1. Kijken waar je kijkt
Proefstudiedag, 9 mei 2011, Rein Cozijn
2. Kijken waar je kijkt
Oogbewegingsregistratie
• Assumpties van de methode
• Kenmerken van oogbewegingen
• De techniek
• Usability-onderzoek
• Taalverwerkingsonderzoek
2
Kijken waar je kijkt, 9 mei 2011
3. Oogbewegingen
Oogbewegingen onthullen cognitieve processen: ze verraden
Waarom oogbewegingen registeren?
waar je aandacht naar uitgaat en hoe lang je nodig hebt om iets te
verwerken. Daarbij spelen twee assumpties een rol:
• Immediacy assumption:
• Het verstand volgt het oog: informatie wordt verwerkt zodra hij
wordt bekeken.
• Eye-mind assumption:
• Het oog volgt het verstand: een object wordt bekeken zolang
het wordt verwerkt.
3
4. Kenmerken van oogbewegingen
• De ogen zijn altijd in beweging.
• Ogen bewegen niet vloeiend maar sprongsgewijs: ze springen van de ene
locatie naar de volgende. Een sprong noemt men een saccade en de
periode tussen de sprongen in een fixatie.
• Alleen tijdens een fixatie wordt visuele informatie opgenomen.
• Het visuele veld bestaat uit de fovea, de parafovea en de periferie.
• In de fovea is de waarneming scherp,
• In de parafovea is de waarneming vaag.
• In de periferie is er geen duidelijke waarneming van objecten maar
alleen van vage contouren.
4
5. Techniek in het lab: twee systemen
• De meting vindt plaats op beide ogen: infraroodlichtreflectie.
• Voor hoofdbewegingen wordt gecorrigeerd.
• Afname:
• Calibreren proefpersoon: koppelen van de oogbewegingen
aan de kijkpositie op het beeldscherm.
5
7. Voordelen/nadelen
• Voordelen:
+ Observatie van natuurlijk gedrag;
+ Geen extra taken vereist (bv. drukken op een knop);
+ Geen artefacten van de methode (bv. spill-over);
+ Hoge temporele resolutie.
• Nadelen:
• Bijzondere apparatuur;
• Beperkingen t.a.v. omgeving en proefpersonen;
• Bewerkelijke analyses.
7
9. Oogbewegingen en usability-onderzoek
• De verwerking van (bewegende) beelden (video, reclame)
• De verwerking van tekst en beeld (instructie, reclame)
• De verwerking van hypertekst (informatieverwerking)
• Interactie met de computer (programma's, interfaces)
• Interactie met anderen via de computer (chatten, webcam,
samenwerken aan een document)
• De verwerking van spraak en beeld (computerspraak, instructie,
reclame)
• ...
9
10. Visuele metaforen
een vliegtuig is als een vogel
een vogel is als een vliegtuig
• totale kijktijd
• kijktijd per object
• aantal stappen
10
11. Advertenties
Waar kun je een advertentie
op een webpagina het beste
neerzetten: tussen of naast de
tekst en aansluitend op of
afwijkend van de achtergrond?
Kijken waar je kijkt, 18 11
november 2010
18. Tekst en beeld
Invloed van een verwijzing in de tekst
op de integratie van tekst en beeld.
18
19. Tekst en beeld
• Leestijden (per tekstblok)
• Kijktijden op afbeelding
• Aantal wisselingen tussen tekst en beeld
19
20. Aansturen van de muiscursor met de ogen
Aansturen van de muiscursor met de ogen
20
21. Oogbewegingen en usability-onderzoek
Bijzondere problemen oogbewegingsregistratie
• Het verzamelen van analyseerbare data is moeilijk als dynamische
en usability-onderzoek video, of als proefpersonen inhet
stimuli worden gebruikt, zoals
interactie treden met de computer, zoals bij het browsen op
internet.
• Wij weten niet goed wat mensen zien als ze op een beeld fixeren.
• De interpretatie van de data is moeilijk. Fixaties en saccades zijn
veel te gedetailleerd om betekenisvol gedrag uit af te leiden. Je
moet ze dus op een of andere manier (op)tellen.
21
22. Afhankelijke maten in usability-onderzoek
Fixaties en saccades zijn veel te gedetailleerd om als afhankelijke
maat te gebruiken; afhankelijke maten moeten corresponderen met
cognitieve verwerking. Bijvoorbeeld:
• Totaal aantal fixaties;
• Aantal fixaties op een object;
• Gemiddelde fixatieduur op een object;
• Percentage kijktijd op een object;
• Gemiddelde kijktijd op een object;
• Kijkvolgorde op objecten;
• Het aantal keren dat je van object wisselt;
• Percentage proefpersonen dat een object bekijkt.
22
23. Taalverwerking: leesonderzoek
• Een gemiddelde fixatie duurt 200-250 ms; een gemiddelde
saccade duurt 30 ms.
• De berekening van een saccade duurt ongeveer 80-100 ms.
• Een gemiddelde saccade is ongeveer 8 lettertekens lang.
• Het visuele veld gedurende een fixatie is ongeveer 3 letters naar
links en 15 letters naar rechts.
• Niet alle woorden worden gefixeerd; functiewoorden worden
vaak overgeslagen.
• Tijdens normaal leesgedrag is 10-15% van de saccades terug in
de tekst (regressies).
• Als het lezen moeilijk wordt, neemt het aantal fixaties, het aantal
regressies en de fixatieduur toe, terwijl de saccadelengte
afneemt (en omgekeerd).
23
25. Wat is de leestijd?
1 4 2 7 3 5 6 8
er was een lange file ontstaan op de snelweg. Hij
Wat is de leestijd van de regio op de snelweg?
• fixatie 2 (eerste fixatie)?
• fixaties 2 + 3 (zg. gaze)?
• fixaties 2 + 3 + 4 + 5 (regressiepad)?
• fixaties 2 + 3 + 5 + 7 (totale kijktijd)?
• ...
25
26. Vet en opsomming in tekst
Wat is het nut van het vet maken van woorden en van het
plaatsen van informatie in opsommingen in tekst?
26
30. Wat wordt er gemeten?
• Leestijden van (vetgedrukte) kernwoorden en (uitgeschreven)
opsommingen
• Regressies vanaf (vetgedrukte) kernwoorden en (uitgeschreven)
opsommingen
30
31. Verwerking van de data
• Maken van objecten voor de teksten (visuele stimuli).
• Coderen van de objecten.
• Koppelen van fixaties aan objecten.
• Selecteren van de te analyseren proefpersonen.
31
33. Taalverwerking: beeld en spraak
Visuele Wereld Paradigma: de ogen volgen onwillekeurig de
verwerking van spraak. Als je naar een zin luistert, kijk je
onwillekeurig naar de personen en dingen die in de zin worden
genoemd.
Voorbeeld: onderzoek naar de invloed van impliciete causaliteit op de
verwerking van persoonlijke voornaamwoorden.
Wie is 'hij'?
• Jan liep Piet mis op het feestje, omdat hij . . .
• Jan bekritiseerde Piet op het feestje, omdat hij . . .
33
34. Visuele Wereld Paradigma
Visual World Paradigm
Het varken liep de slak mis op het feestje omdat hij eigenwijs was en omdat
hij onoplettend was op die avond.
34
35. Visuele Wereld Paradigma
Het varken liep de slak mis op het feestje omdat hij eigenwijs was en omdat
hij vermomd was op die avond.
35
38. Visuele Wereld Paradigma: waar is de smiley?
audio:
• in de bus
• in de boot
• op de bus
• op de fiets
38
39. Kortom: oogbewegingsregistratie
Oogbewegingsregistratie is een veelzijdige methode voor het doen van
gedragswetenschappelijk onderzoek. De methode is weliswaar
bewerkelijk maar levert veel informatie op over de cognitieve
verwerking die met andere methoden moeilijk te verkrijgen is.
De techniek wordt steeds toegankelijker en zal ook buiten het
onderzoek gebruikt gaan worden. Te denken valt aan computerspellen,
professionele applicaties (bv. pinautomaten) en als vervanger van de
muiscursor.
39
