1. Ιστορία του Βαλταδωρείου Γυμνασίου
Tο 1894 ο Κοζανίτης έμπορος Λάμπρος Βαλταδώρος , εγκατεστημένος από χρόνια και με
μεγάλη περιουσία στο Βουκουρέστι , όπου διατηρούσε μεγάλο εμπορικό κατάστημα , αποφασίζει
να αφήσει στη γενέτειρά του Κοζάνη ένα σεβαστό χρηματικό ποσό για την ίδρυση σχολείου. Στη
διαθήκη που την ίδια εποχη συντάσσει , εξηγεί τους λόγους , που τον οδήγησαν να πάρει αυτή την
απόφαση . Ο Βαλταδώρος ταλαιπωρούνταν αρκετό καιρό από μια ασθένεια άγνωστης αιτιολογίας
και αφορμής , που εξασθενούσε κάθε μέρα τον οργανισμό του όλο και πιο πολύ.
Δεν είχε οικογένεια , παιδιά , σύζυγο και οι γονείς του είχαν πεθάνει οπότε οι αδελφοί του
Βασίλειος , Νικόλαος και Γεώργιος ήταν τα άτομα τα οποία θα αναλάμβαναν να εκπληρώσουν την
τελευταία του επιθυμία. Ο Λάμπρος Βαλταδώρος πέθανε 2 χρόνια αργότερα και (1896) και οι
αδελφοί του πιστοί στην επιθυμία του πρόσφεραν τα χρήματα στην Κοζάνη τα οποία και
αποτέλεσαν τη βάση για την ανέγερση του Βαλταδωρίου.
Μόλις ο Μητροπολίτης Σερβίων και Κοζάνης Κωνστάντιος έμαθε τα νέα για τη δωρεά του
Βαλταδώρου , με επιστολή ζητά να μάθει εάν αληθεύουν οι φήμες για την δωρεά του αείμνηστου
αδελφού του , προκειμένου να προβεί στις απαραίτητες ενέργειες για την έκδοση αυτοκρατορικού
φιρμανιού που θα επέτρεπε την ανέγερση και λειτουργία σχολείου στην πόλη.
Ο Βασίλειος Βαλταδώρος επιβεβαιώνει στον Μητροπολίτη την πληροφορία , χωρίς ωστόσο να
διευκρινίζει το ύψος του ποσού , διευκρινίζοντας πως είναι άρρωστος και αδυνατεί να έλθει στη
Κοζάνη << Κατά το παρόν το πράγμα θα μείνει ούτω πως έως την άνοιξη είτε το καλοκαίρι που θα
έλθω εις την πατρίδα. >> . Τον επόμενο χρόνο (1897) κατά τη διάρκεια επίσκεψης του στο Άγιον
Όρος ο Βαλταδώρος συναντά τον Κωνστάντιο , όπου βρισκόταν εκεί ως έξαρχος (+ αντιπρόσωπος
του Πατριαρχείου ) και συζητούν τα πρώτα σχέδια ανέγερσης του νέου σχολείου.
Τον Οκτώβριο του 1897 ο Βαλταδώρος επισκέπτεται την Κοζάνη και συνεργάζεται με
αντιπροσωπεία της κοινότητας, συζητώντας για την ανέγερση του νέου διδακτηρίου. Στις 12
Οκτωβρίου 1897 παραδίδει στον ανιψιό και πληρεξούσιο του Κωστάκη Βαλταδώρου τα πρώτα
200 εικοσάφραγκα από τα συνολικά 500 για την αγορά και την έναρξη του έργου .
Η επιτροπή ανέγερσης του Γυμνασίου , μετά από πρόταση του μέλους της Δημ.Μπλιούρα ιδρύει
το << Κεντρικό Γραφείον >> με σκοπό την ανεύρεση χρημάτων για την ταχεία αποπεράτωση του
έργου. Ταυτόχρονα αποφασίζεται η εκκαθάριση των λογαριασμών και η είσπραξη των
καθυστερούμενων τόκων που προέρχονται από την εκποίηση ή την ενοικίαση κτημάτων της
εκκλησίας και της κοινότητας . Συγχρόνως ο μεγαλοτσιφλικάς Γεώργιος Γκορτούλης με τη
διαθήκη του τον Απρίλιο του 1898 αφήνει υπέρ του Γυμνασίου 100 Οθωμανικές λίρες και η
Αικατερίνη Τσιμινάκη δωρίζει 15 λίρες για τον ίδιο σκοπό , ως μνημόσυνο για τον θάνατο της
κόρης της Όλγας .Το σουλτανικό φιρμάνι περί ανεγέρσεως γυμνασίου εκδόθηκε τελικά στις 2
Μαρτίου 1899. Σύμφωνα με το φιρμάνι αυτό , το σχολείο θα κτιστεί στη τοποθεσία Μπάτσικο της
συνοικίας Γκιουλέρ σε οικόπεδο που παραχώρησαν οι αδελφοί Βασίλειος Γεώργιος και Κων/νος
Βαλταδώρος . Στο οικόπεδο αυτό συμπεριλήφθηκαν και άλλα 114 τ.μ. γειτονικού οικοπέδου δωρεά
του Μιχαήλ Παπακωνσταντίνου . Η οικοδομή θα είναι πέτρινη μήκος 28 πλάτους 20 και ύψους
10.5 μέτρων. Αργότερα , μετά το κτίσιμο του διδακτηρίου, ο Εμμανουήλ Βούβλιας δώρισε κομμάτι
οικοπέδου στη Βόρεια πλευρά και ο Γεώργιος Ν.Βούβλιας με επιστολή του προς την επιτροπή
ανεγέρσεως του σχολείου , δωρίζει το ποσό των 268 εικοσάφραγκων από κληρονομιά της συζύγου
του. Οι απαιτούμενες δαπάνες, σύμφωνα με το φιρμάνι , θα ανέλθουν σε 71.987 γρόσια. .Τα
χρήματα θα διατεθούν : 500 χρυσά γαλλικά φράγκα από την κληρονομιά του Λάμπρου
Βαλταδώρου , που πέθανε το 1896 στη Βιέννη , 200χρυσά γαλλικά νομίσματα ο αδελφός του
Βασίλειος και τα υπόλοιπα η εκκλησία του Αγίου Νικολάου.
Ο θεμέλιος λίθος , της οικοδομής του Βαλταδωρείου Γυμνασίου , τέθηκε στις 7 Ιουνίου 1899 , σε

2. λαμπρή τελετή με τη συμμετοχή όλου του λαού της Κοζάνης . Αρχιτέκτονας ήταν ο Ευάγγελος
Γκάγκης και έφοροι οι Γεώργιος Τσιμηνάκης , Κωνσταντίνος Δρίζης , Δημήτριος Μπλιούρας ,
Εμμανουήλ Μάνος και Δημήτριος Γκορτσούλης . Στις 29 Δεκεμβρίου 1899 και μετά τ γενναία
απόφαση του Βασιλείου Βαλταδώρου να προσφερει όσα άλλα χρήματα απαιτούνται για την
ολοκλήρωση του σχολείου η Γενική Αντιπροσωπεία της πόλης και οι έφοροι του σχολείου τον
ανακηρύσσουν σε Μέγα Ευεργέτη της Κοζάνης
Τον Σεπτέμβριο του 1900 οι τοπικές τουρκικές αρχές διακόπτουν τις εργασίες ανέγερσης για
παρατυπίες , λέει ο Λιούφης << περί την καταμέτρησιν >> . Η επίσημη δικαιολογία ήταν ότι το
φιρμάνι της αδείας ανεγέρσεως καθόριζε σε πήχεις τις διαστάσεις του κτιρίου , ενώ κτιζόταν σε
γαλλικά μέτρα . Πραγματικός λόγος ήταν οι αντιδράσεις των μπέηδων της περιοχής , οι οποίοι και
είχαν πείσει λίγους μήνες νωρίτερα τη διοίκηση των Σερβίων να μην χορηγήσει την άδεια για τη
σύσταση ης << Φιλαρμονικής Αδελφότητος >> . Χρειάστηκε να περάσουν δύο μήνες και να
επέμβει δυναμικά και επανειλημμένα το Πατριαρχείο , στο οποίο κατέφυγαν , ο Μητροπολίτης και
η Κοινότητα της Κοζάνης για να επιτραπεί το Νοέμβριο η συνέχεια των εργασιών.
Τα εγκαίνια του Βαλταδωρείου Γυμνασίου τελούνται στις 30 Ιανουαρίου του 1901 , ημέρα των
Τριών Ιεραρχών , με πρώτο διευθυντή του σχολείου τον Παν.Ν.Λιούφα, διδάκτορα της φιλολογίας
και ενός από τους πρώτους καταγραφείς της Ιστορίας της πόλης κατά τον 20ο αιώνα , παρουσία
του Μητροπολίτου , όλων των επισήμων αρχών της πόλης κατά τον 20ο αιώνα και πλήθους
κόσμου . Μεγάλος απόντας ο Βασίλειος Βαλταδώρος που δεν μπορεί να παρευρεθεί στα
εγκαίνια .Ταυτόχρονα η πόλη πανηγυρίζει για την αναγνώριση του γυμνασίου ως ισότιμο με τα
γυμνάσια της ελεύθερης Ελλάδας , με διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της
Κυβερνήσεως της 26ης Ιανουαρίου 1901. Μεσολαβητής για αυτή την αναγνώριση ήταν ο Γεώργιος
Δροσινός, γαμπρός του Κοζανίτη Γεωργίου Μουράτη, εγκατεστημένου στην Αθήνα και
αντιπρόσωπος εκεί της Κοινότητας της Κοζάνης στο Μουράτειο κληροδότημα , που μαζί με τον
Παν.Ν.Λιούφη όλο το καλοκαίρι του 1900 πάσχιζαν για την αναγνώριση.
Τον Μάρτιο του 1902 το οικουμενικό Πατριαρχείο στέλνει ευχαριστήρια επιστολή στον Βασίλειο
Βαλταδώρο για τη δωρεά του και στις 8 Ιουνίου του ίδιο έτους τιμάται απο το ελληνικό κράτος με
τον Αργυρό Σταυρό του Σωτήρος. Πέθανε ξαφνικά στις 5 Απριλίου του 1904 , άγαμος σε ηλικία 55
ετών.Στις 11 Απριλίου , τελέστηκε στην Κοζάνη επιμνημόσυνη δέηση υπέρ του . Το πλήθος μετέβη
στο γυμνάσιο και κατέθεσε εννιά στεφάνια από τη εφορεία και από μαθητές εκάστης τάξεως του
γυμνασίου , που είχε εν τω μεταξύ οργανωθεί σε πλήρες εξατάξιο . Από τότε τα σχολεία
στοιχειώδους και μέσης εκπαιδεύσεως κάθε χρόνο στη γιορτή των Τριών Ιεραρχών , κατέθεταν
στέφανο στην προτομή του Βασίλειου Βαλταδώρου στην αυλή του σχολείου τιμώντας την
ευεργεσία του, μια χειρονομία που σήμερα έχει απαλειφθεί από το γενικότερο πρόγραμμα
εορτασμού . Η προτομή του Βασιλείου Βαλταδώρου τοποθετήθηκε στον Αύλειο χώρο του σχολείου
τον Ιούλιο του 1928 , επί δημαρχίας Αργυρίου Τσούμη και είναι έργο του γλύπτη Μπονάνου.
Αναγνώριση της ισοτιμίας του Γυμνασίου
Τελετή των εγκαινίων
Το 1900 το Βαλταδώρειο Γυμνάσιο οργανώνεται σε εξατάξιο . Ο Γυμνασιάρχης Παναγιώτης
Λιούφης το καλοκαίρι του 1900 μαζί με το Γεώργιο Αροσινό , αντιπρόσωπο της Κοινότητας για το
Μουράτειο Κληροδότημα , κάνει στην Αθήνα όλες τις απαραίτητες ενέργειες για την αναγνώριση
του απο την Κυβέρνηση του ελεύθερου Ελληνικού Κράτους .
Το Υπουργείο Παιδείας με διάταγμα που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης στις
26 Ιανουαρίου του 1901 κατέταξε το Γυμνάσιο μεταξύ των ισότιμων του εσωτερικού και των
αναγνωρισμένων του εξωτερικού .
Η άδεια λειτουργίας του χορηγήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1901 , ημέρα εορτασμού των Γραμμάτων
και της Παιδείας , και τα επίσημα και πανηγυρικά εγκαίνια γίνονται στον Ιερό Ναό του Αγίου
Νικολάου . Τότε στεφανώνονται οι εικόνες των ιδρυτών και ευεργετών Λάμπρου και Βασιλείου
Βαλταδώρου , μέσα σε πολύ συγκινητική εκδήλωση και εκφωνείται ο σχετικός λόγος από το

3. Γυμνασιάρχη Παναγιώτη Λιούφη.
Πρώτος Γυμνασιάρχης του Βαλταδώρειου Γυμνασίου ήταν ο Παναγιώτης Ν.Λιούφης ,
διδάκτορας της φιλολογίας .Και καθηγητές οι: Γεώργιος Μικρού (φιλόλογος) , Νικόλαος
Στρογγύλης (μαθηματικός) , Ιωάννης Σιώπης (θεολόγος-ιερέας), Ιωάννης Γάζης (θεολόγος-ιερέας) ,
Αθανάσιος Γκανάτσιος (φιλόλογος) , Δημήτριος Μακεδόνας και Αργύριος Χατζημάνθου
(μαθηματικοί), Γεώργιος Χαρισίου (δάσκαλος της Γαλλικής και Τουρκικής Γλώσσας ) και Ιωάννης
Βάμβας (μουσικοδιδάσκαλος) .
Το Μάρτιο του 1902 το Οικουμενικό Πατριαρχείο στέλνει ευχαριστήρια στο Βασίλειο
Βαλταδώρο και η Ελληνική Κυβέρνηση στις 8 Ιουνίου 1902 του απονέμει τον Αργυρό Σταυρό των
Ιπποτών . Η Κοζάνη τίμησε τα άξια τέκνα της και ένας από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης ,
κοντά στο Γυμνάσιο φέρει το όνομα τους. Πάνω από τις εισόδους του διδακτηρίου τοποθετήθηκαν
αναμνηστικές μαρμάρινες ημικυκλικές πλάκες με ανάγλυφα σύμβολα , γεωμετρικά σχήματα και τα
εξής επιγράμματα :
Α. Στην κύρια ανατολική είσοδο :
ΔΡΑΞΑΣΘΕ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΜΗ ΠΟΤΕ ΟΡΓΙΣΘΗ ΚΥΡΙΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΛΕΙΣΘΕ ΕΞ' ΟΔΟΥ ΔΙΚΑΙΑΣ
ΜΑΚΑΡΙΟΣ ΓΑΡ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΟΣ ΕΥΡΕ ΣΟΦΙΑΝ ΚΑΙ ΘΝΗΤΟΣ ΟΣ ΕΥΡΕ ΦΡΟΝΗΣΙΝ ΤΩΝ
Δ'ΙΕΡΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥΤΩΝ ΕΧΟΜΕΝΟΙ ΛΑΜΠΡΟΣ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΙΩ.
ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΥ ΠΕΡΙΚΑΛΛΗ ΟΙΚΟΝ ΤΟΙΝ ΔΕ ΧΟΡΗΓΟΥΝΤΕΣ ΤΗ ΠΑΤΡΙΔΙ ΕΣΤΗΣΑΝ
ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΟΝΤΟΣ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΑΤΟΥΛΑ.
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΟΥΝΤΟΣ Δ'ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ ΓΚΑΓΚΗ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΩΧΟΣ ΕΠΟΙΕΙ ΙΟΥΝΙΟΥ 7
1899 .
Ερμηνευτική Απόδοση :
Εντρυφήσετε στο πνεύμα της παιδείας και μην εναντιωθήτε στο θέλημα του Θεού και ξεφύγετε
απο τον ίσιο δρόμο. Γιατι είναι ευτυχής ο άνθρωπος που απόκτησε τη σοφία και τη σύνεση.
Εμπνευσμένοι από τα ιερά αυτά λόγια της Θείας Γραφής ο Λάμπρος και ο Βασίλειος Βαλταδώρος
με χορηγία τους χάριν της πατρίδας, έκτισαν αυτό το περικαλλές οίκημα επί Αρχιερατείας του
Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη Κωνσταντίνου Ματούλα και Αρχιτέκτονα Ευάγγελου Γκαγκή..
Φιλοτεχνήθηκε (το επίγραμμα ) με το χέρι Γεωργίου Σάχου στις 7 Ιουνίου 1899.
Β. Στο υπέρθυρο της νοτιοδυτικής εισόδου η εξής επιγραφή , έργο του Γ Χατζιδάκη :
ΒΑΛΤΑΔΩΡΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΤΟΙΚΟΙΝ ΕΔΕΙΜΑΝ ΤΟΝ Δ'ΙΕΡΟΝ ΜΟΥΣΕΩΝ
ΠΙΕΡΙΔΩΝ ΘΕΜΕΝΟΙ ΠΑΤΡΙΔΙ ΚΟΖΑΝΗΣ ΚΡΗΠΙ Δ'ΕΡΑΤΗΣ ΣΟΦΙΗΣ ΤΕ ΕΥΣΕΒΙΗΣ ΤΕ
ΦΙΛΗΣ ΟΠΛΟΤΕΡΩΝ ΓΕΝΕΗΣ
7 ΙΟΥΝΙΟΥ 1901
Μετάφραση :
Ο Λάμπρος και ο Βασίλειος Βαλταδώρος έκτισαν αυτόν εδώ τον ιερό οίκο των Πιερίδων Μουσών
θέτοντας το θεμέλιο υπέρ της πατρίδας Κοζάνης , της αγαπητής σοφίας και της προσφιλούς
ευσέβειας, για τη γενιά των νεοτέρων .