Intro inhoud

1. Braingame Brian
Nieuwe ontwikkelingen in Executieve Functietraining
bij kinderen met ADHD
Met dank aan Pier J.M. Prins
Ontwikkelingspsychologie, Universiteit vanAmsterdam
Stichting Gaming & Training

2. Aanleiding
1. Noodzaak nieuwe, op kind gerichte
behandelingen bij ADHD
2. Opmars Executieve Functies (EFs)
3. Het trainen van Werkgeheugen en andere EFs
4. Betekenis van computers en gamen voor
kinderen met ADHD
5. “Braingame Brian”: een Executieve
Functietraining met game-elementen:
uitgangspunten en eerste evaluatie.

3. Oudertraining
Leerkracht
begeleiding
Behandeling
Kind/adolescent
Psychosociale Interventies voor kinderen met ADHD
Psycho-educatie
Multimodale psychosociale
interventie
+/- Medicatie

4. Executieve Functies
• Het stoppen van gedrag (inhibitie)
• Het kunnen veranderen van gedrag
indien nodig (cognitieve flexibiliteit)
• Het tijdelijk kunnen onthouden van informatie tijdens
het uitvoeren van een opdracht (werkgeheugen)
• Het kunnen bedenken van allerlei strategieën
(fluency)
• Het kunnen plannen en organiseren van gedrag.
Castellanos et al. (2006); Nigg (2006); Wilcutt et al. (2005)

5. Recent onderzoek heeft
mogelijkheden gezocht om
Executieve Functies
bij kinderen metADHD
rechtstreeks te
trainen
met behulp van
psychologische
interventies

6. Serious Game
Flow
Actieve exploratie
Motivatie
Immersie
Complexiteit begrijpen
Langer vasthouden, sneller begrijpen
Sociale context
Continue feedback

7. Onderzoek Klingberg c.s (2005)
• Doel: effect bepalen gecomputeriseerde WG-training op werkgeheugen,
cognitief functioneren en ADHD symptomen;
• Deelnemers: 53 kinderen met ADHD; 7-12 jaar;
Aandachtsgestoorde subtype; geen medicatie; geen comorbiditeit;
• Opzet: randomisatie over gecomputeriseerd trainingsprogramma versus
vergelijkingsprogramma (moeilijkheidsniveau oplopend vs constant, nl
op 2-3 items);
• Training: op visuo-spatiele WG-taken (herinneren en reproduceren van de
plaats van voorwerpen op een 4x4 grid) + verbale taken (cijfer- en
letterreeksen); 90 WG-trials per trainingsdag, over periode van 25
trainingsdagen. Trainingstijd per dag: ± 40 min. (= totaal: 16.6 uur).
• Interventie: Robo Memo (r)
• Follow-up: 3 maand na effect meting
Journal of the American Academy of Child andAdolescent Psychiatry (2005), 44 (2), 177-186

8. 4 x 4 Rooster
The tiles
light up in a
specific
sequence

9. Project “Gaming & Training”
• Uitgangspunten:
– Kindbehandelingen zeer gewenst, maar effectiviteit
onvoldoende aangetoond (Multidisciplinaire Richtlijn ADHD, 2005)
– Uit studies blijkt dat kinderen met ADHD uitvallen op
verschillende neuropsychologische taken die Executieve
Functies meten, met name WG (Nigg, 2006; Wilcutt et al., 2005)
– Executieve Functies, zoals het werkgeheugen zijn te trainen
(Klingberg et al., 2005)
– Kinderen blijken hun aandacht wel voor langere tijd te
kunnen vasthouden, zich goed te kunnen concentreren,
minder ʻADHD-gedragʼ te laten zien tijdens computer
gaming, en er is dan sprake van een verhoogde motivatie
en interesse (Lawrence et al., 2002; Shaw et al., 2005).

10. “Braingame Brian”
Een Executieve Functietraining met
Game elementen
De leefwereld en het verhaal

11. De spelwereld

12. “Braingame Brian”
Een Executieve Functietraining met
Game elementen
De drie trainingstaken
• Inhibitie
• Werkgeheugen
• Cognitieve flexibiliteit
Kinderen tussen 8 en 12 jaar

13. ** Werkgeheugen **
de Werkgeheugentraining
2-8 Blokjes lichten op in een 4
bij 4 grid
Volgorde onthouden en
naklikken
Steeds langere reeksen blokjes
Verschillende
moeilijkheidsgraden (5 levels)
Gemiddelde lengte van de
reeks. Hoe langer, des te
beter.

14. ** Inhibitie **
de Stoptraining
• Pijl naar rechts in groene
scherm
• Zo snel mogelijk drukken op
linker- of rechter knop
• Soms ineens rood, dan juist
niet drukken!
(Onvoorspelbaar)
Aantal correcte stopreacties
Remweg wordt steeds korter
Aantal correcte reacties
binnen groene gebied.

15. ** Cognitieve Flexibiliteit **
de Schakeltraining
• Twee visuele taken: onderscheid
naar kleur, of naar vorm
• Daarna wisselen van taakset: let
op en reageer op kleur ongeacht
vorm, en vice versa
• Kies de goede reactie (afhankelijk
van taakset): blauw: druk op p,
rood: druk op q; of, in geval van
rondje: druk op p, driehoek: druk
op q)
Switchcost: hoeveel meer tijd kost
het om te wisselen?
Fouten: aantal fouten op switch
trials en aantal op non-switch
trials

16. Dovis, van der Oord, Wiers en Prins
Journal of Abnormal Child Psychology (2012)
Werkt een game motiverend?
4,5
5
5,5
6
6,5
7,5
FO Game1 euro 10 euro
Reinforcement condition
MeanSCE-WMsequencelength
N
C
ADHD
7

17. Hoe effectief is
Braingame Brian?
• Versterkt BB het werkgeheugen?
• Is de werkgeheugencapaciteit van kinderen na BB
vergroot?
• Traint BB de aandacht?
• Is het remvermogen beter na BB?
• Zijn de kinderen na BB beter in zelfregulatie?
• Vermindert BB de ADHD-‐symptomen?
• Is BB alleen geschikt voor kinderen met ADHD?
• Is BB ‘evidence-‐based’?

18. De Effectiviteit van BB
1. Ja, BB versterkt het Werkgeheugen. Of ook de WG-‐capaciteitvergroot
wordt is nog onduidelijk
2. Ja, BB versterkt de Inhibitie. Of Inhibitievermogen wordt versterkt is nog
onduidelijk
3. Ja, BB vermindert ADHD-‐symptomen, volgens rapportage ouders.
Volgens rapportage (‘blind’) leerkrachten ‘mixed findings’.
4. Ja, er is evidentie dat BB zelfregulatie verbetert (BRIEF-‐ouders).
Volgens rapportage leerkrachten (‘blind’) mixed findings.
5. Of aandachtsprocessen worden versterkt weten we niet. Aandacht
= niet op ‘near transfer’ gemeten.