Pa oppdagsferd 7.kl_nn

1. www.iktsenteret.no
På jakt etter den tapte
informasjonen
Søk og søkjemotorar - Teoretisk gjennomgang

2. www.iktsenteret.no
Å finne informasjon
• Å finne relevant informasjon er ikkje alltid like lett
– det kan vere du får for mange treff eller kanskje
du ikkje får noko treff i det heile. Somme gongar får
du ikkje fram det du søkjer etter, men noko heilt
anna. Det er to hovudfellar å gå i;
• kvar du søkjer
• korleis du søkjer (brukar søkjeord). Her skal vi sjå
på bruk av søkjeord.
• Det er tre hovudproblem som dukkar opp med feil
søkjeord;
• for mange treff
• for få treff
• Ikkje relevante treff (du får mykje unødvendig
informasjon å lese)

3. www.iktsenteret.no
For mange treff
• Skriv inn fleire ord
• skal du søkje for å finne ein hund som likar barn, kan du
ikkje berre søkje på ordet Hund – det blir veldig mange treff,
avgrens søket til hund+barnekjær+rase osv...
• bytt frå generell til spesiell
• søkjer du etter hunderasen Cocker Spaniel skriv du Cocker
Spaniel som søkjeord og ikkje hund eller hunderase
• legg til ord som kan vere relevante
• Cocker Spaniel + hunderase + oppdrett + kennel osv...
• sett i hermeteikn
• “Cocker Spaniel” – da søker du etter eksakt denne frasen i
teksten

4. www.iktsenteret.no
For få treff
• Sjekk stavemåten
• har du skrive ordet feil? Om du ikkje er sikker på heile
ordet kan du erstatte deler av det med *
• T.d. om du skal lage mat og er usikker på om det er svinefilet eller
svinekotelett, kan du t.d. skrive matoppskrift+svine*, då vil du få treff
på all tekst som inneheld både ordet matoppskrift og ord som startar
på svine. Enkelte motorar nyttar også % eller ? på same måte som *
• Bruk synonym
• om du brukar ordet boss, kan det vere du må søkje søppel
eller renovasjon for å få treff – søkjemotorar er “dumme” og
ser førebels ikkje (eller lite av) slike samanhengar….sjølv
om dette kjem i form av semantisk web*
*Semantisk web tolkar ord etter kva samanheng dei står i (kontekst) for
å finne andre relevante treff. Då vil dei til dømes forstå at anten ein
søkjer søppel eller boss, handlar det om det same.

5. www.iktsenteret.no
For få treff forts.
• Prøv å søkje på engelsk
• veldig mange av sidene på internett er på engelsk, så om
du ikkje finn svaret når du skriv på norsk, kan du prøve å
omsetje til engelsk….men hugs og at ev. treff vil komme på
engelskspråklege sider
• Ta vekk hermeteikn
• sjølv om du søkjer ein eksakt frase, er det jo ikkje sikkert
teksten det blir søkt i har same ordlyd, du kan derfor prøve
å ta vekk hermeteiknet for å markere at orda ikkje treng å
stå i den rekkjefølga
• Søk etter ord som kan høyre heime i det du søker etter
• har du ei oppgåve om energi og har brukt ordet vindmølle
utan å få relevant treff, kan du prøve å tenkje kva anna som
kan høyre heime; energi+produksjon+miljø+kW osv...

6. www.iktsenteret.no
Ikkje relevante treff
• Bruk kombinasjon av søkjeord
• + framfor ord gjer at dei må vere med, – at de ikkje skal
vere med i teksten, hermeteikn = eksakt den
ordsamansetninga ein skal søke etter
• Boolske operatørar (tek i bruk logiske operatørar)
• AND (a AND b, både a og b skal finnast i teksten) OR (a OR
b, anten a eller b skal vere i teksten) NOT (a not b, a skal
vere i teksten mens b ikkje skal vere der) – du kan bruke
kombinasjonar av desse samen. Fleire søkjemotorar brukar
automatisk AND mellom ord sjølv om du ikkje ser det.
• Det er eit par operatørar som er mindre kjente
• NEAR, ONEAR og FAR, men dei er litt meir komplisert i
bruk (desse brukast for å vise kor langt frå kvarandre
søkjeorda kan/skal vere i teksten, men er nok ikkje så
mykje brukt sjølv om dei kan ha sine bruksområde).

7. www.iktsenteret.no
Gode og dårlege søkjeord
Ser du forskjell på desse søka:
• katt vs perser
• sportsutstyr vs fotball
• bil vs volvo
• frukt vs pære (men og pære -lampe for ikkje å få lyspære
om du søkjer frukta pære)
• Her har vi spesifisert meir og vi kan derfor seie at eit godt
søkjeord er eit ord som ikkje er for generelt (det bør vere
spesielt, men ikkje ukjent).
• Andre gode søkjeord er sjølvsagt namn på personar,
organisasjonar, bedrifter, produkt, stadnamn osv.. (hugs
hermeteikn).

8. www.iktsenteret.no
Kva ord skal ein bruke?
Når ein skal søkje etter noko, sjå på kva spørsmålet er og avgjer
kva for:
• Ord som er effektive slik dei er i seg sjølv
• typisk namn, faguttrykk, sjeldne utan å vere ukjente
• Ord som er viktige, men ikkje gode nøkkelord slik dei er i
seg sjølv
• typisk ord som gjev ei generell tyding, til dømes hund
• Ord som har lita tyding for resultat
• Ord som blir ignorert av søkemotoren
• typisk er, vil, skal, ein osv..

9. www.iktsenteret.no
Korleis finne gode søkjeord?
• Tenk på det du kan om emnet og sjå om det er ord som gjerne
ikkje er så vanlege som du kan bruke (faguttrykk?).
• Finn ev. andre ord som er relevante til emnet, men som heller
ikkje er så vanlege (kanskje du kan få hjelp i pensum til å finne
relaterte ord?)
• Bruk teknikkane med å leggje til/fjerne ord frå søk, slik at du
unngår ikkje-relevante treff.
• Bruk gjerne eksakte fraser t.d. “rimelege flyreiser til Kreta” –
om det er denne eksakte teksten ein skal finne, framfor å
skrive flyreise+rimeleg+Kreta (men pass på at det ikkje blir for
snevert)
• Fleire søkjemotorar har valet «avansert søk» - sjå neste side.

10. www.iktsenteret.no
Avansert søk
• Språk
• avgrens val, for eksempel berre norsk
• Region
• kva slags land treffa skal komme frå
• Filformat
• to val; om det berre skal gje treff på dette filformatet eller
ikkje treff på dette filformatet, og kva format – fleire
tilgjengeleg
• Dato
• når nettside først blei sett – utelèt “gamle” truleg utdaterte
sider
• Førekomstar
• skal ordet vere i tittel, tekst, lenkje osv….

11. www.iktsenteret.no
Avansert søk forts.
• Domene
• to val; berre dette, eller ikkje dette +/- kva domene det gjeld,
t.d. for Noreg skriv du.no, for kommersielle .com osv.
• Brukarrettar
• lisensrettar – OBS: hugs at her vil du ekskludere aktuelle
søk, så bruk gjerne som avgrensing ved mange treff
• Nettsikkerheit
• her kan du for eksempel unngå at pornografiske sider blir
vist ved å velje sikkert søk
• Sidespesifikk er litt spesielt, men du kan søkje etter:
• liknande nettsider som ei valt nettside
• søke etter sider som er lenka opp mot ei nettside.

12. www.iktsenteret.no
Fleire tips for søkjemotorane
• Konvertere einingar direkte
• Om lurer du på kva fot er i meter eller om du skal veksle valuta? Du starter
med å skrive eining frå + to + eining til, t.d. om eg vil vete kor mykje 10
norske kroner er i svenske kroner, kan eg skrive “10 nok to sek” og trykke
søk (eller trykke Enter-tasten).
• Få definisjon
• Lurer du på kva eit ord betyr? Skriv definition:engelsk ord (eks
definition:innovation) eller definisjon:norsk ord
• Bruk som kalkulator
• skriv inn regnestykket direkte i søkefeltet og trykk søk (eller bruk Enter)
for å få svaret
• Søk etter bilete (bildesøk) om det er bilete du er på jakt etter
• PS: trykk avansert søk for å avgrense utvalet meir, ikkje minst med tanke
på å finne bilete du faktisk har lov til å bruke (lisens)
• Kva sider lenkjer til denne nettsida
• bruk link:namn på side (f.eks. Link: wikipedia.no – syner kva sider som
lenkjer til wikipedia.no) Ligg og under avansert søk – sidespesifikt.

13. www.iktsenteret.no
Fleire tips for søkjemotorane
• Søke innanfor eit bestemt domene
• Bruk site:side søkjeord (døme skal du søkje på norsk utgåve av Wikipedia,
skriv du site:Wikipedia.no IKT – bilete syner søk innanfor ein bestemt
blogg/nettstad). Denne mogelegheita finn du og i avansert søk.
• Spesifikk filtype
• Skal du t.d. ha tak i ein pdf, skriver du filetype:pdf og søkjeordet. Denne
mogelegheita ligg og i avansert søk.
• Dato
• Om du vil sørge for at du ikkje får utdaterte sider i treffet, kan du forsøkje
å skrive inurl:år søkjeord (døme inurl:2009 datatrafikk – dette gir berre
treff med ordet datatrafikk som er laga/publisert i 2009)
• Blokkerte eller sletta sider
• Du kan forsøkje å få tak i ei tidlegare lagra side ved å skrive; cache:URL for
nettsida du prøvar å komme inn på. Google lagrar alt – så det kan vere eit
tips (og for å få tak i sider som faktisk er sletta).