿ slt 5g <
ljZjdf @ ca{eGbf a9L afnaflnsfx¿ afn>ddf ;+nUg 5g .
cfO=Pn= cf]=sf cg';f/ o;sf] slt k|ltzt efu 3/]n' afn>ldsx¿n]
cf]u6]sf 5g eGg] s'/f olsg ug{ sl7g 5 t/ h] eP klg o;sf] w]/}h;f]
efu 3/]n' >ddf ;+nUg ePsf !^ jif{d'lgsf aflnsfx¿n] cf]u6]sf 5g .
O08f]g]l;ofsf] hfsftf{df dfq & nfv 3/]n' afn>ldsx¿ !* jif{d'lgsf
5g .
xfO6Ldf @ nfv %) xhf/ 3/]n' afn>ldsx¿ 5g . tLdWo] !) k|ltzt !)
jif{d'lgsf 5g .
k]?sf] /fhwfgL lndfdf sl/a ! nfv %) xhf/ afn>ldsx¿ 5g .
433/]n' afn>d kl/ro
>Ln+sfdf ! nfv afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg 5g .
p?Uj]df !$ jif{eGbf sd pd]/sf #$ k|ltzt afn>ldsx¿ 3/]n' sfddf
nfu]sf 5g .
a|flhndf % nfv %( xhf/ afnaflnsf 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfo{/t
5g .
e]g]h'Pnfdf sfo{/t >lds s]6Lx¿dWo] ^) k|ltzt >lds s]6Lx¿
3/]n' afn>ddf ;+nUg 5g / pgLx¿sf] pd]/ !) b]lv !$ jif{;Ddsf]
/x]sf] 5 .
s]Gofdf @ nfv 3/]n' afn>ldsx¿ /x]sf 5g .
ef/tdf !$ jif{d'lgsf s'n afn>ldsdWo] @) k|ltzt 3/]n' afn>ddf
;+nUg 5g .
a+unfb]zsf] 9fsfdf # nfv afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg 5g .
kfls:tfgdf @ nfv ^$ xhf/ 3/]n' afn>lds 5g .
leotgfdsf] /fhwfgL xgf]Odf ePsf s'n 3/ ;+Vofdf k|To]s !)) j6f
3/dWo] Pp6fn] Ps hgf afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf ;+nUg u/fPsf 5g .
blIf0f clkm|sfdf !% jif{d'lgsf @) nfv *% xhf/ * ;o !$ hgf
afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>lds 5g .
ljZj a}+sn] ;g !(&% df u/]sf] ;j]{If0f cg';f/ ef/tdf !% nfv 3/]n'
afn>ldsx¿ ePsf] cg'dfg u/]sf] lyof] .
cGo b]zsf] t'ngfdf ef/t, kfls:tfg, g]kfn / a+unfb]zdf lgs} ;fg} pd]/sf
afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf k|of]u ug]{ ul/G5 . oL b]zx¿df
^÷* jif{s} pd]/b]lv 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfd nufO;lsPsf] x'G5 .
yfONof08 / lkmlnlkG;df afn>ldssf] cj:yf zf]if0fo'Qm eP klg s]xL
;'wf/f]Gd'v 5 . lsgls tL b]zsf afn>ldsx¿ / /f]huf/bftfx¿aLr k|i6
;dembf/L x'G5 .
44 3/]n' afn>d kl/ro
g]kfndf 3/]n' afn>ldsx¿ slt 5g <
g]kfnsf ljleGg ;x/x¿df !* jif{d'lgsf s'n %% xhf/ ^%% 3/]n'
afn>lds /x]sf] tyf To;dWo] $@ xhf/ ^&$ 3/]n' afn>lds !$ jif{d'lgsf
/x]sf] cg'dfg 5 .
sf7df08f}+ ;x/df dfq} @!))) eGbf a9L 3/]n' afn>lds /x]sf 5g .
3/]n' afn>dsf] cf};t cfo' !#=$ aif{ /x]sf] 5 eg] ;aeGbf sd pd]/sf]
afn>ldssf] pd]/ ^ jif{sf] 5 / pgLx¿dWo] (* k|ltzt cfkmgf kl/jf/sf
;fy a:b}gg .
3/]n' afn>ldsx¿ lbgsf] !# b]lv !% 306f;Dd sfd ub{5g . (@
k|ltztn] laxfg & aHg'eGbf cl3b]lv g} sfd ;'? u5{g eg] (&=^ k|ltztn]
;ftfdf ;ft} lbg sfd ug'{kb{5 .
3/]n' afn>ldsdWo] sl/a cfwfn] lagfkfl/>lds sfd ul//x]sf 5g .
pgLx¿nfO{ kfl/>lds lbOPsf] 5 jf 5}g cyjf lgoldt ¿kdf kfl/>lds
lbOPsf] 5 jf 5|}g eGg] s'/f pgLx¿nfO{ g} yfx 5}g . kfl/>lds kfO/x]sfx¿dWo]
(& k|ltztn] dlxgfsf] Ps xhf/ ?k}ofF eGbf sd kfpF5g / ^$=% k|ltztn]
dlxgfsf] kfFr ;o ?lkofFeGbf sd kfp‘5g . 3/]n' afn>ldsdWo] $) k|ltztn]
jif{sf] kfFr xhf/ ?lkofFeGbf sd tna kfpg] u/]sf 5g .
3/]n'[ afn>ldsdWo] cfwfn] pgLx¿sf dflnsn] pgLx¿nfO{ emkfg]{ u/]sf]
jf lk6g] u/]sf] pNn]v u/]sf 5g .
g]kfndf lgs[i6 :j¿kdf afn>d;DaGwL tYox¿
cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] afn>d pGd"ng;DaGwL cGt/f{li6«o sfo{qmd -cfO{=Pn=cf]
cfOk]s_ n] g]kfndf lgs[i6 k|sf/sf afn>dsf ;ft If]qdf cfkmgf] ;xof]u
s]lGb«t u/]sf] 5 . >L % sf] ;/sf/n] lgs[i6 k|sf/sf afn>ldssf ¿kdf ;d]l6g'kg]{
cGo s}of} If]qx¿ klg klxrfg u/]sf] 5 . oL If]qx¿df 3/]n' afn>ldssf
cltl/Qm a]rlavg, un}+rf sf/vfgfx¿, vfgL÷OF6f e§fx¿ Pj+ 9'Ëf vfgLx¿,
sjf8L ;Ísn, ;fdfg 9'jfgL tyf aFw'jf dhb'/L kb{5g .
453/]n' afn>d kl/ro
g]kfndf @^ nfv afn>ldsx¿ 5g .
% b]lv !$ jif{;Ddsf @^ nfv afnaflnsf cfly{s ¿kdf ;lqmo 5g .
% jif{b]lv !* jif{;Ddsf @ nfv &( xhf/ afnaflnsf Hofnf dhb'/Ldf
;+nUg 5g .
% jif{b]lv !* jif{;Ddsf ! nfv @& xhf/ afnaflnsfnfO{ lgs[i6
k|sf/sf afn>ddf nufOPsf] 5 .
k]df tfdfªsf] syf
* jif{sf k]dfsf] 3/ kfFry/ xf] . k]dfsf a'afsf] ;DklQsf] gfddf Pp6f em'k|f] dfq
lyof] . pgL ufpFd} hgjg u/]/ u'hf/f rnfpg] uby]{ . pgsf] a9L /S;L vfg] afgL
klg lyof] . To;dfly ( hgfsf] kl/jf/ kfNg pgnfO{ sl7g eO/x]sf] lyof] . o;}n]
kl/jf/sf] nfngkfng ug]{ af]em clnslt eP klg xNsf kfg{ pgsf a'afn]
k]dfnfO{ sfd klg ug]{ / df}sf kfP k9g] klg eg]/ Ps hgf cfkmGtsf] ;fy nufO{
sf7df08f}+ k7fP . gft]bf/n] pgnfO{ sf7df08f}sf] Pp6f 3/df /flvlbP .
/f]huf/bftfn] tL gft]bf/;Fu k]dfnfO{ k"0f{ ¿kn] x]/larf/ ug]{ / pgsf] af/]df
pgsf afa'cfdfn] s'g} klg lrGtf ug'{ gkg]{ s'/f atfP . ToxfF pgnfO{ s]jn vfg
/ nfpg dfq lbOGYof] . t/ sfd eg] laxfgb]lv a]n's};Dd efF8f dfemg], 3/ ;kmf
ug]{, n'uf w'g], dflnssf 5f]/f5f]/LnfO{ :s"n;Dd k'¥ofpg] / Nofpg] sfd ug'{kb{Yof] .
ToxfF pgn] /ftlbg ufnL unf}h ;'Gg'kb{Yof] . ;fgf—;fgf] uNtLdf klg s'6fO vfg'
kb{Yof] . To; 3/sf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ :s'n k'¥ofpg hfFbf pgnfO{ klg ToxL
:s"ndf k9g kfP x'GYof] h:tf] nfUYof] . To;}n] pgL dflnssf 5f]/f5f]/L :s'n
k'u]kl5 plk|m+b} sIfflt/ uPsf] b[Zo lgl/x cfFvfn] x]l//xGy] . ladf/L ePsf]
a]nf;d]t pgn] sfdaf6 km';{b kfpFb}g lyP .
46 3/]n' afn>d kl/ro
3/]n' afn>ldsx¿n] ug'{kg]{ sfdsf] l:ylt
;fdfGotof afn>ldsx¿sf] nflu sfdsf] sfof{jlw / sfo{:yn tf]lsPsf]
x'Fb}g . /f]huf/bftfn] h] sfd hltv]/ hxfF u/ eG5g ToxL sfd elgPsf] 7fpF
/ ;dodf ug'{kb{5, h'g lbg jf /ftsf] ;dodf klg x'g;S5 .
a+unfb]z, O08f]g]l;of, kfls:tfg / lkmlnlkG;sf afn>ldsx¿n] cf};t !%
306feGbf a9L ;do;Dd sfd ug]{ ub{5g . g]kfnnufot k|foM b]zx¿df
pgLx¿n] ug'{kg]{ sfdx¿df vfgf ksfpg], efF8f dfemg], /f]huf/bftfsf kl/jf/sf
n'uf sk8fdf cfO/g nufpg], s'rf] nufpg], e'O+{ k'5g], lsgd]n ug]{,
/f]huf/bftfsf 5f]/f5f]/Lsf] x]/rfx ug]{, vftf, lstfasf] emf]nfx¿ af]lslbP/
:s'n;Dd nfg] / Nofpg] sfd cflb .
s'g} ;do km';{b eof] eg] klg aflx/ hfg], ;fyLx¿;Fu e]63f6 ug]{ cg'dlt
kfpFb}gg . k|foM u/]/ k|d'v rf8kj{x¿df dfq 3/ hfg] cg'dlt kfpg] u5{g .
;'Tg], vfg] ;jfndf klg /f]huf/bftfx¿sf] eGbf lgDg :t/sf] Joj:yf ug]{
ul/G5 . /f]huf/bftfx¿n] vfg] vfgfeGbf tNnf] :t/sf] vfgf vfg lbOG5 .
vfgf vfg] a]nfdf /f]huf/bftfsf kl/jf/n] vfO;s]kl5 dfq p;nfO{ vfg
cg'dlt lbOG5 . pgLx¿sf] k|fo lglZrt ;'Tg] :yfg x'Fb}g, efG5f3/ jf
/f]huf/bftfsf] afnaflnsf ;'Tg] sf]7fsf] e'O{+df ;'tfOG5 .
473/]n' afn>d kl/ro
kfFr
afnclwsf/ / 3/]n' afn>d
!= afnclwsf/;DaGwL cjwf/0ffsf] k[i7e"ld
;g !(!$ b]lv !(!*;Dd ePsf] k|yd ljZjo'4sf] sf/0faf6 ePsf] wghgsf]
Iflt / k|fs[lts ljgfzn] ljZjd} eo / qf;sf] jftfj/0fsf] l;h{gf u¥of] . o'4df
ljikmf]l6t ad, af?b, uf]nL / w'jfFn] ;a}eGbf a9L afnaflnsfnfO{ g} l;sf/
agfof] . o;}n] eljiodf o; k|sf/sf] o'4sf] eoaf6 afnaflnsfnfO{ hf]ufpg /
pgLx¿sf] ljsf;, ;+/If0f / ;Da4{g ug{sf] nflu ;j{k|yd ;]e b lrN8«]g km08
o'=s]=sL ;+:yflksf PUn]G6fOg h]jn] afnclwsf/;DaGwL cjwf/0ff cufl8 NofOg .
o;nfO{ ;g !(@# df afnarfp cGt/f{li6«o o'lgogn] afnclwsf/;DaGwL
3f]if0ffkqsf] ¿kdf dfGotf k|bfg u¥of] . o;nfO{ æh]g]ef 3f]if0ffkqÆ klg eGg]
ul/G5 .
;g !(@$ df lnu ckm g]zG;n] o; h]g]ef 3f]if0ffkqnfO{ kfl/t u/L cf}krfl/s
¿kdf afnclwsf/sf] cjwf/0ffsf] ;"qkft u¥of] . ;g !($* df ;+o'Qm /fi6«;+3åf/f
kfl/t ul/Psf] dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkqn] afnclwsf/;DaGwL
cjwf/0ffsf] ljsf;df dxTjk"0f{ of]ubfg lbg] sfd u¥of] . o:t} ;g !(%( df
;+o'Qm /fi6«;+3åf/f k|ltkflbt !) a'Fb] afnclwsf/;DaGwL ljZj–3f]if0ffkqn]
afnaflnsfsf] afFRg] clwsf/ / afnljsf;sf] clwsf/dfly hf]8 lbof] . o;kl5
;+o'Qm /fi6«;+3n] ;g !(&( nfO{ cGt/f{li6«o afnjif{sf] ¿kdf dgfof] . o;sf] bz
jif{kl5 cyf{t ;g !(*( gf]e]Da/ @) tfl/vdf /fi6«;+3sf] dxf;efn]
afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw kfl/t u/L afnclwsf/sf] ljsf;df dxTjk"0f{ km8sf]
df¥of] . To;}u/L !(() df ;DkGg afnaflnsf;DaGwL ljZj lzv/ ;Dd]ngn]
;Da4 /fi6«x¿nfO{ afnaflnsfx¿sf nflu /fli6«o sfo{qmd th'{df u/L nfu" ug{]
s'/fdf hf]8 lbof] .
48 3/]n' afn>d kl/ro
;+o'Qm /fi6«;+3n] ;g @))) df afnclwsf/ dxf;lGw cGt/utsf æ;z:q ;+3if{df
afnaflnsfsf] ;+nUgtfÆ tyf æafnaflnsfsf] a]rlavg afn b]xJofkf/ /
afnaflnsfsf] clZnn lrq0fÆ;DaGwL b'O{j6f P]lR5s ;lGwkqx¿ kfl/t u/]sf]
5 . ;g @))! df o;n] æafnaflnsfsf] nflu h'6f}+Æ eGg] cfxjfg ub}{ æafnaflnsfsf]
nflu ljZjJofkL cleofgÆ ;+rfng u¥of] . ;g @))@ sf] d] dlxgfdf ;DkGg
ePsf] ;+o'Qm /fi6«;+3Lo dxf;efsf] ljz]if a}7s -UNGASS_ n] o; bzssf
nflu afnaflnsf;DaGwL gof‘ ljZjJofkL nIo / sfo{;"rL agfof], h;nfO{
æafnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] ljZjÆ eGg] gfd lbOPsf] 5 .
@= afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw
@=! afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw !(*(
;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] ;g !(*( sf] gf]e]Da/ @) df kfl/t u/]sf]
afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw ljZjel/s} d'n'sx¿sf] nflu afnclwsf/;DaGwL
Pp6f dxTjk"0f{ ;femf ;Demf}tf kq xf] . afnaflnsfx¿ ;+;f/sf] h'g;'s} 7fpFdf
hGd]– x's]{ klg pgLx¿sf] cwf/e"t cfjZostf eg]sf] dfof, ddtf, ;dembf/L,
;+/If0f, :jf:Yo lzIff / kf]if0f g} x'g . To;}n] k|To]s /fHon] cfkmgf efjL
;Gtltsf] pHjn eljiosf] nflu ljz]if rf;f] /fv"g eGg] p2]Zon] of] dxf;lGwsf]
lgdf{0f ePsf] xf] . ;+o'Qm /fi6«;+3sf @) ;b:o /fi6«x¿n] cg'df]bg ul/;s]kl5
;g !(() ;]K6]Da/ @ b]lv cf}krfl/s ¿kdf nfu" ePsf] of] dxf;lGwnfO{ g]kfnn]
!$ ;]K6]Da/ !(() df lgMzt{ cg'df]bg ul/;s]sf] 5 . ;g @))! ;Dddf !(!
j6f /fi6«x¿n] o; dxf;lGwsf] cg'df]bg ul/;s]sf 5g . cg'df]bg ug]{ /fi6«x¿n]
o; dxf;lGwnfO{ cGt/f{li6«o sfg'gsf] ¿kdf kfng ug'{kb{5 .
dxf;lGwdf ePsf ;Dk"0f{ clwsf/x¿nfO{ ;/n 9+un] a'emgsf nflu rf/ ;d"xdf
ljeflht ug{ ;lsG5 . ;d"xut ¿kdf ljefhg ul/P tfklg oL ;a} ;d"xsf
clwsf/x¿ Ps cfk;df gª df;' h:t} 5'6ofpg gldNg] / cGt/lge{/ 5g . oL
rf/ ;d"xx¿ lgDgk|sf/ 5g M
s= afFRg kfpg] clwsf/
afFRg kfpg' afnaflnsfsf] hGdl;4 clwsf/ xf] . ue{df cfPb]lv g} ;'/Iff kfpg'
tyf ue{jtL dlxnfsf] ljz]if :ofxf/af6 afnaflnsfn] ;'/lIft lsl;daf6 hGdg
kfpg'kb{5 .
493/]n' afn>d kl/ro
hGd]kl5 kf]if0fo'Qm cfxf/, ;'/lIft cfjf;, :j:y jftfj/0f, ;kmf kfgL, vf]k tyf
k|fylds pkrf/nufotsf cfwf/e"t s'/fx¿sf] Joj:yfnufotsf clwsf/x¿
o; ;d"xleq kb{5g .
v= ;+/If0f kfpg] clwsf/
k|To]s afnaflnsfn] e]befj, afn>d, zf]if0f, b'Jo{jxf/, ckx]ngf, pTkL8g Pj+
hf]lvdo'Qm sfd tyf o'4df ;+nUg x'g'kg]{ l:ylt, cf];f/k;f/ tyf a]rlavg /
afa'–cfdfaf6 cnlUug'kg]{ nufotsf l:yltaf6 ;'/lIft x'g kfpg'kb{5 . ckfË
tyf 6'x'/f afnaflnsfsf] nflu ljz]if Joj:yf x'g'kb{5 . ;Dk"0f{ afnaflnsfnfO{
sfg'gL ;+/If0f k|fKt x'g'kg]{ nufotsf clwsf/x¿ o; ;d"xleq kb{5g .
u= ljsf; ug{ kfpg] clwsf/
:jR5 jftfj/0fdf ;fy{s lzIff k|fKt ug{ kfpg], dgf]/~hg, v]n / cf/fd ug]{,
cfdfafa'sf] ;dfg dfof ddtf kfpg], plrt :jf:Yof]krf/nufotsf plrt
hLjg:t/sf nflu rflxg] Pj+ afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s, g}lts, ;fdflhs
ljsf;sf nflu cfjZos kg]{ ;'ljwf / cj;/x¿ k|fKt ug]{ clwsf/x¿ o;
;d"xleq kb{5g .
3= ;xeflutfsf] clwsf/
o; ;d"xleq afnaflnsfn] ;xefuL x'g kfpg], afnaflnsfsf] hLjgdf k|efj
kfg]{ gLlt lg0f{ox¿df cfkmgf] s'/f ;'gfjfO ug]{ / ;f] ljrf/sf] sb/ ul/g'kg]{,
/rgfTds sfo{, ;fdflhs / ;f+:s[lts lqmofsnfk tyf hLjgsf x/]s kIfdf
lagf /f]s6f]s / lagf e]befj ;xefuL x'g kfpg], cf:yfcg';f/sf] wd{df ;+nUg
x'g], s'g} klg s'/fsf] hfgsf/L /fVg / cleJoQm ug{, ;+3–;+:yf vf]Ng jf ;xefuL
x'g kfpg] nufotsf clwsf/x¿ kb{5g .
afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwn] ckgfPsf cfwf/e"t
l;4fGtx¿
afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwn] lgDg rf/ l;4fGtx¿nfO{ cfwf/ dfg]sf] 5 . log}
rf/ l;4fGtx¿nfO{ cfwf/ agfP/ ;dfhdf eP u/]sf sfdx¿ afnclwsf/sf]
kIfdf 5g ls 5}gg eg]/ hfFRg ;lsG5 .
50 3/]n' afn>d kl/ro
!= e]befj/lxt
dxf;lGwsf] wf/f @ cg';f/ ;a} afnsflnsfnfO{ e]befj tyf kIfkft gul/sg
;Dk"0f{ clwsf/x¿ pknAw u/fpg'kb{5 . s'g} klg afnaflnsfnfO{ pm jf p;sf
afa'cfdf, cleefjssf] hflt, /+u, ln+u, efiff, wd{ /fhg}lts jf cGo cf:yf,
/fli6«o, hftLo jf ;fdflhs pTklt, ;DklQ, czQmtf, hGd jf cGo x}l;otsf]
cfwf/df e]befj gu/L ;dfg ¿kdf ;Ddfg ug'{kb{5 .
@= afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxt
wf/f # cg';f/ afnaflnsfsf nflu ul/g] k|To]s sfo{x¿df afnaflnsfsf] ;jf]{Qd
lxtnfO{ Wofg lbg'kb{5 . ;fj{hlgs tyf sNof0fsf/L ;+:yfx¿, cbfnt, k|zf;lgs
lgsfo, ljwflosf nufot ;a}n] afnaflnsf;Fu ;DalGwt sfds'/f ubf{
afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxtnfO{ k|fyldstf lbg'kb{5 .
#= bL3{ hLjg / ljsf;
wf/f ^ n] afnaflnsfsf] afFRg kfpg] hGdl;4 clwsf/nfO{ ;'lglZrt u/]sf] 5 .
afnaflnsfsf] bL3{ hLjg / ljsf;sf nflu /fHon] oyf;Dej a9LeGbf a9L
k|of; ug'{kb{5 .
$= afnaflnsfsf] ljrf/ / efjgfsf] sb/
wf/f !@ n] afnaflnsf;Fu ;DalGwt ljifodf pgLx¿n] cfkmgf] ljrf/ JoQm ug{
kfpg'kg]{ s'/f ;'lglZrt u/]sf] 5 . afnaflnsfsf] ljrf/ / efjgfsf] sb/ ub}{
pgLx¿sf] pd]/ kl/kSjtfcg';f/ To;nfO{ plrt dfGotf klg lbOg'kb{5 .
afnaflnsfnfO{ klg ;dfhsf] Ps cleGg c+u dfgL ;xefuL u/fOg'kb{5 .
afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwdf ePsf k|d'v k|fjwfgx¿
wf/f ! M /fli6«o sfg'gn] afNofj:yfsf] Go"gtd pd]/ gtf]lslbP;Dd !* jif{d'lgsf
;a}nfO{ afnaflnsf dflgg]5 .
wf/f @ M k|To]s afnaflnsfn] s'g} klg k|sf/sf] e]befj jf kIfkftlagf ;a}
clwsf/x¿ pkef]u ug{ kfpg eGg] s'/f /fHox¿n] ;'lglZrt ug'{kg]{5 .
513/]n' afn>d kl/ro
wf/f #,$ M cbfntx¿n,] sNof0fsf/L ;+:yfx¿n] jf k|zf;lgs lgsfox¿n]
afnaflnsfsf ljifodf sf/afxL ubf{ afnsflnsfsf ;jf]{Qd lxtx¿k|lt k|fylds
Wofg lbg'kg]{5 . afnaflnsfsf] dfdnfdf ljj]sk"0f{ Wofg k'¥ofpg'kg]{5 .
wf/f ^ M k|To]s afnaflnsfsf] afFRg kfpg] hGdl;4 clwsf/ 5 . ctM /fHox¿n]
afnaflnsfsf] hLjgsf] clwstd /Iff / ljsf; ;'lglZrt ug'{kg]{5 .
wf/f &,* M k|To]s afnaflnsfnfO{ gfpF / /fli6«otf kfpg] hGdl;4 clwsf/ x'g]5 .
wf/f !),!! M afnaflnsfsf] sNof0fsf nflu of]Uo clwsf/Lx¿n] afnaflnsfnfO{
cfkmgf] b]zsf] l;dfgfleq jf aflx/ e|d0f ug]{ cg'dlt lbP/ kl/jf/sf] k'gld{ngsf
nflu ;'ljwf k|bfg ug'{kg]{5 .
wf/f ^, @^, @& M afnaflnsfnfO{ x'sf{pg] a9fpg] d'Vo lhDd]jf/L afa'cfdfsf]
x'G5 . t/ /fHox¿n] pgLx¿nfO{ o;sf] nflu plrt ;xof]u h'6fOlbg'k5{ /
lzz'–:ofxf/;DaGwL ;+:yfx¿sf] ljsf; ug'{ kg]{5 .
wf/f !(, #$, #^ M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ of}gb'Jo{jxf/ jf zf]if0fnufot
zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf, x]nfaf6 hf]ufpg'kg]{5 .
wf/f @), @! M /fHox¿n] 6'x'/f tyf pk]lIft afnaflnsfx¿sf nflu ;'xf‘pbf]
j}slNks x]/rfxsf] k|aGw ldnfpg' kg]{5 . afnaflnsfnfO{ wd{k'q jf wd{k'qL
/fVg] k|lqmofnfO{ ljj]s k'¥ofO{ lgodj4 kfg'{ kg]{ wd{lktf jf wd{dftfn] afns jf
aflnsf hlGdPsf] d'n'saf6 cGoq n}hfg rfxG5g eg] afnaflnsfsf] ;+/If0f
tyf sfg'gL dfGotf ;'lglZrt kfg]{ cGt/f{li6«o lgodkqx¿ tof/ kfg{'kg]{5 .
wf/f @# M ckfËtf ePdf afnaflnsfn] ljz]if pkrf/, lzIff / x]/rfx kfpg]
clwsf/nfO{ /fHox¿n] ;'lglZrt ug'{kg]{5 .
wf/f @$ M :jf:Yonfe ug]{ clwsf/ afnaflnsfsf] hGdl;4 clwsf/ xf] . /fHox¿n]
afnaflnsfnfO{ nfUg] /f]usf /f]syfdsf pkfox¿, :jf:Yo lzIff / afnd[To'b/
36fpg] s'/fdf hf]8 lbP/ ;a} afnaflnsfnfO{ :jf:Yo;DaGwL ;]jf / x]/rfx
af/]df ;'lglZrt kfg'{kg]{5 .
wf/f @*, @( M k|fylds lzIffnfO{ lgMz'Ns / clgjfo{ agfpg'kg]{5 . x/]s lgod
sfg'gn] afnaflnsfsf] cl:tTjsf] ;Ddfg /fVg'kb{5 . lzIff, afnaflnsfdf
;dembf/L, zflGt / ;lxi0f'tfsf] efjgf a9fpg] / ;+/If0f ug]{ vfnsf] x'g' kg]{5 .
52 3/]n' afn>d kl/ro
wf/f #! M afnaflnsfn] cf/fd lng] / v]Ng] ;do kfpg'kb{5 . o;sf] ;fy}
;f+:s[lts tyf ;[hgzLn lqmofsnfkx¿sf nflu ljgfe]befj ;dfg cj;/x¿
kfpg'kg]{5 .
wf/f !$, #) M cNk;+Vos hfltsf / :jb]zL d"nsf afnaflnsfx¿n] cfkmg}
;+:s[lt, wd{ / efiff lgjf{w ¿kn] k|of]u ug{ kfpg'kg]{5 .
wf/f #@ M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ cfly{s zf]if0faf6 / dhb'/L ug{af6 tyf
lzIffdf afwf k'¥ofpg] sfd jf pgLx¿sf :jf:Yo / sNof0fdf xfgL k'¥ofpg]
sfdaf6 hf]ufpg'kg]{5 .
wf/f ## M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ nfu" kbfy{sf] u}/sfg'gL k|of]uaf6 / nfu"
kbfy{ pTkfbg ug]{ / cf];f/–k;f/ ug]{ sfddf ;l/s x'gaf6 hf]ufpg'kg]{5 .
wf/f #% M afnaflnsfsf] ckx/0f / cf];f/–k;f/ ug{] sfd lgd"{n ug{ ;a}vfn]
k|oTgx¿ ul/g'kg]{5 .
wf/f #&, $) M !* jif{ k'Ug'eGbf cl3 ul/Psf ck/fwx¿df d[To'b08 jf cfhLjg
sf/fjf;sf] ;hfo lbOg' x'Fb}g . y'gfdf /flvPsf afnaflnsfnfO{ jo:sx¿af6
cnu /flvg'kg]{5 . pgLx¿nfO{ oftgf lbg'x'‘b}g . lgd{d of ckdfghgs Jojxf/
ul/g'x'Fb}g . afnlaHofOF;DaGwL d'2fx¿ lsgf/f ug{ 5'§} afncbfntsf] u7g
ug'{kg]{5 .
wf/f #* M s'g} klg afnaflnsfnfO{ ;z:q ;]gfdf egf{ ug{ / n8fO‘df k|ToIf
efu lng nufpg' x'Fb}g . ;z:q d'7e]8 rn]sf] 7fpFdf /x]sf afnaflnsfnfO{
ljz]if ;+/If0f k|bfg ug'{kg]{5 .
wf/f #( M b'Jo{jxf/, x]nf ef]Ug' k/]sf jf y'gfdf k/]sf afnaflnsfn] k'gM :jf:Yo
nfe / k'gM k|lt:yfkgsf nflu plrt Jojxf/ / k|lzIf0f kfpg'kg]{5 .
wf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ M /fHox¿n] jo:sx¿ tyf afnaflnsf b'j}nfO{ dxf;lGwdf pNn]lvt
afnclwsf/x¿af/] Jofks ¿kdf hfgsf/L lbg'kg]{5 .
dxf;lGwsf /fHokIfx¿n] dxf;lGw cg'df]bg u/]sf] @ jif{kl5 klxnf] / To;kl5
x/]s % jif{df dxf;lGwcg'¿k ePsf tyf x'g g;s]sf sfd–sf/jfxL;DaGwL
k|ltj]bg bz hgf ljz]if1x¿ ePsf] ;+o'Qm/fi6« ;+3sf] afnclwsf/ ;ldltdf
a'emfpg'kg]{5 .
533/]n' afn>d kl/ro
5
afn>d;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o ;lGw
;Demf}tfx¿
s_ cGt/f{li6«o dxf;lGwx¿
;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] @% d] @))) df æafnaflnsfsf] ;z:q ;+3if{df
;+nUgtfÆ tyf æafnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ tyf afnaflnsfsf] clZnn
lrq0fÆ ;DaGwL afnclwsf/ dxf;lGwsf b'O{ j6f ;lGwkqx¿ kfl/t u/]sf] 5 .
g]kfnn] oL ;lGwkqx¿df ;g @))) d} k|ltj4tf hgfO;s]sf] 5 .
!= ;z:q ;+3if{df afnaflnsfsf] ;+nUgtf;DaGwL P]lR5s ;lGwkqdf
ePsf d"n k|fjwfgx¿ M
!* jif{d'lgsfnfO{ k|ToIf ;+3if{df ;+nUg x'gaf6 /f]Sg] .
/fli6«o ;z:q bndf :j]lR5s ;+nUgtfsf] pd]/ a9fpg] / !* jif{d'lgsfnfO{
/fli6«o ;z:q bndf ;+nUg u/fpg ljz]if ;'/Iff ckgfpg'kg]{, cleefjssf]
:jLs[lt lng'kg]{, ;}lgs ;]jfdf k"/f ug'{kg]{ lhd]jf/Laf/] k"0f{ hfgsf/L u/fpg'
kg]{ of] jf:tjd} :j]lR5s x'g'kg]{ . /fHosf] ;z:q bnafx]s s;}n] klg !*
jif{d'lgsfnfO{ ;z:q sf/afxLdf ;+nUg u/fpg gkfpg] u/L ;a} cfjZos
pkfo ckgfpg] .
54 3/]n' afn>d kl/ro
@= afnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ / afnaflnsfsf] clZnn
lrq0f;DaGwL P]lR5s ;lGwkqdf ePsf k|d'v k|fjwfgx¿ M
afnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ / afnaflnsfsf] clZnn lrqnfO{
k|ltaGw nufpg] .
#= /f]huf/Ldf ;+nUg x'g kfpg] Go"gtd pd]/;DaGwL cGt/fli6«o >d
;+u7gsf] dxf;lGw g+= !#* ;g !(&#
/fHon] afn>d pGd"ng ug]{ sfo{ lglZrt ug{ tyf /f]huf/Ldf jf sfddf ;+nUg
x'g] Go"gtd pd]/ tf]Sg tyf sd pd]/sf JolQmx¿sf] k"0f{ zf/Ll/s tyf dfgl;s
ljsf;;Fu ldNg] u/L k|ultzLn ¿kdf a9fpFb} n}hfg tof/ ul/Psf] /fli6«o gLlt
cjnDag ug]{5g . -wf/f !_
/f]huf/Lsf nflu Go"gtd pd]/ clgjfo{ lzIff k"/f ubf{ k'Ug] pd]/eGbf sd
x'g]5}g . ;fy} of] pd]/sf] xb s'g} klg cj:yfdf !% jif{eGbf sd x'g]5}g .
-wf/f @=#_
cfly{s, z}lIfs ;'ljwf kof{Kt ljsl;t gePsf] o; dxf;lGwsf] kIf /fi6«n]
;DalGwt /f]huf/bftf tyf sfdbf/x¿sf] ;+u7g ePdf ltgLx¿;Fu ;Nnfx u/L
;'?df Go"gtd pd]/ !$ jif{ sfod ug{ ;Sg]5g . -wf/f @=$_
/f]huf/Lsf nflu Go"gtd pd]/ !$ jif{ tf]s]sf x/]s kIf /fi6«x¿n] dxf;lGwsf]
sfof{Gjog;DaGwL k|ltj]bgdf Go"gtd pd]/ !$ jif{ tf]Sg'sf sf/0f / ljrf/fwLg
/x]sf k|fjwfgcGtu{tsf cfkm"n] k|fKt ug{ kfpg] clwsf/x¿ kl/Tofu ug{ tf]lsPsf]
ldlt v'nfpg'kb{5 .
/f]huf/L jf sfo{sf] k|s[lt jf sfo{ ;Dkfbg ubf{ kl/l:yltn] sd pd]/sf JolQmx¿sf]
:jf:Yo ;'/Iff jf g}ltstf vt/fdf kg{;Sg] s'g} klg k|sf/sf] sfo{ /f]huf/Ldf
;+nUg x'g] Go"gtd pd]/ !* jif{eGbf sd x'g]5}g .
g]kfnn] ;g !((& d] #) df o; dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]sf] 5 .
553/]n' afn>d kl/ro
$= lgs[i6 cj:yfsf] afn>d;DaGwL cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf]
dxf;lGw g+= !*@ – h'g !, ;g !(((
dxf;lGwn] !* jif{d'lgsf ;a} afnaflnsfnfO{ hf]lvdo'Qm >ddf nufpg lgif]w
u/]sf] 5 .
dxf;lGwn] hf]lvdo'Qm afn>dleq lgDg s'/fx¿nfO{ ;d]6]sf] 5 M
!= bf;Tj jf ;f] ;/xsf ;a} :j¿kx¿, afnaflnsfsf] a]rlavg, cf];f/k;f/,
C0f aFw'jf, afFwf>d, ;z:q ;+3if{sf nflu afnaflnsfsf] clgjfo{ jf ha/h:tL
egf{nufot s'g} klg ha/h:tL jf clgjfo{ >d .
@= b]xJofkf/, clZnn lrq0f jf k|bz{gx¿sf nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jf
ck{0f .
#= u}/ 'gL lqmofsnfkx¿ vf;u/L nfu" cf}ifwx¿sf] pTkfbg tyf cf];f/k;f/sf]
nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jf ck{0f .
$= afnaflnsfx¿sf] :jf:Yo, ;'/Iff jf g}ltstfdf xfgL k'¥ofpg ;Sg] sfo{x¿ .
% =cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] l;kmfl/; g+= !()
o;n] lgDg sfo{x¿nfO{ hf]lvdk"0f{ sfo{sf ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 M
!= zf/Ll/s, dgf]j}1flgs / of}gb'Jo{jxf/ x'g;Sg] sfo{
@= hldgd'lg, kfgLd'lg, vt/gfs prfO jf aGb :yfgdf ug'{kg]{ sfo{
#= vt/gfs oGqx¿, pks/0fx¿ / cf}hf/x¿;Fusf] sfo{ jf ux|f}+ jhgx¿ xft}n]
;+rfng jf cf];f/k;f/ ug'{kg]{ sfo{
$= c:j:Yo jftfj/0fdf ul/g] sfo{, cToflws tfk, Wjlg, sDkgdf ug'{kg]{ sfo{
%= sl7g aGb]hdf ug'{kg]{ sfo{, nfdf] ;do;Dd ug'{kg]{, /ftdf ug'{kg]{ sfo,{
y'gfdf /fv]/ ul/g] sfo{ .
56 3/]n' afn>d kl/ro
o; dxf;lGwsf] tTsfn sfof{Gjogsf nflu o;nfO{ cg'df]bg ug]{ /fi6«x¿n]
cToGt v/fa jf hf]lvdo'Qm >dsf] klxrfg u/L ;f]sf] lgd"{ngsf nflu /f]huf/bftf,
6]«8 o'lgognufot;Fu k/fdz{ u/L sfo{of]hgf agfpg'kg]{ tyf >lds afnaflnsfsf]
/fxt, k'g:yf{kgf Pj+ ;fdflhs k'gP{sLs/0fsf] nflu cfjZos Joj:yf ldnfpg'kg]{,
pgLx¿sf] nflu lgMz'Ns cfwf/e"t lzIff / Joj;flos tflnd pknAw u/fpg'kg]{
h:tf bfloTj klg k|i6 tf]s]sf] 5 . o; sfo{df ljz]iftM slnnf afnaflnsfx¿,
vf;u/L aflnsfx¿ hf]lvddf kg]{ cb[Zo >dIf]qx¿ h:t} 3/]n' afn>dnufot
cGo ljz]if cj:yfdf /x]sf] afnaflnsfnfO{ k|fyldstf lbg'kg]{ s'/f klg pNn]v
5 .
g]kfnn] o; dxf;lGwnfO{ ;g @))) sf] hgj/Ldf cg'df]bg ul/;s]sf] 5 .
v_ If]qLo dxf;lGwx¿
blIf0f Pl;ofsf g]kfn, ef/t, a+unfb]z, kfls:tfg, e"6fg, >Ln+sf / dflNbE;
u/L & j6f b]zx¿sf] sf7df08f}df @))@ hgj/L % df ePsf] P3f/f}+ ;fs{ lzv/
;Dd]ngn] blIf0f Pl;ofnL afnaflnsfsf] xslxtsf nflu Pp6f tyf o; If]qdf
JofKt /x]sf] b]xJofkf/sf nflu dlxnf tyf afnaflnsfx¿sf] a]rlavg tyf
cf];f/k;f/ ug]{ ck/fwsf] lj?4 csf]{ u/L hDdf b'O{ j6f ;fs{ dxf;lGw kfl/t
u/]sf lyP . oL If]qLo dxf;lGwx¿n] o; If]qsf] afnclwsf/sf] k|j4{gdf dxTjk"0f{
e"ldsf v]N5 . oL dxf;lGwdf ePsf d"n k|fjwfgx¿ lgDgk|sf/ 5g M
!= blIf0f Pl;ofdf afnaflnsfsf] lxt k|j4{g ug]{ If]qLo k|fjwfgsf]
lglDt ;fs{ dxf;lGw hgj/L %, @))@
/fHokIfx¿n] s'g} klg k|sf/sf e]befj, b'?kof]u, pk]Iff, zf]if0f, oftgf jf
tNnf]:t/sf] Jojxf/, cf];f/k;f/ / lx+;faf6 /fli6«o sfg'gx¿n] afnaflnsfnfO{
;+/If0f k|bfg ug]{ s'/f lglZrt ug]{5g . -efu @ wf/f $=#=s_
hf]lvdk"0f{ tyf xfgLsf/s >ddf afnaflnsfsf] k|j]znfO{ lg?T;flxt ug{ /
;fs{ If]qaf6 abgfd afn>dnfO{ pGd"ng ug]{ gjf}+ ;fs{ lzv/ ;Dd]ngsf]
lg0f{onfO{ sfof{Gjog ug]{ s'/fnfO{ ;'lglZrt ug{] . -efu @ wf/f $=#=v_
/fHokIfx¿n] afn>lds pknAw u/fpg vf]Hg] kl/jf/x¿nfO{ k|fylds txsf
cj;/x¿sf] pknAwtf tyf ;xof]ufTds ;fdflhs ;'/Iff ;~hfnnufotsf
ax'd'vL /0fgLlt cg';/0f ug]{5g . -efu @ wf/f $=#=v_
573/]n' afn>d kl/ro
@= b]xJofkf/sf nflu dlxnf tyf afnaflnsfsf] cf];f/k;f/ lgif]w
ug{ tyf o;lj?4 n8gsf nflu ;fs{ dxf;lGw hgj/L %, @))@
dxf;lGwcGtu{tsf s;'/x¿sf] 5fglag, ;f]wvf]h, ;'g'jfO{ jf cGo k|lqmofsf
nflu cg'/f]w ug]{ /fi6«nfO{ a[xt ¿kdf kf/:kl/s sfg'gL ;xfotf k'¥ofpg]5g .
-wf/f ^_
olb s'g} ;b:o /fi6«n] dlxnf tyf afnaflnsfsf] a]rlavg tyf
cf];f/k;f/;DaGwL ;'k'b{uLof]Uo s;'/x¿nfO{ ;'k'b{uL ug{sf] nflu cg'/f]w
u/]sf] v08df ;'k'b{uL ug{ ;lsg] . ;'k'buL{ x'g g;Sg] l:ylt cfPdf cg'/f]w
k|fKt ug]{ b]zsf] sfg'gcg';f/ sfg'gL sf/afxLsf] nflu ;Ifd clwsf/L;dIf
k]z ug]{ . -wf/f &_
dlxnf tyf afnaflnsf cf];f/k;f/ /f]Sg tyf lgif]w ug{sf nflu cfk;L
;dembf/Lsf] cfwf/df låkIfLo ;+oGqx¿ :yfkgf ug{ ;Sg]5g . -wf/f *=$_
of] sfo{ /f]Sg tyf lgif]w ug{sf nflu /fHo kIfx¿n] cf];fk;f/df ;+nUg
lgsfo, ;+:yf tyf JolQmx¿sf af/]df lgoldt ¿kdf hfgsf/L cfbfgk|bfg
ug]{, bnfnx¿n] k|of]u ug]{ tl/sf Pjd hldg, hn jf xjfOdfu{sf] klxrfg
ug]{ tyf s;'/bf/x¿sf] cf}+7f5fk, tl:j/, sfd ug]{ tl/sf, k|x/L sfof{nosf]
clen]v / cleof]usf clen]vx¿ cfbfg—k|bfg ug]{ -wf/f *=%_
cGt/f{li6«o sfg'gx¿s]f :yfgLos/0f
kl/efiff
cGt/f{li6«o tyf If]qLo dfgj clwsf/;DaGwL sfg'gx¿sf] Jojxfl/s sfof{Gjogsf
nflu kIf /fi6«n] ;+j}wflgs, k|zf;lgs tyf gLltut txdf cfjZos sfg'gx¿
th'{df ug'{kb{5 . dfgjclwsf/sf] pNn+3g ePsf] v08df cGt/f{li6«o tyf If]qLo
sfg'gdf :yflkt dfkb08cg'¿ksf] sfg'gL pkrf/sf ;a} pkfox¿sf] Joj:yf
ug'{kb{5 . o;/L cGt/f{li6«o sfg'gx¿nfO{ b]zsf] ;+ljwfg tyf cGo sfg'gx¿df
;dfj]z ug'{ jf tL sfg'gx¿sf] cfwf/df gofF sfg'gsf] lgdf{0f ug'{ tyf ltgLx¿nfO{
Jojxf/df nfu" ug]{ sfdnfO{ g} cGt/f{li6«o sfg'gsf] :yfgLos/0f elgG5 .
58 3/]n' afn>d kl/ro
k|lqmof
dfgjclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o sfg'gx¿ ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;ef, ;+o'Qm
/fi6«;+3sf ljlzi6Ls[t ;+:yf tyf cGt/f{li6«o ;d'bfosf If]qLo txdf :yfkgf
ePsf ;+:yfåf/f kfl/t x'g] ub{5 . kfl/t ug]{ bf}/fgdf jf kfl/t eO;s]sf
dxf;lGw, k|n]v, P]lR5s k|n]vx¿df kIf /fi6«sf k|ltlglwx¿af6 x:tfIf/ x'g]
ub{5 . o;/L dxf;lGwdf x:tfIf/ ug'{ eg]sf] ;DalGwt dxf;lGwnfO{ :jLsf/ ug'{
xf] . o;/L x:tfIf/ x'g'eGbf cufl8 dxf;lGwsf] ;+/rgf / To;leq ePsf
Joj:yfx¿sf af/]df uxg cWoog dgg ul/G5, ljz]if1x¿åf/f ljZn]if0f ul/G5 .
/fi6«n] dxf;lGwdf x:tfIf/ ul/;s]kl5 kIf /fi6«n] cg'df]bg ug'{kb{5 . g]kfnsf]
;Gbe{df b]zsf] ;jf]{Rr ljwflosf cyf{t ;+;bn] x:tfIf/ ul/Psf] dxf;lGwnfO{
b'O{ ltxfO ax'dtn] cg'df]bg ug'{kb{5 . cg'df]bg ul/;s]kl5 ;f] dxf;lGw b]zsf]
sfg'g ;/x nfu" x'g] ub{5 . o;kl5 dxf;lGwdf ePsf Joj:yfx¿sf] sfof{Gjogsf]
nflu ;+;bn] sfg'g agfpg] ub{5 . sfg'g lgdf{0f eP klg geP klg cg'df]bg
ul/;lsPsf] dxf;lGwdf ePsf Joj:yfx¿ sfo{kflnsfn] nfu" ug'{kb{5 .
sfo{kflnsfn] nfu" ul/Psf] cGt/f{li6«o sfg'gsf] cg'udg÷d"NofÍg ug]{ / dxf;lGwdf
tf]lsPsf] cjlwleq ;DalGwt ;ldltdf lgoldt k|ult k|ltj]bg;d]t k]z ug'{kb{5 .
cGt/f{li6«o sfg'gx¿ /fli6«o sfg'g;/x dfGotf x'g]
dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq tyf gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL
dxf;lGw tyf cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL dxf;lGw,
afnclwsf/ dxf;lGw, cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] kfl/t u/]sf /f]huf/Ldf ;+nUg
x'g kfpg] Go"gtd pd]/;DaGwL dxf;lGw g+= !#*, lgs[i6 cj:yfsf] afn>d;DaGwL
dxf;lGw g+= !*@, l;kmfl/; g+= !() nufot g]kfnn] cg'df]bg ul/;s]sf ;Dk"0f{
cGt/f{li6«o sfg'gx¿ /fli6«o sfg'g;/x dfGotfk|fKt 5 . ;a} dxf;lGw jf cGt/f{li6«o
sfg'gx¿ /fHosf] ;+ljwfg jf cGo sfg'gx¿df :yflkt eO{ sfof{Gjog x'g'k5{ .
ta dfq kIf /fi6«n] cGt/f{li6«o sfg'gk|ltsf] k|ltj4tfnfO{ Jojxfl/s ¿kdf nfu"
u/]sf] dflgG5 .
593/]n' afn>d kl/ro
;ft
3/]n' afn>d / xfd|f] /fli6«o gLlt lgod
s= g]kfn ;lGw P]g @)$&
g]kfn ;lGw P]g @)$& sf] bkmf ( -!_ cg';f/ g]kfn kIf ePsf ;a} ;lGwx¿
g]kfnsf] /fli6«o sfg'g;/x nfu" x'G5 . olb /fli6«o sfg'g / To:tf ;lGwx¿
aflemPdf aflemPsf xb;Dd ;lGwsf k|fjwfgx¿ g} nfu" x'G5 .
v= afnclwsf/;DaGwL /fli6«o sfg'gx¿
!= g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg @)$&
s;}nfO{ klg afFwf jf bf; t'Nofpg jf OR5flj?4 sfddf nufpg gkfOg] -
wf/f @) pkwf/f !_
gfafnsnfO{ s'g} snsf/vfgf, vfgL jf o:t} cGo s'g} hf]lvdk"0f{ sfddf
nufpg gkfOg] -wf/f @) pkwf/f @_
afnaflnsfnfO{ zf]if0f x'g glbg pgLx¿sf] xs / lxtsf] /Iff lglDt /fHon]
cfjZos Joj:yf ug]{5 -wf/f @^ pkwf/f *_
cgfy afnaflnsf, c;xfo dlxnf, j[4, ckfË / czQmx¿sf] ;+/If0f /
pGgltsf nflu /fHon] lzIff, :jf:Yo / ;fdflhs ;'/Iffsf] Joj:yf ug]{ gLlt
cjnDag ug]{5 . -wf/f @^ pkwf/f (_
;+ljwfgdf Joj:yf ePsf] df}lns xscGt/ut ePsf lgDg clwsf/x¿ ;a}n]
lagfe]befj pkef]u ug{ kfpF5g .
60 3/]n' afn>d kl/ro
wf/f !!– ;dfgtfsf] xs
pd]/, wg tyf hftkftsf] cfwf/df sf]xL klg 7"nf] / ;fgf] x'Fb}g .
wd{, j0f{ tyf ln+u, hflt jf j}rfl/s cf:yfsf cfwf/df s;}n] s;}nfO{ klg
e]befj ug{ kfpFb}g .
;dfg sfd ug]{nfO{ ;dfg Hofnf lbg'kb{5 . dlxnf / k'?if eg]/ e]befj
ug{x'Fb}g .
wf/f !@ – :jtGqtfsf] xs
af]n]/ jf n]v]/ cfkmgf] ljrf/ /fVg kfpg] :jtGqtf 5 .
lagfxftxltof/ zflGtk"j{s e]nf x'g kfpg] :jtGqtf 5 .
;+3 ;++:yf vf]Ng] :jtGqtf
clw/fHoel/ cfjt–hfjt / a;f]af; ug]{ :jtGqtf
k];f, /f]huf/, pBf]u / Jofkf/ ug]{ :jtGqtf
wf/f !*– ;+:s[lt tyf lzIff;DaGwL xs
k|To]]s ;d'bfo -hflt, hghflt_ nfO{ cfkmg]f efiff, lnlk / ;+:s[ltsf]
;+/If0f / ;Da4{g ug]{ clwsf/ 5 .
k|To]s hghfltn] cfkmgf afnaflnsfnfO{ k|fylds tx;Dd cfkmgf] dft[efiffdf
lzIff lbg] u/L ljBfno ;+rfng ug{ klg kfpFb5g .
wf/f !(– wd{;DaGwL xs
x/]snfO{ cfkm"n] dfGb} cfPsf] wd{ dfGg kfpg] xs 5 .
wf/f @)– zf]if0flj?4sf] xs
dflg;nfO{ a]rlavg ug{, bf; t'Nofpg, afFwf agfpg jf To:t} s'g} lsl;dsf]
OR5flj?4sf] sfddf nufpg kfOFb}g .
613/]n' afn>d kl/ro
gfafnsnfO{ sfddf nufpg x'‘Fb}g . s;}n] klg gfafnsnfO{ snsf/vfgf
jf vfgLdf jf o:t} cGo hf]lvdk"0f{ sfddf nufpg x'Fb}g .
wf/f @@ – uf]klgotfsf] xs
s'g} klg JolQmNffO{ p;sf] hLp, cfjf;, ;DklQ, lnvt, kqfrf/ jf ;"rgf
uf]Ko /fVg] xs x'G5 . h:t}M x'nfsaf6 cfPsf] s;}sf] lr7L vf]Ng ;/sf/
;d]tn] klg kfpFb}g .
wf/f @#– ;+j}wflgs pkrf/sf] xs
;+ljwfgn] k|bfg u/]sf oL xsx¿ pNn+3g ePdf pkrf/ kfpgsf nflu
kLl8t kIfnfO{ cbfnt hfg] clwsf/ 5 .
@= afnaflnsf;DaGwL P]g @)$*
!^ jif{ pd]/ gk'u];DdnfO{ afnaflnsf dflgPsf] 5 .
x/]s afnaflnsfsf] gfd /flvlbg'k5{, hGdbtf{ sfod ug'{kb{5 . olb hGdldlt
kQf gnfu]df To:tf afnaflnsfnfO{ kfNg] JolQm jf ;+:yfn] lrlsT;ssf]
/fo lnO{ hGdldlt sfod ul/lbg'kb{5 .
5f]/f, 5f]/L, wd{k'q, wd{k'qL, ljjfxcl3 jf kl5 hGd]sf] eGg] h:tf cfwf/df
s'g} klg afnaflnsfnfO{ e]befj ug'{ x'Fb}g .
afnaflnsfk|lt qm'/ jf oftgfk"0f{ Jojxf/ ug{ x'Fb}g . o;f] ul/Pdf Ifltk"lt{
e/fO{ ?= %))) .–;Dd hl/jfgf jf ! jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
afa' kQf gnfu]sf afnaflnsfn] afa'–afh]sf] gfdn]Vg' kg]{ 7fpFdf cfdf /
cfdfsf] afa'sf] gfd pNn]v ug{ kfpg]5g .
!) jif{eGbf d'lgsf afnaflnsfn] s'g} klg ck/fw u/] pgLx¿nfO{ ;hfo
ug'{ x'Fb}g .
afnaflnsfnfO{ dfUg] sfddf nufpg jf d'8g x'Fb}g . o;f] u/]df ? #))) .–
;Dd hl/jfgf jf # dlxgf s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
62 3/]n' afn>d kl/ro
s;}n] klg afnaflnsfnfO{ b]jL b]jtfsf] gfddf r9fpg x'Fb}g . o;f] u/]df ?
!),))) .– ;Dd hl/jfgf jf % jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
afnaflnsfnfO{ cg}lts k];fdf nufpg xFb}g, o; p2]Zon] kmf]6f] lvRg,
k|sfzg ug{, rl/qdf cf3ft kg]{ 36gf ljj/0f k|sfzg ug{, nfu" cf}ifw tyf
gzfn' kbfy{sf] laqmL ljt/0fdf ;+nUg u/fpg x'Fb}g . o;f] u/]df ? !),))) .–
;Dd hl/jfgf jf ! jif{ s}b jf b'j} ;hfo tyf nfu"–kbfy{;DaGwL eP yk
% jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g]5 .
Psf3/df sf]xL gx'g] afnaflnsfsf] x]/rfx / ;DklQsf] ;+/If0fsf nflu
afnsNof0f clwsf/L jf k|=lh=c=n] ;+/Ifs lgo'lQm ug'{ jf afnu[xdf /fVg'kb{5 .
afnsNof0fsf nflu s]Gb«Lo :t/df Ps s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldlt / k|To]s
lhNnfdf lhNnf afnsNof0f ;ldlt u7g ul/g]5 . To:t} cfjZos ;+Vofdf
afnsNof0f clwsf/Lsf] lgo'lQm ul/g]5 .
a]jfl/;] afnaflnsfx¿nfO{ /fVg afnsNof0f u[xx¿sf] :yfkgf / ;+rfng
ul/g]5 .
s;'/sf] cleof]u nfuL y'gfdf a:g'kg]{, s}bsf] ;hfo kfPsf, nfu" cf}ifwsf]
s'ntdf nfu]sf, 3/–kl/jf/af6 efuL lx+8g], cg}lts lqmofsnfkdf ;+nUg
JolQm;Fu /x]sf jf lghsf] cf>odf a:g'kg]{ cflb afnaflnsfnfO{ /fVg
afn;'wf/u[xsf] :yfkgf / ;+rfng ul/g]5 .
;':t dgl:yltsf afnaflnsfsf nflu ;':t dgl:ylt s]Gb«sf] ;+rfng ul/g]5 .
afnaflnsfsf] kIfdf sfg'g Joj;foL geP;Dd afnaflnsfsf] d'2fsf] sf/afxL
/ lsgf/f ug{ x'Fb}g .
afnaflnsfsf] d'2f x]g{ 5'§} afncbfntsf] u7g ul/g], ;f] geP;Dd k|To]s
lhNnf cbfntdf afnOhnf; u7g ul/g]5 .
s'g} klg afnaflnsf jfbL jf k|ltjfbL ePsf] d'2fnfO{ k|fyldstf lbO{
sfafxL lsgf/f ug'{k5{ .
633/]n' afn>d kl/ro
ph'/L s;n] lbg] <
dfly elgPsf ;hfo x'g] s;'/ ug]{sf lj?4df afnaflnsfsf tkm{af6 lghsf]
afa', cfdf, ;+/Ifs / xsjfnfn] ph'/ lbg;S5 . P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;'/;DaGwL
d'2f h'g;'s} JolQm jf >L % sf] ;/sf/sf] ph'/Laf6 rNg] 5 .
ph'/L sxf“ lbg] <
afncbfnt u7g ePsf] eP afncbfntdf geP lhNnf cbfntdf ph'/L lbg
;lsg]5 .
ph'/L slxn];Dddf lbg] <
s;'/ ePsf] u/]sf] ldltn] Ps jif{leqdf lbg'kb{5 . t/ ablgotk"j{s afnssf]
;DklQ a]rlavg u/]sf]df hlxn];'s} klg / afnsnfO{ cg}lts sfddf nufPsf]df
;f] sfd eP u/]sf] eP u/]sf] ldltn] # jif{;Dd gfln; nfUg;S5 .
t/ hlt l9nf] u¥of] plt ck/fwL pDsg;Sg], k|df0fx¿ gfl;g;Sg] ePsf]n]
;s];Dd l56f] ph'/L ug'{kb{5 .
#= afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%@ sf k|fjwfgx¿
s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldlt
afnaflnsfsf] xslxtsf] ;+/If0f tyf zf/Ll/s / dfgl;s ljsf;;DaGwL bL3{sfnLg
/fli6«o gLlt / of]hgf th'{df ug{ tyf sfof{Gjogsf nflu kxn ug]{ sfd of]
s]GbL«o afn sNof0f ;ldltn] ub{5 . o;df ;dflhs sfo{stf{, dlxnf ;fdflhs
sfo{stf{, lrlsT;sx¿, afndgf]j}1flgsx¿ / lzIfsx¿dWo] ;d]taf6 ;b:o
/xg] u/L a9Ldf @! hgf ;b:ox¿ /xg] 5g . ;ldltsf] k|zf;sLo k|d'vsf]
¿kdf Ps hgf sfo{sf/L lgb]{zsn] sfd ug]{5g .
lhNnf afnsNof0f ;ldlt
s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltsf] clwgdf k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] ;+of]hsTjdf
k|To]s lhNnfdf Ps–Ps j6f lhNnf afnsNof0f ;ldlt /xg] 5 . o;df k|d'v
64 3/]n' afn>d kl/ro
lhNnf clwsf/Ln] tf]s]sf ;fdflhs ;]jfdf sfo{/t JolQmx¿, afnaflnsfsf]
xslxt;DaGwL sfo{df ;+nUg ;fdflhs sfo{stf{, dlxnf ;fdflhs sfo{stf{,
lrlsT;sx¿, afndgf]j}1flgsx¿ / lzIfsx¿ /xg]5g . o;n] afnaflnsfsf]
xslxt ;+/If0f / pgLx¿sf] zf/Ll/s dfgl;s ljsf;;DaGwL lhNnf:t/Lo gLlt
/ of]hgf lgdf{0f u/L s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldltdf k7fpFg]5 . o;sf ;fy} o;n]
lhNnfdf afnaflnsfsf xslxtsf nflu ug]{ sfo{x¿ ub{5 .
o;b]lv afx]s lhNnf afnsNof0f ;ldltsf] clwgdf /xg] u/L Ps hgf afnsNof0f
clwsf/Lsf] Joj:yf, a]jfl/;] afnsnfO{ /fVgsf] nflu afnsNof0f u[xsf] :yfkgf,
sfg'g adf]lhd s}bdf /fVg'kg]{ afns jf 3/af6 efuL lx8g], afn laHofO{df
nfu]sf] afnaflnsfnfO{ ;'wfg{sf] nflu afn;'wf/ u[x, cfdfafa' sf]xL gePsf
afnaflnsfsf] ;+/If0fsf] nflu cgfyfno jf ;':tdgl:ylt s]Gb« cflbsf] :yfkgf
/ ;~rfng ug{;Sg] Joj:yf 5 .
o;}u/L afnsNof0f u[x, afn;'wf/ u[x cgfyfno tyf ;':tdgl:ylt s]Gb«df a:g]
afnaflnsfnfO{ lgoldt lzIff, Joj;flos lzIff tyf ;Lkd"ns tflnd k|bfg
ug]{, pgLx¿sf] ljj/0f /fVg'kg]{, >ldssf] ¿kdf sfd ug]{ afnaflnsfsf] ljj/0f
lbg'kg]{, afnaflnsfsf] gfd /fVg] / hGd btf{ ug]{ jflif{s k|ltj]bg k7fpg'kg]{
h:tf sfo{x¿sf] Joj:yf afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%! n] u/]sf] 5 .
$= afn>d -lgif]w tyf lgoldt ug]{_ P]g @)%^
!$ jif{ gk'u]sf afnaflnsfnfO{ >ldssf ¿kdf sfddf nufpg x'Fb}g .
afnaflnsfnfO{ /ftdf -;fFem ^ ah]b]lv laxfg ^ ah];Dd_ sfddf nufpg
x'‘b}g . pgLx¿nfO{ lbgsf] ^ 306f / xKtfsf] #^ 306feGbf a9L sfddf
nufpg x'Fb}g . nuftf/ # 306f sfd u/]kl5 cfwf 306f lj>fd / xKtfsf]
! lbg ljbf lbg'k5{ . pQm lj>fdsf] ;do / ljbfsf] lbgsf] kfl/>lds s§f
ug{ kfOg] 5}g . olb o;sf] kfngf gu/L sfd nufPdf ? %,))) .– ;Dd
hl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
s;}n] klg afnaflnsfnfO{ nnfO{kmsfO{, em'SofO{, 8/ qf;, k|nf]eg, bjfjdf
kf/L jf cGo s'g} tl/sfn] lghsf] OR5flj?4 >ldssf] ¿kdf sfddf
nufpg' x'Fb}g . OR5f ljkl/t sfddf nufPdf ! jif{;Dd s}b jf ? %),))) .–
;Dd hl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
653/]n' afn>d kl/ro
!^ jif{;Ddsf s'g} klg afnaflnsfnfO{ xNsf vfnsf] sfddf
dfqnufpgkb{5 . hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfddf nufpg' x'Fb}g . s;}n]
o:tf] hf]lvdk"0f{ sfddf afnaflnsfnfO{ nufPdf ! jif{;Dd s}b jf ?
%),))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfdx¿sf] ljj/0f cg';"rLdf lbOPsf] 5 . h;dWo] pbfx/0fsf
nflu s]xL lgDgfg';f/ 5g M xf]6]n, h'jf3/, /]i6'/fF, af/, kbofqf, kj{tf/f]x0f cflb
ko{6g;Fu ;DalGwt Joj;fox¿Ù k|of]uzfnf, sfo{zfnf, kz'jwzfnf, zLte08f/
cflb ;]jfd"ns Joj;fox¿Ù ;fj{hlgs kl/jxg / lgdf{0f Joj;fox¿Ù r'/f]6,
la8L agfpg], un}+rf a'Gg], /+ufpg,] 5fnf k|zf]wg ug]{, l;d]G6 pTkfbg, Koflsª
ug]{, ;nfO{, ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg / laqmL, dlb/f, ljo/ k]o kbfy{ pTkfbg,
ls6gfzs cf}iflw pTkfbg, t]n pTkfbg, kmf]xf]/d}nf ;+sng k|zf]wg, /a/ l;Gy]l6s,
Knfli6s, l;;f, kf/f];Fu ;DalGwt cflb sfo{x¿Ù hn>f]t, sf]Onf, k|fs[lts t]n
jf Uof;, afof]Uof;nufotsf phf{ k}bf ug{] / To;sf] k|;f/0f / ljt/0f;Fu
;DalGwt sfo{x¿Ù vfgL, vlghkbfy{sf] pTvgg, k|zf]wg, ljt/0f ;DalGwt
sfo{x¿Ù l/S;f, 7]nfuf8f, sl6ª d]l;g, hldgd'lg, kfgLd'lg / w]/} prfOdf r9L
ug'{kg]{ sfo{, /f;folgs kbfy{x¿;Fu ;Dks{ x'g] sfo{x¿ cflb .
pNn]lvt hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfo{ ;+rfng ul//x]sf] jf hf]lvdk"0f{ Joj;fo
jf sfo{ ;+rfng ul//x]sf] jf ug]{ Joj:yfksn] ;f]sf] tf]lsP adf]lhdsf]
ljj/0f >d sfof{nodf lbg'kg]{5 . ;f] glbPdf ! dlxgf;Dd s}b / ?=
#))) .–;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
s'g} k|lti7fgn] afnaflnsfnfO{ sfddf nufpg k/]df ;DalGwt >d sfof{no
jf tf]lsPsf] cGo lgsfo jf clwsf/L / afnaflnsfsf] afa'cfdf jf ;+/Ifssf]
:jLs[lt lng'kg]{5 . o;f] gu/]df @ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd
hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
k|lti7fgdf afnaflnsfnfO{ >ldssf] ¿kdf sfddf nufpg'cl3 >d sfof{no
dfkm{t lrlsT;såf/f sfd ug{;Sg] of]Uotfsf] k|df0fkq lng'kg]{5 . ;f] glnPdf
@ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 .
afnaflnsfnfO{ sfddf nufpg] k|lti7fgn] afnaflnsfsf] kmf]6f];lxt tf]lsPsf]
ljj/0f >d sfof{nodf lbg'kg]]{5 .
66 3/]n' afn>d kl/ro
k|lti7fgn] >ldssf] ¿kdf sfd ug]{ s'g} klg afnaflnsfnfO{ lnË, j0f,{ wd{,
hfthfltsf] cfwf/df s'g} e]befj gu/L ;dfg sfdsf nflu ;dfg kfl/>lds
lbg'kb{5 . ;f] glbPdf @ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd hl/jfgf jf
b'j} ;hfo x'g]5 .
k|lti7fgdf sfd ug]{ afnaflnsfsf] :jf:Yo / ;'/Iff;DaGwL Joj:yf
tf]lsPadf]lhd ug'{kg]{5 .
pd]/;DaGwL ljjfb ePdf hGdbtf{ k|df0fkqsf] pd]/nfO{ jf:tljs pd]/
dflgg]5 / ;f] gePdf lrlsT;såf/f :jf:Yo k/LIf0f u/L lglZrt
ul/g]5 .
>d sfof{nox¿n] ;do–;dodf k|lti7fgsf] lg/LIf0f ug{ u/fpg ;Sg]5 /
o; P]gljkl/t afnaflnsfnfO{ sfddf nufOPsf] kfOPdf To:tf afnaflnsfnfO{
d'Qm u/L cleefjssf] lhDdf lbOg]5 . cleefjs, ;+/Ifs gePdf afnsNof0f
u[xdf /flvg] / o;;DaGwL vr{ k|lti7fgn] g} Joxf]g'{ kg]{5 . P]gsf Joj:yfx¿
pNn+3g ul/Psf] ;DaGwdf lg/LIf0f k|ltj]bg k|fKt ePkl5 >d sfof{nox¿n]
k|lti7fgsf] ;'ljwf /f]Ssf ug]{ cfjZos sf/jfxL cl3 a9fpg]5 .
ph'/L s;n] lbg] <
afnssf] cleefjs jf ;+/Ifs, k|li7fgsf] lg/LIf0f ug]{ sd{rf/L, ;DalGwt Onfsfsf
k|x/L, ;DalGwt uf=lj=;= jf gu/kflnsf, k|lti7fg :t/sf] 6]«8 o'lgog,
u}/;/sf/L ;+:yf .
ph'/L sxf“ lbg] <
;DalGwt >d sfof{nodf .
ph'/L slxn];Dddf lbg] <
P]gljkl/t sfo{ eP u/]sf] ldltn] ! jif{leqdf
t/ ph'/L ug{ l9nf] u/] k|df0f gfl;g tyf cleo'Qmx¿ pDsg;Sg] ePsf]n]
;s];Dd l56f] ph'/L ug'{k5{ .
673/]n' afn>d kl/ro
sfg'g sfof{Gjogdf b]vf k/]sf cj/f]wx¿
!= kx'Frsf] cefj
ul/aLsf] sf/0faf6 pTkGg cfTdxLgtfsf] sf/0faf6 zf]if0fo'Qm cj:yfdf /x]sf
afn>dsf kLl8t kIfx¿n] sfg'gsf] dfWodaf6 Gofo kfpg] 7fpF;Dd k'Ug ;ls/x]sf
5}gg . ul/aLn] ubf{ cbfntsf] 9f]sf 9S9Sofpg g;Sbf kLl8t kIfx¿ cGofo
;x]/ a:g afWo 5g . To:t} kof{Kt ¿kdf :yfgLo :t/df g} ;xh / ;/n sfg'gL
Goflos ;+/rgfx¿ gx'Fbf klg w]/} dflg;x¿ s]lGb|s[t tyf emGeml6nf] cbfntL
k|s[ofdf hfg ?rfpFb}gg .
@= r]tgfsf] sdL
clzIffsf sf/0f afnaflnsfx¿sf] nflu ag]sf sfg'gsf af/]df hfgsf/Lsf] cefj
5 . sfof{Gjog ug]{ ;+:yf tyf lgsfox¿, afnaflnsf tyf pgLx¿sf cleefjs,
/f]huf/bftfnufot cfd ;d'bfox¿ sfg'gL ¿kdf ;r]t 5}gg . 3/]n' afn>dnfO{
afn>dsf] ¿kdf lnOg] tyf :jLsf/ ul/g] ul/Psf] 5}g . 3/]n' afn>dnfO{
;DkGg ju{af6 ljkGg ju{sf kl/jf/ tyf afnaflnsfx¿sf] nflu ul/Psf]
sNof0fsf/L sfo{sf] ¿kdf lnOg] ul/Psf] 5 . sfg'g agfpg] txaf6 klg 3/]n'
afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf :jLsfg]{ ul/Psf] b]lv+b}g . o;} sf/0f w]/} nfdf]
;dokZrft ag]sf] afn>d lgif]w tyf lgoldt ug{ ag]sf] P]g @)%^ df klg
3/]n' afn>dnfO{ ;d]6g g;s]sf] xf] eGg ;lsG5 . afn>ldsx¿dfly 7"nf]
cGofo eO/x] tfklg ltgLx¿sf] lj?4sf d'2fx¿ sd} dfq kg]{ u/]sf] 5 . h:t}
s}of}+ /f]huf/bftfx¿sf] 3/df & b]lv !$ jif{d'lgsf s}of}+ 3/]n' afn>ldsx¿
sfo{/t /x] klg o;sf af/]df st}af6 cfjfh p7g] u/]sf] kfOFb}g .
#= k|efjsf/L sfo{of]hgfsf] sdL
/fHon] hf]lvdo'Qm afn>d pGd"ng ug{ tyf afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/
Nofpgsf nflu 7f]; sfo{of]hgf Nofpg ;s]sf] 5}g . h] hlt sfo{qmdx¿ ePsf
5g tL ;a} ;x/sf ;+ul7t If]qdf dfq s]lGb«t 5g .
$= ckof{Kt sfg'gx¿
afn>d lgif]w tyf lgoldt ug]{ ljlzi6 sfg'gsf] lgdf{0f t ePsf] 5 t/ of]
sfg'gn] s]jn ;+ul7t k|lti7fgx¿df /x]sf] afn>dnfO{ dfq ;d]6]sf] 5 .
afn>ds} 7"nf] lx:;f /x]sf] c;+ul7t If]q h:t} afnuf]7fnf tyf 3/]n' wGbf
ug{sf nflu Jofks ¿kdf k|of]u ul/g] afn>dnfO{ ;d]6]sf] 5}g . o;/L of]
l;Ëf] If]q pk]lIft x'g' eg]sf] o; If]qdf sfo{/t afn>ldsx¿sf] ;d:ofk|lt
cfFvf lrDng' xf] .
68 3/]n' afn>d kl/ro
%= k|efjsf/L sfof{Gjog k|lqmofsf] cefj
ljleGg sfg'gx¿df afnaflnsfx¿sf] xs / lxtsf nflu w]/} lsl;dsf k|fjwfgx¿
eP klg Jojxfl/s ¿kdf nfu" x'g ;s]sf] 5}g . s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldlt tyf
lhNnf afnsNof0f ;ldltnfO{ afn>d;DaGwL tYo ;+sng ug]{ clwsf/ tyf
st{Jo /x] tfklg To;nfO{ sfg'g sfof{Gjogsf] cg'udg tyf lg/LIf0f ug]{ tyf
sfg'gL sf/afxL ug]{ clwsf/ 5}g . >f]t ;fwgsf] cefjdf lhNnf afnsNof0f
;ldlt, >d sfof{nox¿ afn>d;DaGwL ;d:ofx¿ lgoGq0f ug{ ;kmn x'g
;ls/x]sf 5}gg .
^= u}/;/sf/L ;+:yfx¿aLr ;dGjosf] cefj
afnclwsf/sf] If]qdf sfo{/t u}/;/sf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] ;+Vof lgs} eP klg
3/]n' afn>dsf] If]qdf sfo{/t ;+:yfx¿sf] ;+Vof cToGt sd 5 . >f]t ;fwgsf]
cefjsf sf/0f sfo{qmdx¿ k|efjsf/L x'g g;Sg] tyf slxn] ltgLx¿aLr ;dGjo
/ ;xof]usf] cefjn] ubf{ Ps} k|s[lt / p2]Zosf sfo{qmdx¿df bf]xf]/f] nufgL x'g]
;+efjgf a9L x'g] u/]sf] 5 .
&= /fhgLlts k|ltj4tf jf OR5fzlQmsf] sdL
/fhgLlts kf6L{x¿n] afn>d;DaGwL ;d:ofnfO{ uDeL/tfk"j{s lnO/x]sf 5}gg,
h;sf] kl/0ffd:j¿k afn>d;DaGwL ;d:of k|fyldstfsf] ;"rLdf kg{ ;s]sf]
5}g . /fhgLlts k|ltj4tflagf afnclwsf/ sfof{Gjog x'g] s'/f ;+ej 5}g .
*= ;z:q ;+3if{
/fHo kIf / ljb|f]xL dfcf]jfbL kIfaLr ljBdfg ;z:q ;+3if{sf sf/0faf6 pTkGg
kfl/jfl/s ljrngn] ubf{ Psflt/ afnaflnsfx¿ 6'x'/f x'g] / s}of}+ afnaflnsfx¿
3/]n' afn>d tyf cGo k|sf/sf] afn>ddf nfUg afWo eO/x]sf 5g eg]
csf{lt/ /fHosf] d"n Wofg ljb«f]xL kIfnfO{ bafpgkl§ nfu]sf] x'gfn] 3/]n'
afn>dnufot cGo k|sf/sf] afn>dsf] ;d:of cf]em]ndf kl//x]sf] 5 .
(= 6«]8 o'lgogx¿sf] Wofg k'Ug g;Sg'
6]«8 o'lgogx¿ d"ntM dhb'/x¿sf] xs clwsf/sf] nflu cfjfh p7fpg] ;+ul7t
zlQmx¿ x'g . pgLx¿n] sf/vfgf tyf ;+ul7t If]qx¿df sfo{/t dhb'/x¿ dfq
xf]Og c;+ul7t If]qdf sfo{/t dhb'/x¿sf] nflu klg cfjfh p7fpg'kb{5 .
g]kfndf ePsf 6«]8 o'lgogx¿n] ;+ul7t If]qsf sfo{/t dhb'/x¿sf] nflu cfjfh
693/]n' afn>d kl/ro
p7fpFb} cfPsf 5g . t/ 3/]n' >d h:tf] c;+ul7t If]qdf pgLx¿sf] Wofg
k'lu/x]sf] b]lv+b}g . pgLx¿sf] ;+ul7t zlQmn] Wofg k'¥ofPsf] v08df 3/]n'
afn>ldsx¿sf] nflu dfq xf]Og l;Ëf] 3/]n' >dnfO{ lgoldt / sfg'g;+ut
agfpgsf nflu 7"nf] e"ldsf v]Ng;Sg] s'/f lglZrt 5 .
!)= wfld{s ;f+:s[lts lgsfosf] df}gtf
wd{ eg]sf] c;n sfd, c;n Jojxf/, c?sf] enf] ug]{ s'/f xf] eg] kfk eg]sf]
c?nfO{ zf]if0f ug'{, c?sf] dgdf rf]6 k'Ug] lsl;dsf s'/fx¿ ug',{ d'vn] Pp6f t/
Jojxf/n] csf]{ s'/f ug'{ g} xf] . wfld{s b[li6n] x]bf{ klg afnaflnsfx¿nfO{ k9g],
v]Ng], cf/fd ug{] clwsf/af6 al~rt u/L bf; h:tf] agfP/ sfddf bnfpg'
pko'Qm s'/f xf]Og . o:tf uDeL/ ;jfnx¿df wfld{s tyf ;f+:s[lts lgsfox¿sf]
Wofg k'u]sf] b]lv+b}g . xf], cK7of/f]df afnaflnsfx¿nfO{ cfkmgf] 3/df NofO{
;+/If0f ug]{ / pgLx¿nfO{ k9g], v]Ng] nufotsf cj;/x¿ lbg], 5f]/f5f]/L h:t}
Jojxf/ ug]{, pgLx¿n] ug{;Sg] xNsf lsl;dsf sfdx¿ u/fpg] sfd wd{ g} xf] .
o;}n] wfld{s tyf ;f+:s[lts k|lti7fg, lgsfo tyf o;df k|ltli7t JolQmTjx¿n]
o:tf lg:jfyL{ 9+uaf6 3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf afnaflnsfx¿dfly ;befj,
;bJojxf/ ug]{x¿nfO{ k|f]T;fxg / pgLx¿dfly x'g] zf]if0f, bdg, qm'/ Jojxf/sf]
lj?4df dflg;x¿df hfu/0f Nofpg ;s]sf] v08df o:tf ;+:yf tyf JolQmTjx¿n]
7"nf] k'0o sdfpg ;S5g .
70 3/]n' afn>d kl/ro
cf7
3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ ug]{
pkfox¿
3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpg lgDg sfdx¿ ug{'
cfjZos b]lvG5 M
lgs[i6 afn>d pGd'ng ug{sf nflu ug]{ bL3{sfnLg
pkfox¿
!= gLlt lgdf{0f
s= ;x/L tyf u|fdL0f If]qsf ul/ax¿sf] nflu /f]huf/sf cj;/x¿ l;h{gf ug]{ .
v= >d zlQmsf nflu Go"gtd Hofnf gLlt lgdf{0f u/L k|efjsf/L ¿kdf nfu" ug]{
/ nfu" eP gePsf] cg'udg ug]{ .
@= sfg'gL ;+/rgf
s= hf]lvdo'Qm afn>dsf k|of]ustf{x¿sf] lj?4df b08gLo / ;zQm sfg'g
lgdf{0f ug]{ / ag]sf sfg'gx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ .
v= 3/]n' >ldssf] Hofnf b/ sfod ug]{, 3/]n' afn>dcGt/ut sfdsf] cjlw,
k|s[lt cflbsf] af/]df lglZrt lgod sfg'g agfpg] .
u= afn>d;DaGwL lgod sfg'g nfu" ug{sf nflu :yfgLo ;/sf/ gu/kflnsf /
uf=lj=; cflbnfO{ lhDd]jf/ agfpg] u/L sfg'g agfpg] .
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook
Child domestic labor handbook

More Related Content

What's hot

Pairabi Newsletter Issue 16
Pairabi Newsletter Issue 16Pairabi Newsletter Issue 16
Pairabi Newsletter Issue 16
WOREC Nepal
 
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
WOREC Nepal
 
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचयमहिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
WOREC Nepal
 
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
Pairabi WOREC Newsletter
Pairabi WOREC NewsletterPairabi WOREC Newsletter
Pairabi WOREC Newsletter
WOREC Nepal
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
WOREC Nepal
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violenceलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
WOREC Nepal
 

What's hot (20)

Pairabi Newsletter Issue 16
Pairabi Newsletter Issue 16Pairabi Newsletter Issue 16
Pairabi Newsletter Issue 16
 
Rota virus vaccine guideline
Rota virus vaccine guidelineRota virus vaccine guideline
Rota virus vaccine guideline
 
Upabhokta samrakshan
Upabhokta samrakshanUpabhokta samrakshan
Upabhokta samrakshan
 
Aksharica - 097 (अक्षरिका - ०९७)
Aksharica - 097 (अक्षरिका - ०९७)Aksharica - 097 (अक्षरिका - ०९७)
Aksharica - 097 (अक्षरिका - ०९७)
 
Ne freedom
Ne freedomNe freedom
Ne freedom
 
New Year66
New Year66New Year66
New Year66
 
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
 
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचयमहिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
 
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
Parenting education for better care of children (Pictorial Guidebook)
 
Aksharica - 111 (अक्षरिका - १११)
Aksharica - 111 (अक्षरिका - १११)Aksharica - 111 (अक्षरिका - १११)
Aksharica - 111 (अक्षरिका - १११)
 
7 aaha sanchar
7 aaha sanchar 7 aaha sanchar
7 aaha sanchar
 
Education act 8th amendment, MoE, Nepal
Education act 8th amendment, MoE, Nepal Education act 8th amendment, MoE, Nepal
Education act 8th amendment, MoE, Nepal
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
 
Ne what is_islam_zarabozo
Ne what is_islam_zarabozoNe what is_islam_zarabozo
Ne what is_islam_zarabozo
 
Ne islam aalmi_dharm
Ne islam aalmi_dharmNe islam aalmi_dharm
Ne islam aalmi_dharm
 
पवित्र कुरआनको तीसौं खण्ड अम्मा पारःको नेपाली अनुवाद
पवित्र कुरआनको तीसौं खण्ड अम्मा पारःको नेपाली अनुवादपवित्र कुरआनको तीसौं खण्ड अम्मा पारःको नेपाली अनुवाद
पवित्र कुरआनको तीसौं खण्ड अम्मा पारःको नेपाली अनुवाद
 
Pairabi WOREC Newsletter
Pairabi WOREC NewsletterPairabi WOREC Newsletter
Pairabi WOREC Newsletter
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
 
HRDC Child Protection & Safeguarding Field Modality 2018
HRDC Child Protection & Safeguarding Field  Modality  2018HRDC Child Protection & Safeguarding Field  Modality  2018
HRDC Child Protection & Safeguarding Field Modality 2018
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violenceलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा  | Gender-based violence
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा | Gender-based violence
 

Viewers also liked

Chapter 8 design representations
Chapter 8 design representationsChapter 8 design representations
Chapter 8 design representations
grainne
 
CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08
CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08
CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08
haochenzi zhang
 
Hampshire Constabulary Renuneration Planning SFIA
Hampshire Constabulary Renuneration Planning SFIAHampshire Constabulary Renuneration Planning SFIA
Hampshire Constabulary Renuneration Planning SFIA
SFIA User Forum
 
Overview on china's philanthropy for ACCP
Overview on china's philanthropy for ACCPOverview on china's philanthropy for ACCP
Overview on china's philanthropy for ACCP
give2asia
 
Php And Web Services
Php And Web ServicesPhp And Web Services
Php And Web Services
thinkphp
 
Sales presentation market explore-english
Sales presentation   market explore-englishSales presentation   market explore-english
Sales presentation market explore-english
Rachid QCHIQACH
 

Viewers also liked (17)

Proff presentation
Proff presentationProff presentation
Proff presentation
 
Seven indicators of business failure
Seven indicators of business failureSeven indicators of business failure
Seven indicators of business failure
 
Chapter 8 design representations
Chapter 8 design representationsChapter 8 design representations
Chapter 8 design representations
 
Gazeta
GazetaGazeta
Gazeta
 
What Do You Want To Order
What Do You Want To OrderWhat Do You Want To Order
What Do You Want To Order
 
Portraiture 7
Portraiture 7Portraiture 7
Portraiture 7
 
CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08
CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08
CV_Zhang Haochenzi 2015:10:08
 
English 10 unit 6 listening
English 10 unit 6  listeningEnglish 10 unit 6  listening
English 10 unit 6 listening
 
Clinical analysis report 14
Clinical analysis report 14Clinical analysis report 14
Clinical analysis report 14
 
Hampshire Constabulary Renuneration Planning SFIA
Hampshire Constabulary Renuneration Planning SFIAHampshire Constabulary Renuneration Planning SFIA
Hampshire Constabulary Renuneration Planning SFIA
 
Tabla de alimentos
Tabla de alimentosTabla de alimentos
Tabla de alimentos
 
Didactalia
DidactaliaDidactalia
Didactalia
 
Overview on china's philanthropy for ACCP
Overview on china's philanthropy for ACCPOverview on china's philanthropy for ACCP
Overview on china's philanthropy for ACCP
 
Php And Web Services
Php And Web ServicesPhp And Web Services
Php And Web Services
 
Universal Image Loader: Story, Architecture, FAQ
Universal Image Loader: Story, Architecture, FAQUniversal Image Loader: Story, Architecture, FAQ
Universal Image Loader: Story, Architecture, FAQ
 
Sales presentation market explore-english
Sales presentation   market explore-englishSales presentation   market explore-english
Sales presentation market explore-english
 
Quizlet-inborn errors
Quizlet-inborn errorsQuizlet-inborn errors
Quizlet-inborn errors
 

Similar to Child domestic labor handbook

घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरणघरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
Achal sampatti-adhigrahan
Achal sampatti-adhigrahanAchal sampatti-adhigrahan
Achal sampatti-adhigrahan
DPNet
 
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali VersionPeace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Basanta Adhikari
 
Child rights in School
Child rights in SchoolChild rights in School

Similar to Child domestic labor handbook (20)

Empowring working children
Empowring working childrenEmpowring working children
Empowring working children
 
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरणघरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
घरेलु बालश्रम सामुदायिक अभिमुखीकरण
 
Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070Hamro Aangan 2070
Hamro Aangan 2070
 
E aaha sanchar pfd
E aaha sanchar  pfdE aaha sanchar  pfd
E aaha sanchar pfd
 
2nd issu sidhartha
2nd  issu sidhartha 2nd  issu sidhartha
2nd issu sidhartha
 
Ne human rights_in_islam
Ne human rights_in_islamNe human rights_in_islam
Ne human rights_in_islam
 
Achal sampatti-adhigrahan
Achal sampatti-adhigrahanAchal sampatti-adhigrahan
Achal sampatti-adhigrahan
 
6 aaha sanchar
6 aaha sanchar 6 aaha sanchar
6 aaha sanchar
 
Cheli sandesh issue 4
Cheli sandesh  issue 4Cheli sandesh  issue 4
Cheli sandesh issue 4
 
Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2Cheli sandesh 2
Cheli sandesh 2
 
Child Rights in Nepal
Child Rights in NepalChild Rights in Nepal
Child Rights in Nepal
 
2.1.Communication Sklls, verbal.ppt
2.1.Communication Sklls, verbal.ppt2.1.Communication Sklls, verbal.ppt
2.1.Communication Sklls, verbal.ppt
 
Cheli sandesh issue 6
Cheli sandesh issue 6Cheli sandesh issue 6
Cheli sandesh issue 6
 
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali VersionPeace, Love & Liberty in Nepali Version
Peace, Love & Liberty in Nepali Version
 
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by  lee article written by bhim upadhyayaSingapore created by  lee article written by bhim upadhyaya
Singapore created by lee article written by bhim upadhyaya
 
Aahab sanchar 1 1
Aahab sanchar 1 1Aahab sanchar 1 1
Aahab sanchar 1 1
 
3 aaha sanchar
3 aaha sanchar 3 aaha sanchar
3 aaha sanchar
 
HRDC Child Protection & Safeguarding Policy Field Modality 2018
HRDC Child Protection & Safeguarding Policy Field Modality 2018HRDC Child Protection & Safeguarding Policy Field Modality 2018
HRDC Child Protection & Safeguarding Policy Field Modality 2018
 
Child rights in School
Child rights in SchoolChild rights in School
Child rights in School
 
Mcc agreement pdf in Nepali
Mcc agreement pdf in NepaliMcc agreement pdf in Nepali
Mcc agreement pdf in Nepali
 

More from Children & Women in Social Service and Human Rights

Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
Role of children for child friendly school
Role of children for child friendly schoolRole of children for child friendly school
Role of children for child friendly school
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षणप्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Children & Women in Social Service and Human Rights
 
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थानबालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
Children & Women in Social Service and Human Rights
 

More from Children & Women in Social Service and Human Rights (20)

Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)
 
Child Rights in School
Child Rights in SchoolChild Rights in School
Child Rights in School
 
Reintegrating Nepalese child domestic workers with their families
Reintegrating Nepalese child domestic workers with their familiesReintegrating Nepalese child domestic workers with their families
Reintegrating Nepalese child domestic workers with their families
 
बालश्रम शोषणको विरोध गरौं
बालश्रम शोषणको विरोध गरौंबालश्रम शोषणको विरोध गरौं
बालश्रम शोषणको विरोध गरौं
 
बाल श्रमको प्रयोग नगरौं
बाल श्रमको प्रयोग नगरौंबाल श्रमको प्रयोग नगरौं
बाल श्रमको प्रयोग नगरौं
 
Role of children for child friendly school
Role of children for child friendly schoolRole of children for child friendly school
Role of children for child friendly school
 
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षणप्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
प्राकृतिक विपद्‌मा बालसंरक्षण
 
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegrationReturning home: Children and their parents talk about reintegration
Returning home: Children and their parents talk about reintegration
 
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थानबालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
बालक्लब लोकतान्त्रिक परिपाटी अभ्यास गर्ने स्थान
 
The Invisible Workers
The Invisible WorkersThe Invisible Workers
The Invisible Workers
 
बाल संरक्षण हाते पुस्तिका
बाल संरक्षण हाते पुस्तिकाबाल संरक्षण हाते पुस्तिका
बाल संरक्षण हाते पुस्तिका
 
Report on Child Labor in Chitwan
Report on Child Labor in ChitwanReport on Child Labor in Chitwan
Report on Child Labor in Chitwan
 
बाल अधिकार पुस्तिका
बाल अधिकार पुस्तिकाबाल अधिकार पुस्तिका
बाल अधिकार पुस्तिका
 
Child Protection Policy and Procedure
Child Protection Policy and ProcedureChild Protection Policy and Procedure
Child Protection Policy and Procedure
 
बालसंरक्षणका लागि बालसहभागिता
बालसंरक्षणका लागि बालसहभागिताबालसंरक्षणका लागि बालसहभागिता
बालसंरक्षणका लागि बालसहभागिता
 
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिकाबालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
बालचौतारी कक्षा सञ्चालन निर्देशिका
 
बालअघिकार सचेतना पुस्तिका
बालअघिकार सचेतना पुस्तिकाबालअघिकार सचेतना पुस्तिका
बालअघिकार सचेतना पुस्तिका
 
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्रमनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
मनोसामाजिक सामस्या समाधानका लागी मनोविमर्श केन्द्र
 
The Bamboo Project : Nepal Report
The Bamboo Project : Nepal ReportThe Bamboo Project : Nepal Report
The Bamboo Project : Nepal Report
 
Separation denial of rights
Separation denial of rightsSeparation denial of rights
Separation denial of rights
 

Recently uploaded

1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
QucHHunhnh
 
The basics of sentences session 3pptx.pptx
The basics of sentences session 3pptx.pptxThe basics of sentences session 3pptx.pptx
The basics of sentences session 3pptx.pptx
heathfieldcps1
 
Russian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in Delhi
Russian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in DelhiRussian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in Delhi
Russian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in Delhi
kauryashika82
 
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptxSeal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
negromaestrong
 

Recently uploaded (20)

ComPTIA Overview | Comptia Security+ Book SY0-701
ComPTIA Overview | Comptia Security+ Book SY0-701ComPTIA Overview | Comptia Security+ Book SY0-701
ComPTIA Overview | Comptia Security+ Book SY0-701
 
Asian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptx
Asian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptxAsian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptx
Asian American Pacific Islander Month DDSD 2024.pptx
 
How to Give a Domain for a Field in Odoo 17
How to Give a Domain for a Field in Odoo 17How to Give a Domain for a Field in Odoo 17
How to Give a Domain for a Field in Odoo 17
 
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdfKey note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
Key note speaker Neum_Admir Softic_ENG.pdf
 
Understanding Accommodations and Modifications
Understanding  Accommodations and ModificationsUnderstanding  Accommodations and Modifications
Understanding Accommodations and Modifications
 
This PowerPoint helps students to consider the concept of infinity.
This PowerPoint helps students to consider the concept of infinity.This PowerPoint helps students to consider the concept of infinity.
This PowerPoint helps students to consider the concept of infinity.
 
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptxICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
ICT Role in 21st Century Education & its Challenges.pptx
 
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf1029 -  Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
1029 - Danh muc Sach Giao Khoa 10 . pdf
 
The basics of sentences session 3pptx.pptx
The basics of sentences session 3pptx.pptxThe basics of sentences session 3pptx.pptx
The basics of sentences session 3pptx.pptx
 
Third Battle of Panipat detailed notes.pptx
Third Battle of Panipat detailed notes.pptxThird Battle of Panipat detailed notes.pptx
Third Battle of Panipat detailed notes.pptx
 
Unit-V; Pricing (Pharma Marketing Management).pptx
Unit-V; Pricing (Pharma Marketing Management).pptxUnit-V; Pricing (Pharma Marketing Management).pptx
Unit-V; Pricing (Pharma Marketing Management).pptx
 
TỔNG ÔN TẬP THI VÀO LỚP 10 MÔN TIẾNG ANH NĂM HỌC 2023 - 2024 CÓ ĐÁP ÁN (NGỮ Â...
TỔNG ÔN TẬP THI VÀO LỚP 10 MÔN TIẾNG ANH NĂM HỌC 2023 - 2024 CÓ ĐÁP ÁN (NGỮ Â...TỔNG ÔN TẬP THI VÀO LỚP 10 MÔN TIẾNG ANH NĂM HỌC 2023 - 2024 CÓ ĐÁP ÁN (NGỮ Â...
TỔNG ÔN TẬP THI VÀO LỚP 10 MÔN TIẾNG ANH NĂM HỌC 2023 - 2024 CÓ ĐÁP ÁN (NGỮ Â...
 
SKILL OF INTRODUCING THE LESSON MICRO SKILLS.pptx
SKILL OF INTRODUCING THE LESSON MICRO SKILLS.pptxSKILL OF INTRODUCING THE LESSON MICRO SKILLS.pptx
SKILL OF INTRODUCING THE LESSON MICRO SKILLS.pptx
 
Introduction to Nonprofit Accounting: The Basics
Introduction to Nonprofit Accounting: The BasicsIntroduction to Nonprofit Accounting: The Basics
Introduction to Nonprofit Accounting: The Basics
 
Russian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in Delhi
Russian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in DelhiRussian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in Delhi
Russian Escort Service in Delhi 11k Hotel Foreigner Russian Call Girls in Delhi
 
2024-NATIONAL-LEARNING-CAMP-AND-OTHER.pptx
2024-NATIONAL-LEARNING-CAMP-AND-OTHER.pptx2024-NATIONAL-LEARNING-CAMP-AND-OTHER.pptx
2024-NATIONAL-LEARNING-CAMP-AND-OTHER.pptx
 
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptxSeal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
Seal of Good Local Governance (SGLG) 2024Final.pptx
 
How to Create and Manage Wizard in Odoo 17
How to Create and Manage Wizard in Odoo 17How to Create and Manage Wizard in Odoo 17
How to Create and Manage Wizard in Odoo 17
 
Magic bus Group work1and 2 (Team 3).pptx
Magic bus Group work1and 2 (Team 3).pptxMagic bus Group work1and 2 (Team 3).pptx
Magic bus Group work1and 2 (Team 3).pptx
 
On National Teacher Day, meet the 2024-25 Kenan Fellows
On National Teacher Day, meet the 2024-25 Kenan FellowsOn National Teacher Day, meet the 2024-25 Kenan Fellows
On National Teacher Day, meet the 2024-25 Kenan Fellows
 

Child domestic labor handbook

  • 3. 33/]n' afn>d kl/ro 3/]n' afn>d kl/ro k|sfzsM ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_
  • 4. 4 3/]n' afn>d kl/ro k|sfzs ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_ rfjlxn, sf7df8f}+ . www.cwish.org.np ;jf{lwsf/ © M ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/ df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_ ;Nnfxsf/ M zflGt clwsf/L ;+of]hg M ldng w/]n n]vg M /d]zs'df/ kf}8]n / a]bk|;fb ;fksf]6f ;xof]uLx¿ M k"0f{snf zdf{, o'j/fh l3ld/], k|ltzf b]jfg, dbg lzjfsf]6L / ;'jf; vltj8f z'4fz'l4 M ;'efj yfkf k|yd k|sfzg M h'g @))% k|sflzt ;+Vof M %)) k|lt ISBN : 99946-816-3-X lk|—k|]; / 5kfO M 6fOD; ls|ozg k|sfzg ;xof]u M afn>d cGTosf nflu cGt/f{li6«o sfo{s|d, cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] sfof{no nlntk'/ g]kfn .
  • 5. 53/]n' afn>d kl/ro ljZje/ sl/a @$ s/f]8 afnaflnsfx¿ ljljwvfn] >ddf ;+nUg eO{ cfkmgf] afnfkg latfpg afWo 5g . oLdWo] clwstd afnaflnsfx¿ c;+ul7t jf cw{;+ul7t If]qsf] >ddf ;+nUg 5g . afn>d xfd|f] ;dfhsf] gsf/fTds kf6f] xf], h;n] dfgj ;Eotfdfly g} k|Zg p7fpF5 . 3/]n' afn>d o:t} afn>dsf] If]qx¿dWo] Ps k|d'v >d If]q xf] . g]kfndf klg %% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;++nUg eO{ hLjg ofkg ul//x]sf 5g . 3/]n' >ddf afnaflnsfsf] ;+nUgtfn] afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s / ;fdflhs ljsf;df c;/ t u5{ g} ;fy} ;Dk'0f{ ;dfhnfO{ g} w]/} kl5 ws]Nb5 / lg/Gt/ ul/aLtkm{ pGd'v u/fpFb5 . t;y{ klg o; 3/]n' afn>d k|yfsf] cGTo x'g' h?/L 5 . 3/]n' afn>d zf]if0f tyf 3/]n' >ddf afnaflnsfnfO{ ;+nUg u/fpg] k|yfs} cGTo ug{sf nflu ;/sf/L, u}/;/sf/L kIfx¿af6 w]/} k|oTgx¿ ul/g' h?/L 5 . g]kfndf >L %sf] ;/sf/ / cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] ;+o'Qm ¿kdf lgs[i6 k|sf/ sf] afn>d cGTo ug{ ;doa4 sfo{s|d nfu" ul//x]sf] 5 / 3/]n' afn>d o; sfo{s|dsf] Ps k|d'v nlIft ;d"x klg xf] . 3/]n' afn>ddf c;fWo} sd k|oTgx¿ ePsf] b]lvG5 . o;sf] sf/0f eg]sf] 3/]n' afn>dnfO{ a'emg] / o;df x:tIf]k ug{ cfjZos ;Lk tyf cg'ejsf] sdL klg xf] eGg] nfUb5 . o:tf] cj:yfdf l;lj; -;dfh ;]jftyf dfgj clwsf/df dlxnf / afnaflnsf_ n] 3/]n' afn>d zf]if0f cGTosf nflu :yfgLo lgsfo ljz]ift gu/kflnsfx¿ / cGo u}/;/sf/L ;+3;+:yfx?sf] Ifdtf ljsf; ug]{ p4]Zon] ljleGg lgb]{lzsfx¿ k|sflzt u/]sf]df ;j{k|yd t l;lj;nfO{ xflb{s awfO tyf wGojfb lbg rfxfG5' . oL lgb]{lzsfx¿n] 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTo tyf lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d cGTosf nflu ljleGg lgsfox¿ljr ;dembf/L a9fO{ 3/]n' afn>d lgjf/0f ug{ k|fSsyg
  • 6. 6 3/]n' afn>d kl/ro pTk|]l/t ug]{5 / cfjZos sfo{s|dx¿ ug{ ;DalGwt lgsfox¿sf] Ifdtf clej[l4 ug{ dxTjk"0f{ e"ldsf v]Ng]5 eGg] cfzf lnPsf] 5' . oL lgb]{lzsfx¿sf] k|sfzg g]kfndf afn>dlj?4sf] cleofgdf Ps sf];]9'++uf ;flat x'g]5 eGg] klg czff /fv]sL 5' . o; lgb]{lzsfsf] sfof{Gjogsf] ;Gbe{df b]vfk/]sf sdL sdhf]/Lx¿nfO{ cf}+NofO{ k|fKt ;'emfjx¿sf] cfwf/df l;lj;n] cfufdL lbgdf lgb]{lzsfx¿sf] kl/dfh{g tyf k'gM k|sfzg ub}{ hfcf]; eGg] klg z'esfdgf lbg rfxfG5' . cGtdf l;lj;nufot 3/]n' afn>d zf]if0flj?4sf] cleofgdf ;+nUg x'g'ePsf ;Dk"0f{ ;+3;+:yf÷AolQmx¿nfO{ o; lgb]{lzsf kmnbfoL x'g]5 eGg] k"0f{ ljZj:t 5' . wGojfb . ldlt @))%, @& h'g n}nf 6}Udf] /]•L lgb]{zs cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] sfo{no nlntk'/ g]kfn
  • 7. 73/]n' afn>d kl/ro ljZjdf @$ s/f]8eGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf] lttf] oyfy{leq afFlr/x]sf xfd|f afnaflnsfx¿sf] eljio / To;n] emNsfpg] xfd|f] ;dfhsf] jt{dfg tyf eljio b'j} cToGt} uDeL/ / lrGtfhgs b]lvG5 . xfd|f] b]zdf klg aL; nfveGbf a9L afnaflnsfx¿ >ddf ;+nUg /x]sf 5g h;dWo] ! nfv @& xhf/ afnaflnsfx¿ lgs[i6 k|sf/sf] afn>ddf ;+nUg /xL cfkmgf] hLjg ofkg ul//x]sf 5g . o;/L lgs[i6 afn >ddf ;+nUg x'g afWo ePsf afnaflnsfx¿df ;jf{lws ;+Vof 3/]n' afn>ldsx¿sf] /x]sf] 5 . cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] tYofÍcg';f/ g]kfnsf ;x/L If]qdf dfq %% xhf/eGbf a9L afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg /x]sf 5g . 3/]n' >ddf ;+nUg afnaflnsfx¿ ljleGgvfn] lx+;f, zf]if0f tyf b'Jo{jxf/x¿ vKg afWo eO/x]sf 5g / klg o:tf] cj:yfdf yf]/} dfq ;+3;+:yf tyf ;/sf/L lgsfox¿n] o; If]qnfO{ cfjZos dfqfdf Wofg k'/ofpg ;ls/x]sf] b]lvFb}g eg] eO/x]sf k|of;x¿df klg sdL sdhf]/Lx¿ b]lvG5g . o; cj:yfdf 3/]n' >ddf cf7 aif{eGbf a9L ;do sfo{/t /xL nfdf] cg'ej xfl;n u/]sf] ;+:yfsf] x}l;otn] klg xfdLn] cfkmgf cg'ejx¿ ljleGg ;+3;+:yf tyf ;/sf/L lgsfox¿;Fu ;f6f;f6 ug'{ h?/L b]lvG5 h;n] ubf{ cfufdL lbgdf o; If]qdf x'g] ljsf;] x:tIf]kx¿ k|efjsf/L / kl/0ffdd'vL x'g ;s"g . oxL s'/fnfO{ dWogh/ ub}{ xfd|f] ;+:yf ;dfh;]jf tyf dfgjclwsf/df dlxnf / afnaflnsf -l;lj;_ n] 3/]n' afn>d / x:tIf]ksf pkfox¿ ljifoleq ljleGg sfo{lgb]{lzsfx¿ t}of/ u/]sf] 5 / To;} cGtu{t of] æ3/]n' afn>d kl/roÆ k':ts oxfFx¿dfem k|:t't ug{ kfpFbf xfdLnfO{ cToGt} v';L nfu]sf] 5 . xfdL cfzf ub{5f}+ xfd|f] of] k|of; 3/]n' afn>d zf]if0fsf] cGTosf nflu cjZo g} ;fy{sl;4 x'g]5 / o;sf nflu y'k|} kf7sx¿n] o;df n]lvPsf pkfox¿nfO{ Jojxfl/s ¿kdf sfof{Gjog ug'{x'g]5 . cfef/
  • 8. 8 3/]n' afn>d kl/ro of] k':ts t}of/ kfg{ cxf]/fq ldx]gt ug'{x'g] /d]z kf}8]n tyf a]bk|;fb ;fksf]6fnfO{ xfdL wGojfb glbO/xg ;Sb}gf}+ . ;fy} o;df z'4fz'l4 x]l/lbg] ;'efj yfkf, o;sf] n]—cfp6 l8hfOgsf sfd ug'{x'g] 6fOD; ls|ozgsf ;'j0f{ efO / o;df cfjZos lrqx¿ agfO{ ;3fpg'x'g] /fhg sfkmn], k[YjL >]i7 / pbo efO{nfO{ xfdL w]/}—w]/} wGojfb lbg rfxfG5f}+ . o; k':ts k|sfzg ug{ cfly{s ;xof]u pknAw u/fpg] ;+:yf cGt/f{li6«o >d ;+u7gk|lt xfdL cfef/ JoQm ug{ rfxfG5f}+ . cGtdf o; k':ts lgdf{0f, k|sfzg tyf ljt/0fdf ;3fpg'x'g] l;lj;df cfj4 ;Dk"0f{ efOalxgLx¿ tyf sd{rf/L ;fyLx¿nfO{ klg w]/}—w]/} wGojfb lbg rfxfG5' . of] k':ts xfd|f] klxnf] k|of; xf], t;y{ xfdL] o;df ;Defljt sdL / q'l6x¿sf] ;DefjgfnfO{ gsfg{ ;Sb}gf}+ . To;}n] xfdL oxfFx¿sf] ;'emfj, k|ltls|ofsf] af6f] x]l/ /x]sf x'g]5f}+ . wGojfb zflGt clwsf/L cWoIf
  • 9. 93/]n' afn>d kl/ro ljifo;"rL e"ldsf ! afnaflnsfsf] kl/efiff # afn>d, 3/]n' afn>d / o;sf] k[i7e"ld ( 3/]n' afn>dsf] cfsif{0f / k|f]T;fxgsf tTjx¿ @% 3/]n' afn>dsf] cj:yf #& afnclwsf/ / 3/]n' afn>d $# afn>d;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o ;lGw ;Demf}tfx¿ $( 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ ug]{ pkfox¿ ^& 3/]n' afn>ddf x:tIf]k ug]{ dfu{lgb]{zgx¿ *%
  • 10. 10 3/]n' afn>d kl/ro e"ldsf g]kfnn] afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]sf] bz jif{eGbf a9L eO;s]sf] 5 eg] o;sf P]lR5s k|n]vx¿df ;d]t ;xdlt JoQm u/]]sf] klg aiff{}+ eO;s]sf] 5 . o;sf] ;fy} cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] hf]lvdo'Qm afn>d nufotsf dxf;lGwx¿df k|ltj4tf JoQm ul/;s]sf] 5 . Toltdfq xf]Og tL cGt/f{li6«o dxf;lGwnfO{ nfu" ug{] qmddf afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* / afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%@ / afn>d lgif]w tyf lgoldt ug{ ag]sf] P]g @)%^ h:tf /fli6«o sfg'gx¿sf] lgdf{0f eO{ sfof{Gjogdf ;d]t cfO;s]sf 5g . t/ csf{lt/ lzIff, :jf:Yo, v]n, dgf]/~hgaf6 al~rt x'Fb} 3/sf] rf/ lbjf/leq sf]lrP/ zf]if0f, b'Jo{jxf/sf] l;sf/ ePsf xhf/f}+ 3/]n' afn>ldsx¿ si6;fWo hLjg latfpg afWo 5g . cfˆgf] hLjg lgjf{xsf nflu dfq xf]Og s}of}+n] t kl/jf/s} nflu ;d]t cyf]{kfh{g ug]{ sfddf cfˆgf slnnf xftx¿ nufpg afWo eO/x]sf 5g . ;dfhn] eg] o; lsl;dsf] afn>dnfO{ ;xh / :jefljs ¿kn] lnO/x]sf] 5 . ^÷& jif{b]lv g} cfdfafa'b]lv la5f]l8P/ csf{sf] 3/df a;]/ cfˆgf afNofj:yfsf] pkef]u ug{ gkfO{ zf]if0fo'Qm cj:yfdf ul/g] sfd jf:tjd} hf]lvdo'Qm afn>d xf] . hf]lvdo'Qm afn>dsf] b'ikl/0ffd cToGt 3fts x'G5 . o:tf] cj:yfdf oL afnaflnsfsf] kIfdf cfjfh p7fpg', 3/]n' afn>dsf] lj?4df ;r]tgtf clej[l4 ug{' tyf lgs[i6 cj:yfdf /x]sf afn>ldsx¿sf] hLjgdf ;'wf/ NofpFb} 3/]n' afn>dnfO{ pGd"ng ug]{ lbzflt/ cufl8 a9g' cfhsf] cfjZostf ag]sf] 5 . oxL cfjZostf dx;'; ub}{ cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] ;xof]udf l;lj;n] o; k|sf/sf] afn>dsf] lj?4df Pp6f cleofg ;+rfng u/]sf] 5 . o;} cleofg cGtu{t ;+rflnt sfo{qmdsf] ;Gbe{df of] 3/]n' afn>d;DaGwL wf/0ffut :ki6tfsf] lgb]{lzsf tof/ ul/Psf] xf] .
  • 11. 113/]n' afn>d kl/ro Ps afnaflnsfsf] kl/efiff afnaflnsf s;nfO{ eGg] < ;fdfGotM afnaflnsf s;nfO{ eGG]f ljifo gf}nf] h:tf] gnfUg] ePklg afNofj:yfsf] cjwf/0ffnfO{ km/s ;Gbe{df km/s 9+un] lnOg] ul/G5 . of] s'/f afnaflnsfsf clwsf/ tyf e"ldsfx¿ / k|f}9n] afnaflnsfx¿;Fu ug]{ Jojxf/df e/ kb{5 . afNofj:yfsf] wf/0ffnfO{ ljleGg ;Gbe{, :yfgLo, If]qLo, /fli6«o / cGt/f{li6«o txdf x]g]{ ul/G5 . o4lk ;fdfGotof afnljsf;sf cfwf/e"t r/0f / cfjZostfx¿df eg] s'g} leGgtf x'Fb}g . k|foM ;a} b]zx¿df pd]/nfO{ cfwf/ agfP/ afnaflnsfsf] sfg'gL kl/efiff ug]{ ul/Psf] 5 . o;/L o; kl/efiffn] gful/ssf] ef]6 xfNg;Sg] pd]/nfO{ klg k|ltlalDat u/]sf] x'G5 . o;b]lv afx]s o;n] k|foM h;f] ljjfx ug{ of]Uo pd]/, of}g;Dks{ /fVg;Sg], ;]gfdf egf{ x'g;Sg], h:tf s'/fx¿ klg k|ltlalDat u/]sf] x'G5 . To;}n] afNofj:yfnfO{ kl/jf/ / k|f}9;Fusf] ;DaGw, ljjfx ug]{ cj:yf, cfly{s bfloTjsf] tx, lzIffsf] tx, ;]gfdf egf{sf] nflu Go"gtd pd]/, dtbfg h:tf sfg'gL clwsf/ u|x0f ug{;Sg] cj:yf cflbsf cfwf/df klg kl/eflift ug{ ;lsG5 . sltko ;d'bfox¿df pQ/bfloTj axg ug'{ gk/]sf] sf/0fn] pd]/ k'u]sf 5f]/f / 5f]/LnfO{ afNoj:yfd} /x]sf] 7flgG5 . h:t}M Pp6f ;DkGg kl/jf/sf s'g} klg sfd gnufOsg k'Nk'NofP/ x'sf{OPsf, hjfg 5f]/f jf 5f]/Ln] cfkm"nfO{ afnaflnsf g} 7fGg] ub{5g . To;}u/L ljkGg kl/jf/sf ;fgf pd]/sf 5f]/f jf 5f]/Ln] cfkmgf afa'cfdfnfO{ sfddf ;/;xof]u ug{sf nflu sfd ug]{ u/]sf 5g eg] pgLx¿n] cfkm"nfO{ k|f}9 7flg/x]sf x'G5g . o;/L afNofj:yfnfO{ a'emg] ;jfndf km/s km/s ;f]rfOx¿ x'G5g . To;}n] afNo cj:yf eg]sf] zf/Ll/s, dfgl;s, ljsf;sf] cj:yf dfq geO{ ;fdflhs x}l;ot klg xf] .
  • 12. 12 3/]n' afn>d kl/ro t/ ;a}eGbf dxTjk"0f{ cfwf/ eg]sf] klg pd]/ g} xf] . lsgeg] cGo s'/fx¿ afnaflnsfsf] kl/efiff ug{sf nflu k|i6 ¿kdf k|ltljlDjt ePsf] b]Vg ;ls+b}g . To;}n] /fli6«o cGt/f{l{i6«o ¿kdf klg afnaflnsfx¿nfO{ pd]/sf] cfwf/df g} kl/eflift ug]{ ul/Psf] xf] . ;+o'Qm /fi6«;+3n] u/]sf] kl/efiff M afnaflnsfsf] clwsf/ ;'lglZrt ug{sf nflu ;+o'Qm /fi6«;+3Lo dxf;lGw afnclwsf/ dxf;lGw !(*( n] !* jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afnaflnsfsf] ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 . t/ dxf;lGwn] /fli6«o sfg'gn] Tof]eGbf klg sd pd]/sf JolQmnfO{ afnaflnsfsf] ¿kdf kl/eflift ug{;Sg] s'/f k|i6 kf/]sf] 5 . o; cGt/f{li6«o kl/efiffn] afnaflnsfsf] afNofj:yfnfO{ clwstd ¿kdf ;+/If0f ug]{ s'/f ;'lglZrt u/]sf] 5 . o;n] afnaflnsfsf] clwstd lxtsf nflu Pp6f cGt/f{li6«o dfkb08 lgwf{/0f u/]sf] 5 . afnclwsf/ dxf;lGw ljZjJofkL ¿kdf cg'df]bg ul/Psf] dxf;lGw xf] . clwsf+z /fi6«x¿ / cGt/f{li6«o ;+3 ;+:yfx¿ ;a}n] o;df ePsf afnclwsf/;DaGwL Joj:yfx¿nfO{ :jLsf/]sf 5g . g]kfnsf] /fli6«o kl/efiff M afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* n] !^ jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afnssf] ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 . o;}u/L >d P]g @)$* n] !^ jif{d'lgsf] JolQmnfO{ afns eg]sf] 5 . To;} u/L d'n'sL P]g tyf ;+ljwfgn] klg !^ jif{eGbf sd pd]/sf] JolQmnfO{ gfaflnu 7x¥ofPsf] 5 . t/ xfd|f] b]zdf dtbfg ug]{ Go"gtd pd]/ eg] !* aif{ /x]sf] 5 . o;/L afnclwsf/sf] If]qdf sfo{/t k|lzIfs, ;fdflhs sfo{stf{x¿n], /fli6«o cGt/fli6«o ;Dk"0f{ kl/efiffnfO{ ljZn]if0f ug{'kb{5 / /fli6«o kl/efiffnfO{ cfwf/ agfOg'kb{5 . afnljsf;sf r/0fx/¿ afNofj:yfnfO{ x]g]{, a'emg] b[li6sf]0f km/s—km/s ePklg ;fdfGotM afnaflnsfsf zf/Ll/s ljsf;sf r/0fx¿df eg] s'g} leGgtf x'Fb}g . ;a} gjhft lzz'x¿ hlGdPkl5 Ps} lsl;dsf r/0fx¿ kf/ ub{} k|f}9 cj:yfdf k'Ug] ub{5g . h:t}M
  • 13. 133/]n' afn>d kl/ro afd] ;g'{eGbf cufl8sf] cj:yf, afd] ;g]{ cj:yf, 6's'6's' lx8g] cj:yf, s]6fs]6L cj:yf, lszf]/ cj:yf clg o'jf cj:yf . afnljsf;sf x/]s r/0fx¿df kl/jf/ tyf ;d'bfox¿sf] bfloTj / e"ldsf km/s–km/s x'G5 . t/ x/]s r/0fsf nflu cfjZos kg]{ cfwf/e"t cfjZostfx¿ k"/f ePsf] x'g'kb{5 . olb pgLx¿sf cfwf/e"t cfjZostfx¿ k"/f ePgg eg] pgLx¿sf] ljsf;df Hofb} g/fd|f] c;/ kb{5 . 3/]n' afn>dn] afnaflnsfsf] :jefljs tyf :j:y ljsf;df Hofb} g/fd|f] c;/ kfb{5 . /fli6«o sfg'gsf] b[li6df afnaflnsfsf] kl/efiff afnaflnsf;DaGwL P]g, >d P]g cflbn] !^ jif{d'lgsf] dfgjnfO{ afnaflnsf eg]/ kl/eflift u/]sf] 5 . cGt/fli6«o dxf;lGwsf] b[li6df afnaflnsfsf] kl/efiff !* jif{eGbf d'lgsf dfgjx¿ g} afnaflnsf x'g . dxf;lGwn] /fli6«o sfg'gx¿nfO{ Tof]eGbf klg sd pd]/sf dfgjnfO{ klg afnssf] ¿kdf kl/eflift ug{;Sg] 5'6 lbPsf] 5 . ;Demg} kg]{ s'/f afnaflnsf dfgj x'g . afNofj:yf dfgj ljsf;sf] k|f/lDes r/0f xf] . hGd]b]lv !* jif{;Dd zf/Ll/s dfgl;s, af}l4s, ;fdflhs, ;+j]ufTds ¿kn] ljsf; xF'b} u/]sf dfgjx¿ g} afnaflnsf x'g .
  • 14. 14 3/]n' afn>d kl/ro xl/ / ;f]d -xl/ / ;f]d ;fyL–;fyL x'G5g . af6fdf Pscfk;df s'/f ub}{ lx8g] qmddf_ xl/M ;fFRrL cl:t ltd|f] 3/df b]v]sf] Pp6L ;fgL *÷( jif{sL km'RrL sf] xF < ;f]dM Tof] s]6L d]/L >LdtLsf] ;fdfGo gftf nfUg] s]6L xf] . Hofb} ul/a / 5f]/f5f]/L w]/} ePsf] sf/0fn] p;sf] kl/jf/df laxfg a]n'sf 5fs 6fg{ wf}–wf} 5 . To;} x'gfn] kl/jf/sf] af]em xNsf ul/lbg p;nfO{ d]/f] ;;'/fnLn] dsxfF k7fOlbPsf x'g . xl/M ;fFRrL ltdL t afn>dsf] lj?4df sfd ug]{ ;+:yfdf sfd u5f}{, JolQmut ¿kdf klg ltdL afn>dsf] ;zQm lj/f]wL klg t xf} lg, xf]Og / < ;f]dM xf], jf:tjdf d afn>dsf] lj/f]wL g} x'F . t/ pm afn>lds xf]Og lsgls p;n] sfd u/]afkt xfdLn] s]xL klg ltg{' kb}{g . d]/L >LdtL Hofb} sdnf] dgsL l5g . c?sf] b'Mv k6Ss} b]Vg ;lSbgg . cl:tsf] kfnL dfOtL uPsf] a]nf pgLx¿sf] b'Mv b]Vg g;s]/ NofPsL x'g . xl/M d}n] p;nfO{ efG;fsf]7fdf efF8fs'F8f dfemb}, s'rf] nufpFb} u/]sf] b]v]sf] lyPF . ;f]dM xf], :jefj}n] p;n] d]/L >LdtLnfO{ 3/sf] sfdwGbfdf ;3fpk3fp u5]{ .
  • 15. 153/]n' afn>d kl/ro xl/M s] pm :s'n hfG5] t < ;f]dM cxF, :s'n t hfGg . xl/M Tof] gfgLn] /flt slt ah];Dd sfdwGbf u5]{ t < ;f]dM yf]/} hfxfg 5 . w]/} ;do;Dd sxfF ug'{k5{ / . ToxL /flt !) ah];Dd t xf] lg . xl/M km'RrLsf] lgwf/df Pp6f 6'6'Nsf] klg b]v]sf] lyPF . s] ePsf] xF < ;f]dM Tof] vf; s]xL xf]Og, To;} lbg laxfg sfd ug{ clns l9nf] u/L eg]/ d]/L >LdtLn] o;f] Ps yKk8 xfGbf n8]/ lgwf/df 6'6'Nsf] p7]sf] xf]] . larf/ ug'{xf]; != dflysf] ;+jfbaf6 s] a'emg'eof] < @= xl/n] cfkm"nfO{ ;3fpgsf nflu NofOPsL aflnsf afn>lds xf] ls xf]Og < s;/L < #= xf], eg] s:tf] lsl;dsf] afn>d xf] < of] lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d xf] ls xf]Og < $= o:tf] lsl;dsf sfd ug]{ afnaflnsfx¿ tkfO{+ x¿sf] 3/, 8]/f jl/kl/ klg 5g ls < %= 3/]n' afn>ldsx¿ s;nfO{ eGg] < ^= lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d s]nfO{ eGg] < &= cfkmgf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ pgLx¿sf] k9fO, :jf:Yo glau|g] u/L cfkmgf] 3/df ul/g] sfdwGbf l;sfpg], u/fpg] sfo{ afn>d xf] jf xf]Og < lsg <
  • 16. 16 3/]n' afn>d kl/ro b'O{ afn>d, 3/]n' afn>d / o;sf] k[i7e"ld >d s] xf] < >d eg]sf] dflg;n] ljz]if u/L hLljsf]kfh{g ug]{ cyjf s]xL sdfpgsf nflu ul/g] sfd xf] . >d cfly{s k|of]hgsf] nflu tyf ;]jf pTkfbg ug{ k|of]u ul/G5 . >dsf] d"No x'G5 . of] pTkfbgsf] Pp6f dxTjk"0f{ ;fwg xf] . >d zf/Ll/s / dfgl;s b'j} lsl;dsf] x'G5 . afn>d s] xf] < afn>dsf nflu If]qLo sfo{;d"x -cf/8An'hL–l;Pn_n] u/]sf] kl/efiffcg';f/ !* jif{d'lgsf afnaflnsfåf/f pgLx¿sf] :jf:Yo, zf/Ll/s, dfgl;s, af}l4s, g}lts tyf ;fdflhs ljsf;df gsf/fTds k|efj kg]{ u/L tyf pgLx¿sf] lzIff k|fKt ug]{ clwsf/ s'l07t x'g] u/L ul/g] sfd g} afn>d xf] . afnsfd s] xf] < afnaflnsfsf] zf/Ll/s dfgl;s ljsf;df gsf/fTds c;/ gkg]{ u/L pgLx¿sf] ;fdflhsLs/0f ug{, ;Lkx¿ l;Sg l;sfpgsf nflu tyf afnclwsf/sf] ;+/If0f x'g] u/L cfkmg} 3/df, jf ljBfnodf jf ;dfhdf u/fOg] sfd afn>d xf]Og . o:tf sfdx¿n] afnclwsf/;DaGwL s'g} klg cGt/f{li6«o sfg'gx¿n] ;'lglZrt u/]sf clwsf/x¿dfly x:tIf]k ub}{gg .
  • 17. 173/]n' afn>d kl/ro afnsfd / afn>ddf km/s afn>d afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s, ;fhdflhs ljsf;df c;/ ub{5 . afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyf zf]if0faf6 ;'/lIft x'Fb}gg . afnaflnsfsf] ljrf/ / efjfgfsf] plrt sb/ ul/+b}g . afnsfd afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s, ;fhdflhs ljsf;df c;/ ub}{g . afnaflnsfx? lx+;f, b'Jo{jxf/ tyf z]fif0faf6 ;'/lIft x'G5g . afnaflnsfsf] ljrf/ / efjfgfsf] plrt sb/ ul/Psf] x'G5 . hf]lvdo'Qm afn>d eg]sf] s] xf] < lgDg k|s[ltsf sfdx¿ hf]lvdo'Qm afn>dleq kb{5g M ;fgf] pd]/, nfdf] ;dofjlwsf] sfd, ux|f}+ ef/L p7fpg] sfd w]/} sfd lagf bfd jf yf]/} bfd g lzIff g cf/fd Psf]xf]/f] / lbSsnfUbf] sfd sfdsf] nflu vt/gfs jftfj/0f, ha/h:tL ug'{kg]{ sfd x/avt lgolGqt jftfj/0fdf /x]/ ug'{kg]{ sfd of}gzf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg{;Sg] l:ylt bL3{ hLjgdf c;/ kg]{ ;Defjgf aFw'jf afn>d afn;}Godf egf{ of}gJofkf/, nfu"cf}ifw pTkfbg tyf cf];f/k;f/df nufOg] sfd
  • 18. 18 3/]n' afn>d kl/ro 3/]n' >d s] xf] < t]>f] JolQmsf] 3/df uP/ jo:s jf sfd ug]{ pd]/ k'u]sf afnaflnsfx¿af6 /f]huf/Lsf] ¿kdf ul/g] 3/leqsf sfdx¿nfO{ g} 3/]n' >d elgG5, h;leq 3/ ;kmf ug]{, eft ksfpg] efF8f dfemg], n'uf w'g], ldnfpg], k6ofpg], kfgL cf];fg]{, cfO/g nufpg], 3/sf afnaflnsfnfO{ :s'n k'¥ofpg] / Nofpg] cflb sfdx¿ kb{5g, h;nfO{ /fHosf] sfg'gn] /f]huf/Lsf] ¿kdf :jLsf/ u/]sf] jf gu/]sf] klg x'g;S5 . dlxnf / k'?ifaLr /x]sf] c;dfgtf tyf k'?ifk|wfg ;dfhsf] sf/0fn] 3/]n' >ddf a9L dlxnfx¿ ;+nUg x'g] u/]sf 5g . dflys} sf/0fn] 3/]n' >dnfO{ dlxnf :jo+n] g} ædlxnfx¿n] ug]{ sfdÆ, æc?eGbf ;'/lIft sfdÆ sf] ¿kdf x]g]{ u/]sf] kfOG5 . /fli6«o cGt/f{li6«o sfg'gsf] b[li6n] jo:sx¿sf] nflu 3/]n' >d u}/sfg'gL sfd xf]Og . of] sfdnfO{ pGd"ng ug]{ xf]Og a? lgoldt jf sfg'g;Ddt agfpg'kb{5 . o;}n] jo:s 3/]n' >ldsx¿n] >d;Fu ;DalGwt lgodx¿ h:t} >dsf] sfof{jlw, tna, ladf, :jf:Yof]krf/, k]G;g, labf, cf/fd / tflndsf] cj;/, ;+u7g ug{ kfpg] :jtGqtf, sfdsf] nflu lnlvt ;Demf}tf ug{ kfpg'kg]{ h:tf clwsf/sf] nflu cfjfh p7fpg] clwsf/ 5 . t/ c;+ul7t If]qdf sfd ug]{ x'gfn] r'gf}tLx¿ w]/} 5g . jo:s 3/]n' >ldsx¿ klg a]rlavgdf kg]{, ha/h:tL sfd ug{ afWo x'g'kg]{ cyjf C0f ltg{sf nflu afFwf >lds aGg'kg]{, dlxnfx¿sf] ;jfndf oL nufotsf cltl/Qm of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg'{kg]{ hf]lvdx¿ x'g] ub{5g . 3/]n' afn>d s]nfO{ eGg] < sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/ gk'u]sf jf ;f]eGbf sd pd]/sf afnaflnsfx¿ t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g] sfo{nfO{ g} 3/]n' afn>d elgG5 . s:tf] 3/]n' afn>dnfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d eGg] < sfg'gåf/f dfGotfk|fKt sfd ug]{ pd]/eGbf sd pd]/sf jf ;f] pd]/ k'u]sf afnaflnsfx¿ bf;, bf;h:tf] Jojxf/ jf afFwf >d, ha/h:tL >d, a]rlavg tyf of}g zf]if0f jf b'Jo{jxf/df k/L lzIff, :jf:Yo, g}ltstfdf uDeL/ lsl;dsf] c;/ kg]{ cj:yfdf t]>f] JolQm jf /f]huf/bftfsf] 3/]n' sfdwGbfdf ;+nUg x'g] sfo{nfO{ lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>d elgG5 .
  • 19. 193/]n' afn>d kl/ro 3/]n' afn>dsf] k[i7e"ld 3/]n' afn>d ;+;f/s} k|frLgtd k]zf xf] . k/Dk/fut ¿kn] g} afnaflnsfx¿ o; k]zfdf ;+nUg x'Fb} cfPsf 5g, h;sf] k|df0fsf] ¿kdf ;+;f/el/ k|rlnt nf]ssyfx¿nfO{ lng ;lsG5 . cf}Bf]lus ljsf; x'g'eGbf cufl8sf ;dfhdf dflg;sf] b}lgs hLjg lgjf{xsf nflu vfBfGg pTkfbg, kfgL / OGwgsf] Joj:yf ug]{ sfdsf] ef/ lgs} af]lemnf] x'g] uYof]{] . afnaflnsfx¿ :jefj}n] cfkmgf cfdfx¿nfO{ o:tf sfdx¿df ;3fpg] ub{y] . To;a]nfb]lv clxn];Dd klg of] qmd hf/L 5 . o;}n] o; k|s[ltsf] sfdnfO{ ;dfGo lzIff bLIffs} ¿kdf lnOg] u/]sf] 5 . ;dfh ljsf;sf] qmddf ;+o'Qm kl/jf/x¿ Psn kl/jf/df ablnFb} uP h;n] ubf{ 3/fo;L sfdwGbfsf nflu ;xof]u ug]{ dflg;x¿sf] ;+Vof klg sd x'Fb} uP . o;n] ubf{ pgLx¿n] cfkmgf] 3/fo;L sfdwGbfsf nflu c? JolQmx¿sf] ;xof]u lng yfn] . of] qmd xfn;Dd klg hf/L 5 . w]/}h;f] ljsf;f]Gd'v d'n'sx¿ hxfF lzIff tyf /f]huf/Lsf cj;/x¿sf] sdL, Go"g cfDbfgL cflbsf] sf/0faf6 w]/} kl/jf/x¿ ul/aLsf] df/df k/]sf] x'gfn] pgLx¿ hLljsf]kfh{gsf nflu s]xL cfDbfgL ug{] pkfosf] vf]hL ul//x]sf] l:ylt / csf{lt/ s]xL ;DkGg 3/ kl/jf/sf dflg;x¿sf] 3/df 3/fo;L sfdwGbf ug{sf] nflu ;xof]u ug]{ dflg;sf] vfFrf] eO/x]sf] cj:yfdf b'j} kIfsf] cfjZostfsf] d]naf6 3/]n' >d Pp6f k]zfsf] ¿kdf :yflkt x'Fb} uof] . c;dfg 9+un] ljsf; eO/x]sf] ;fdflhs ljsf;n] cGo k|sf/sf] afn>d h:t} 3/]n' afn>ldsx¿sf] dfu / k"lt{ kIfnfO{ cem a9fpg] sfd ul//x]sf] 5 . g]kfnsf] ;Gbe{df klg sdf/fsdf/L /fVg] k|yf ;Fu;Fu} afnaflnsfx¿nfO{ c?sf] 3/df cGo sfdsf] ;fy} 3/]n' sfdwGbfdf nufpg yflnPsf] kfOG5 . bf;bf;Lx¿ bf;dflnssf lghL ;DklQ ePsf]n] bf;bf;Lsf ;f/f kl/jf/n] g} dflnssf] OR5fcg';f/ sfd ug'{kb{Yof] . /f0ff k|wfgdGqL rGb«zdz]/sf] kfnfdf sdf/fsdf/L /fVg] k|yf t ;dfKt eof] t/ dflg;n] dflg;nfO{ ug]{ zf]if0f ;dfKt ePg, s]jn o;sf] ¿k dfq ablnof] . kmn:j¿k sd}of, xlnof k|yf h:tf k|yfx¿ rngdf cfP . o; k|yfdf hldGbf/sf] 3/df sd}of a:g]n] p;sL >LdtL, 5f]/f5f]/Lx¿ ;a}nfO{ hldGbf/sf 3/kl/jf/sf] ;]jfdf nufpg' kb{Yof] . 5f]/fx¿ uf]7fnf a:g] / cfdf tyf 5f]/Lx¿ rflx+ sdn/L eP/ hldGbf/sf] 3/sf] 3/wGbf ug{'kb{Yof] . >L % sf] ;/sf/n] @)%& ;fn ;fpg @ df sd}ofx¿ d'Qm ePsf] 3f]if0ff u¥of] . t/
  • 20. 20 3/]n' afn>d kl/ro xlnof k|yf, aFw'jf >d k|yf, u}jf/, e};jf/ a:g] tyf cGo k|sf/sf] afn>dsf] k|rngsf] ;fy} 3/]n' afn>lds /fVg] rng sfod} 5 . hldGbf/sf] 3/df a;]sf xnLn] cfly{s b'/fj:yfsf sf/0f cfkmgf 5f]/f5f]/Lx¿sf] kfngkf]if0f ug]{ af]em sd ug{sf nflu c?sf] 3/df /flvlbg] ub{5g . g]kfnsf] hg;+Vofsf] cfwfeGbf a9L hg;+Vofsf] cfly{s l:ylt sdhf]/ ePsf] sf/0fn] ubf{ u|fdL0f tyf ;x/L If]qdf km}lnPsf] ul/aL g} cGo k|sf/sf] afn>dsf] cltl/Qm 3/]n' afn>ldsx¿ pTkfbg ug]{ d"n s/0f ag]sf] 5 . o:t} ;z:q ;+3if{sf] sf/0faf6 ePsf] lj:yfkg tyf lj>[+vlnt kfl/jfl/s l:yltn] klg 3/]n' afn>d pTkfbg ug]{ sfddf e"ldsf v]ln/x]sf] 5 . 3/]n' afn>dsf] k|s[lt M 3/]n' afn>d;DaGwL ;"rgf jf hfgsf/L kfpg sl7g x'G5 . o; k|sf/sf] afn>d c;+ul7t If]qdf x'G5 hals snsf/vfgf, oftfoft, xf]6]nnufot cGo :yfgx¿df k|of]u ePsf afn>dsf] cfd dflg;x¿sf] ;Dks{df /x]sf]n] ;a}sf] hfgsf/Ldf x'G5 t/ 3/]n' afn>d aGb 3/leq ul/g] x'gfn] o;af/]df hfgsf/L kfpg sl7g ePsf] xf], h;sf] kl/0ffd :j¿k 3/]n' afn>ldsx¿sf] tYofÍ ;+sng ug{ ufx|f] x'G5 . 3/]n' sfdwGbf cgf}krfl/s k]zf ePsf]n] o; If]qdf sfo{/t >ldsx¿sf] tYofÍ vf]lh+b}g . 3/]n' sfdwGbfnfO{ sfdsf] ¿kdf x]g]{ ul/+b}g . sfd ug{sf nflu /flvPsf 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ pgLx¿s} lxtsf nflu dflnsn] bofdfofsf] e/df /flvPsf] h:tf] cy{ nfUg] u/L k|:t't ul/g] x'gfn] dflnsnfO{ /f]huf/bftf / sfd ug]{nfO{ >ldssf] ¿kdf x]g]{ ul/+b}g . 3/]n' >dsf] sfo{:yn JolQmut 3/leq x'g] x'gfn] sf/vfgf tyf o:tf cGo k|sf/sf] afn>dsf] t'ngfdf o; k|sf/sf] afn>ddf s'g} ;/sf/L clwsf/Lx¿sf] b[li6 kl//x]sf] x'Fb}g . o;}n] 3/]n' afn>dsf] cg'udg ug]{ cfjZostf g} dx;'; ul/Psf] x'Fb}g . cfd ¿kdf !@ b]lv !& jif{;Ddsf afnaflnsfx¿nfO{ o; >ddf k|of]u ug]{ ul/G5 t/ s}of}+ afn>ldsx¿ &÷* jif{s} pd]/b]lv o; If]qdf sfo{/t x'g] u/]sf] kfOG5 . 3/]n' afn>dnfO{ tNnf] txsf] >dsf] ¿kdf lnOG5 . h'g s'/f unt xf] . /f]huf/bftf / afn>ldssf] kIfaLr df}lvs ;Demf}tf x'G5, sfof{jlw, s]–s] sfd ug]{ / cf/fd sltv]/ ug]{ eGg] af/]df s'g} lglZrttf x'Fb}g . ;j{dfGo * 306] sfof{jlw oxfF nfu" ePsf] x'Fb}g .
  • 21. 213/]n' afn>d kl/ro clwsf+z 3/]n' afn>ldsx¿ k"0f{sfnLg >ddf ;+nUg x'G5g, k"0f{sfnLg 3/]n' afn>ldsx¿ dflnssf] k|ToIf lgu/fgLdf x'G5g / ;fx|} sd :jtGqtfsf] pkef]u ug{ kfPsf x'G5g cyjf pgLx¿nfO{ km';{bsf] ;do cToGt sd x'G5 . 3/]n' sfdwGbfnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf x]g]{ ul/G5 . clwsf+z w]/}h;f] cfdfafa'n] s]6Ln] 3/sf] sfd ug}{ kb{5 eGg] dfGotf /fVg] ub{5g . To;}n] ljZjdf sl/a () k|ltzt 3/]n' afn>lds s]6Lx¿ /xg] u/]sf 5g . pgLx¿dWo] w]/}h;f]dfly of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/ x'g] u/]sf] 5 . s]6Lx¿ zfGt :jefjsf x'G5g, sfd 5f]8]/ efUg] ;Defjgf sd x'G5 eGg] ljZjf; ul/g] ePsf]n] s]6Lx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf /fVg] ul/G5 . sfdsf] k|s[ltsf sf/0fn] o:tf] afn>ddf nfUg afWo ePsf afnaflnsfx¿ sd pd]/sf, kLl8t, k9g] cj;/af6 al~rt / cfTdanxLgtfsf] l;sf/ ePsf x'G5g, h;sf] kl/0ffd:j¿k JolQmTj ljsf;df cj/f]w l;h{gf ePsf] x'G5 . w]/}h;f] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ tna lbOFb}g, lbP klg Hofb} sd dfqfdf lbOg] ul/G5 . tna lbOP klg ;f] tna afn>ldsn] k|of]u ug{ kfpFb}g . 3/]n' afn>ldsx¿ k|foM u/]/ vf; Onfsf, jf hftLo ;d"xaf6 NofOg] ul/G5 . o;/L NofOPsf afn>ldsx¿dfly /f]huf/bftfsf kl/jf/n] e]befjk"0f{ Jojxf/ ug]{ ub{5g . vfg]s'/fx¿df ul/g] e]befjn] s'kf]if0fsf] l;sf/ x'g] ;Defjgf k|an x'G5 . k|foM h;f] 3/]n' afn>ldsx¿ / pgLx¿sf] kl/jf/aLrsf] ;DaGw 6'6]sf] x'G5 . pgLx¿sf] ;fyL agfpg] cyjf ;fyL;+uL;Fu p7a; ug]{, v]Ng] cj;/ Hofb} sd dfq kfPsf x'G5g . 3/]n' sfdwGbfsf nflu s'g} ljz]if tflndsf] h?/L kb}}{g, ;fdfGo /]vb]vdf cEof; ub}{ l;Sb} hfg ;lsG5 . 3/]n' afn>dnfO{ xNsf lsl;dsf] sfdsf] ¿kdf lnOg] u/]sf] x'gfn] o; sfddf nfUg] afnaflnsfx¿nfO{ >ldssf] ¿kdf gx]/L ;xof]uL afnaflnsfsf] ¿kdf x]l/G5 .
  • 22. 22 3/]n' afn>d kl/ro 3/]n' sfdwGbfcGt/ut sfd ug]{ ;do / k|s[lt Psgf;sf] x'Fb}g . o; k|sf/sf] >dnfO{ ;dfhn] ;xh ¿kn] :jLsf/]sf] x'G5 . 3/]n' afn>d bf;Tjsf] cfw'lgs ¿k xf] . o;df afnaflnsfx¿ a]rlavgdf kg]{ ;Defjgf a9L x'G5 . 3/]n' >ddf hLjg g} latfP klg cGo ;Lkx¿ l;Sg] cj;/ k|fKt gx'g] x'gfn] eljiodf 3/]n' afn>ldsx¿ s]jn el/of, s'NnL h:tf an k|of]u u/]/ ug]{ t/ cfDbfgL rflxF sd x'g] lsl;dsf sfdx¿ dfq ug{;Sg] ;Defjgf x'G5 . k|foM h;f] /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' afn>ldsnfO{ kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf x]/]sf x'Fb}gg . pgLx¿nfO{ >d ug]{ ;fwgsf] ¿kdf x]g]{ ul/Psf] x'G5 . p;leq pTkfbgzLn Ifdtf ePsf]n] hlt;Sbf] a9L pkef]u ug]{ ;f]rfO x'G5 . o;}n] pgLx¿dfly cToflws sfdsf] af]em af]sfpg] ul/G5 . 3/]n' sfdwGbfdf hLp Hofg hf]lvddf kg{;Sg] ;Defjgfx¿ x'g] ub{5g . xft sf6g], cfuf]n] kf]Ng], s/]06 nfUg] h:tf b'3{6gfx¿ x'g] ;Defjgf x'G5g . 3/]n' afn>dsf nflu s;}s;}n] wd{k'q, wd{k'qL ;d]t /fVg] u/]sf] kfOPsf] 5 . lgs[i6 k|sf/sf] 3/]n' afn>daf/] yk hfgsf/L bf;k|yf h:t} cEof; s]xL /f]huf/bftfx¿ 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ bf; ;/x Jojxf/ ub{5g . pgLx¿ 3/]n' afn>ldsnfO{ JolQmut ;DklQ 7fGb5g . s'g} k|sf/sf] clwsf/sf] pkef]u ug]{ l:ylt x'Fb}g . o:tf] cj:yfdf afnaflnsfx¿nfO{ 3/af6 sxL+ hfg lbOFb}g . pgLx¿ /f]huf/bftfsf] 3/sf s'g} vf; :yfgx¿ h:t} efG;f3/afx]s cGoq hfg] cg'dlt x'Fb}g . 3/sf /f]huf/bftfsf kl/jf/ gePsf] a]nf afn>ldsx¿ gefu"g eg]/ pgLx¿nfO{ 3/sf] sf]7f jf lglZrt If]qdf aGb ul/G5 . o:tf] cj:yfdf /xg] 3/]n' afn>lds / /f]huf/bftfaLrsf] ;DaGw sfd tyf ;]jfsf nflu dfq x'G5 . tna gfd
  • 23. 233/]n' afn>d kl/ro dfqsf] x'G5 jf lbOFb}g . afn>ldsx¿ a]rlavgdf klg k/]sf x'g;S5g . pgLx¿ C0f ltg{sf] nflu 3/]n' afn>ddf nfu]sf x'G5g jf o:tf] k|sf/sf] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ ha/h:tL >d ug{ afWo agfOG5 . /ftlbg 8/ qf;df afFRg'kg]{ x'G5 . ufnLunf}h s'6lk6 tyf qm'/ Jojxf/ 3/]n' afn>ldsx¿n] /f]huf/bftfx¿af6 ;–;fgf uNtLx¿df klg ufnL s'6fO vfg'kb{5 . o; qmddf sltko afn>ldsx¿nfO{ tftf] j:t'n] 8fldlbg], tftf] kfgL vGofOlbg] h:tf qm'/ oftgfx¿ klg lbOPsf] kfOPsf] 5 . oL ;a} s'/f /f]huf/bftfsf] kl/jf/n] :jefljs ¿kn] lnO/x]sf x'G5g . w]/}h;f] o:tf oftgfx¿ /f]huf/bftfsf] kl/jf/sf dlxnfaf6 x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . lsgls 3/]n' wGbfsf] af/]df /]vb]v ug]{ lhDdf dlxnfsf] x'G5 . cg';Gwfgx¿af6 yfxf ePcg';f/ afn>ldsx¿n] o; k|sf/sf] oftgf cfkmgf] kl/jf/df x'Fbf slxNo} b]v]sf x'Fb}gg . /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ gfd lauf/]/ af]nfpg], xf]Rofpg], x]Kg] h:tf Jojxf/x¿nfO{ t ;fdfGo ¿kdf lnPsf x'G5g . of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/ 3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf s]6Lx¿n] o; k|sf/sf] zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] ;fdgf ug'{ kb{5 . sxL+–sxL+ s]6fx¿dfly klg o; k|sf/sf] Jojxf/ ePsf] kfOPsf] 5 . Pn ;fNef8f]/df ul/Psf] Ps cg';Gwfgcg';f/ 3/]n' >ddf ;+nUg ^^=$ k|ltzt s]6Lx¿dWo] clwsf+zn] o; k|sf/sf] zf]if0f ePsf] s'/f atfPsf 5g . To:t} xfd|f] b]zdf klg !$ k|ltzteGbf a9L 3/]n' afn>ldsx¿n] cfk"mx¿ of}g b'Jo{jxf/sf] l;sf/ ePsf] atfPsf 5g . /f]huf/bftf / afn>ldsx¿aLrsf] zlQm ;DaGwsf] sf/0f s]6Lx¿dfly 3/sf jo:s dflg;x¿af6 o; lsl;dsf] Jojxf/ x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . jo:sx¿ s]6Lx¿eGbf 7"nf / alnof x'g] ePsf]n] 7"nfx¿n] ug]{ o; k|sf/sf] zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] 8/qf;sf] sf/0f klg s]6Lx¿n] afWo eP/ ;fdgf ug]{ u/]sf x'G5g . s]6Lx¿dfly ul/g] of}g zf]if0f tyf b'Jo{axf/ /f]huf/bftfsf 3/sf k'?ifx¿sf] cltl/Qm, 3/df cfpg] kfx'gfx¿af6, jNnf3/ kNnf3/lt/sf jo:s 3/]n' >ldsx¿af6 klg x'g;S5 . o:t} sltko /f]huf/bftfx¿n] 3/]n' >ldsx¿sf] nflu eg]/ 5'§} 3/ agfPsf x'G5g . o:tf] cj:yfdf c? 3/]n' >ldsx¿af6 of}g zf]if0f jf b'Jo{axf/ x'g;Sg] ;Defjgf a9L x'G5 .
  • 24. 24 3/]n' afn>d kl/ro o; qmddf s]6Lx¿n] ue{ af]Sg] l:ylt klg cfpg;S5 . o:tf] l:yltdf /f]huf/bftfn] pgLx¿nfO{ 3/af6 lgsflnlbg] / slxn]sfFxL ;8sdf cfpg afWo x'g] l:ylt klg l;h{gf x'G5 . lsgls ue{ af]s]sf] v08df To:tf s]6Lsf] cfkmgf] kl/jf/n] klg pgnfO{ c:jLsf/ ug{;S5 . h;sf] kl/0ffd:j¿k pgL of}g Jofkf/df ;+nUg x'g afWo x'g'kg]{ kl/j]z tof/ x'G5 . zf/Ll/s Pj+ dfgl;s ¿kn] ue{wf/0f ug{;Sg] Ifdtfsf] ljsf; geO;s]sf] l:yltdf ha/h:tL ue{ af]Sbf of}g /f]ux¿ ;g{ ;Sg] tyf nfh, 8/, ck/fwaf]wsf] sf/0f dfgl;s ¿kdf ljlIfKt x'g;Sg] / csfn d[To' x'g] ;Defjgf;d]t x'G5 . 3/]n' afn>dsf] nflu afnaflnsfsf] a]rlavg 3/]n' >ddf nufpg] p2]Zon] afnaflnsfnfO{ Ps 7fpF, ufpF, jf b]zaf6 csf]{ 7fpF, ;x/ jf b]zdf cf];f/k;f/ ug]{ ul/G5 eg] Tof] a]rlavgdf k/]sf] l:ylt xf] . ljz]if u/L ufpFaf6 s}of}+ afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' >dsf] nflu ;x/df n}hfg] ul/G5 . ;x/df x'g] 3/]n' afn>ldssf] dfusf] sf/0f ufpF3/af6 afnaflnsfx¿ a]rlavgdf kg]{ u/]sf 5g . a]rlavg Ps b]zaf6 csf]{ b]zdf klg x'g] u/]sf] kfOPsf] 5 . g]kfnaf6 ef/tlt/, a+unfb]zaf6 kfls:tfg, c/a d'n'sx¿lt/ clk|msL d'n'sx¿ a]lgg, a'ls{gf kmf;f], Sofd?g, cfOe/L sf]i6, u'Ogf, 3fgf, dfnL, gfOh]l/ofnufotsf d'n'sx¿ Ps csf]{df afnaflnsfsf] a]rlavg tyf cf];f/k;f/ x'g] u/]sf] 5 . o;}u/L blIf0f cd]l/sf tyf Sof/]laog d'n'sx¿sf afnaflnsf cd]l/sf tyf Sofgf8fdf d"ntM 3/]n' afn>ds} nflu a]rlavg tyf cf];f/k;f/ x'g] u/]sf] 5 . o'/f]k]nL d'n'slt/ klg 3/]n' >ldsx¿sf] dfu ePsf]n] ljleGg b]zx¿sf ;}of}+ afnaflnsfx¿ ljleGg 9+uaf6 a]rlavg tyf cf];f/k;f/df kg]{ u/]sf 5g . 3/]n' >ddf x'g] cGo hf]lvdx¿ cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] u/]sf] l;kmfl/; g+= !() cg';f/ 3/ tyf cGo ;kmfOsf nflu k|of]u ul/g] /;fogx¿sf] plrt 9+un] k|of]u ug{ ghfGbf, 3/leq tyf
  • 25. 253/]n' afn>d kl/ro au}+rflt/ k|of]u ul/g] sltko cf}+hf/ tyf d]lzgx¿ rnfpg ghfGbf jf 3/]n' afn>ldssf] IfdtfeGbf aflx/sf ;/;dfgx¿sf] k|of]u ubf{ b'36{gf x'g;Sg] ;+efjgf k|z:t x'G5 . efG;f3/leq xfjf lgsf;sf nflu /fd|f] k|aGw jf EoflG6n];g gePsf] l:ylt x'g;S5 . o;af6 sf]7fsf] tfkqmd a9g uO{ z/L/nfO{ xfgL k'¥ofpg ;S5 . hf8f] dlxgfdf lr;f]df sfd ug{'kg]{ x'g;S5 . oL ;a} cj:yfx¿nfO{ ljZj :jf:Yo ;+u7gn] c:j:ys/ :yfgsf] ¿kdf 7fg]sf] / o:tf] 7fpFdf sfd ug]{ s'/fnfO{ JolQmsf] clwsf/dflysf] pNn+3gsf] ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 . o:t} lzIffaf6 al~rt x'g'k/]sf] s'/faf6 afnaflnsfx¿dfly kg]{ bL3{sfnLg gsf/fTds k|efjsf] sf/0f afn>ldsx¿sf] efjL lk+9L;Dd;d]t ul/aLsf] b'irqmdf km:g;Sg] ;Defjgf x'G5 . 3/]n' afn>dsf] sf/0f / kl/0ffdx¿ 3/]n' afn>dsf sf/0fx¿ kl/jf/sf] ul/aL÷a]/f]huf/L tyf afn ul/aL, clzIff, cr]tgf, 3/]n' afn>ddf x'g] hf]lvdk|ltsf] cgle1tf s'g} ljz]if tflnd grflxg] / ;fdfGo l;sfOaf6 g} l;Sg ;lsg] ;:tf] >d ;lhnf];Fu nufpg ;lsg] >d÷ljb|f]x ug{ g;Sg] cj:yf a9bf] hg;+Vof ;z:q ;+3if{÷;fdflhs c;'/Iff÷lj:yfkg c;dfg ;fdflhs ljsf; ;j{;'ne tyf u'0f:t/o'Qm lzIffsf] cefj kfl/jfl/s lx+;f kfl/jfl/s ljrng÷ljof]u ;x/L /demdsf] cfsif{0f
  • 26. 26 3/]n' afn>d kl/ro ;x/L Jo:ttf 3/]n' afn>lds /fVg' ;fdflhs OHht / k|lti7fsf] ljifo aGg' u|fdL0f If]qsf s'nLgx¿ / ;x/jf;Lx¿df a9]sf] ;'ljwfef]uL k|j[lQ ;fdflhs lnËe]b k|efjsf/L sfg'g sfof{Gjogsf] cefj 3/]n' afn>dsf kl/0ffd lzIffaf6 al~rt afnaflnsf s'kf]lift afnaflnsf cToGt ;fg} pd]/b]lv sfddf ;+nUg x'g'kg]{ afWotf afnaflnsfsf] a]rlavgdf a[l4 :jtGqtf u'dfpg] l:ylt of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/sf] l;sf/ afnfkg pkef]u ug{] cj;/ gkfpg] cfTdanxLg afnaflnsfx¿sf] ljsf; cToflws sfdsf] af]em af]Sg'kg]{ tyf nfdf] ;dofjlw;Dd sfd ug'{kg]{ l:ylt JolQmut klxrfg la;{g] l:ylt ufnLunf}h tyf zf/Ll/s lx+;fsf] l;sf/ rf]6k6s tyf b'3{6gf x'g] ;Defjgf afnclwsf/af6 al~rt afnaflnsf bf;k|yf h:t} cEof;sf] lg/Gt/tf cbIf gful/s pTkfbg
  • 27. 273/]n' afn>d kl/ro 3/]n' afn>daf6 l;lh{t ul/aLsf] s'rqm g]kfndf 3/]n' >dsf] k|efj PlzofnL d'n'sx¿df g]kfndf klxnf] k6s cGt/f{li6«o >d ;+u7g / afn>d pGd"ngsf nflu cGt/f{li6«o sfo{qmd -cfOPncf]–cfOk]s_n] lgs[i6 k|sf/sf] afn>d pGd"ng ug{sf] nflu ;doj4 sfo{qmd nfu" u/]sf] 5 . o; sfo{qmdn] 3/]n' afn>dnfO{ k|fyldstfsf ;fy ;d]6g] sfd u/]sf] 5, ;fy} o;n] aFw'jf afn>lds / afnaflnsfsf] a]rlavg;Fu ;DalGwt ;d:ofx¿nfO{ klg ;Daf]wg u/]sf] 5 . cfOPncf]–cfOk]sn] ;g @))! df g]kfnsf] /fhwfgL sf7df08f}df P ¥oflk8 Pl;:d]G6 ;e]{ u/]sf] lyof] . o;n] ;e]{sf] qmddf /fhwfgLsf] * j6f j8fnfO{ ;d]6g] u/L nlIft ;d"x 5nkmn, afn>ldsx¿ nufot k|d'v ;/f]sf/jfnfx¿;Fu cGt/jftf{, cjnf]sg / @ xhf/, @ ;o #& j6f 3/df 3/b}nf] sfo{qmd u/L tYofÍ ;+sng u/]sf] lyof] . o; cg';Gwfgcg';f/ oL 3/x¿df $ ;o @) hgf afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf] kfOof] . o;/L x]bf{ k|To]s % j6f 3/dWo] Pp6fn] afn>ldsx¿ /fVg] u/]sf] s'/f cg';Gwfgn] k|i6 kf/]sf] 5 . k|foM wgf8o 3/x¿n] ! hgf k"0f{sfnLg 3/]n' >lds /fVg] u/]sf 5g . ;du|df eGbf /fhwfgL sf7df08f} dxfgu/kflnsfdf dfq !% jif{d'lgsf sl/a @@ xhf/ afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg /x]sf 5g . g]kfndf !* jif{d'lgsf 3/]n' >ldsx¿ s'n *# xhf/ /x]sf 5g . tLdWo] sl/a $@ xhf/ ^ ;o &$ hgf !$ jif{ jf ;f] d'lgsf 3/]n' afn>ldsx¿ 5g .
  • 28. 28 3/]n' afn>d kl/ro b g]kfn ¥oflk8 Pl;:d]G6n] !* jif{d'lgsf #&* hgf afnaflnsfsf] ;j]{If0f u/]sf] lyof] . o; ;j]{If0fcg';f/ tLdWo] @ ltxfO !) b]lv !$ jif{;Ddsf afnaflnsfx¿ sfddf ;+nUg 5g . o;af6 g]kfndf !) b]lv !$ jif{s} pd]/b]lv 3/]n' >ddf k|j]z ub{5g eGg] kfOPsf] 5 . tLdWo] w]/}h;f]n] tna gkfPsf] / cfwfeGbf a9L s]6fx¿ ePsf] atfOPsf] 5 . o;f] x'g'sf] sf/0f g]kfndf s]6Lsf] t'ngfdf s]6fx¿sf] a9L 8'nlkm/ ug{ kfpg] l:ylt xf] . clwsf+z cfdfafa' / cleefjsx¿n] 5f]/LnfO{ e/;s 3/d} /fVg ?rfpF5g . o4lk 3/]n' afn>d ePsf ljZjsf clwsf+z b]zx¿df ls t Pp6f dfq cleefjs of t cfdf of afa' ePsf] kl/jf/ jf afnaflnsfsf] sdfOdf e/ kg]{ kl/jf/n] afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf k7fpg] u/]sf 5g . t/ sf7df08f}df ul/Psf] cg';Gwfgcg';f/ &@ k|ltzt 3/]n' afn>ldssf cfdfafa' b'j} lhpFb} /x]sf] kfOPsf] 5 . afn>ddf k7fpg] clwsf+z 3/x¿df $ b]lv ^ hgf;Ddsf] hfxfg 5 . @% k|ltzt kl/jf/;Fu c? sfd ug]{ afnaflnsf 5g . o;/L afnaflnsfx¿ ;fg} pd]/df >ddf k|j]z ug'{sf] k|d'v sf/0fx¿df cfdfafa' e"ldlxg x'g', hUuf hldg ePklg kl/jf/sf] ;b:o ;+Vofsf] t'ngfdf Hofb} yf]/} x'g' / kl/jf/ C0fdf 8'Ag' /x]sf 5g . g]kfndf @)%^ ;fn ;fpgdf sd}of k|yfnfO{ u}/sfg'gL 3f]if0ff ul/of] t/ klg Tof] k|yf /x]sf 7fpFx¿df w]/} afnaflnsf cfkmgf cfdfafa'n] lnPsf] C0f ltg{sf nflu 3/]n' >ldssf] ¿kdf al;/x]sf 5g . o4lk sd}of kl/jf/sf clwsf+z afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>ddf k|j]z ug'{ cufj} ljBfno egf{ ePsf] s'/f atfOP tfklg tLdWo] Ps ltxfO -h;dWo] cfwf hlt s]6Lx¿_ n] kl/jf/n] rnfPsf] v]tLdf sfd ug{ ;'? u/]sf 5g . o;/L v]tLkftLdf ;+nUg ePsf s]6Lx¿dWo] !* k|ltzt afnaflnsf n]vk9 ug{ hfGb}gg / !) k|ltztn] d'l:snn] n]vk9 ug{ ;S5g . cg';Gwfgsf] qmddf w]/} 3/]n' afn>ldsx¿n] cfkmgf] 3/sf] t'ngfdf /f]huf/bftfsf] 3/df vfgf, ;'tfOnufotsf s'/fx¿ /fd|f] ePsf] atfPsf 5g . o;n] pgLx¿ 3/]n' afn>ddf ;+nUg x'g'sf] sf/0f 3/df ePsf] cefju|:t hLjg xf] eGg] s'/f b]vfPsf] 5 . km]l/ klg 3/]n' afn>lds eP/ a:g' kbf{ PSnf]kgfsf] dx;'; ug'{kg]{, cToflws sfdsf] rfk, ufnL unf}h s'6lk6 tyf lgs[i6 Pj+ lx+;|s lsl;dsf] b'Jo{jxf/ x'g] s'/f pgLx¿n] atfPsf lyP, h;n] afnaflnsfsf] hLjgdf gsf/fTds k|efj kfg]{ s'/f lglZrt 5 .
  • 29. 293/]n' afn>d kl/ro zf/Ll/s c;/ cg';Gwfg ul/Psf #&* hgf 3/]n' afn>ldsx¿dWo] #&$ hgfn] lbgdf !@ 306feGbf a9L ;do sfd ug'{ k/]sf] s'/f atfP . of] pgLx¿n] ef]lu/x]sf] cToGt uDeL/ Pj+ lgs[i6 k|sf/sf] cj:yf xf] . 3/]n' afn>ldsn] ug'{kg]{ sfdx¿df w]/}h;f] efF8f dfemg] / c? efG;fdf ul/g] sfdx¿ kb{5g . oL sfdx¿ nfdf] ;do;Dd ul//xg' kb{5 . cg';Gwfg ul/Psfx¿dWo] @& k|ltztn] cyf{t !)# hgfn] sfd ug]{ qmddf pgLx¿nfO{ rf]6k6s nfu]sf], cfuf]n] kf]n]sf] s'/f atfPsf lyP . tLdWo] ($ hgfn] cfkm" klxn] a;]sf] /f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]sf lyP . o;/L 5f]8g'sf] sf/0f /f]huf/bftfx¿n] a9L bk]6g] u/]sf]n] ubf{ xf] eGg] s'/f atfPsf lyP . o;qmddf w]/} k|d'v ;"rsx¿n] 3/]n' >ddf s]6Lx¿dfly of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/ x'g] u/]sf] s'/f atfP . 3/]n' afn>ldsx¿n] Joxf]g'{ k/]sf oL hf]lvdx¿sf] dfqf a9b} uO{ lgs[i6 k|sf/sf] ¿k lng;Sg] ;Defjgf hlxNo} /xG5 . dgf]j}1flgs c;/ 3/]n' >daf6 afnaflnsfdfly kg]{ c;/ s]jn zf/Ll/s :jf:Yodfly dfq kg]{ geO{ o;n] pgLx¿sf] ;+j]ufTds ljsf;df klg ulx/f] rf]6 k'¥ofpF5 . ;+j]ufTds ljsf; x/]s JolQmsf] l;h{gfTds / :j:y hLjg latfpgsf] nflu cTofjZos x'G5 . cg';Gwfg ul/Psf afnaflnsfdWo] ^* k|ltztn] pgLx¿ PSnf] dx;'; u/]sf] atfP . vf;u/L /f]huf/bftfsf] 3/df pgLx¿n] cfkmgf 3/kl/jf/, ;fyLefO ;a}hgf cnu eP/ dgdf nfu]sf s'/fx¿ s;};Fu klg eGg gkfO{ u'lD;P/ a:g' kbf{ ;fx|} b'Mv dx;'; u/]sf] atfP . o;af6 l;h{gf x'g] lg/fzf / c;xfo cj:yfn] pgLx¿sf] ;+j]ufTds ljsf;df uDeL/ c;/ kb{5 . cg';Gwfgn] !) hgfdWo] ( hgf afnaflnsfx¿ cfkmgf] 3/ cfpg :jtGq ePklg Jojxfl/s ¿kdf x]bf{ clwsf+zn] o;/L 3/ kl/jf/;Fu e]6g kfpFb}gg . o;sf sf/0fx¿df 3/ 6f9f x'g], cfOhfO ug{ vr{ nfUg] h:tf s'/fx¿ klg /x]sf 5g . oltdfq xf]Og sltko glhs} 3/ x'g] 3/]n' afn>ldsx¿n] klg cfkmgf] 3/ hfg kfPsf x'Fb}gg . o;/L pgLx¿ 3/ hfg gkfpg'sf cGo sf/0fx¿df cfdfafa'n] /f]huf/bftfaf6 lnPsf] C0f klg xf] . C0f aGwgdf k/]sf afn>ldsx¿n] o:tf] ;d:ofsf] ;fdgf ug'{kb{5 . cg';Gwfg ul/Psf #&* hgfdWo] &# hgfn] pgLx¿ /f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]/ cGoq hfgsf nflu :jtGq gePsf] s'/f atfP . tL dWo]
  • 30. 30 3/]n' afn>d kl/ro $! hgfn] o;/L /f]huf/bftfsf] 3/ 5f]8]/ cGoq hfgsf] nflu cleefjssf] :jLs[lt lng'kg]{ s'/f atfP . tnasf] ;DaGwdf cg';Gwfgn] #&* dWo] !$% hgfn] tna kfpg] u/]sf] / tna kfpg] 3/]n' afn>ldsdWo] &( k|ltztn] pgLx¿sf] tna cfdfafa'n] nfg] u/]sf] atfPsf lyP . afnljsf;dfly kg]{ k|efj afnaflnsfsf] ljsf;dfly 3/]n' afn>dn] kfg]{ c;/sf] ljZn]if0f ubf{ cg';Gwfg ul/Psf #&*dWo] s]jn !@# hgf afnaflnsfn] dfq :s'n hfg] u/]sf] kfOof] . :s'n hfg] u/]sfdWo] ** hgf k|fylds txdf !! hgf lgDg dfWolds txdf / Ps hgf dfq dfWolds txdf k9g] u/]sf] kfOof] . ljBfno egf{ x'g] s]6Lx¿sf] ;+Vof w]/} sd cyf{t s]jn !^=# k|ltzt / s]6fx¿sf] ;+Vof $^=! k|ltzt /x]sf] kfOPsf] 5 . k9g,] ;x/ hfg kfpg], hLjgsf] k"j{tof/L ug{sf] nflu ;'/lIft sfd tyf ;fg} pd]/sf afnaflnsfnfO{ /f]huf/Ldf nufpgsf] nflu 3/]n' afn>d pko'Qm ePsf] atfOP tfklg of] afnaflnsfsf] bL3{ ljsf;sf] nflu uDeL/ c;/ kfg]{ k];f xf], h;n] ul/aLsf] b'irqmnfO{ lg/Gt/tf lbG5 tyf l;Ëf] ljsf;sf] ultdf cj/f]w l;h{gf ub{5 . 3/]n' afn>d;Fu ;/f]sf/ /fVg] lgsfox¿÷;+:yfx¿ 3/kl/jf/, ;dfh, ;+:s[lt, d"NodfGotf P]g÷sfg'g /f]huf/bftf÷>lds ;+u7g /fhgLlts bn lzIff gLlt ;+3÷;+:yf cfly{s gLlt ;+rf/ dfWod /fHo
  • 31. 313/]n' afn>d kl/ro tLg 3/]n' afn>dsf] cfsif{0f / k|f]T;fxgsf tTjx¿ cfsif{0fsf tTjx¿ != c;dfgtfsf] kl/0ffdaf6 pTkGg ePsf] s'nLgtf cf}Bf]lusLs/0f tyf ;x/Ls/0fsf] qmddf ePsf] c;dfg cfly{s ljsf;n] ;dfhdf x'g] / gx'g] aLrsf] ;fy} ul/a / dWod ju{aLrsf] vf8n cem km/flsnf] agfpFb} nu]sf] 5 . o;af6 3/aflx/ ul/g] sfdsf] t'ngfdf 3/]n' >dnfO{ ckx]ngfsf] b[li6n] x]g]{, ;f] sfd ubf{ k|lti7fdf cfFr cfpg] ;f]lrG5 . k|lti7fdf cfFr cfpg] tyf t'R5 7flgPsf] 3/]n' >daf6 cfkm" klG5g] / lj:tf/} t]>f] JolQmaf6 u/fpg] k|j[lQn] 3/]n' afn>dsf] dfu a9]/ uPsf] xf] . o;}u/L n}lËs c;dfgtfdf cfPsf] ;sf/fTds kl/jt{gsf] sf/0f dlxnfx¿df ePsf] ;zQmLs/0fsf] kl/0ffd:j¿k 3/aflx/sf] /f]huf/Ldf cfkm" ;+nUg /xg] / 3/leqsf] wGbf ug{ cGo ul/a dlxnf jf afnaflnsfnfO{ nufpg yflnPsf] 5 . o;n] klg 3/]n' afn>dsf] dfunfO{ a9fpg] sfd u/]sf] 5 . sltko kl/jf/x¿df 3/]n' afn>lds /fVg] sfdnfO{ cfjZostfeGbf klg ;fdflhs k|lti7f, ;fg ;f}st b]vfpg] dfWodsf] ¿kdf klg lnOg yflnPsf]n] 3/]n' afn>dsf] dfu a9b} uPsf] 5 . @= wd{k'qsf] gfddf afn>lds /flvg' sltko 3/x¿df /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrlqt ug{ afn>ldsx¿nfO{ gSsnL wd{k'q jf k'qL agfP/ klg /fv]sf] kfOG5 . vf;u/L
  • 32. 32 3/]n' afn>d kl/ro ;dfhdf 6'x'/f c;xfo cj:yfdf /x]sf afnaflnsfx¿nfO{ o;/L æwd{k'qÆ æwd{k'qLÆ /fVg] ul/G5 . o;sf] ;fy} ul/a kl/jf/sf afnaflnsfx¿nfO{ ;DkGg kl/jf/sf JolQmx¿n] æwd{k'qÆ æwd{k'qLÆ sf] ¿kdf u|x0f u/L pgLx¿sf] kfngkf]if0fsf] ;Dk"0f{ lhDdf lng] t/ Jojxf/df eg] tL afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfd u/fpg] klg ul/Psf] 5 . o;/L gSsnL tl/sfaf6 afn>d /fVg] k|lqmofn] klg 3/]n' afn>d km:6fpg d2t u/]sf] 5 . vf;u/L Pp6} b]zleq eP u|fdL0f e]uaf6 ;x/L kl/jf/x¿df / ul/a b]zaf6 wgL b]zx¿df wd{k'q wd{k'qL agfP/ n}hfg] rng 5 . o; k|sf/n] wd{k'q k'qL /flvPsf sltko afnaflnsfx¿ cfkm"dfly eO/x]sf] zf]if0f vKg g;s]/ a;]sf] 7fpFaf6 efuL ;8s afnaflnsf ePsf klg pbfx/0fx¿ kfpg ;lsG5 . t/ sltko JolQmx¿n] jf:tljs ¿kd} wd{k'q wd{k'qLsf] ¿kdf ckgfO{ /flvPsf afnaflnsfx¿sf] cj:yf klxn] cfkmgf] kl/jf/df /xFbfeGbf klg /fd|f] cj:yfdf k'uL Pp6f of]Uo ;Ifd JolQmTjsf] ¿kdf ljsf; ePsf pbfx/0fx¿ klg kfpg ;lsG5 . #= ;:tf] >d 3/]n' afn>dsf] dfu a9g'sf] csf]{ dxTjk"0f{ sf/0f ;:tf] >d eP/ klg xf] . jo:sx¿nfO{ >ldssf] ¿kdf /fVbf a9L tna lbg'kg]{ x'G5 . otf afnaflnsfx¿nfO{ cfdfafa';Fu df}lvs ;Demf}tf u/L yf]/} k};fdf sfd nufpg ;lsG5 . sltkonfO{ t tna} glbOsg vfg / ;fwf/0f n'ufkmf6f] dfq lbP/ sfddf nufpg] ul/Psf] 5 . cem C0f ltg]{ ;t{df /flvPsf] 5 eg] t emg C0fsf] Jofh dfq ltg{sf] nflu klg afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf nufpg] ul/G5 . $= ;lhnf] >d÷ljb«f]x ug{ g;Sg] l:ylt afnaflnsfx¿ ;fgf] pd]/ ePsf]n] kmsfP/ sfddf nufpg,] geP xKsfPsf] e/df sfddf nufpg ;lsG5 t/ otf jo:s >ldsx¿ eg] cfkmgf] clwsf/sf] nflu af]Ng;Sg] ePsf]n] /f]huf/bftfx¿nfO{ xKsfP/ sfddf nufpg t'ngfTds ¿kn]
  • 33. 333/]n' afn>d kl/ro sl7g x'G5 . afnaflnsfx¿ cfkm"dfly hlt;'s} sfdsf] af]em nflbP klg, tna glbP klg ;fgf] pd]/ ePsf] sf/0fn] jo:sx¿;Fu ljb«f]x ug{ 8/fpF5g / /f]huf/bftfn] o:tf] l:yltsf] e/k'/ kmfObf p7fPsf x'G5g . %= cgf}krfl/s ¿kdf /fVg kfOg]÷s'g} sfg'gL ;Demf}tf ul//xg' gkg]{ 3/]n' afn>lds /fVgsf] nflu /f]huf/bftf / afn>lds jf p;sf cleefjs;Fu s'g} sfg'gL ;Demf}tf ul//xg'kg]{ emGem6 x'Fb}g . s'g} lgoddf afFlwg'kg]{ afWotf x'Fb}g . clxn];Ddsf] cEof;df cgf}krfl/s s'/fsfgLs} e/df 3/]n' afn>lds /flvg] ul/Psf] 5 . k|]fT;fxgsf tTjx¿ ^= ;dfhsf] dlxnf / aflnsfx¿k|lt x]g]{ b[li6sf]0f ;dfhdf dlxnfx¿nfO{ csf{sf] 3/ hfg] / csf{s} ;]jfdf hLjg latfpg] JolQmsf] ¿kdf x]l/G5 . h;sf] kl/0ffd:j¿k 5f]/Lx¿nfO{ ljBfno k7fOFb}g . k7fOxfn] klg :s'nsf] k9fO k"/f gu/L aLr}df lgsflnG5 . o;sf] ;fy} 5f]/Lx¿nfO{ ljjfxsf] nflu ;fdfGo ;fIf/ agfpg] p2]Zon] dfq k9fOg] ul/G5 . 5f]/Lx¿ csf{sf] 3/ hfg] x'gfn] 5f]/Lx¿dfly ul/g] nufgLaf6 dfOtL 3/sf] nflu s'g} kmfObf gx'g,] kmfObf eP klg nf]Ug]s} 3/nfO{ kmfObf x'g] b[li6n] x]l/G5 . o;}n] 5f]/LnfO{ cfdfnfO{ 3/]n' sfdwGbfdf ;3fpk3fp ug{sf] nflu k7fOG5 . o;}n] k|foM h;f] 5f]/Lx¿ cfdf;Fu} 3/]n' sfdwGbfdf nflu/x]sf x'G5g . o;/L k9g gkfPkl5 5f]/Lx¿sf] hLljsf]kfh{gsf] nflu /f]huf/Lsf ljsNkx¿ ;Lldt x'g k'Ub5g . pgLx¿n] afFRgsf] nflu c?dfly e/ kg'{kg]{ l:ylt l;h{gf x'G5 . 5f]/Lx¿n] kl/jf/sf] cfo cfh{gsf nflu of]ubfg lbg ;Sb}gg To;}n] pgLx¿nfO{ kl/jf/sf] af]emsf] ¿kdf x]g{ yflnG5 . Psflt/ pgLx¿ cfkmgf] clwsf/sf] af/]df ;r]t x'Fb}gg, csf{lt/ sfg'gL ¿kdf ;fIf/ gx'gfn] cfkmgf clwsf/dfly lyrf]ldrf] x'Fbf klg r'krfk nfu]/ a:g afWo x'G5g . ;fg} pd]/df ljjfx ul/gfn] Pp6f kl/jf/df af]emsf] ¿kdf /x]sL 5f]/L csf]{ kl/jf/df ;fg]{ ul/G5 . o;}n] 5f]/Lx¿ k|foM h;f] 3/leqs} sfddf dfq ;Lldt x'g k'u]sf x'g . o;/L ;fg} pd]/b]lv jo:s / k|f}9 x'g] a]nf;Dd klg cfdfx¿ 3/leqs} sfddf clNem/x]sf x'G5g . ;fdflhs kl/j]zn] 5f]/Lx¿nfO{ ;fg} pd]/b]lv g} 3/]n' afn>dlt/ ws]ln/x]sf] x'G5 . oxL s'/f g} ;+;f/el/ 3/]n' afn>ldsx¿df aflnsfx¿sf] ;+Vof cToflws x'g'sf] sf/s tTj aGg k'u]sf] 5 .
  • 34. 34 3/]n' afn>d kl/ro &= 3/]n' afn>dnfO{ ljjfxsf] nflu k"j{tof/Lsf] ¿kdf lnOg' ;dfhdf dlxnfx¿ ljjfx u/]/ c?sf] 3/df hfg'kg]{ / ToxfF uP/ 3/leqsf] sfdwGbf ug'{k5{ eGg] s'/f ;f]lrg] ePsf]n] 3/]n' >dnfO{ sltko kl/jf/x¿n] s]6Lx¿sf] nflu pko'Qm tflndsf] ¿kdf lnOg] u/]sf 5g . o;/L 3/]n' >dnfO{ æhLjgs} k"j{tof/LÆ sf] ¿kdf lnOg] u/]sf]n] sltko s]6Lx¿nfO{ :s'naf6 lgsfn]/ eP klg 3/]n' >ddf ;+nUg u/fPsf] klg kfOG5 . ljZjsf e/v/} dfq cf}Bf]lusLs/0fsf] af6f]df cufl8 a9]sf b]zx¿df wgL kl/jf/df of]Uo s]6f] kfOG5 eGg] cfzn] klg s]6Lx¿ 3/]n' afn>dtkm{ cfs{lift x'gk'U5g . o;/L klg 3/]n' afn>dsf] dfu a9]sf] 5 . * 3/]n' sfdsfhnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf x]l/g' clwsf+z b]zdf 3/]n' afn>dnfO{ dlxnfn] ug]{ sfdsf] ¿kdf JofVof ul/G5 . w]/}h;f] cleefjsx¿n] 5f]/L eP/ hlGdPkl5 3/sf] wGbf ug}{ kb{5, o;sf] lasNk 5}g eGg] ljrf/ JoQm ub{5g . 3/]n' sfd c? sfdsf] t'ngfdf ;/n / ;xh sfd ePsf]n] of] dlxnfx¿sf] nflu pko'Qm 5 eGg] ul/G5 . sltko b]zsf /f]huf/bftfx¿ s]6L jf dlxnfx¿n] 3/]n' sfd -3/leqsf] sfd_ pQd lsl;daf6 ug{;Sg] ePsf]n] s]6f jf k'?ifn] ug'{eGbf klg s]6L jf dlxnfn] ug'{kb{5 eGg] dfGotf /fVb5g . sltko w]/} bfh'efO ePsf] kl/jf/df bfh'efOn] lbbL jf alxgLnfO{ d'vn] kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf x]/] klg Jojxf/df eg] 3/]n' >ldssf] ¿kdf sfd nufpg] ub{5g . dlxnf :jo+n] klg 3/]n' >dnfO{ ædlxnfx¿sf] sfdÆ sf] ¿kdf x]g]{ u/]sf] kfOG5 . afn>ldssf cfdfx¿ cfkmgf 5f]/Lx¿nfO{ cGo sfdsf] t'ngfdf 3/]n' >ddf g} k7fpg rfxG5g . sltko >lds dlxnfx¿ 5f]/f5f]/Lsf] x]/rfx ub}{ sfd ug{ ;lsg] ePsf]n] cGo sfdsf] t'ngfdf 3/]n' >d g} ug{ ?rfpF5g . To;}u/L >lds dlxnfx¿ 5f]/Lx¿nfO{ 3/]n' sfdwGbf l;sfpgsf nflu klg pgLx¿nfO{ cfkm";Fu} /fv]/ klg 3/]n' >d ug]{ ub{5g, h;af6 cfdfn] cfkm"kl5 cfkmg} 5f]/LnfO{ /f]huf/bftfn] ;f] sfd b]cf]; eGg] ck]Iff /fv]sf] x'G5, h;sf] kl/0ffd:j¿k afnaflnsfx¿ cfkmgL cfdfsf] kl5kl5 nfUbfnfUb} k9g] cj;/ u'dfpg k'Ub5g . o;/L cfdfsf] kl5 lx+8bf–lx+8b} afnaflnsfx¿ *÷( jif{s} pd]/df Pp6f cg'ejL 3/]n' afn>ldssf] sfd ug{;Sg] ePsf x'G5g .
  • 35. 353/]n' afn>d kl/ro sfG5L a:g]t lx/fsfhLsf] $ hgfsf] kl/jf/ 5 . pgL / pgsL >LdtL sf7df08f}sf] Pp6f a}+sdf sfd ub{5g . pgLx¿sf 5f]/f5f]/Lx¿ :s"n hfG5g . pgLx¿sf] 3/df laxfg a]n'sf ;3fpk3fp ug,]{ lbpF;f] 3/ s'g]{ sf]xL x'g] ePg . o;}n] pgLx¿nfO{ Pshgf dflg;sf] cfjZostf ePsf] dx;'; u/L g'jfsf]6 lhNnfl:yt lx/fsfhLsf] Pshgf ;fyLsf] ufpFaf6 !% jif{sL sfG5LnfO{ NofP . o;afkt lx/fsfhLn] sfG5Lsf a'afnfO{ dlxgfsf] ?= @)) .– lbg] eP . sfG5Lsf a'af k|To]s #÷$ dlxgfdf pQm ?= @)) .– lng cfpg] ug{ yfn] . sfG5L dflnssf] 3/df sfd ug'{kg]{ tyf lbpF;f] 3/ s'g'{kg]{ ePsf] sf/0f pgL :s'n hfg kfOgg . lx/fsfhLn] sfG5Ln] /fd|f];Fu sfd u/]kl5 pgsf] lax] ubf{ nfUg] ;a} vr{ lbg] arg lbPsf 5g . lx/fsfhL klg sfG5Lsf] sfdk|lt ;Gt'i6 5g . sfG5L g'jfsf]6sf] cfkmgf] 3/df x'Fbf lbgel/ 3fF; bfp/f ug'{kg]{, kfgL Nofpg] h:tf sfdx¿ u/]klg pgn] cfwf k]6 dfq vfg kfpFlyg . lx/fsfhLn] sfG5LnfO{ cfkmg} 5f]/L ;'t]sf] sf]7fdf ;'tfpF5g . pgL / pgsL >LdtLn] sfG5Lk|lt /fd|f] Jojxf/ u5{g . sfG5L klg v';L g} b]lvG5] . t/ pgsf] Pp6} dfq u'gf;f] :s'n hfg gkfpg' /x]sf] 5 . pgL cfkmgf ufpFsf ;a} ;fyLx¿af6 cnlUug k'u]sL l5g . sf7df08f}df cfP/ pgn] s;}nfO{ klg ;fyL agfpg kfPsL 5}gg . pgnfO{ a]nf–a]nf 3/sf] ofbn] ;tfO/xG5 . 5nkmnsf nflu k|Zgx¿ != s] sfG5L 3/]n' afn>lds x'g < @= sfG5Lsf] syfdf afn>dsf] dfu / k"lt{ s;/L ePsf] 5 < #= sfG5Lsf u'gf;fx¿ s]–s] /x]5g < $= s] sfG5Ln] ug]{ sfd lgs[i6 k|sf/sf] afn>dleq kb{5 < $= sfG5Lsf] hLjgdf cem ;'wf/ Nofpg s]–s] ug'{ cfjZos b]lvG5 <
  • 36. 36 3/]n' afn>d kl/ro (= k/Dk/fut e]befj ;fdflhs ;+/rgfsf sf/0f k/Dk/fb]lv g} cfd;d'bfoleqsf] Pp6f vf; ;d"x jf ;d'bfon] cfkm"nfO{ ;dfhdf pRr ju{ 7fG5 / csf]{ ;d'bfon] cfkm"nfO{ lgDg ju{sf] 7flg/x]sf] x'G5 . ;dfhdf ljBdfg e]befjsf sf/0f ;dfhdf hftLo e]befjsf] l:ylt ljBdfg 5 . hghflt ;d'bfo / blntx¿nfO{ tNnf] bhf{sf] dflg;sf] ¿kdf x]g]{, ufpFn]x¿nfO{ kfv] / ;x/jf;Lx¿nfO{ cfw'lgs, ;';DkGg / dflyNnf] bhf{sf ¿kdf x]g]{ k|j[lQ 5, h;n] ubf{ dflyNnf] ju{sf] 7flgg]x¿n] tNnf ju{ 7flgg]x¿sf kl/jf/af6 cfPsf dlxnf k'?if jf afnaflnsfnfO{ 3/]n' >ldssf] ¿kdf /fVg] ub{5g . ;fdflhs ;+/rgfdf cfwfl/t pRrtf / lgrtfsf] ljefhg sfod /x'~h]n;Dd k/Dk/fb]lv cfkm"nfO{ k|ltli7t 7fGg] dflyNnf] ju{n] u/]sf] 3/]n' afn>ldssf] dfunfO{ ckx]lnt, pk]lIft ju{af6 k"lt{ x'g] sfd hf/L /xG5 . To;}n] 3/]n' afn>d hghftLo clwsf/ cfGbf]ngsf] klg Ps dxTjk"0f{ c+z x'g'kb{5 . !)= /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrlqt ul/g' . afnaflnsfx¿sf] nflu 3/]n' >d kmfObfsf/L / pko'Qm k|sf/sf] >dsf] ¿kdf x]g]{ s'/fn] /f]huf/bftfnfO{ pksf/L JolQmsf] ¿kdf lrq0f ug{ d2t k'¥ofO/x]sf] x'G5 . s'g} afns tyf aflnsfnfO{ 3/]n' >dsf] nflu /fVg] sfdn] c?sf] enf] lrtfpg], pksf/L JolQmsf] ¿kdf p;sf] ;fdflhs k|lti7f klg cem dfly p7]sf] 7flgG5 . o;}n] /f]huf/bftf :jo+n] d}n] u|fdL0f e]usf] ul/a, 7"nf] kl/jf/af6 afnaflnsfnfO{ ;DkGg 3/df NofP/ pksf/ ul//x]sf] 5' eGg] 7flg/x]sf] x'G5 . /f]huf/bftfn] cfkm"nfO{ /f]huf/bftfsf] ¿kdf lrq0f ug{ rflx/x]sf] x'Fb}g . o;/L 3/]n' afn>ddfly nufOPsf] pksf/sf] cfj/0fn] 3/]n' afn>d /fVg] sfdnfO{ k|>o lbO/x]sf] x'G5 . jf:tljs cy{df eg] /f]huf/bftfaf6 oxL æpksf/L sfo{Æ sf] cfj/0fdf ;:tf], ;xh afn>dsf] zf]if0f eO/x]sf] x'G5 . o;}n] sltko 3/x¿df /f]huf/bftfn] 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ æ5f]/f]Æ æ5f]/LÆ eg]/ klg af]nfpg] u/]sf x'G5g . !!= kfl/jfl/s tyf afn ul/aL ul/aL eGgfn] kl/jf/sf] sdhf]/ cfly{s l:ylt dfq xf]Og sfd ug]{ pd]/sf afnaflnsfn] sdfPsf] cfDbfgLn] p;sf] nflu cfjZos vr{ wfGg g;Sg] l:ylt klg xf] . Go"g cfDbfgLsf] sf/0fn] kl/jf/n] xftd'v hf]g{ ;Sg] l:ylt;Dd klg
  • 37. 373/]n' afn>d kl/ro gx'g' / o;sf nflu C0fdf km‘:g'n] afnaflnsfx¿ kl/jf/sf] af]em aGg k'U5g h;sf] kl/0ffd:j¿k cfdfafa'n] j}slNks pkfosf] ¿kdf cfkmgf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ csf{sf] 3/df nu]/ /flvlbg] ub{5g . afnaflnsfn] sdfPsf] cfDbfgLaf6 kl/jf/sf] cfly{s l:yltnfO{ clnslt eP klg dfly p7fpg ;lsG5 eGg] ;f]r /fVg] ul/G5 . ul/a x'g'sf] sf/0f s]jn cfly{s cefj dfq xf]Og, a? afnaflnsfsf cfdfafa'sf] sfd ug]{ bIftfsf] cefj klg xf] . lsgls cbIf dflg;sf] >d ahf/df laqmL x'Fb}g, eOxfn] klg ;f] Hofnfn] pgLx¿sf] cfwf/e"t cfjZostf k"lt{ x'Fb}g . !@= C0f ltg{sf] nflu 3/]n' afn>lds /flvg' cfdfafa'n] ;fx'af6 lnPsf] C0f ltg{sf] nflu klg afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf /fVg] u/]sf] kfOG5 . sltko ljsf;f]Gd'v d'n'slt/ o; k|sf/sf] rng /x]sf] 5 . cfO=Pn=cf]= n] dxf;lGw !*@ kfl/t u/L o; k|sf/sf] afn>dnfO{ lgs[i6 k|sf/sf] afn>dleq ;dfj]z u/]sf] 5 . C0f ltg{sf nflu 3/]n' afn>lds /fVbf g t afnaflnsf g p;sf] cleefjs s;}n] klg sfdsf] cj:yf jf Hofnfsf] nflu s'g} df]ntf]n ug{ ;Sb5g . afnaflnsfdfly cdfgjLo zf]if0f eP klg C0fLn] afnaflnsfnfO{ /f]huf/bftfsf] 3/af6 x6fpg ;Sb}g . o:tf] cj:yfdf 3/]n' afn>lds /f]huf/bftf -;fx'_ / cf;fdLaLrsf] r]kdf k/]sf] x'G5 . pgLx¿ a]lrg k'u]sf x'G5g . cfzf yf? cfzf yf? kl/jf/sL aflnsf x'g . pgL pd]/n] !@ aif{ k'u]sL l5g . cfzf ut $ jif{b]lv sf7df08f}df 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfo{/t l5g . pgsf lktf pgL a;]s} 3/sf dflnssf] Pshgf wgu9Ll:yt gft]bf/sxfF xnL a;]sf 5g . pgL ;x/Lof æsdn/LÆ x'g . sdn/L eg]sf] klZrd g]kfnsf bfª, afFs], alb{of, s}nfnL / s~rgk'/lt/ k/fk"j{sfnb]lv rn]sf] rng cGt/ut hldGbf/sxfF sfo{/t xnLsL 5f]/L x'g h;nfO{ hldGbf/sxfF lagf k};f 3/wGbfnufotsf sfd ug{sf nflu /flvPsf] x'G5 . cfzfsf b'O{ efO / Pshgf lbbL 5g . tLdWo] b'O{ hgf efOx¿ wgu9Ldf sfd ub{5g / alxgL rflx+ sf7df08f}d} sfd ul5{g t/ pgsf] alxgL;Fu b]ve]6 slxNo} x'Fb}g . cfzf laxfg % ah] pl75g, a9f/s'8f‘/ ul5{g clg 3/ k'l:5g . o;a]nfb]lv ;'? ePsf] pgsf] sfd /flt !) ah] efF8f dflem;s]kl5 ;dfKt x'G5 . laxfgb]lv a]n'sf;Ddsf] sfddf pgnfO{ s;}n] klg ;3fpg] ub}{gg .
  • 38. 38 3/]n' afn>d kl/ro pgL lg/If/ l5g . :s'n hfg] cj;/ pgn] slxNo} kfPsL 5}gg . cfkm"n] slt k};f tna kfpg] xf] eGg] af/]df klg pgnfO{ /fd|f] yfxf 5}g . tna yfxf geP klg e/v/} dfq pgn] afa'n] hldGbf/af6 lnPsf] C0f ltg{sf] nflu cfkm"n] kfpg] tna klg s6f}tL x'g] u/]sf] s'/f sfsfaf6 ;'g]sL lyOg . 5nkmnsf nflu k|Zgx¿ != cfzfnfO{ lsg sdn/L elgPsf] xf] < @= syfdf pNn]lvt s'g rngn] s;/L 3/]n' afn>dnfO{ k|f]T;fxg u/]sf] 5 < #= cfzfdfly s] s:tf] k|sf/sf] zf]if0f ePsf] 5 < $= s] o; k|sf/sf] >d lgs[i6 k|sf/sf] afn>d xf] < %= cfzfsf s'g–s'g clwsf/x¿ pNn+3g ePsf 5g < !#= lzIffsf] cefj tyf u'0f:t/xLg lzIff / ;x/L lzIffsf] cfsif{0f ljZjsf w]/} efudf afnaflnsfx¿ ljBfno z'Nssf] sf/0f, ljBfno 6f9f ePsf] sf/0f :s'n hfg] dg ub}{gg . To;}u/L s}of}+ afnaflnsfx¿ u'0f:t/xLg lzIff, ljBfnodf x'g] b'Jo{jxf/ tyf lzIfsx¿ cg'kl:yt x'g] sf/0faf6 ljBfno 5f]8g] ub{5g . o;/L ljBfno 5f]8g] jf hfg dg gug]{ afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>dlt/ cfs{lift x'g] u/]sf k|z:t pbfx/0fx¿ kfpg ;lsG5 . k9g] OR5f k"/f ug{ klg kl/jf/ tyf afnaflnsf÷lszf]/lszf]/Lx¿n] 3/]n' afn>dnfO{ Pp6f ljsNksf] ¿kdf lnPsf] kfOG5 . sltko /f]huf/bftfx¿n] klg 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf /flvPsf afnaflnsf tyf pgLx¿sf] cleefjsnfO{ k9fOlbg] tyf cGo k|sf/sf] tflnd lbnfOlbg] arg lbPsf x'G5g . pgLx¿dWo] sltn] t ;fFRr} g} 3/]n' afn>ldsx¿nfO{ o; k|sf/sf] cj;/ klg lbPsf x'G5g . 3/]n' afn>ldsx¿n] cfkmgf] sfdwGbf l;WofPkl5 dfq o; k|sf/sf] tflnddf ;xefuL x'g] :jLs[t kfpF5g, h;sf] kl/0ffd:j¿k 3/]n' afn>ddf
  • 39. 393/]n' afn>d kl/ro ;+nUg afnaflnsfx¿ ljBfno hfFbf l9nf] k'Ug], clgoldt 9+un] :s'n hfg,] sIffsf] k9fOk|lt Wofg glbg] l:ylt eO/xG5 . s]xL afnaflnsfx¿ k9g]] k};f h'6fpg klg :s'n 5f]8L 3/]n' afn>ddf ;+nUg x'gk'U5g . s]xL b]zx¿sf cleefjsx¿n] cfkmgf 5f]/f5f]/Ln] k9g kfpF5g eGg] cfzfn] klg pgLx¿nfO{ 3/]n' afn>ddf k7fpg] u/]sf 5g . o;n] klg 3/]n' afn>ldssf] dfu a9g] u/]sf] 5 . !$= afnaflnsf ;x/L /demdk|lt cfs{lift x'g' afnaflnsfx¿ ;x/df ePsf] /demdk|lt cfs{lift eP/ klg 3/]n' afn>lds x'g k'u]sf x'G5g . ul/a kl/jf/sf dfq xf]Og sltko ;DkGg, vfg nfpg k'Ug], 3/df /fd|f] Joj:yf ePsf ufp‘lt/sf afnaflnsfx¿ klg ;x/df ePsf ;'ljwf, cj;/x¿af6 cfs{lift eO{ efu]/ jf ;fyLx¿sf] nx}nx}df nfu]/ ;x/lt/ cfPsf x'G5g . ;x/df afFRg] pkfo vf]Hb} sltko afnaflnsf cGttM 3/]n' afn>ddf ;+nUg x'gk'U5g . o;n] klg 3/]n' afn>dsf] dfunfO{ a9fpg] sfd u/]sf] 5 . !%= kfl/jfl/s lx+;f kfl/jfl/s lx+;f afnaflnsfnfO{ 3/]n' >dlt/ ws]Ng] Pp6f dxTjk"0f{ sf/0f xf] . 3/df cefju|:t hLjg, w]/} hfxfg, ;f}t]gL dfdnf, / k'?ifjfbL ;fdGtL lrGtg tyf ;fdflhs lnËe]b cflbsf] sf/0faf6 3/kl/jf/df cfdfafa'aLr em}—emu8f x'g] ub{5 . o;sf] l;sf/ k|foM dlxnf tyf afnaflnsf x'g] ub{5g . ;w}+ 3/df o; k|sf/sf] em} emu8f x'g] afnaflnsfn] s'6fO vfO/xg'kg]{ l:ylt ePdf afnaflnsfx¿ 3/af6 efUg] / hLljsf]kfh{gsf nflu 3/]n' >dnufotsf >ddf nfUg] u/]sf pbfx/0fx¿ k|z:t e]l6G5g . o;/L kfl/jfl/s lx+;fn] afnaflnsfnfO{ 3/]n' >dnufot >dsf cGo If]qlt/ hfg afWo agfO/x]sf] l:ylt ljBdfg 5 . !^= ;z:q ;+3if{ b]zdf rln/x]sf] ;z:q ;+3if{sf] sf/0faf6 s}of}+ afnaflnsfx¿ 6'x'/f x'g k'u]sf 5g . xfd|f] b]zdf @)%@ ;fnb]lv lg/Gt/ ¿kdf rn]sf] lx+;fTds åGåsf sf/0f
  • 40. 40 3/]n' afn>d kl/ro w]/} afnaflnsfx¿sf cfdfafa'sf] d[To' eO;s]sf] 5 eg] sltko cfdfafa'af6 la5f]l8g k'u]sf 5g . To:t} o'4df hah{:tL ;+nUg u/fpg ;Sg] eosf sf/0fn] klg s}og afnaflnsfx¿ cfkmgf] ufpF 5f]8L ;'/lIft ;x/lt/ k:b5g / 3/]n' >dnfO{ ;xh} kfpg ;lsg] >d If]qsf] ¿kdf lnO{ cfkmgf] hLljsf]kfh{g ub{5g . o;/L 6'x'/f ag]sf jf la5f]l8g k'u]sf clg ;x/ k;]sf s}of}+ afnaflnsfx¿ afFRgsf nflu 3/]n' afn>dtkm{ cfslif{t eO/x]sf 5g / 3/]n' afn>ldsx¿sf] dfunfO{ k"lt{ ug{sf nflu Pp6f dxTjk"0f{ e"ldsf v]ln/x]sf] 5g . !&= Pr= cfO= le= ÷ P8; nufot k|f0f3fts ;?jf /f]usf] dxfdf/L Pr= cfO= le=÷P8;sf] dxfdf/L km}lnPsf b]zx¿df o; /f]usf] sf/0f s/f]8f+} dflg;x¿sf] d[To' eO;s]sf] 5, h;sf] kl/0ffd:j¿k bzf}+ s/f]8 afnaflnsfx¿ 6'x'/f aGg k'u]sf 5g . o;/L 6'x'/f ag]sf afnaflnsfx¿ afFRgsf nflu 3/]n' afn>ddf nfUg afWo eO/x]sf 5g . clk|msfsf] ;xf/f If]qjl/kl/sf b]zx¿df cfh sl/a !@ s/f]8 afnaflnsfx¿n] cfkmgf cfdf jf cfdfafa' u'dfPsf 5g . xfn} ul/Psf] Ps cg';Gwfgcg';f/ clk|msL b]zdf ePsf] 3/]n' afn>ldsx¿dWo] clwsf+z afnaflnsfx¿sf ls t Pshgf dfq afFr]sf], ls cfdfafa' b'j} g} d/]sf] kfOPsf] 5 . oL P8; /f]usf] sf/0faf6 ePsf 6'x'/f6'x/Lx¿n] afFRgsf] nflu 3/]n' afn>dnfO{ j}slNks pkfosf] ¿kdf lng] u/]sf] kfOPsf] 5 . o;n] 3/]n' afn>ldsx¿sf] pTkfbgdf 7"nf] e"ldsf v]n]sf] 5 . dgs'df/L zfx dxf]Q/Lsf] uf}zfnfdf km}lnPsf] sfnfhf/sf] dxfdf/Lsf] sf/0f dgs'df/L ;fg} x'Fbf pgsf cfdfafa'sf] d[To' eof] . xh'/cfdf / sfsfsf] x]/rfxaf6 pgL / pgsf efOalxgLx¿ x's]{sf lyP . pgsf b'O{j6f efO tyf Pp6L alxgL lyP . b'O{j6f efOx¿dWo] Ps hgf kf]v/fdf / Ps hgf sf7df08f}df 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfd ug]{ uy]{ . alxgL rflx+ ;fg} ePsf]n] xh'/cfdf;Fu a:blyOg . pgL rflx+ lj/f6gu/sf] Pshgf pBf]ukltsxfF a;]sL lyOg . !# jif{sL dgs'df/Ln] :s'n hfg] tLa| dg x'Fbfx'Fb} klg o:tf] cj;/ slxNo} kfOgg . laxfgb]lv a]n'sf !) ah];Dd efG;fs} wGbf ub}{ pgnfO{ 7Ls x'GYof] . efG;fsf] sfdaf6 km';{b kfPsf] a]nf n'uf w'g] tyf cGo ;/;kmfO ug]{ sfd ug'{kb{Yof] . pgnfO{ c?sf] cfdfafa'n] 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ dfof u/]sf] b]Vbf pgnfO{ cfkmgf cfdfafa'sf] ;Demgfn] ;tfpFYof]
  • 41. 413/]n' afn>d kl/ro / c?n] gb]Vg] u/L n's]/ ?g] ub{lyg . pgnfO{ dlxgfjf/L ? @)) .– lbOg] ul/GYof] . Tof] klg dflnsn] xh'/cfdfnfO{ lbg] u/]sf] x'gfn] pgL Tof] k};f cfkm" rnfpg kfpFlbglyOg . dflnssf 5f]/fx¿af6 k6s–k6s of}g zf]if0f / b'Jo{jxf/sf] l;sf/ x'g'kb{Yof] t/ pgsf] ph'/L ;'Gg] sf]xL lyPg . Psk6s cfkm"dfly ePsf] o:tf] Jojxf/sf] af/]df dflnSgL;Fu eGbf dflnSgLn] pN6} cfkmgf 5f]/fsf] kIf lnP/ dgs'df/LnfO{ huN6ofPsL lyOg . 5nkmnsf nflu k|Zgx¿ !=dgs'df/L s;/L 3/]n' afn>lds aGg k'lug < @= pgn] s]–s] sfdx¿ ug'{kb{Yof] < #= dgs'df/L] s]—s:tf zf]if0f, b'Jo{jxf/sf] ;fdgf ug{ afWo lyOg < $= pgsf s]–s] clwsf/x¿ vf]l;Psf 5g < %= pgsf] ljBdfg cj:yfdf s] s;/L ;'wf/ Nofpg ;lsPnf < !*= 3/]n' >ddf /x]sf] hf]lvdsf] af/]df hfgsf/L gx'g' s'g} klg k|sf/sf] afn>dsf] kl5 afnaflnsfx¿sf] ;+/If0f ug]{ s'/fnfO{ a]jf:tf ug]{ s'/f lhDd]jf/ x'G5 . kl/jf/ jf cleefjssf] x]/rfx gubf{ afnaflnsfx¿n] s] s:tf cK7of/fx¿sf] ;fdgf ug'{kg]{ x'G5 eGg] s'/fnfO{ kl/jf/, cleefjs tyf jo:sx¿n] a]jf:tf ug]{ xf] eg] afnaflnsfx¿dfly kg]{ ;a} hf]lvdx¿nfO{ ;xh 9+un] lng k'luG5 . 3/]n' >ddf k9g,] v]Ng] nufotsf clwsf/x¿af6 al~rt x'g], pd]/sf] t'ngfdf ux|f+} ;fdfg prfNg'kg]{, lagfcf/fd nfdf] ;do;Dd sfd ubf{ cToflws ysfg x'g], a]lrOg ;Sg], of}g zf]if0f tyf b'Jo{jxf/df kg{;Sg], cfuf]n] kf]Ng], s/]06 nfUg], rf]6k6s nfUg] nufotsf hf]lvdx¿ x'G5g . oL hf]lvdx¿nfO{ uDeL/tfk"j{s gln+bf cGo >dsf] t'ngfdf of] >dnfO{ ;xh, ;'/lIft, pQd >dsf] ¿kdf lnOg] ul/G5 . kl/0ffd:j¿k 3/]n' afn>dsf] dfucg';f/ k"lt{ eO g} /xG5 . :jo+ s}of}+ s]6Lx¿n] pgLx¿n] /f]huf/L ug'{ k/]sf] cj:yfdf 3/]n' >dnfO{ g} klxnf] k|fyldstf lbg] u/]sf] kfOG5 . o;n] olb /f]huf/bftfn] Jojxfl/s ¿kdf g} c;n Jojxf/ u5{g, kl/jf/sf] ;b:osf] ¿kdf x]b{5g, :s'n hfg] cj;/ lbG5g eg] afnaflnsfdfly x'g] hf]lvdsf] dfqf sd x'G5 . afnclwsf/sf] ;+/If0f x'G5 .
  • 42. 42 3/]n' afn>d kl/ro rf/ 3/]n' afn>dsf] cj:yf 3/]n' afn>d k|ToIf ¿kdf g;'lgg], gb]lvg], 5l/P/ /x]sf], kx'Fr k'Ug g;s]sf] >d xf] . o;}n] of] If]qsf] ;a}eGbf sd cg';Gwfg ul/Psf] 5 . k|foM 3/sf] rf/ kvf{nleq /x]/ sfd ug]{ x'gfn] afn>ldsx¿sf] ;+Vof kQf nufpg klg sl7g 5 . csf{lt/ 3/]n' afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf glnO{ :jefljs / ;fdfGo sfdsf] ¿kdf lnOg] ul/G5 . ljZjdf 3/]n' afn>ldsx¿ slt 5g < ljZjdf @ ca{eGbf a9L afnaflnsfx¿ afn>ddf ;+nUg 5g . cfO=Pn= cf]=sf cg';f/ o;sf] slt k|ltzt efu 3/]n' afn>ldsx¿n] cf]u6]sf 5g eGg] s'/f olsg ug{ sl7g 5 t/ h] eP klg o;sf] w]/}h;f] efu 3/]n' >ddf ;+nUg ePsf !^ jif{d'lgsf aflnsfx¿n] cf]u6]sf 5g . O08f]g]l;ofsf] hfsftf{df dfq & nfv 3/]n' afn>ldsx¿ !* jif{d'lgsf 5g . xfO6Ldf @ nfv %) xhf/ 3/]n' afn>ldsx¿ 5g . tLdWo] !) k|ltzt !) jif{d'lgsf 5g . k]?sf] /fhwfgL lndfdf sl/a ! nfv %) xhf/ afn>ldsx¿ 5g .
  • 43. 433/]n' afn>d kl/ro >Ln+sfdf ! nfv afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg 5g . p?Uj]df !$ jif{eGbf sd pd]/sf #$ k|ltzt afn>ldsx¿ 3/]n' sfddf nfu]sf 5g . a|flhndf % nfv %( xhf/ afnaflnsf 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfo{/t 5g . e]g]h'Pnfdf sfo{/t >lds s]6Lx¿dWo] ^) k|ltzt >lds s]6Lx¿ 3/]n' afn>ddf ;+nUg 5g / pgLx¿sf] pd]/ !) b]lv !$ jif{;Ddsf] /x]sf] 5 . s]Gofdf @ nfv 3/]n' afn>ldsx¿ /x]sf 5g . ef/tdf !$ jif{d'lgsf s'n afn>ldsdWo] @) k|ltzt 3/]n' afn>ddf ;+nUg 5g . a+unfb]zsf] 9fsfdf # nfv afnaflnsfx¿ 3/]n' >ddf ;+nUg 5g . kfls:tfgdf @ nfv ^$ xhf/ 3/]n' afn>lds 5g . leotgfdsf] /fhwfgL xgf]Odf ePsf s'n 3/ ;+Vofdf k|To]s !)) j6f 3/dWo] Pp6fn] Ps hgf afnaflnsfnfO{ 3/]n' afn>ddf ;+nUg u/fPsf 5g . blIf0f clkm|sfdf !% jif{d'lgsf @) nfv *% xhf/ * ;o !$ hgf afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>lds 5g . ljZj a}+sn] ;g !(&% df u/]sf] ;j]{If0f cg';f/ ef/tdf !% nfv 3/]n' afn>ldsx¿ ePsf] cg'dfg u/]sf] lyof] . cGo b]zsf] t'ngfdf ef/t, kfls:tfg, g]kfn / a+unfb]zdf lgs} ;fg} pd]/sf afnaflnsfx¿nfO{ 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf k|of]u ug]{ ul/G5 . oL b]zx¿df ^÷* jif{s} pd]/b]lv 3/]n' afn>ldssf] ¿kdf sfd nufO;lsPsf] x'G5 . yfONof08 / lkmlnlkG;df afn>ldssf] cj:yf zf]if0fo'Qm eP klg s]xL ;'wf/f]Gd'v 5 . lsgls tL b]zsf afn>ldsx¿ / /f]huf/bftfx¿aLr k|i6 ;dembf/L x'G5 .
  • 44. 44 3/]n' afn>d kl/ro g]kfndf 3/]n' afn>ldsx¿ slt 5g < g]kfnsf ljleGg ;x/x¿df !* jif{d'lgsf s'n %% xhf/ ^%% 3/]n' afn>lds /x]sf] tyf To;dWo] $@ xhf/ ^&$ 3/]n' afn>lds !$ jif{d'lgsf /x]sf] cg'dfg 5 . sf7df08f}+ ;x/df dfq} @!))) eGbf a9L 3/]n' afn>lds /x]sf 5g . 3/]n' afn>dsf] cf};t cfo' !#=$ aif{ /x]sf] 5 eg] ;aeGbf sd pd]/sf] afn>ldssf] pd]/ ^ jif{sf] 5 / pgLx¿dWo] (* k|ltzt cfkmgf kl/jf/sf ;fy a:b}gg . 3/]n' afn>ldsx¿ lbgsf] !# b]lv !% 306f;Dd sfd ub{5g . (@ k|ltztn] laxfg & aHg'eGbf cl3b]lv g} sfd ;'? u5{g eg] (&=^ k|ltztn] ;ftfdf ;ft} lbg sfd ug'{kb{5 . 3/]n' afn>ldsdWo] sl/a cfwfn] lagfkfl/>lds sfd ul//x]sf 5g . pgLx¿nfO{ kfl/>lds lbOPsf] 5 jf 5}g cyjf lgoldt ¿kdf kfl/>lds lbOPsf] 5 jf 5|}g eGg] s'/f pgLx¿nfO{ g} yfx 5}g . kfl/>lds kfO/x]sfx¿dWo] (& k|ltztn] dlxgfsf] Ps xhf/ ?k}ofF eGbf sd kfpF5g / ^$=% k|ltztn] dlxgfsf] kfFr ;o ?lkofFeGbf sd kfp‘5g . 3/]n' afn>ldsdWo] $) k|ltztn] jif{sf] kfFr xhf/ ?lkofFeGbf sd tna kfpg] u/]sf 5g . 3/]n'[ afn>ldsdWo] cfwfn] pgLx¿sf dflnsn] pgLx¿nfO{ emkfg]{ u/]sf] jf lk6g] u/]sf] pNn]v u/]sf 5g . g]kfndf lgs[i6 :j¿kdf afn>d;DaGwL tYox¿ cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] afn>d pGd"ng;DaGwL cGt/f{li6«o sfo{qmd -cfO{=Pn=cf] cfOk]s_ n] g]kfndf lgs[i6 k|sf/sf afn>dsf ;ft If]qdf cfkmgf] ;xof]u s]lGb«t u/]sf] 5 . >L % sf] ;/sf/n] lgs[i6 k|sf/sf afn>ldssf ¿kdf ;d]l6g'kg]{ cGo s}of} If]qx¿ klg klxrfg u/]sf] 5 . oL If]qx¿df 3/]n' afn>ldssf cltl/Qm a]rlavg, un}+rf sf/vfgfx¿, vfgL÷OF6f e§fx¿ Pj+ 9'Ëf vfgLx¿, sjf8L ;Ísn, ;fdfg 9'jfgL tyf aFw'jf dhb'/L kb{5g .
  • 45. 453/]n' afn>d kl/ro g]kfndf @^ nfv afn>ldsx¿ 5g . % b]lv !$ jif{;Ddsf @^ nfv afnaflnsf cfly{s ¿kdf ;lqmo 5g . % jif{b]lv !* jif{;Ddsf @ nfv &( xhf/ afnaflnsf Hofnf dhb'/Ldf ;+nUg 5g . % jif{b]lv !* jif{;Ddsf ! nfv @& xhf/ afnaflnsfnfO{ lgs[i6 k|sf/sf afn>ddf nufOPsf] 5 . k]df tfdfªsf] syf * jif{sf k]dfsf] 3/ kfFry/ xf] . k]dfsf a'afsf] ;DklQsf] gfddf Pp6f em'k|f] dfq lyof] . pgL ufpFd} hgjg u/]/ u'hf/f rnfpg] uby]{ . pgsf] a9L /S;L vfg] afgL klg lyof] . To;dfly ( hgfsf] kl/jf/ kfNg pgnfO{ sl7g eO/x]sf] lyof] . o;}n] kl/jf/sf] nfngkfng ug]{ af]em clnslt eP klg xNsf kfg{ pgsf a'afn] k]dfnfO{ sfd klg ug]{ / df}sf kfP k9g] klg eg]/ Ps hgf cfkmGtsf] ;fy nufO{ sf7df08f}+ k7fP . gft]bf/n] pgnfO{ sf7df08f}sf] Pp6f 3/df /flvlbP . /f]huf/bftfn] tL gft]bf/;Fu k]dfnfO{ k"0f{ ¿kn] x]/larf/ ug]{ / pgsf] af/]df pgsf afa'cfdfn] s'g} klg lrGtf ug'{ gkg]{ s'/f atfP . ToxfF pgnfO{ s]jn vfg / nfpg dfq lbOGYof] . t/ sfd eg] laxfgb]lv a]n's};Dd efF8f dfemg], 3/ ;kmf ug]{, n'uf w'g], dflnssf 5f]/f5f]/LnfO{ :s"n;Dd k'¥ofpg] / Nofpg] sfd ug'{kb{Yof] . ToxfF pgn] /ftlbg ufnL unf}h ;'Gg'kb{Yof] . ;fgf—;fgf] uNtLdf klg s'6fO vfg' kb{Yof] . To; 3/sf 5f]/f5f]/Lx¿nfO{ :s'n k'¥ofpg hfFbf pgnfO{ klg ToxL :s"ndf k9g kfP x'GYof] h:tf] nfUYof] . To;}n] pgL dflnssf 5f]/f5f]/L :s'n k'u]kl5 plk|m+b} sIfflt/ uPsf] b[Zo lgl/x cfFvfn] x]l//xGy] . ladf/L ePsf] a]nf;d]t pgn] sfdaf6 km';{b kfpFb}g lyP .
  • 46. 46 3/]n' afn>d kl/ro 3/]n' afn>ldsx¿n] ug'{kg]{ sfdsf] l:ylt ;fdfGotof afn>ldsx¿sf] nflu sfdsf] sfof{jlw / sfo{:yn tf]lsPsf] x'Fb}g . /f]huf/bftfn] h] sfd hltv]/ hxfF u/ eG5g ToxL sfd elgPsf] 7fpF / ;dodf ug'{kb{5, h'g lbg jf /ftsf] ;dodf klg x'g;S5 . a+unfb]z, O08f]g]l;of, kfls:tfg / lkmlnlkG;sf afn>ldsx¿n] cf};t !% 306feGbf a9L ;do;Dd sfd ug]{ ub{5g . g]kfnnufot k|foM b]zx¿df pgLx¿n] ug'{kg]{ sfdx¿df vfgf ksfpg], efF8f dfemg], /f]huf/bftfsf kl/jf/sf n'uf sk8fdf cfO/g nufpg], s'rf] nufpg], e'O+{ k'5g], lsgd]n ug]{, /f]huf/bftfsf 5f]/f5f]/Lsf] x]/rfx ug]{, vftf, lstfasf] emf]nfx¿ af]lslbP/ :s'n;Dd nfg] / Nofpg] sfd cflb . s'g} ;do km';{b eof] eg] klg aflx/ hfg], ;fyLx¿;Fu e]63f6 ug]{ cg'dlt kfpFb}gg . k|foM u/]/ k|d'v rf8kj{x¿df dfq 3/ hfg] cg'dlt kfpg] u5{g . ;'Tg], vfg] ;jfndf klg /f]huf/bftfx¿sf] eGbf lgDg :t/sf] Joj:yf ug]{ ul/G5 . /f]huf/bftfx¿n] vfg] vfgfeGbf tNnf] :t/sf] vfgf vfg lbOG5 . vfgf vfg] a]nfdf /f]huf/bftfsf kl/jf/n] vfO;s]kl5 dfq p;nfO{ vfg cg'dlt lbOG5 . pgLx¿sf] k|fo lglZrt ;'Tg] :yfg x'Fb}g, efG5f3/ jf /f]huf/bftfsf] afnaflnsf ;'Tg] sf]7fsf] e'O{+df ;'tfOG5 .
  • 47. 473/]n' afn>d kl/ro kfFr afnclwsf/ / 3/]n' afn>d != afnclwsf/;DaGwL cjwf/0ffsf] k[i7e"ld ;g !(!$ b]lv !(!*;Dd ePsf] k|yd ljZjo'4sf] sf/0faf6 ePsf] wghgsf] Iflt / k|fs[lts ljgfzn] ljZjd} eo / qf;sf] jftfj/0fsf] l;h{gf u¥of] . o'4df ljikmf]l6t ad, af?b, uf]nL / w'jfFn] ;a}eGbf a9L afnaflnsfnfO{ g} l;sf/ agfof] . o;}n] eljiodf o; k|sf/sf] o'4sf] eoaf6 afnaflnsfnfO{ hf]ufpg / pgLx¿sf] ljsf;, ;+/If0f / ;Da4{g ug{sf] nflu ;j{k|yd ;]e b lrN8«]g km08 o'=s]=sL ;+:yflksf PUn]G6fOg h]jn] afnclwsf/;DaGwL cjwf/0ff cufl8 NofOg . o;nfO{ ;g !(@# df afnarfp cGt/f{li6«o o'lgogn] afnclwsf/;DaGwL 3f]if0ffkqsf] ¿kdf dfGotf k|bfg u¥of] . o;nfO{ æh]g]ef 3f]if0ffkqÆ klg eGg] ul/G5 . ;g !(@$ df lnu ckm g]zG;n] o; h]g]ef 3f]if0ffkqnfO{ kfl/t u/L cf}krfl/s ¿kdf afnclwsf/sf] cjwf/0ffsf] ;"qkft u¥of] . ;g !($* df ;+o'Qm /fi6«;+3åf/f kfl/t ul/Psf] dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkqn] afnclwsf/;DaGwL cjwf/0ffsf] ljsf;df dxTjk"0f{ of]ubfg lbg] sfd u¥of] . o:t} ;g !(%( df ;+o'Qm /fi6«;+3åf/f k|ltkflbt !) a'Fb] afnclwsf/;DaGwL ljZj–3f]if0ffkqn] afnaflnsfsf] afFRg] clwsf/ / afnljsf;sf] clwsf/dfly hf]8 lbof] . o;kl5 ;+o'Qm /fi6«;+3n] ;g !(&( nfO{ cGt/f{li6«o afnjif{sf] ¿kdf dgfof] . o;sf] bz jif{kl5 cyf{t ;g !(*( gf]e]Da/ @) tfl/vdf /fi6«;+3sf] dxf;efn] afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw kfl/t u/L afnclwsf/sf] ljsf;df dxTjk"0f{ km8sf] df¥of] . To;}u/L !(() df ;DkGg afnaflnsf;DaGwL ljZj lzv/ ;Dd]ngn] ;Da4 /fi6«x¿nfO{ afnaflnsfx¿sf nflu /fli6«o sfo{qmd th'{df u/L nfu" ug{] s'/fdf hf]8 lbof] .
  • 48. 48 3/]n' afn>d kl/ro ;+o'Qm /fi6«;+3n] ;g @))) df afnclwsf/ dxf;lGw cGt/utsf æ;z:q ;+3if{df afnaflnsfsf] ;+nUgtfÆ tyf æafnaflnsfsf] a]rlavg afn b]xJofkf/ / afnaflnsfsf] clZnn lrq0fÆ;DaGwL b'O{j6f P]lR5s ;lGwkqx¿ kfl/t u/]sf] 5 . ;g @))! df o;n] æafnaflnsfsf] nflu h'6f}+Æ eGg] cfxjfg ub}{ æafnaflnsfsf] nflu ljZjJofkL cleofgÆ ;+rfng u¥of] . ;g @))@ sf] d] dlxgfdf ;DkGg ePsf] ;+o'Qm /fi6«;+3Lo dxf;efsf] ljz]if a}7s -UNGASS_ n] o; bzssf nflu afnaflnsf;DaGwL gof‘ ljZjJofkL nIo / sfo{;"rL agfof], h;nfO{ æafnaflnsfsf] nflu ;'xfpFbf] ljZjÆ eGg] gfd lbOPsf] 5 . @= afnclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o dxf;lGw @=! afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw !(*( ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] ;g !(*( sf] gf]e]Da/ @) df kfl/t u/]sf] afnclwsf/;DaGwL dxf;lGw ljZjel/s} d'n'sx¿sf] nflu afnclwsf/;DaGwL Pp6f dxTjk"0f{ ;femf ;Demf}tf kq xf] . afnaflnsfx¿ ;+;f/sf] h'g;'s} 7fpFdf hGd]– x's]{ klg pgLx¿sf] cwf/e"t cfjZostf eg]sf] dfof, ddtf, ;dembf/L, ;+/If0f, :jf:Yo lzIff / kf]if0f g} x'g . To;}n] k|To]s /fHon] cfkmgf efjL ;Gtltsf] pHjn eljiosf] nflu ljz]if rf;f] /fv"g eGg] p2]Zon] of] dxf;lGwsf] lgdf{0f ePsf] xf] . ;+o'Qm /fi6«;+3sf @) ;b:o /fi6«x¿n] cg'df]bg ul/;s]kl5 ;g !(() ;]K6]Da/ @ b]lv cf}krfl/s ¿kdf nfu" ePsf] of] dxf;lGwnfO{ g]kfnn] !$ ;]K6]Da/ !(() df lgMzt{ cg'df]bg ul/;s]sf] 5 . ;g @))! ;Dddf !(! j6f /fi6«x¿n] o; dxf;lGwsf] cg'df]bg ul/;s]sf 5g . cg'df]bg ug]{ /fi6«x¿n] o; dxf;lGwnfO{ cGt/f{li6«o sfg'gsf] ¿kdf kfng ug'{kb{5 . dxf;lGwdf ePsf ;Dk"0f{ clwsf/x¿nfO{ ;/n 9+un] a'emgsf nflu rf/ ;d"xdf ljeflht ug{ ;lsG5 . ;d"xut ¿kdf ljefhg ul/P tfklg oL ;a} ;d"xsf clwsf/x¿ Ps cfk;df gª df;' h:t} 5'6ofpg gldNg] / cGt/lge{/ 5g . oL rf/ ;d"xx¿ lgDgk|sf/ 5g M s= afFRg kfpg] clwsf/ afFRg kfpg' afnaflnsfsf] hGdl;4 clwsf/ xf] . ue{df cfPb]lv g} ;'/Iff kfpg' tyf ue{jtL dlxnfsf] ljz]if :ofxf/af6 afnaflnsfn] ;'/lIft lsl;daf6 hGdg kfpg'kb{5 .
  • 49. 493/]n' afn>d kl/ro hGd]kl5 kf]if0fo'Qm cfxf/, ;'/lIft cfjf;, :j:y jftfj/0f, ;kmf kfgL, vf]k tyf k|fylds pkrf/nufotsf cfwf/e"t s'/fx¿sf] Joj:yfnufotsf clwsf/x¿ o; ;d"xleq kb{5g . v= ;+/If0f kfpg] clwsf/ k|To]s afnaflnsfn] e]befj, afn>d, zf]if0f, b'Jo{jxf/, ckx]ngf, pTkL8g Pj+ hf]lvdo'Qm sfd tyf o'4df ;+nUg x'g'kg]{ l:ylt, cf];f/k;f/ tyf a]rlavg / afa'–cfdfaf6 cnlUug'kg]{ nufotsf l:yltaf6 ;'/lIft x'g kfpg'kb{5 . ckfË tyf 6'x'/f afnaflnsfsf] nflu ljz]if Joj:yf x'g'kb{5 . ;Dk"0f{ afnaflnsfnfO{ sfg'gL ;+/If0f k|fKt x'g'kg]{ nufotsf clwsf/x¿ o; ;d"xleq kb{5g . u= ljsf; ug{ kfpg] clwsf/ :jR5 jftfj/0fdf ;fy{s lzIff k|fKt ug{ kfpg], dgf]/~hg, v]n / cf/fd ug]{, cfdfafa'sf] ;dfg dfof ddtf kfpg], plrt :jf:Yof]krf/nufotsf plrt hLjg:t/sf nflu rflxg] Pj+ afnaflnsfsf] zf/Ll/s, dfgl;s, g}lts, ;fdflhs ljsf;sf nflu cfjZos kg]{ ;'ljwf / cj;/x¿ k|fKt ug]{ clwsf/x¿ o; ;d"xleq kb{5g . 3= ;xeflutfsf] clwsf/ o; ;d"xleq afnaflnsfn] ;xefuL x'g kfpg], afnaflnsfsf] hLjgdf k|efj kfg]{ gLlt lg0f{ox¿df cfkmgf] s'/f ;'gfjfO ug]{ / ;f] ljrf/sf] sb/ ul/g'kg]{, /rgfTds sfo{, ;fdflhs / ;f+:s[lts lqmofsnfk tyf hLjgsf x/]s kIfdf lagf /f]s6f]s / lagf e]befj ;xefuL x'g kfpg], cf:yfcg';f/sf] wd{df ;+nUg x'g], s'g} klg s'/fsf] hfgsf/L /fVg / cleJoQm ug{, ;+3–;+:yf vf]Ng jf ;xefuL x'g kfpg] nufotsf clwsf/x¿ kb{5g . afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwn] ckgfPsf cfwf/e"t l;4fGtx¿ afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwn] lgDg rf/ l;4fGtx¿nfO{ cfwf/ dfg]sf] 5 . log} rf/ l;4fGtx¿nfO{ cfwf/ agfP/ ;dfhdf eP u/]sf sfdx¿ afnclwsf/sf] kIfdf 5g ls 5}gg eg]/ hfFRg ;lsG5 .
  • 50. 50 3/]n' afn>d kl/ro != e]befj/lxt dxf;lGwsf] wf/f @ cg';f/ ;a} afnsflnsfnfO{ e]befj tyf kIfkft gul/sg ;Dk"0f{ clwsf/x¿ pknAw u/fpg'kb{5 . s'g} klg afnaflnsfnfO{ pm jf p;sf afa'cfdf, cleefjssf] hflt, /+u, ln+u, efiff, wd{ /fhg}lts jf cGo cf:yf, /fli6«o, hftLo jf ;fdflhs pTklt, ;DklQ, czQmtf, hGd jf cGo x}l;otsf] cfwf/df e]befj gu/L ;dfg ¿kdf ;Ddfg ug'{kb{5 . @= afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxt wf/f # cg';f/ afnaflnsfsf nflu ul/g] k|To]s sfo{x¿df afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxtnfO{ Wofg lbg'kb{5 . ;fj{hlgs tyf sNof0fsf/L ;+:yfx¿, cbfnt, k|zf;lgs lgsfo, ljwflosf nufot ;a}n] afnaflnsf;Fu ;DalGwt sfds'/f ubf{ afnaflnsfsf] ;jf]{Qd lxtnfO{ k|fyldstf lbg'kb{5 . #= bL3{ hLjg / ljsf; wf/f ^ n] afnaflnsfsf] afFRg kfpg] hGdl;4 clwsf/nfO{ ;'lglZrt u/]sf] 5 . afnaflnsfsf] bL3{ hLjg / ljsf;sf nflu /fHon] oyf;Dej a9LeGbf a9L k|of; ug'{kb{5 . $= afnaflnsfsf] ljrf/ / efjgfsf] sb/ wf/f !@ n] afnaflnsf;Fu ;DalGwt ljifodf pgLx¿n] cfkmgf] ljrf/ JoQm ug{ kfpg'kg]{ s'/f ;'lglZrt u/]sf] 5 . afnaflnsfsf] ljrf/ / efjgfsf] sb/ ub}{ pgLx¿sf] pd]/ kl/kSjtfcg';f/ To;nfO{ plrt dfGotf klg lbOg'kb{5 . afnaflnsfnfO{ klg ;dfhsf] Ps cleGg c+u dfgL ;xefuL u/fOg'kb{5 . afnclwsf/;DaGwL dxf;lGwdf ePsf k|d'v k|fjwfgx¿ wf/f ! M /fli6«o sfg'gn] afNofj:yfsf] Go"gtd pd]/ gtf]lslbP;Dd !* jif{d'lgsf ;a}nfO{ afnaflnsf dflgg]5 . wf/f @ M k|To]s afnaflnsfn] s'g} klg k|sf/sf] e]befj jf kIfkftlagf ;a} clwsf/x¿ pkef]u ug{ kfpg eGg] s'/f /fHox¿n] ;'lglZrt ug'{kg]{5 .
  • 51. 513/]n' afn>d kl/ro wf/f #,$ M cbfntx¿n,] sNof0fsf/L ;+:yfx¿n] jf k|zf;lgs lgsfox¿n] afnaflnsfsf ljifodf sf/afxL ubf{ afnsflnsfsf ;jf]{Qd lxtx¿k|lt k|fylds Wofg lbg'kg]{5 . afnaflnsfsf] dfdnfdf ljj]sk"0f{ Wofg k'¥ofpg'kg]{5 . wf/f ^ M k|To]s afnaflnsfsf] afFRg kfpg] hGdl;4 clwsf/ 5 . ctM /fHox¿n] afnaflnsfsf] hLjgsf] clwstd /Iff / ljsf; ;'lglZrt ug'{kg]{5 . wf/f &,* M k|To]s afnaflnsfnfO{ gfpF / /fli6«otf kfpg] hGdl;4 clwsf/ x'g]5 . wf/f !),!! M afnaflnsfsf] sNof0fsf nflu of]Uo clwsf/Lx¿n] afnaflnsfnfO{ cfkmgf] b]zsf] l;dfgfleq jf aflx/ e|d0f ug]{ cg'dlt lbP/ kl/jf/sf] k'gld{ngsf nflu ;'ljwf k|bfg ug'{kg]{5 . wf/f ^, @^, @& M afnaflnsfnfO{ x'sf{pg] a9fpg] d'Vo lhDd]jf/L afa'cfdfsf] x'G5 . t/ /fHox¿n] pgLx¿nfO{ o;sf] nflu plrt ;xof]u h'6fOlbg'k5{ / lzz'–:ofxf/;DaGwL ;+:yfx¿sf] ljsf; ug'{ kg]{5 . wf/f !(, #$, #^ M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ of}gb'Jo{jxf/ jf zf]if0fnufot zf/Ll/s tyf dfgl;s oftgf, x]nfaf6 hf]ufpg'kg]{5 . wf/f @), @! M /fHox¿n] 6'x'/f tyf pk]lIft afnaflnsfx¿sf nflu ;'xf‘pbf] j}slNks x]/rfxsf] k|aGw ldnfpg' kg]{5 . afnaflnsfnfO{ wd{k'q jf wd{k'qL /fVg] k|lqmofnfO{ ljj]s k'¥ofO{ lgodj4 kfg'{ kg]{ wd{lktf jf wd{dftfn] afns jf aflnsf hlGdPsf] d'n'saf6 cGoq n}hfg rfxG5g eg] afnaflnsfsf] ;+/If0f tyf sfg'gL dfGotf ;'lglZrt kfg]{ cGt/f{li6«o lgodkqx¿ tof/ kfg{'kg]{5 . wf/f @# M ckfËtf ePdf afnaflnsfn] ljz]if pkrf/, lzIff / x]/rfx kfpg] clwsf/nfO{ /fHox¿n] ;'lglZrt ug'{kg]{5 . wf/f @$ M :jf:Yonfe ug]{ clwsf/ afnaflnsfsf] hGdl;4 clwsf/ xf] . /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ nfUg] /f]usf /f]syfdsf pkfox¿, :jf:Yo lzIff / afnd[To'b/ 36fpg] s'/fdf hf]8 lbP/ ;a} afnaflnsfnfO{ :jf:Yo;DaGwL ;]jf / x]/rfx af/]df ;'lglZrt kfg'{kg]{5 . wf/f @*, @( M k|fylds lzIffnfO{ lgMz'Ns / clgjfo{ agfpg'kg]{5 . x/]s lgod sfg'gn] afnaflnsfsf] cl:tTjsf] ;Ddfg /fVg'kb{5 . lzIff, afnaflnsfdf ;dembf/L, zflGt / ;lxi0f'tfsf] efjgf a9fpg] / ;+/If0f ug]{ vfnsf] x'g' kg]{5 .
  • 52. 52 3/]n' afn>d kl/ro wf/f #! M afnaflnsfn] cf/fd lng] / v]Ng] ;do kfpg'kb{5 . o;sf] ;fy} ;f+:s[lts tyf ;[hgzLn lqmofsnfkx¿sf nflu ljgfe]befj ;dfg cj;/x¿ kfpg'kg]{5 . wf/f !$, #) M cNk;+Vos hfltsf / :jb]zL d"nsf afnaflnsfx¿n] cfkmg} ;+:s[lt, wd{ / efiff lgjf{w ¿kn] k|of]u ug{ kfpg'kg]{5 . wf/f #@ M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ cfly{s zf]if0faf6 / dhb'/L ug{af6 tyf lzIffdf afwf k'¥ofpg] sfd jf pgLx¿sf :jf:Yo / sNof0fdf xfgL k'¥ofpg] sfdaf6 hf]ufpg'kg]{5 . wf/f ## M /fHox¿n] afnaflnsfnfO{ nfu" kbfy{sf] u}/sfg'gL k|of]uaf6 / nfu" kbfy{ pTkfbg ug]{ / cf];f/–k;f/ ug]{ sfddf ;l/s x'gaf6 hf]ufpg'kg]{5 . wf/f #% M afnaflnsfsf] ckx/0f / cf];f/–k;f/ ug{] sfd lgd"{n ug{ ;a}vfn] k|oTgx¿ ul/g'kg]{5 . wf/f #&, $) M !* jif{ k'Ug'eGbf cl3 ul/Psf ck/fwx¿df d[To'b08 jf cfhLjg sf/fjf;sf] ;hfo lbOg' x'Fb}g . y'gfdf /flvPsf afnaflnsfnfO{ jo:sx¿af6 cnu /flvg'kg]{5 . pgLx¿nfO{ oftgf lbg'x'‘b}g . lgd{d of ckdfghgs Jojxf/ ul/g'x'Fb}g . afnlaHofOF;DaGwL d'2fx¿ lsgf/f ug{ 5'§} afncbfntsf] u7g ug'{kg]{5 . wf/f #* M s'g} klg afnaflnsfnfO{ ;z:q ;]gfdf egf{ ug{ / n8fO‘df k|ToIf efu lng nufpg' x'Fb}g . ;z:q d'7e]8 rn]sf] 7fpFdf /x]sf afnaflnsfnfO{ ljz]if ;+/If0f k|bfg ug'{kg]{5 . wf/f #( M b'Jo{jxf/, x]nf ef]Ug' k/]sf jf y'gfdf k/]sf afnaflnsfn] k'gM :jf:Yo nfe / k'gM k|lt:yfkgsf nflu plrt Jojxf/ / k|lzIf0f kfpg'kg]{5 . wf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ Mwf/f $@ M /fHox¿n] jo:sx¿ tyf afnaflnsf b'j}nfO{ dxf;lGwdf pNn]lvt afnclwsf/x¿af/] Jofks ¿kdf hfgsf/L lbg'kg]{5 . dxf;lGwsf /fHokIfx¿n] dxf;lGw cg'df]bg u/]sf] @ jif{kl5 klxnf] / To;kl5 x/]s % jif{df dxf;lGwcg'¿k ePsf tyf x'g g;s]sf sfd–sf/jfxL;DaGwL k|ltj]bg bz hgf ljz]if1x¿ ePsf] ;+o'Qm/fi6« ;+3sf] afnclwsf/ ;ldltdf a'emfpg'kg]{5 .
  • 53. 533/]n' afn>d kl/ro 5 afn>d;Fu ;DalGwt cGt/f{li6«o ;lGw ;Demf}tfx¿ s_ cGt/f{li6«o dxf;lGwx¿ ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;efn] @% d] @))) df æafnaflnsfsf] ;z:q ;+3if{df ;+nUgtfÆ tyf æafnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ tyf afnaflnsfsf] clZnn lrq0fÆ ;DaGwL afnclwsf/ dxf;lGwsf b'O{ j6f ;lGwkqx¿ kfl/t u/]sf] 5 . g]kfnn] oL ;lGwkqx¿df ;g @))) d} k|ltj4tf hgfO;s]sf] 5 . != ;z:q ;+3if{df afnaflnsfsf] ;+nUgtf;DaGwL P]lR5s ;lGwkqdf ePsf d"n k|fjwfgx¿ M !* jif{d'lgsfnfO{ k|ToIf ;+3if{df ;+nUg x'gaf6 /f]Sg] . /fli6«o ;z:q bndf :j]lR5s ;+nUgtfsf] pd]/ a9fpg] / !* jif{d'lgsfnfO{ /fli6«o ;z:q bndf ;+nUg u/fpg ljz]if ;'/Iff ckgfpg'kg]{, cleefjssf] :jLs[lt lng'kg]{, ;}lgs ;]jfdf k"/f ug'{kg]{ lhd]jf/Laf/] k"0f{ hfgsf/L u/fpg' kg]{ of] jf:tjd} :j]lR5s x'g'kg]{ . /fHosf] ;z:q bnafx]s s;}n] klg !* jif{d'lgsfnfO{ ;z:q sf/afxLdf ;+nUg u/fpg gkfpg] u/L ;a} cfjZos pkfo ckgfpg] .
  • 54. 54 3/]n' afn>d kl/ro @= afnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ / afnaflnsfsf] clZnn lrq0f;DaGwL P]lR5s ;lGwkqdf ePsf k|d'v k|fjwfgx¿ M afnaflnsfsf] a]rlavg, afnb]xJofkf/ / afnaflnsfsf] clZnn lrqnfO{ k|ltaGw nufpg] . #= /f]huf/Ldf ;+nUg x'g kfpg] Go"gtd pd]/;DaGwL cGt/fli6«o >d ;+u7gsf] dxf;lGw g+= !#* ;g !(&# /fHon] afn>d pGd"ng ug]{ sfo{ lglZrt ug{ tyf /f]huf/Ldf jf sfddf ;+nUg x'g] Go"gtd pd]/ tf]Sg tyf sd pd]/sf JolQmx¿sf] k"0f{ zf/Ll/s tyf dfgl;s ljsf;;Fu ldNg] u/L k|ultzLn ¿kdf a9fpFb} n}hfg tof/ ul/Psf] /fli6«o gLlt cjnDag ug]{5g . -wf/f !_ /f]huf/Lsf nflu Go"gtd pd]/ clgjfo{ lzIff k"/f ubf{ k'Ug] pd]/eGbf sd x'g]5}g . ;fy} of] pd]/sf] xb s'g} klg cj:yfdf !% jif{eGbf sd x'g]5}g . -wf/f @=#_ cfly{s, z}lIfs ;'ljwf kof{Kt ljsl;t gePsf] o; dxf;lGwsf] kIf /fi6«n] ;DalGwt /f]huf/bftf tyf sfdbf/x¿sf] ;+u7g ePdf ltgLx¿;Fu ;Nnfx u/L ;'?df Go"gtd pd]/ !$ jif{ sfod ug{ ;Sg]5g . -wf/f @=$_ /f]huf/Lsf nflu Go"gtd pd]/ !$ jif{ tf]s]sf x/]s kIf /fi6«x¿n] dxf;lGwsf] sfof{Gjog;DaGwL k|ltj]bgdf Go"gtd pd]/ !$ jif{ tf]Sg'sf sf/0f / ljrf/fwLg /x]sf k|fjwfgcGtu{tsf cfkm"n] k|fKt ug{ kfpg] clwsf/x¿ kl/Tofu ug{ tf]lsPsf] ldlt v'nfpg'kb{5 . /f]huf/L jf sfo{sf] k|s[lt jf sfo{ ;Dkfbg ubf{ kl/l:yltn] sd pd]/sf JolQmx¿sf] :jf:Yo ;'/Iff jf g}ltstf vt/fdf kg{;Sg] s'g} klg k|sf/sf] sfo{ /f]huf/Ldf ;+nUg x'g] Go"gtd pd]/ !* jif{eGbf sd x'g]5}g . g]kfnn] ;g !((& d] #) df o; dxf;lGwnfO{ cg'df]bg u/]sf] 5 .
  • 55. 553/]n' afn>d kl/ro $= lgs[i6 cj:yfsf] afn>d;DaGwL cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] dxf;lGw g+= !*@ – h'g !, ;g !((( dxf;lGwn] !* jif{d'lgsf ;a} afnaflnsfnfO{ hf]lvdo'Qm >ddf nufpg lgif]w u/]sf] 5 . dxf;lGwn] hf]lvdo'Qm afn>dleq lgDg s'/fx¿nfO{ ;d]6]sf] 5 M != bf;Tj jf ;f] ;/xsf ;a} :j¿kx¿, afnaflnsfsf] a]rlavg, cf];f/k;f/, C0f aFw'jf, afFwf>d, ;z:q ;+3if{sf nflu afnaflnsfsf] clgjfo{ jf ha/h:tL egf{nufot s'g} klg ha/h:tL jf clgjfo{ >d . @= b]xJofkf/, clZnn lrq0f jf k|bz{gx¿sf nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jf ck{0f . #= u}/ 'gL lqmofsnfkx¿ vf;u/L nfu" cf}ifwx¿sf] pTkfbg tyf cf];f/k;f/sf] nflu afnaflnsfsf] k|of]u, k|flKt jf ck{0f . $= afnaflnsfx¿sf] :jf:Yo, ;'/Iff jf g}ltstfdf xfgL k'¥ofpg ;Sg] sfo{x¿ . % =cGt/f{li6«o >d ;+u7gsf] l;kmfl/; g+= !() o;n] lgDg sfo{x¿nfO{ hf]lvdk"0f{ sfo{sf ¿kdf kl/eflift u/]sf] 5 M != zf/Ll/s, dgf]j}1flgs / of}gb'Jo{jxf/ x'g;Sg] sfo{ @= hldgd'lg, kfgLd'lg, vt/gfs prfO jf aGb :yfgdf ug'{kg]{ sfo{ #= vt/gfs oGqx¿, pks/0fx¿ / cf}hf/x¿;Fusf] sfo{ jf ux|f}+ jhgx¿ xft}n] ;+rfng jf cf];f/k;f/ ug'{kg]{ sfo{ $= c:j:Yo jftfj/0fdf ul/g] sfo{, cToflws tfk, Wjlg, sDkgdf ug'{kg]{ sfo{ %= sl7g aGb]hdf ug'{kg]{ sfo{, nfdf] ;do;Dd ug'{kg]{, /ftdf ug'{kg]{ sfo,{ y'gfdf /fv]/ ul/g] sfo{ .
  • 56. 56 3/]n' afn>d kl/ro o; dxf;lGwsf] tTsfn sfof{Gjogsf nflu o;nfO{ cg'df]bg ug]{ /fi6«x¿n] cToGt v/fa jf hf]lvdo'Qm >dsf] klxrfg u/L ;f]sf] lgd"{ngsf nflu /f]huf/bftf, 6]«8 o'lgognufot;Fu k/fdz{ u/L sfo{of]hgf agfpg'kg]{ tyf >lds afnaflnsfsf] /fxt, k'g:yf{kgf Pj+ ;fdflhs k'gP{sLs/0fsf] nflu cfjZos Joj:yf ldnfpg'kg]{, pgLx¿sf] nflu lgMz'Ns cfwf/e"t lzIff / Joj;flos tflnd pknAw u/fpg'kg]{ h:tf bfloTj klg k|i6 tf]s]sf] 5 . o; sfo{df ljz]iftM slnnf afnaflnsfx¿, vf;u/L aflnsfx¿ hf]lvddf kg]{ cb[Zo >dIf]qx¿ h:t} 3/]n' afn>dnufot cGo ljz]if cj:yfdf /x]sf] afnaflnsfnfO{ k|fyldstf lbg'kg]{ s'/f klg pNn]v 5 . g]kfnn] o; dxf;lGwnfO{ ;g @))) sf] hgj/Ldf cg'df]bg ul/;s]sf] 5 . v_ If]qLo dxf;lGwx¿ blIf0f Pl;ofsf g]kfn, ef/t, a+unfb]z, kfls:tfg, e"6fg, >Ln+sf / dflNbE; u/L & j6f b]zx¿sf] sf7df08f}df @))@ hgj/L % df ePsf] P3f/f}+ ;fs{ lzv/ ;Dd]ngn] blIf0f Pl;ofnL afnaflnsfsf] xslxtsf nflu Pp6f tyf o; If]qdf JofKt /x]sf] b]xJofkf/sf nflu dlxnf tyf afnaflnsfx¿sf] a]rlavg tyf cf];f/k;f/ ug]{ ck/fwsf] lj?4 csf]{ u/L hDdf b'O{ j6f ;fs{ dxf;lGw kfl/t u/]sf lyP . oL If]qLo dxf;lGwx¿n] o; If]qsf] afnclwsf/sf] k|j4{gdf dxTjk"0f{ e"ldsf v]N5 . oL dxf;lGwdf ePsf d"n k|fjwfgx¿ lgDgk|sf/ 5g M != blIf0f Pl;ofdf afnaflnsfsf] lxt k|j4{g ug]{ If]qLo k|fjwfgsf] lglDt ;fs{ dxf;lGw hgj/L %, @))@ /fHokIfx¿n] s'g} klg k|sf/sf e]befj, b'?kof]u, pk]Iff, zf]if0f, oftgf jf tNnf]:t/sf] Jojxf/, cf];f/k;f/ / lx+;faf6 /fli6«o sfg'gx¿n] afnaflnsfnfO{ ;+/If0f k|bfg ug]{ s'/f lglZrt ug]{5g . -efu @ wf/f $=#=s_ hf]lvdk"0f{ tyf xfgLsf/s >ddf afnaflnsfsf] k|j]znfO{ lg?T;flxt ug{ / ;fs{ If]qaf6 abgfd afn>dnfO{ pGd"ng ug]{ gjf}+ ;fs{ lzv/ ;Dd]ngsf] lg0f{onfO{ sfof{Gjog ug]{ s'/fnfO{ ;'lglZrt ug{] . -efu @ wf/f $=#=v_ /fHokIfx¿n] afn>lds pknAw u/fpg vf]Hg] kl/jf/x¿nfO{ k|fylds txsf cj;/x¿sf] pknAwtf tyf ;xof]ufTds ;fdflhs ;'/Iff ;~hfnnufotsf ax'd'vL /0fgLlt cg';/0f ug]{5g . -efu @ wf/f $=#=v_
  • 57. 573/]n' afn>d kl/ro @= b]xJofkf/sf nflu dlxnf tyf afnaflnsfsf] cf];f/k;f/ lgif]w ug{ tyf o;lj?4 n8gsf nflu ;fs{ dxf;lGw hgj/L %, @))@ dxf;lGwcGtu{tsf s;'/x¿sf] 5fglag, ;f]wvf]h, ;'g'jfO{ jf cGo k|lqmofsf nflu cg'/f]w ug]{ /fi6«nfO{ a[xt ¿kdf kf/:kl/s sfg'gL ;xfotf k'¥ofpg]5g . -wf/f ^_ olb s'g} ;b:o /fi6«n] dlxnf tyf afnaflnsfsf] a]rlavg tyf cf];f/k;f/;DaGwL ;'k'b{uLof]Uo s;'/x¿nfO{ ;'k'b{uL ug{sf] nflu cg'/f]w u/]sf] v08df ;'k'b{uL ug{ ;lsg] . ;'k'buL{ x'g g;Sg] l:ylt cfPdf cg'/f]w k|fKt ug]{ b]zsf] sfg'gcg';f/ sfg'gL sf/afxLsf] nflu ;Ifd clwsf/L;dIf k]z ug]{ . -wf/f &_ dlxnf tyf afnaflnsf cf];f/k;f/ /f]Sg tyf lgif]w ug{sf nflu cfk;L ;dembf/Lsf] cfwf/df låkIfLo ;+oGqx¿ :yfkgf ug{ ;Sg]5g . -wf/f *=$_ of] sfo{ /f]Sg tyf lgif]w ug{sf nflu /fHo kIfx¿n] cf];fk;f/df ;+nUg lgsfo, ;+:yf tyf JolQmx¿sf af/]df lgoldt ¿kdf hfgsf/L cfbfgk|bfg ug]{, bnfnx¿n] k|of]u ug]{ tl/sf Pjd hldg, hn jf xjfOdfu{sf] klxrfg ug]{ tyf s;'/bf/x¿sf] cf}+7f5fk, tl:j/, sfd ug]{ tl/sf, k|x/L sfof{nosf] clen]v / cleof]usf clen]vx¿ cfbfg—k|bfg ug]{ -wf/f *=%_ cGt/f{li6«o sfg'gx¿s]f :yfgLos/0f kl/efiff cGt/f{li6«o tyf If]qLo dfgj clwsf/;DaGwL sfg'gx¿sf] Jojxfl/s sfof{Gjogsf nflu kIf /fi6«n] ;+j}wflgs, k|zf;lgs tyf gLltut txdf cfjZos sfg'gx¿ th'{df ug'{kb{5 . dfgjclwsf/sf] pNn+3g ePsf] v08df cGt/f{li6«o tyf If]qLo sfg'gdf :yflkt dfkb08cg'¿ksf] sfg'gL pkrf/sf ;a} pkfox¿sf] Joj:yf ug'{kb{5 . o;/L cGt/f{li6«o sfg'gx¿nfO{ b]zsf] ;+ljwfg tyf cGo sfg'gx¿df ;dfj]z ug'{ jf tL sfg'gx¿sf] cfwf/df gofF sfg'gsf] lgdf{0f ug'{ tyf ltgLx¿nfO{ Jojxf/df nfu" ug]{ sfdnfO{ g} cGt/f{li6«o sfg'gsf] :yfgLos/0f elgG5 .
  • 58. 58 3/]n' afn>d kl/ro k|lqmof dfgjclwsf/;DaGwL cGt/f{li6«o sfg'gx¿ ;+o'Qm /fi6«;+3sf] dxf;ef, ;+o'Qm /fi6«;+3sf ljlzi6Ls[t ;+:yf tyf cGt/f{li6«o ;d'bfosf If]qLo txdf :yfkgf ePsf ;+:yfåf/f kfl/t x'g] ub{5 . kfl/t ug]{ bf}/fgdf jf kfl/t eO;s]sf dxf;lGw, k|n]v, P]lR5s k|n]vx¿df kIf /fi6«sf k|ltlglwx¿af6 x:tfIf/ x'g] ub{5 . o;/L dxf;lGwdf x:tfIf/ ug'{ eg]sf] ;DalGwt dxf;lGwnfO{ :jLsf/ ug'{ xf] . o;/L x:tfIf/ x'g'eGbf cufl8 dxf;lGwsf] ;+/rgf / To;leq ePsf Joj:yfx¿sf af/]df uxg cWoog dgg ul/G5, ljz]if1x¿åf/f ljZn]if0f ul/G5 . /fi6«n] dxf;lGwdf x:tfIf/ ul/;s]kl5 kIf /fi6«n] cg'df]bg ug'{kb{5 . g]kfnsf] ;Gbe{df b]zsf] ;jf]{Rr ljwflosf cyf{t ;+;bn] x:tfIf/ ul/Psf] dxf;lGwnfO{ b'O{ ltxfO ax'dtn] cg'df]bg ug'{kb{5 . cg'df]bg ul/;s]kl5 ;f] dxf;lGw b]zsf] sfg'g ;/x nfu" x'g] ub{5 . o;kl5 dxf;lGwdf ePsf Joj:yfx¿sf] sfof{Gjogsf] nflu ;+;bn] sfg'g agfpg] ub{5 . sfg'g lgdf{0f eP klg geP klg cg'df]bg ul/;lsPsf] dxf;lGwdf ePsf Joj:yfx¿ sfo{kflnsfn] nfu" ug'{kb{5 . sfo{kflnsfn] nfu" ul/Psf] cGt/f{li6«o sfg'gsf] cg'udg÷d"NofÍg ug]{ / dxf;lGwdf tf]lsPsf] cjlwleq ;DalGwt ;ldltdf lgoldt k|ult k|ltj]bg;d]t k]z ug'{kb{5 . cGt/f{li6«o sfg'gx¿ /fli6«o sfg'g;/x dfGotf x'g] dfgjclwsf/sf] ljZjJofkL 3f]if0ffkq tyf gful/s tyf /fhgLlts clwsf/;DaGwL dxf;lGw tyf cfly{s, ;fdflhs tyf ;f+:s[lts clwsf/;DaGwL dxf;lGw, afnclwsf/ dxf;lGw, cGt/f{li6«o >d ;+u7gn] kfl/t u/]sf /f]huf/Ldf ;+nUg x'g kfpg] Go"gtd pd]/;DaGwL dxf;lGw g+= !#*, lgs[i6 cj:yfsf] afn>d;DaGwL dxf;lGw g+= !*@, l;kmfl/; g+= !() nufot g]kfnn] cg'df]bg ul/;s]sf ;Dk"0f{ cGt/f{li6«o sfg'gx¿ /fli6«o sfg'g;/x dfGotfk|fKt 5 . ;a} dxf;lGw jf cGt/f{li6«o sfg'gx¿ /fHosf] ;+ljwfg jf cGo sfg'gx¿df :yflkt eO{ sfof{Gjog x'g'k5{ . ta dfq kIf /fi6«n] cGt/f{li6«o sfg'gk|ltsf] k|ltj4tfnfO{ Jojxfl/s ¿kdf nfu" u/]sf] dflgG5 .
  • 59. 593/]n' afn>d kl/ro ;ft 3/]n' afn>d / xfd|f] /fli6«o gLlt lgod s= g]kfn ;lGw P]g @)$& g]kfn ;lGw P]g @)$& sf] bkmf ( -!_ cg';f/ g]kfn kIf ePsf ;a} ;lGwx¿ g]kfnsf] /fli6«o sfg'g;/x nfu" x'G5 . olb /fli6«o sfg'g / To:tf ;lGwx¿ aflemPdf aflemPsf xb;Dd ;lGwsf k|fjwfgx¿ g} nfu" x'G5 . v= afnclwsf/;DaGwL /fli6«o sfg'gx¿ != g]kfn clw/fHosf] ;+ljwfg @)$& s;}nfO{ klg afFwf jf bf; t'Nofpg jf OR5flj?4 sfddf nufpg gkfOg] - wf/f @) pkwf/f !_ gfafnsnfO{ s'g} snsf/vfgf, vfgL jf o:t} cGo s'g} hf]lvdk"0f{ sfddf nufpg gkfOg] -wf/f @) pkwf/f @_ afnaflnsfnfO{ zf]if0f x'g glbg pgLx¿sf] xs / lxtsf] /Iff lglDt /fHon] cfjZos Joj:yf ug]{5 -wf/f @^ pkwf/f *_ cgfy afnaflnsf, c;xfo dlxnf, j[4, ckfË / czQmx¿sf] ;+/If0f / pGgltsf nflu /fHon] lzIff, :jf:Yo / ;fdflhs ;'/Iffsf] Joj:yf ug]{ gLlt cjnDag ug]{5 . -wf/f @^ pkwf/f (_ ;+ljwfgdf Joj:yf ePsf] df}lns xscGt/ut ePsf lgDg clwsf/x¿ ;a}n] lagfe]befj pkef]u ug{ kfpF5g .
  • 60. 60 3/]n' afn>d kl/ro wf/f !!– ;dfgtfsf] xs pd]/, wg tyf hftkftsf] cfwf/df sf]xL klg 7"nf] / ;fgf] x'Fb}g . wd{, j0f{ tyf ln+u, hflt jf j}rfl/s cf:yfsf cfwf/df s;}n] s;}nfO{ klg e]befj ug{ kfpFb}g . ;dfg sfd ug]{nfO{ ;dfg Hofnf lbg'kb{5 . dlxnf / k'?if eg]/ e]befj ug{x'Fb}g . wf/f !@ – :jtGqtfsf] xs af]n]/ jf n]v]/ cfkmgf] ljrf/ /fVg kfpg] :jtGqtf 5 . lagfxftxltof/ zflGtk"j{s e]nf x'g kfpg] :jtGqtf 5 . ;+3 ;++:yf vf]Ng] :jtGqtf clw/fHoel/ cfjt–hfjt / a;f]af; ug]{ :jtGqtf k];f, /f]huf/, pBf]u / Jofkf/ ug]{ :jtGqtf wf/f !*– ;+:s[lt tyf lzIff;DaGwL xs k|To]]s ;d'bfo -hflt, hghflt_ nfO{ cfkmg]f efiff, lnlk / ;+:s[ltsf] ;+/If0f / ;Da4{g ug]{ clwsf/ 5 . k|To]s hghfltn] cfkmgf afnaflnsfnfO{ k|fylds tx;Dd cfkmgf] dft[efiffdf lzIff lbg] u/L ljBfno ;+rfng ug{ klg kfpFb5g . wf/f !(– wd{;DaGwL xs x/]snfO{ cfkm"n] dfGb} cfPsf] wd{ dfGg kfpg] xs 5 . wf/f @)– zf]if0flj?4sf] xs dflg;nfO{ a]rlavg ug{, bf; t'Nofpg, afFwf agfpg jf To:t} s'g} lsl;dsf] OR5flj?4sf] sfddf nufpg kfOFb}g .
  • 61. 613/]n' afn>d kl/ro gfafnsnfO{ sfddf nufpg x'‘Fb}g . s;}n] klg gfafnsnfO{ snsf/vfgf jf vfgLdf jf o:t} cGo hf]lvdk"0f{ sfddf nufpg x'Fb}g . wf/f @@ – uf]klgotfsf] xs s'g} klg JolQmNffO{ p;sf] hLp, cfjf;, ;DklQ, lnvt, kqfrf/ jf ;"rgf uf]Ko /fVg] xs x'G5 . h:t}M x'nfsaf6 cfPsf] s;}sf] lr7L vf]Ng ;/sf/ ;d]tn] klg kfpFb}g . wf/f @#– ;+j}wflgs pkrf/sf] xs ;+ljwfgn] k|bfg u/]sf oL xsx¿ pNn+3g ePdf pkrf/ kfpgsf nflu kLl8t kIfnfO{ cbfnt hfg] clwsf/ 5 . @= afnaflnsf;DaGwL P]g @)$* !^ jif{ pd]/ gk'u];DdnfO{ afnaflnsf dflgPsf] 5 . x/]s afnaflnsfsf] gfd /flvlbg'k5{, hGdbtf{ sfod ug'{kb{5 . olb hGdldlt kQf gnfu]df To:tf afnaflnsfnfO{ kfNg] JolQm jf ;+:yfn] lrlsT;ssf] /fo lnO{ hGdldlt sfod ul/lbg'kb{5 . 5f]/f, 5f]/L, wd{k'q, wd{k'qL, ljjfxcl3 jf kl5 hGd]sf] eGg] h:tf cfwf/df s'g} klg afnaflnsfnfO{ e]befj ug'{ x'Fb}g . afnaflnsfk|lt qm'/ jf oftgfk"0f{ Jojxf/ ug{ x'Fb}g . o;f] ul/Pdf Ifltk"lt{ e/fO{ ?= %))) .–;Dd hl/jfgf jf ! jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 . afa' kQf gnfu]sf afnaflnsfn] afa'–afh]sf] gfdn]Vg' kg]{ 7fpFdf cfdf / cfdfsf] afa'sf] gfd pNn]v ug{ kfpg]5g . !) jif{eGbf d'lgsf afnaflnsfn] s'g} klg ck/fw u/] pgLx¿nfO{ ;hfo ug'{ x'Fb}g . afnaflnsfnfO{ dfUg] sfddf nufpg jf d'8g x'Fb}g . o;f] u/]df ? #))) .– ;Dd hl/jfgf jf # dlxgf s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
  • 62. 62 3/]n' afn>d kl/ro s;}n] klg afnaflnsfnfO{ b]jL b]jtfsf] gfddf r9fpg x'Fb}g . o;f] u/]df ? !),))) .– ;Dd hl/jfgf jf % jif{;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 . afnaflnsfnfO{ cg}lts k];fdf nufpg xFb}g, o; p2]Zon] kmf]6f] lvRg, k|sfzg ug{, rl/qdf cf3ft kg]{ 36gf ljj/0f k|sfzg ug{, nfu" cf}ifw tyf gzfn' kbfy{sf] laqmL ljt/0fdf ;+nUg u/fpg x'Fb}g . o;f] u/]df ? !),))) .– ;Dd hl/jfgf jf ! jif{ s}b jf b'j} ;hfo tyf nfu"–kbfy{;DaGwL eP yk % jif{;Dd s}bsf] ;hfo x'g]5 . Psf3/df sf]xL gx'g] afnaflnsfsf] x]/rfx / ;DklQsf] ;+/If0fsf nflu afnsNof0f clwsf/L jf k|=lh=c=n] ;+/Ifs lgo'lQm ug'{ jf afnu[xdf /fVg'kb{5 . afnsNof0fsf nflu s]Gb«Lo :t/df Ps s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldlt / k|To]s lhNnfdf lhNnf afnsNof0f ;ldlt u7g ul/g]5 . To:t} cfjZos ;+Vofdf afnsNof0f clwsf/Lsf] lgo'lQm ul/g]5 . a]jfl/;] afnaflnsfx¿nfO{ /fVg afnsNof0f u[xx¿sf] :yfkgf / ;+rfng ul/g]5 . s;'/sf] cleof]u nfuL y'gfdf a:g'kg]{, s}bsf] ;hfo kfPsf, nfu" cf}ifwsf] s'ntdf nfu]sf, 3/–kl/jf/af6 efuL lx+8g], cg}lts lqmofsnfkdf ;+nUg JolQm;Fu /x]sf jf lghsf] cf>odf a:g'kg]{ cflb afnaflnsfnfO{ /fVg afn;'wf/u[xsf] :yfkgf / ;+rfng ul/g]5 . ;':t dgl:yltsf afnaflnsfsf nflu ;':t dgl:ylt s]Gb«sf] ;+rfng ul/g]5 . afnaflnsfsf] kIfdf sfg'g Joj;foL geP;Dd afnaflnsfsf] d'2fsf] sf/afxL / lsgf/f ug{ x'Fb}g . afnaflnsfsf] d'2f x]g{ 5'§} afncbfntsf] u7g ul/g], ;f] geP;Dd k|To]s lhNnf cbfntdf afnOhnf; u7g ul/g]5 . s'g} klg afnaflnsf jfbL jf k|ltjfbL ePsf] d'2fnfO{ k|fyldstf lbO{ sfafxL lsgf/f ug'{k5{ .
  • 63. 633/]n' afn>d kl/ro ph'/L s;n] lbg] < dfly elgPsf ;hfo x'g] s;'/ ug]{sf lj?4df afnaflnsfsf tkm{af6 lghsf] afa', cfdf, ;+/Ifs / xsjfnfn] ph'/ lbg;S5 . P]g adf]lhd ;hfo x'g] s;'/;DaGwL d'2f h'g;'s} JolQm jf >L % sf] ;/sf/sf] ph'/Laf6 rNg] 5 . ph'/L sxf“ lbg] < afncbfnt u7g ePsf] eP afncbfntdf geP lhNnf cbfntdf ph'/L lbg ;lsg]5 . ph'/L slxn];Dddf lbg] < s;'/ ePsf] u/]sf] ldltn] Ps jif{leqdf lbg'kb{5 . t/ ablgotk"j{s afnssf] ;DklQ a]rlavg u/]sf]df hlxn];'s} klg / afnsnfO{ cg}lts sfddf nufPsf]df ;f] sfd eP u/]sf] eP u/]sf] ldltn] # jif{;Dd gfln; nfUg;S5 . t/ hlt l9nf] u¥of] plt ck/fwL pDsg;Sg], k|df0fx¿ gfl;g;Sg] ePsf]n] ;s];Dd l56f] ph'/L ug'{kb{5 . #= afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%@ sf k|fjwfgx¿ s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldlt afnaflnsfsf] xslxtsf] ;+/If0f tyf zf/Ll/s / dfgl;s ljsf;;DaGwL bL3{sfnLg /fli6«o gLlt / of]hgf th'{df ug{ tyf sfof{Gjogsf nflu kxn ug]{ sfd of] s]GbL«o afn sNof0f ;ldltn] ub{5 . o;df ;dflhs sfo{stf{, dlxnf ;fdflhs sfo{stf{, lrlsT;sx¿, afndgf]j}1flgsx¿ / lzIfsx¿dWo] ;d]taf6 ;b:o /xg] u/L a9Ldf @! hgf ;b:ox¿ /xg] 5g . ;ldltsf] k|zf;sLo k|d'vsf] ¿kdf Ps hgf sfo{sf/L lgb]{zsn] sfd ug]{5g . lhNnf afnsNof0f ;ldlt s]Gb|Lo afnsNof0f ;ldltsf] clwgdf k|d'v lhNnf clwsf/Lsf] ;+of]hsTjdf k|To]s lhNnfdf Ps–Ps j6f lhNnf afnsNof0f ;ldlt /xg] 5 . o;df k|d'v
  • 64. 64 3/]n' afn>d kl/ro lhNnf clwsf/Ln] tf]s]sf ;fdflhs ;]jfdf sfo{/t JolQmx¿, afnaflnsfsf] xslxt;DaGwL sfo{df ;+nUg ;fdflhs sfo{stf{, dlxnf ;fdflhs sfo{stf{, lrlsT;sx¿, afndgf]j}1flgsx¿ / lzIfsx¿ /xg]5g . o;n] afnaflnsfsf] xslxt ;+/If0f / pgLx¿sf] zf/Ll/s dfgl;s ljsf;;DaGwL lhNnf:t/Lo gLlt / of]hgf lgdf{0f u/L s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldltdf k7fpFg]5 . o;sf ;fy} o;n] lhNnfdf afnaflnsfsf xslxtsf nflu ug]{ sfo{x¿ ub{5 . o;b]lv afx]s lhNnf afnsNof0f ;ldltsf] clwgdf /xg] u/L Ps hgf afnsNof0f clwsf/Lsf] Joj:yf, a]jfl/;] afnsnfO{ /fVgsf] nflu afnsNof0f u[xsf] :yfkgf, sfg'g adf]lhd s}bdf /fVg'kg]{ afns jf 3/af6 efuL lx8g], afn laHofO{df nfu]sf] afnaflnsfnfO{ ;'wfg{sf] nflu afn;'wf/ u[x, cfdfafa' sf]xL gePsf afnaflnsfsf] ;+/If0fsf] nflu cgfyfno jf ;':tdgl:ylt s]Gb« cflbsf] :yfkgf / ;~rfng ug{;Sg] Joj:yf 5 . o;}u/L afnsNof0f u[x, afn;'wf/ u[x cgfyfno tyf ;':tdgl:ylt s]Gb«df a:g] afnaflnsfnfO{ lgoldt lzIff, Joj;flos lzIff tyf ;Lkd"ns tflnd k|bfg ug]{, pgLx¿sf] ljj/0f /fVg'kg]{, >ldssf] ¿kdf sfd ug]{ afnaflnsfsf] ljj/0f lbg'kg]{, afnaflnsfsf] gfd /fVg] / hGd btf{ ug]{ jflif{s k|ltj]bg k7fpg'kg]{ h:tf sfo{x¿sf] Joj:yf afnaflnsf;DaGwL lgodfjnL @)%! n] u/]sf] 5 . $= afn>d -lgif]w tyf lgoldt ug]{_ P]g @)%^ !$ jif{ gk'u]sf afnaflnsfnfO{ >ldssf ¿kdf sfddf nufpg x'Fb}g . afnaflnsfnfO{ /ftdf -;fFem ^ ah]b]lv laxfg ^ ah];Dd_ sfddf nufpg x'‘b}g . pgLx¿nfO{ lbgsf] ^ 306f / xKtfsf] #^ 306feGbf a9L sfddf nufpg x'Fb}g . nuftf/ # 306f sfd u/]kl5 cfwf 306f lj>fd / xKtfsf] ! lbg ljbf lbg'k5{ . pQm lj>fdsf] ;do / ljbfsf] lbgsf] kfl/>lds s§f ug{ kfOg] 5}g . olb o;sf] kfngf gu/L sfd nufPdf ? %,))) .– ;Dd hl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 . s;}n] klg afnaflnsfnfO{ nnfO{kmsfO{, em'SofO{, 8/ qf;, k|nf]eg, bjfjdf kf/L jf cGo s'g} tl/sfn] lghsf] OR5flj?4 >ldssf] ¿kdf sfddf nufpg' x'Fb}g . OR5f ljkl/t sfddf nufPdf ! jif{;Dd s}b jf ? %),))) .– ;Dd hl/jfgf jf @ dlxgf;Dd s}b jf b'j} ;hfo x'g]5 .
  • 65. 653/]n' afn>d kl/ro !^ jif{;Ddsf s'g} klg afnaflnsfnfO{ xNsf vfnsf] sfddf dfqnufpgkb{5 . hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfddf nufpg' x'Fb}g . s;}n] o:tf] hf]lvdk"0f{ sfddf afnaflnsfnfO{ nufPdf ! jif{;Dd s}b jf ? %),))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 . hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfdx¿sf] ljj/0f cg';"rLdf lbOPsf] 5 . h;dWo] pbfx/0fsf nflu s]xL lgDgfg';f/ 5g M xf]6]n, h'jf3/, /]i6'/fF, af/, kbofqf, kj{tf/f]x0f cflb ko{6g;Fu ;DalGwt Joj;fox¿Ù k|of]uzfnf, sfo{zfnf, kz'jwzfnf, zLte08f/ cflb ;]jfd"ns Joj;fox¿Ù ;fj{hlgs kl/jxg / lgdf{0f Joj;fox¿Ù r'/f]6, la8L agfpg], un}+rf a'Gg], /+ufpg,] 5fnf k|zf]wg ug]{, l;d]G6 pTkfbg, Koflsª ug]{, ;nfO{, ljikmf]6s kbfy{ pTkfbg / laqmL, dlb/f, ljo/ k]o kbfy{ pTkfbg, ls6gfzs cf}iflw pTkfbg, t]n pTkfbg, kmf]xf]/d}nf ;+sng k|zf]wg, /a/ l;Gy]l6s, Knfli6s, l;;f, kf/f];Fu ;DalGwt cflb sfo{x¿Ù hn>f]t, sf]Onf, k|fs[lts t]n jf Uof;, afof]Uof;nufotsf phf{ k}bf ug{] / To;sf] k|;f/0f / ljt/0f;Fu ;DalGwt sfo{x¿Ù vfgL, vlghkbfy{sf] pTvgg, k|zf]wg, ljt/0f ;DalGwt sfo{x¿Ù l/S;f, 7]nfuf8f, sl6ª d]l;g, hldgd'lg, kfgLd'lg / w]/} prfOdf r9L ug'{kg]{ sfo{, /f;folgs kbfy{x¿;Fu ;Dks{ x'g] sfo{x¿ cflb . pNn]lvt hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfo{ ;+rfng ul//x]sf] jf hf]lvdk"0f{ Joj;fo jf sfo{ ;+rfng ul//x]sf] jf ug]{ Joj:yfksn] ;f]sf] tf]lsP adf]lhdsf] ljj/0f >d sfof{nodf lbg'kg]{5 . ;f] glbPdf ! dlxgf;Dd s}b / ?= #))) .–;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 . s'g} k|lti7fgn] afnaflnsfnfO{ sfddf nufpg k/]df ;DalGwt >d sfof{no jf tf]lsPsf] cGo lgsfo jf clwsf/L / afnaflnsfsf] afa'cfdf jf ;+/Ifssf] :jLs[lt lng'kg]{5 . o;f] gu/]df @ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 . k|lti7fgdf afnaflnsfnfO{ >ldssf] ¿kdf sfddf nufpg'cl3 >d sfof{no dfkm{t lrlsT;såf/f sfd ug{;Sg] of]Uotfsf] k|df0fkq lng'kg]{5 . ;f] glnPdf @ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 . afnaflnsfnfO{ sfddf nufpg] k|lti7fgn] afnaflnsfsf] kmf]6f];lxt tf]lsPsf] ljj/0f >d sfof{nodf lbg'kg]]{5 .
  • 66. 66 3/]n' afn>d kl/ro k|lti7fgn] >ldssf] ¿kdf sfd ug]{ s'g} klg afnaflnsfnfO{ lnË, j0f,{ wd{, hfthfltsf] cfwf/df s'g} e]befj gu/L ;dfg sfdsf nflu ;dfg kfl/>lds lbg'kb{5 . ;f] glbPdf @ dlxgf;Dd s}b jf ?= %,))) .– ;Dd hl/jfgf jf b'j} ;hfo x'g]5 . k|lti7fgdf sfd ug]{ afnaflnsfsf] :jf:Yo / ;'/Iff;DaGwL Joj:yf tf]lsPadf]lhd ug'{kg]{5 . pd]/;DaGwL ljjfb ePdf hGdbtf{ k|df0fkqsf] pd]/nfO{ jf:tljs pd]/ dflgg]5 / ;f] gePdf lrlsT;såf/f :jf:Yo k/LIf0f u/L lglZrt ul/g]5 . >d sfof{nox¿n] ;do–;dodf k|lti7fgsf] lg/LIf0f ug{ u/fpg ;Sg]5 / o; P]gljkl/t afnaflnsfnfO{ sfddf nufOPsf] kfOPdf To:tf afnaflnsfnfO{ d'Qm u/L cleefjssf] lhDdf lbOg]5 . cleefjs, ;+/Ifs gePdf afnsNof0f u[xdf /flvg] / o;;DaGwL vr{ k|lti7fgn] g} Joxf]g'{ kg]{5 . P]gsf Joj:yfx¿ pNn+3g ul/Psf] ;DaGwdf lg/LIf0f k|ltj]bg k|fKt ePkl5 >d sfof{nox¿n] k|lti7fgsf] ;'ljwf /f]Ssf ug]{ cfjZos sf/jfxL cl3 a9fpg]5 . ph'/L s;n] lbg] < afnssf] cleefjs jf ;+/Ifs, k|li7fgsf] lg/LIf0f ug]{ sd{rf/L, ;DalGwt Onfsfsf k|x/L, ;DalGwt uf=lj=;= jf gu/kflnsf, k|lti7fg :t/sf] 6]«8 o'lgog, u}/;/sf/L ;+:yf . ph'/L sxf“ lbg] < ;DalGwt >d sfof{nodf . ph'/L slxn];Dddf lbg] < P]gljkl/t sfo{ eP u/]sf] ldltn] ! jif{leqdf t/ ph'/L ug{ l9nf] u/] k|df0f gfl;g tyf cleo'Qmx¿ pDsg;Sg] ePsf]n] ;s];Dd l56f] ph'/L ug'{k5{ .
  • 67. 673/]n' afn>d kl/ro sfg'g sfof{Gjogdf b]vf k/]sf cj/f]wx¿ != kx'Frsf] cefj ul/aLsf] sf/0faf6 pTkGg cfTdxLgtfsf] sf/0faf6 zf]if0fo'Qm cj:yfdf /x]sf afn>dsf kLl8t kIfx¿n] sfg'gsf] dfWodaf6 Gofo kfpg] 7fpF;Dd k'Ug ;ls/x]sf 5}gg . ul/aLn] ubf{ cbfntsf] 9f]sf 9S9Sofpg g;Sbf kLl8t kIfx¿ cGofo ;x]/ a:g afWo 5g . To:t} kof{Kt ¿kdf :yfgLo :t/df g} ;xh / ;/n sfg'gL Goflos ;+/rgfx¿ gx'Fbf klg w]/} dflg;x¿ s]lGb|s[t tyf emGeml6nf] cbfntL k|s[ofdf hfg ?rfpFb}gg . @= r]tgfsf] sdL clzIffsf sf/0f afnaflnsfx¿sf] nflu ag]sf sfg'gsf af/]df hfgsf/Lsf] cefj 5 . sfof{Gjog ug]{ ;+:yf tyf lgsfox¿, afnaflnsf tyf pgLx¿sf cleefjs, /f]huf/bftfnufot cfd ;d'bfox¿ sfg'gL ¿kdf ;r]t 5}gg . 3/]n' afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf lnOg] tyf :jLsf/ ul/g] ul/Psf] 5}g . 3/]n' afn>dnfO{ ;DkGg ju{af6 ljkGg ju{sf kl/jf/ tyf afnaflnsfx¿sf] nflu ul/Psf] sNof0fsf/L sfo{sf] ¿kdf lnOg] ul/Psf] 5 . sfg'g agfpg] txaf6 klg 3/]n' afn>dnfO{ afn>dsf] ¿kdf :jLsfg]{ ul/Psf] b]lv+b}g . o;} sf/0f w]/} nfdf] ;dokZrft ag]sf] afn>d lgif]w tyf lgoldt ug{ ag]sf] P]g @)%^ df klg 3/]n' afn>dnfO{ ;d]6g g;s]sf] xf] eGg ;lsG5 . afn>ldsx¿dfly 7"nf] cGofo eO/x] tfklg ltgLx¿sf] lj?4sf d'2fx¿ sd} dfq kg]{ u/]sf] 5 . h:t} s}of}+ /f]huf/bftfx¿sf] 3/df & b]lv !$ jif{d'lgsf s}of}+ 3/]n' afn>ldsx¿ sfo{/t /x] klg o;sf af/]df st}af6 cfjfh p7g] u/]sf] kfOFb}g . #= k|efjsf/L sfo{of]hgfsf] sdL /fHon] hf]lvdo'Qm afn>d pGd"ng ug{ tyf afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpgsf nflu 7f]; sfo{of]hgf Nofpg ;s]sf] 5}g . h] hlt sfo{qmdx¿ ePsf 5g tL ;a} ;x/sf ;+ul7t If]qdf dfq s]lGb«t 5g . $= ckof{Kt sfg'gx¿ afn>d lgif]w tyf lgoldt ug]{ ljlzi6 sfg'gsf] lgdf{0f t ePsf] 5 t/ of] sfg'gn] s]jn ;+ul7t k|lti7fgx¿df /x]sf] afn>dnfO{ dfq ;d]6]sf] 5 . afn>ds} 7"nf] lx:;f /x]sf] c;+ul7t If]q h:t} afnuf]7fnf tyf 3/]n' wGbf ug{sf nflu Jofks ¿kdf k|of]u ul/g] afn>dnfO{ ;d]6]sf] 5}g . o;/L of] l;Ëf] If]q pk]lIft x'g' eg]sf] o; If]qdf sfo{/t afn>ldsx¿sf] ;d:ofk|lt cfFvf lrDng' xf] .
  • 68. 68 3/]n' afn>d kl/ro %= k|efjsf/L sfof{Gjog k|lqmofsf] cefj ljleGg sfg'gx¿df afnaflnsfx¿sf] xs / lxtsf nflu w]/} lsl;dsf k|fjwfgx¿ eP klg Jojxfl/s ¿kdf nfu" x'g ;s]sf] 5}g . s]Gb«Lo afnsNof0f ;ldlt tyf lhNnf afnsNof0f ;ldltnfO{ afn>d;DaGwL tYo ;+sng ug]{ clwsf/ tyf st{Jo /x] tfklg To;nfO{ sfg'g sfof{Gjogsf] cg'udg tyf lg/LIf0f ug]{ tyf sfg'gL sf/afxL ug]{ clwsf/ 5}g . >f]t ;fwgsf] cefjdf lhNnf afnsNof0f ;ldlt, >d sfof{nox¿ afn>d;DaGwL ;d:ofx¿ lgoGq0f ug{ ;kmn x'g ;ls/x]sf 5}gg . ^= u}/;/sf/L ;+:yfx¿aLr ;dGjosf] cefj afnclwsf/sf] If]qdf sfo{/t u}/;/sf/L ;+3 ;+:yfx¿sf] ;+Vof lgs} eP klg 3/]n' afn>dsf] If]qdf sfo{/t ;+:yfx¿sf] ;+Vof cToGt sd 5 . >f]t ;fwgsf] cefjsf sf/0f sfo{qmdx¿ k|efjsf/L x'g g;Sg] tyf slxn] ltgLx¿aLr ;dGjo / ;xof]usf] cefjn] ubf{ Ps} k|s[lt / p2]Zosf sfo{qmdx¿df bf]xf]/f] nufgL x'g] ;+efjgf a9L x'g] u/]sf] 5 . &= /fhgLlts k|ltj4tf jf OR5fzlQmsf] sdL /fhgLlts kf6L{x¿n] afn>d;DaGwL ;d:ofnfO{ uDeL/tfk"j{s lnO/x]sf 5}gg, h;sf] kl/0ffd:j¿k afn>d;DaGwL ;d:of k|fyldstfsf] ;"rLdf kg{ ;s]sf] 5}g . /fhgLlts k|ltj4tflagf afnclwsf/ sfof{Gjog x'g] s'/f ;+ej 5}g . *= ;z:q ;+3if{ /fHo kIf / ljb|f]xL dfcf]jfbL kIfaLr ljBdfg ;z:q ;+3if{sf sf/0faf6 pTkGg kfl/jfl/s ljrngn] ubf{ Psflt/ afnaflnsfx¿ 6'x'/f x'g] / s}of}+ afnaflnsfx¿ 3/]n' afn>d tyf cGo k|sf/sf] afn>ddf nfUg afWo eO/x]sf 5g eg] csf{lt/ /fHosf] d"n Wofg ljb«f]xL kIfnfO{ bafpgkl§ nfu]sf] x'gfn] 3/]n' afn>dnufot cGo k|sf/sf] afn>dsf] ;d:of cf]em]ndf kl//x]sf] 5 . (= 6«]8 o'lgogx¿sf] Wofg k'Ug g;Sg' 6]«8 o'lgogx¿ d"ntM dhb'/x¿sf] xs clwsf/sf] nflu cfjfh p7fpg] ;+ul7t zlQmx¿ x'g . pgLx¿n] sf/vfgf tyf ;+ul7t If]qx¿df sfo{/t dhb'/x¿ dfq xf]Og c;+ul7t If]qdf sfo{/t dhb'/x¿sf] nflu klg cfjfh p7fpg'kb{5 . g]kfndf ePsf 6«]8 o'lgogx¿n] ;+ul7t If]qsf sfo{/t dhb'/x¿sf] nflu cfjfh
  • 69. 693/]n' afn>d kl/ro p7fpFb} cfPsf 5g . t/ 3/]n' >d h:tf] c;+ul7t If]qdf pgLx¿sf] Wofg k'lu/x]sf] b]lv+b}g . pgLx¿sf] ;+ul7t zlQmn] Wofg k'¥ofPsf] v08df 3/]n' afn>ldsx¿sf] nflu dfq xf]Og l;Ëf] 3/]n' >dnfO{ lgoldt / sfg'g;+ut agfpgsf nflu 7"nf] e"ldsf v]Ng;Sg] s'/f lglZrt 5 . !)= wfld{s ;f+:s[lts lgsfosf] df}gtf wd{ eg]sf] c;n sfd, c;n Jojxf/, c?sf] enf] ug]{ s'/f xf] eg] kfk eg]sf] c?nfO{ zf]if0f ug'{, c?sf] dgdf rf]6 k'Ug] lsl;dsf s'/fx¿ ug',{ d'vn] Pp6f t/ Jojxf/n] csf]{ s'/f ug'{ g} xf] . wfld{s b[li6n] x]bf{ klg afnaflnsfx¿nfO{ k9g], v]Ng], cf/fd ug{] clwsf/af6 al~rt u/L bf; h:tf] agfP/ sfddf bnfpg' pko'Qm s'/f xf]Og . o:tf uDeL/ ;jfnx¿df wfld{s tyf ;f+:s[lts lgsfox¿sf] Wofg k'u]sf] b]lv+b}g . xf], cK7of/f]df afnaflnsfx¿nfO{ cfkmgf] 3/df NofO{ ;+/If0f ug]{ / pgLx¿nfO{ k9g], v]Ng] nufotsf cj;/x¿ lbg], 5f]/f5f]/L h:t} Jojxf/ ug]{, pgLx¿n] ug{;Sg] xNsf lsl;dsf sfdx¿ u/fpg] sfd wd{ g} xf] . o;}n] wfld{s tyf ;f+:s[lts k|lti7fg, lgsfo tyf o;df k|ltli7t JolQmTjx¿n] o:tf lg:jfyL{ 9+uaf6 3/]n' afn>ddf ;+nUg ePsf afnaflnsfx¿dfly ;befj, ;bJojxf/ ug]{x¿nfO{ k|f]T;fxg / pgLx¿dfly x'g] zf]if0f, bdg, qm'/ Jojxf/sf] lj?4df dflg;x¿df hfu/0f Nofpg ;s]sf] v08df o:tf ;+:yf tyf JolQmTjx¿n] 7"nf] k'0o sdfpg ;S5g .
  • 70. 70 3/]n' afn>d kl/ro cf7 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ ug]{ pkfox¿ 3/]n' afn>ldsx¿sf] cj:yfdf ;'wf/ Nofpg lgDg sfdx¿ ug{' cfjZos b]lvG5 M lgs[i6 afn>d pGd'ng ug{sf nflu ug]{ bL3{sfnLg pkfox¿ != gLlt lgdf{0f s= ;x/L tyf u|fdL0f If]qsf ul/ax¿sf] nflu /f]huf/sf cj;/x¿ l;h{gf ug]{ . v= >d zlQmsf nflu Go"gtd Hofnf gLlt lgdf{0f u/L k|efjsf/L ¿kdf nfu" ug]{ / nfu" eP gePsf] cg'udg ug]{ . @= sfg'gL ;+/rgf s= hf]lvdo'Qm afn>dsf k|of]ustf{x¿sf] lj?4df b08gLo / ;zQm sfg'g lgdf{0f ug]{ / ag]sf sfg'gx¿sf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug]{ . v= 3/]n' >ldssf] Hofnf b/ sfod ug]{, 3/]n' afn>dcGt/ut sfdsf] cjlw, k|s[lt cflbsf] af/]df lglZrt lgod sfg'g agfpg] . u= afn>d;DaGwL lgod sfg'g nfu" ug{sf nflu :yfgLo ;/sf/ gu/kflnsf / uf=lj=; cflbnfO{ lhDd]jf/ agfpg] u/L sfg'g agfpg] .