Ulike biletformat og_komprimering 7.kl_nn

1. www.iktsenteret.no
​Ferdigheit - Produsere og redigere
Ulike format av bilete og
komprimering

2. www.iktsenteret.no
I korte trekk
​Det finst mange ulike typar format av
bilete, og ein må kjenne til nokre av dei
for å gjere gode val når ein skal lage ulike
multimodale produkt.
• Lagre foto som JPG eller PNG når du
skal bruke dei på nett
• Logo og enkle teikningar kan du lagre
som GIF.

3. www.iktsenteret.no
Det er to hovudtypar av bileteformat
​Dei to ulike hovudtypane av bileteformat er punktgrafikk
(bitmap) og vektorgrafikk.
• Punktgrafikk
baserer seg på eit rutenett med ein fargekode i kvar
rute - og derfor blir utydeleg når dei blir forstørra. Du
har kanskje forsøkt å gjere ein gif større, men så har
den berre blitt utydeleg
• Vektorgrafikk
er motstykket til punktgrafikk og skal kunne skalerast
utan tap av kvalitet. Vektorgrafikk brukast derfor ofte i
samanheng med logoar, men eignar seg dårleg til foto.
Dei mest vanlege formata for vektorgrafikk er .pdf,
.eps, .wmf, .ai, .svg og .vml.

4. www.iktsenteret.no
GIF – Graphics Interchange Format
GIF er eit bitmap-format. Enkle bilete som logo og grafikk passar godt
som GIF. GIF brukast ofte i samanheng med animasjonar. Når du ser
enkle bilete med rørsle i, er dette som regel GIF (animated GIF) – slik
som i døme med glidelåsen nedst på lysarket. GIF har ein avgrensing på
fargar, så dette formatet eignar seg ikkje til foto. GIF lesast av alle
nettlesarar og passar derfor godt på web. Når ein komprimerer til GIF får
ein såkalla tapsfri komprimering – det vil seie at filstorleiken kan
reduserast utan at den visuelle kvaliteten endrast. GIF støtter
transparens (gjennomsiktigheit, at ein ikkje får kvit bakgrunn). Skal du
skrive ut vil linjene ofte bli hakkete, og prøvar du å gjere GIF’en større
reduserast kvaliteten.
Gif er henta frå Wikipedia

5. www.iktsenteret.no
JPEG/JPG og BMP
• JPEG/JPG (Joint Photografic Experts Group)
brukast ofte ved lagring av digitale fotografiar, spesielt om
dei skal brukast på nettet. Komprimering til JPG gjer at du
kan få veldig små filer, men på den andre sida vil du få eit
kvalitetstap (du mistar informasjon i bilete). Teikningar med
skarpe kantar og linjer bør du derfor ikkje komprimere til
JPG, mens fotografiar er godt eigna (om det er bilete med
mange fargar og utan skarpe kantar).
• BMP (Bitmap eller Windows Bitmap)
er eit litt eldre format og filstorleiken veks med storleiken på
bilete og fargedjupna – og filane kan derfor bli veldig store.
BMP har ingen komprimering for å lage små format (og
derfor mistar ein heller ikkje informasjoni bilete og kvalitet
når ein lagrar). Det er derfor spesielt viktig å tenkje på å
skalere storleiken etter behov når ein brukar dette formatet.

6. www.iktsenteret.no
PNG og TIFF
• PNG (uttales ping – Portable Network Graphics)
er og eit bitmap-format, og liknar derfor på GIF. PNG er på
ein måte arvtakaren til GIF og brukast mykje på nett, men
har ikkje moglegheit for animasjon. Sidan PNG er bitmap er
heller ikkje dette det beste formatet for avanserte
bilete/fotografiar. PNG tar større plass enn JPG, men du
mistar ikkje så mykje informasjon (ikkje så mykje tap i
komprimering).
• TIFF (tagged image file format)
er eit meir komplisert bitmapformat enn PNG. Samtidig tar
den stor plass og derfor lite brukt på nett, nettopp på grunn
av storleiken på filene.TIFF er det som har vert mest brukt
når ein scanner bilete og blir mest brukt av meir avanserte
redigerarane. TIFF kan både handtere punktgrafikkbilete og
vektorbilete.

7. www.iktsenteret.no
Komprimering av bilete
​Det er hovudsakeleg to måtar vi tenkjer
komprimering – den eine er kva for format vi
vel, den andre er ved å redusere storleiken
(bileta er som regel mykje større enn det som er
nødvendig).
​Å redusere storleiken på bilete tydar ikkje at vi
lager dei mindre eller større ved å dra i hjørna –
det endrar flata på bilete, men filstorleiken
endrast ikkje.

8. www.iktsenteret.no
Korleis komprimere bilete?
• Om ein tar utgangspunkt i at ein redigerer eit bilete i t.d. .tiff (fordi bilete
inneheld mykje detaljar) kan du, når du er ferdig med redigeringa, t.d. velje
«Lagre som» – og så velje eit anna format, t.d. å lagre bilete som ein .jpg. Du vil
finne fleire formatval i menyane –sjå t.d. bileta under som er henta frå Paint.
Paint er valt fordi det er så enkelt og “alle” har det, men slike moglegheiter
finnast i alle biletehansamingsprogram .
• Skal du endre skalering på bildet vil også filstorleiken endre seg, i Paint gjer ein
det ved «vel bilete – endre storleik», og så endrar ein prosent. Hugs at det må
vere same reduksjon både i høgde og breidde for at du skal behalde
proporsjonane i bilete.
• Et anna tips i høve til komprimering er å bruke pdf. Pdf (portable document
format) er kanskje noko vi mest tenkjar på i høve til å lage ikkje-redigerbare
dokument, men dersom ein har eit dokument eller ein Powerpoint med mykje
bilete/grafikk kan det vere ein fordel å lage det om til ein pdf
før ein sender den som e-post eller skal skrive ut
– filstorleiken blir vesentleg mindre.

9. www.iktsenteret.no
Forskjell i filstorleik
0 1000 2000 3000 4000
Jpg
Png
Bmp
Tiff
Lagdelt
Filstorleik
Dette bilete er i utgangspunktet ikkje spesielt «tungt», men gjennom
å lagre det i ulike format kan ein sjå korleis filstorleikenendrar seg.
Vanlegvis vil tiff vere størreenn bmp sjølv om det ikkje er tilfelle for
akkurat dette bildet.
Lagdelte bilete brukar ein når ein arbeider med avansert
biletredigering – då delast bileta inn i ulike lag (layers) som kan
redigerast kvar for seg (t.d. bakgrunn, forgrunn).